produktów. Wieś generuje „koszyk” towarów i usług lub oryginalne pod względem formy i treści imprezy masowe o zasięgu nawet regionalnym jako ofertę uczestnictwa w jej życiu i zaproszenie do współpracy (Uciechów, Przechód)
Kształtowanie specyficznego wizerunku w oparciu
•
o wyróżniki wsi. Wieś eksponuje cechy szczególne: za-budowy, detali architektonicznych, kluczowych miejsc publicznych, wydarzenia historyczne, postaci, itp.
Kształtuje przestrzeń publiczną projektami o wysokiej jakości (Winów, Walce, Pilszcz, Stare Siołkowice) Wybór profilu i budowa marki. Wieś skupia się na swoim
•
charakterze i funkcjach jakie pełni i uzyskanym już
wi-zerunku. Stawiając na jakość życia doskonali elementy z tym związane, buduje markę miejsca, ma promocyjny slogan i tworzy skojarzenia (Karłowice, Kamień Śląski).
Wymienione strategie stosowane bywają łącznie. Czę-sto występują już w pierwszym etapie, w formie jedne-go z wielu projektów. W miarę upływu czasu projekt taki może nabierać znaczenia i stawać się wiodącym. Ze względu na jakościowy charakter działań w drugim eta-pie ilość przedsięwzięć ma mniejsze znaczenie. Więcej znaczy ilość i głębokość powiązań z tematem (projektem) wiodącym. Może też powstać projekt integrujący kluczo-we potencjały wsi, jako synteza poprzednich działań.
W Kadłubie (960 mieszkańców; www.kadlub.com) w gminie Strzelce Opolskie, wsi silnej gospodarczo (70 firm, 220 miejsc pracy) takim zwornikiem jest pro-jekt „Kadłub – muzeum bez murów”. Nie ma on ekspo-natów, bo są nimi ludzie i miejsca w naturalnym dla nich otoczeniu. Rzemieślnicy i artyści zapraszają do swoich pracowni, gdzie można nabyć umiejętności wytwarzania oraz zakupić tradycyjne produkty, dzieła ich twórczości.
Pomysł został doceniony przez liczne wycieczki ze szkół, przedszkoli i innych zorganizowanych grup, gdyż w jed-nej wsi można w ciekawy i przystępny sposób nauczyć się historii, poznać wyroby rękodzieła. Elementami „Mu-zeum bez murów” są m.in. zabytki, miejsca związane z historią lokalną. W takim muzeum można skorzystać z warsztatów rękodzieła i imprez kulturalnych oraz zapo-znać się z wyrobem tradycyjnych śląskich potraw.
Wybór strategii wynika z realnych możliwości. Ogra-niczenia finansowe i niedobory możliwości inwestycyj-nych skłaniają wsie do kreowania wydarzeń, coroczinwestycyj-nych wielkich imprez lub, tematycznie powiązanych, szeregu
mniejszych w trakcie roku. Z podobnych przyczyn może dochodzić do skupienia sił i środków na jednym projek-cie uważanym za najważniejszy.
Takie skoncentrowanie się jest ryzykowne, gdyż potrze-by społeczne ewoluują a przedsięwzięcia pierwszego etapu starzeją się i już nie wystarczają (zob. rozdział V).
Pojawić się może rozdźwięk między „bujającym w obło-kach” przywództwem, skoncentrowanym na przyszło-ści, a społecznością wsi, skupioną na teraźniejszoprzyszło-ści, oczekującą wzrostu jakości życia i rozwiązywania pro-blemów „na bieżąco”.
Dwie pierwsze strategie mogą prowadzić do krystalizacji wsi tematycznych. Opcja trzecia, właściwa dla wsi o bar-dzo wysokim potencjale w wielu obszarach, skłania do ujęć ogólniejszych, niemniej równie obrazowych i atrakcyjnych, np. Kamień Śląski, promujący się jako „Śląski Szmaragd”
tę przenośnię rozwija w sformułowaniu „wiejski kurort”.
W tym ujęciu wieś nie definiuje się jako temat, lecz jako pewna idea, bynajmniej nie zamyka to drogi. Wieś Ybbsitz w Dolnej Austrii, dysponując jeszcze większymi potencjałami niż Kamień Śląski, pozostając wsią żela-za, zbudowała szczególnej jakości i atrakcyjności ofertę.
W formule miejscowości tematycznej osiągnęło, rów-nież jako członek europejskich sieci, wyjątkowy sukces marketingowy.
Wsie i projekty drugiego etapu
Specyfikując stosowane przez wsie strategie w nawia-sach wymieniono nazwy miejscowości, które ilustrują te strategie lub charakterystyczne dla nich projekty.
uciechów (1048 mieszkańców; www.uciechow.pl) w gminie Dzierżoniów. Stowarzyszenie „Uciechów – Moja Wieś” organizuje Festiwal Humoru „Uciecha w Uciechowie”. W roku 2013 odbył się on po raz czwar-ty. To sztandarowa impreza stowarzyszenia i element rozwoju sołectwa wykorzystujący nazwę wsi. Festiwal zyskuje coraz szerszy krąg odbiorców, promocja spo-wodowała, że znany jest także w woj. dolnośląskim. Za-wiera wiele humorystycznych elementów wymyślonych i wykonywanych przez mieszkańców sołectwa, a mia-nowicie: „Dowcip – reanimacja” – blok występów i pre-zentacji humorystycznej oferty stowarzyszeń i zespołów z terenu gminy Dzierżoniów i gmin sąsiednich; „Gwiaz-dy na czerwonym „Gwiaz-dywanie” – konkurs parodiowania gwiazd; „Uciechowskie variette” – pokaz wesołych tań-ców przygotowanych i wykonanych przez mieszkań-ców Uciechowa i występy zespołu „Uciecho-WIANKI”;
„Uciecha dla pociech” – zabawne konkurencje sportowe z nagrodami dla dzieci i młodzieży; „Gabinet Uciech” – namiot z krzywymi lustrami, kabaret gwiazdy wieczoru i dyskoteka „Uciechowska potupaja”.
Fot. 37. I Festiwal Humoru w Uciechowie – Galeria Uśmiechu (fot.
Urząd Gminy w Dzierżoniowie)
Przechód (782 mieszkańców) w gminie Korfantów stał się rozpoznawalny w regionie organizując od lat Mię-dzynarodowy Turniejowi Piłki Prądowej „Wasserball”.
Na błoniach w centrum wsi, na nieco podpiętrzonej rzece, wykonano tor wodny z bramkami podobnymi jak w hokeju. Grząski teren wokół utwardzono. Gra się dużą piłką lekarską, którą strażacy strumieniem wody z węży strażackich przepychają do bramki przeciwnika.
Mecz toczą dwa zespoły, w każdym czterech strażaków, po dwóch do strażackiego węża, co umożliwia widowi-skowe przemieszczanie piłki. Turniej przyniósł liczne kontakty i jest świętem wsi, na który przybywają dawni mieszkańcy. Impreza stała się zaczątkiem śmiałych pla-nów ulokowania we wsi poligonu ćwiczeń strażackich wraz z zapleczem hotelowo-rekreacyjnym.
Winów (693 mieszkańców; www.winow.eu) w gminie Prószków leży tuż pod Opolem i jest atrakcyjnie usytu-owany na zboczu doliny Odry. Walory położenia
spra-wiają, iż wieś jest szczególnie atrakcyjnym miejscem osiedlania się Opolan. Pomimo presji budownictwa i rosnącej liczby nowych mieszkańców Winów stara się pozostać wsią, nie dopuścić do zaistnienia syndromu miejskiej, rezydencyjnej sypialni. Winów buduje swój indywidualny i wyróżniający się wizerunek jako miejsce uprawy winorośli. Założono małą winnicę i urządzono nieopodal skwer pod nazwą Plac Winogronowy. Walory widokowe wyeksponowano tworząc punkty widokowe.
Walce (1876 mieszkańców; www.naszewalce.pl) w gminie Walce mają atrakcyjne urządzone miejsce plenerowych spotkań „Kadłubek” (płyta do tańca, sce-na ławki, oświetlone alejki, oczko wodne, fontansce-na oraz plac zabaw dla dzieci). Nieopodal jest kilka zielonych i ukwieconych miejsc publicznych. „Skwer Odnowy Wsi”, „Chłopski Rynek”, „Trójkąt Partnerstw Gmin” oraz
„Barometr Śląski”. Na skwerze przy „Kadłubku” zebrano zestawy rolniczych walców służących niegdyś do
zabie-gów agrotechnicznych. W ten dowcipny sposób nawią-zano do nazwy wsi.
Pilszcz (755 mieszkańców) w gminie Kietrz zasłynął projektem „Kwitnące ZOO”, który polegał na wyko-naniu bezpośrednio na gruncie lub na szkielecie me-talowym sylwet zwierząt (żółw, biedronka, motyl, paw, zając, sowa, hipopotam) i obsadzeniu ich odpowiednio komponowanymi kwiatami. Te niecodzienne i wizual-nie bardzo atrakcyjne kwietniki umieszczono na pla-cach i skrzyżowaniach dróg. Nasyciły one przestrzeń publiczną elementami o niewątpliwych walorach este-tycznych. Projekt wymagał wielkiego nakładu pracy i sił mieszkańców oraz przydzielenia odpowiedzialności za bieżące utrzymanie i coroczne nasadzenia. Ten unikal-ny na terenach wiejskich projekt (wykonano go w roku 2006) wyróżnił wieś i przyniósł zewnętrzne zaintereso-wanie. Wykonano dwie ryksze rowerowe do promocji wsi i projektu na różnych imprezach w regionie.
Fot. 40. Pilszcz, kwitnące ZOO
stare siołkowice (1961 mieszkańców; www.staresiol-kowice.pl) w gminie Popielów wyróżnia projekt „Zago-spodarowanie centrum wsi” wykonany w roku 2010.
Powstał ciąg rekreacyjno-wypoczynkowy oraz zago-spodarowano otoczenie stawu przy kościele. Teren re-alizacji (ok. 2,60 ha) jest w centrum o genetycznie za-chowanym układzie przestrzennym ulicówki placowej otoczonej historyczną wiejską zabudową. Tą przestrzeń dzieli rondo w ciągu drogi wojewódzkiej Opole – Brzeg.
Osią założenia jest alejka długa na 347 m. Stalowe pompy lub wylewki studni wiejskich oraz kamienne ko-ryta zbierające wodę zdobią cztery rekreacyjne placy-ki, które też są wodnym motywem, gdyż nawiązują do zbiorników, które w XIX w. tam się znajdowały. Również ścieżka wije się niczym strumyk, jak niegdyś łącząc wszystkie placyki – stawy. Symbolicznym źródłem jest wodotrysk przy kościele. Obszar obsadzono różnorod-ną roślinnością spójróżnorod-ną z otoczeniem, tak aby było atrak-cyjnie o każdej porze roku. Wóz drewniany przy rondzie
Fot. 38. Plac Winogronowy w Winowie, (Komisja konkursu „Piękna wieś opolska”, Archiwum UMWO)
Fot. 39. Walce, miejsce plenerowych spotkań „Kadłubek”, (fot.
Komi-sja Konkursu Piękna Wieś Opolska Archiwum UMWO) Fot. 41. Stare Siołkowice, alejka spacerowa i jeden z placów.
obsadzono kwiatami nawiązując do dawnego szlaku handlowego z Wrocławia do Krakowa z przełomu XVI i XVII wieku. Oświetlenie umożliwia korzystanie z tere-nu po zmroku. Założenie rozciąga się za kościół. Tam uporządkowano staw, który stał się najatrakcyjniejszym miejscem w wiosce. Wykonano drewniany pomost, ścieżkę wzdłuż brzegu oraz osadzono drewniane ławki.
Wartość projektu to 881,5 tys. zł, środki PROW działa-nia „odnowa i rozwój wsi” – 500 tys. zł.
Przestrzeń publiczna w Starych Siołkowicach jest wizy-tówką gminy. Zyskała nagrodę główną w konkursie sa-morządu województwa „Najlepsza Przestrzeń Publicz-na Województwa Opolskiego 2011”. Wieś zwyciężyła w konkursie Piękna Wieś Opolska w roku 2010 i otrzy-mała nagrodę w wys. 20 tys. zł.
Biedrzychowice (755 mieszkańców) w gminie Gło-gówek szczycą się „Muzeum wiejskim”. Powstało ono dzięki otwartości miejscowego proboszcza i osobistej pasji liderki Róży Zgorzelskiej, wspieranej przez wiejską
społeczność. Adaptowano farską stodołę (stodołę pro-boszcza), w której najpierw powstało miejsce spotkań wraz z zapleczem. Potem urządzono najważniejszą część – muzealną, ze zbiorami eksponatów przekaza-nych przez mieszkańców Biedrzychowic i okolic. Części muzealna to otwarte przestrzenie dołu i pięterka z izba-mi śląskiego domu: jest kuchnia, pokój reprezentacyj-ny, sypialnie. Wielość zgromadzonych śląskich strojów, przedmiotów codziennego użytku, dewocjonaliów, pa-miątkowych zdjęć, itp. jest zaskakująca. W osi wjazdów, centralną część stodoły zajmuje przestrzeń biesiadna otoczona eksponatami sprzętów rolniczych do uprawy i hodowli. W tym niepowtarzalnym klimacie śląskiej wsi XIX i początków XX wieku odbywają się spotkania, kon-certy, szkolenia i konferencje. W roku 2013 Fundacja Wspomagania Wsi wykorzystała farską stodołę na kon-ferencję o dziedzictwie kulturowym Śląska.
Karłowice (1316 mieszkańców; www.karlowice.pev.pl) w gminie Popielów działa Stowarzyszenie Miłośników Karłowic i Kuźnicy Katowskiej i wiele innych organizacji.
Jest kilka zabytków, w tym zamek nizinny i dom z 1864 r proboszcza parafii, ks. Jana Dzierżona – uznawanego za ojca współczesnego pszczelarstwa. Motyw pszczoły i plastra miodu przewija się w systemie informacji wizu-alnej wsi. Na szczególną uwagę zasługują organizowa-ne od wielu lat Targi Twórczości Artystyczno-Ludowej
„Znani i Mniej Znani” jako przegląd prac artystycznych miejscowych twórców amatorów. Innym ciekawym po-mysłem są „oazy – miejsca spokoju i wypoczynku”. Pro-jekt polegał na wykonaniu przy drogach wjazdowych do miejscowości azylów dla turystów (wieś leży w parku krajobrazowym) z podstawowymi urządzeniami poby-tu: ławy, stoły, stojaki na rowery i kosze na odpadki.
Kamień śląski (1348 mieszkańców) w gminie Gogo-lin jest najbardziej utytułowaną wsią w regionie – zwy-cięzca konkursu „Piękna Wieś Opolska” 2004 oraz zdobywca tytułu „Najpiękniejsza wieś XV-lecia odnowy wsi opolskiej” w roku 2012. Profil miejscowości, jako miejsca pielgrzymkowego i wiejskiego kurortu (www.sa-natorium.kamienslaski.pl), kształtują: wiejskie centrum, park i pałac (sanktuarium św. Jacka), kompleks tury-styczno-wypoczynkowo-rehabilitacyjny „Sebastianeum Silesiacum”. Obiekty sanatoryjne to wspaniale zrewita-lizowane i rozbudowane dawne stodoły, obory i stajnie przypałacowego folwarku obecnie otoczone ogrodem ziołowym i parkiem spacerowym z instalacjami do wo-dolecznictwa wg metody ks. Sebastiana Kneippa.
Wieś ma wspaniale zagospodarowane i ukształtowane centrum wsi. W samym środku jest staw z szeregiem fon-tann. Pomost jest miejscem „Koncertów na wodzie”. Są skwery, dyskretnie urządzone parkingi, punkt IT. Ramę krajobrazową centrum tworzy historyczna i dość zwartą wiejska zabudowa. Miejsce to zachwyca harmonią
za-gospodarowania. Charakteru dodaje wyróżnik – kamień wapienny w zabudowie, który został celowo wyekspono-wany. Na mieszkańców, turystów i kuracjuszy przebywa-jących w sanatorium oczekują dwie restauracje.
Estetyczna strona wsi, założenie licznych skwerów i ich utrzymanie jest dziełem mieszkańców, wykorzystano projekty Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
Mieszkańcy przeprowadzili też szereg prac remonto-wych przy kościele parafialnym i kaplicy cmentarnej, odnowiono mur kamienny cmentarza parafialnego i alej-ki. Dbają też o mogiłę Powstańców Śląskich, poległych w I i II Wojnie Światowej, cmentarz choleryczny oraz przy-drożne kapliczki. Mieszkańcy wsi utrzymują trównież salę spotkań wiejskich, świetlicę młodzieżową, siłownię i salę bilardową oraz publiczne toalety. Sale do ogólnej dyspo-zycji ma też koło TSKN i OSP. W świetlicy są komputery z dostępem do Internetu. Hotspot umożliwia mieszkań-com korzystanie z darmowego i bezprzewodowego In-ternetu i wgląd na stronę internetową www.kamienslaski.
pl. Nieopodal centrum, przy otwartych dla mieszkańców terenach i obiektach parafii, są boiska do piłki nożnej i siatkowej, kort tenisowy, bieżnia, plac zabaw dla dzieci, siłownia zewnętrzna oraz zaplecze kuchenne i sanitarne.
Całość obsługuje wydzielony parking. Tu organizowane są plenerowe imprezy dla dzieci, festyny kulturalne i spor-towe, spotkania mieszkańców. Obok, w starej remizie, mieści się sala z pamiątkami historycznymi. Miarą życia społecznego jest ponad trzydzieści przedsięwzięć kultu-ralnych w roku. Kultywowane są tu i śląskie tradycje, między innymi wodzenie niedźwiedzia i „gorący kół” na św. Józefa. Największym przedsięwzięciem jest Jarmark Odpustowy u św. Jacka, który gromadzi kilkanaście tys.
osób. Atrakcją są „zawody w rzucie kamieniem” i rogaliki św. Jacka. We wsi jest około 300 miejsc noclegowych.
Fot. 43. Karłowice, Skwer i system informacji wizualnej z pszczelimi motywami
Fot. 42. Biedrzychowice, Muzeum Wiejskie w Farskiej Stodole
Nadto w czasie wakacji szkoła podstawowa udostępnia kilkadziesiąt noclegów na kolonie dla dzieci i młodzieży lub ożywioną wymianę międzynarodową. Latem do dys-pozycji jest przyszkolny basen kąpielowy. Są ścieżki spa-cerowe, rowerowe i przyrodnicze.
Fot. 44. Kamień Śląski, skwer koło kościoła