Wstawki

Współczesne publikacje zawierają dużo rysunków i tabel. Elementów tych nie należy dzielić między strony i dlatego wymagają specjalnego potraktowa-nia. W sytuacji gdy nie mieszczą się one na bieżącej stronie, na ogół przenosi się je i wstawia na początku strony następnej. W wypadku przeniesienia ry-sunku lub tabeli miejsce pozostałe na stronie wypełniane jest tekstem. Tego typu elementy będziemy nazywać wstawkami .

Aby w pełni skorzystać z L^ATEXowego mechanizmu wstawek, trzeba choćby powierzchownie rozumieć, jak L^ATEX manipuluje takimi obiektami.

W przeciwnym razie wstawki mogą się stać źródłem irytacji, gdyż L^ATEX będzie je umieszczał wszędzie, tylko nie w miejscach, w którym byśmy sobie tego życzyli.

Do tworzenia wstawek mamy w L^ATEXu dwa otoczenia. Otoczenie figure służy do tworzenia rysunków, a otoczenie table – do tabel. Oba mają jeden parametr opcjonalny:

\begin{figure}[miejsce] albo \begin{table}[miejsce]

Argument miejsce określa, gdzie na stronie można umieścić wstawkę. Po-winna to być sekwencja od jednego do pięciu znaków: h, t, b, p oraz !.

Każdy znak określa dopuszczalny sposób umieszczenia wstawki; szczegółowe informacje na ten temat zestawiono w tabeli2.3.

Przykładowa tabela może się zaczynać tak:

\begin{table}[!hbp]

2.12. Wstawki 41

Tabela 2.3: Opcjonalny argument otoczeń table i figure Znak Dopuszczalne miejsce umieszczenia wstawki

h bez przemieszczenia, dokładnie w miejscu użycia t na górze strony

b na dole strony

p na stronie zawierającej wyłącznie wstawki

! ignorując większość parametrów kontrolujących umieszcza-nie wstawek^a, przekroczenie wartości, które mogą nie po-zwolić na umieszczanie następnych wstawek na stronie.

aSą to parametry takie jak np. maksymalna dopuszczalna liczba wstawek na stronie

Argument [!hbp] oznacza, że tabelę można umieścić w miejscu, w którym pojawia się w pliku źródłowym (h), albo na dole strony (b), albo wreszcie na osobnej stronie zawierającej wyłącznie wstawki (p). Ponadto „!” oznacza, że L^ATEX ma pominąć większość parametrów sterujących umieszczaniem wstawek. Jeżeli otoczenia table użyto bez opcjonalnego argumentu, to jego domyślnymi wartościami są [tbp].

L^ATEX umieszcza każdą wstawkę zgodnie ze specyfikacją autora podaną w argumencie miejsce. Jeżeli nie może umieścić wstawki na bieżącej stronie, to dołącza ją albo do kolejki rysunków, albo do kolejki tabel¹². Na początku składania nowej strony L^ATEX sprawdza, czy można ją zapełnić wstawkami czekającymi w kolejce. Jeśli nie jest to możliwe, to pierwsza wstawka każ-dej z kolejek traktowana jest tak, jak gdyby właśnie pojawiła się w tekście:

L^ATEX stara się ją umieścić zgodnie z wartościami parametru miejsce (za wyjątkiem h, gdyż nie jest to już oczywiście możliwe). Nowe wstawki dołą-czane są na koniec odpowiednich kolejek. L^ATEX dba o właściwy porządek wstawek każdego typu. Może się zdarzyć, że pojedynczy rysunek, którego z jakichś względów nie można poprawnie wstawić, „ciągnie” za sobą wszyst-kie późniejsze rysunki, nawet aż na koniec dokumentu. Dlatego:

Jeżeli L^ATEX nie umieszcza wstawek zgodnie z oczekiwaniami, to z reguły któraś z nich blokuje całą kolejkę, a być może nawet wszystkie kolejki wstawek.

Wyjaśniwszy ów cokolwiek zawiły problem umieszczania wstawek, przejdź-my do omówienia kilku pozostałych spraw z nimi związanych. Poleceniem:

\caption{tekst }

wstawiamy tytuł rysunku lub tabeli. Kolejny numer rysunku bądź tabeli oraz słowo „Rysunek” bądź „Tabela” (lub „Tablica” – zależnie od używanego pakietu polonizacyjnego) zostaną wstawione automatycznie.

12Są to kolejki typu fifo (pierwsze weszło – pierwsze wyjdzie).

Następujące instrukcje:

\listoffigures oraz \listoftables

działają analogicznie do instrukcji \tableofcontents, wstawiając do do-kumentu, odpowiednio, spis rysunków oraz spis tabel. Poszczególnymi po-zycjami tych spisów będą tytuły rysunków bądź tabel będące argumentami instrukcji \caption. Jeżeli tytuł jest długi, to do spisu można przesłać jego wersję skróconą, podaną jako opcjonalny argument instrukcji \caption:

\caption[Short]{LLLLLoooooonnnnnggggg}

Za pomocą instrukcji \label oraz \ref można tworzyć odsyłacze do tabel i rysunków.

Polecenie \label należy umieszczać bezpośrednio za instrukcją \caption.

Dobrym pomysłem jest też umieszczenie jej wewnątrz argumentu instruk-cji \caption (na przykład na końcu tytułu rysunku czy tabeli). Niektórzy użytkownicy błędnie sądzą, że wystarczy umieścić instrukcję \label we-wnątrz otoczenia figure czy table, gdy tymczasem umieszczenie jej przed poleceniem \caption prowadzi do błędów w numerach odsyłaczy.

W poniższym przykładzie wstawka zawiera prostokąt o wymiarach 5 cm

× 5 cm. Ten sposób postępowania można wykorzystać w celu zarezerwo-wania miejsca na rysunki, które zostaną wklejone później – do gotowego, wydrukowanego dokumentu.

Rysunek~\ref{white} jest przykładem Pop-Artu.

\begin{figure}[!htp]

\makebox[\textwidth]{\framebox[5cm]{\rule{0pt}{5cm}}}

\caption{Pięć na pięć centymetrów\label{white} }

\end{figure}

Zakładając w tym przykładzie, że kolejka rysunków jest pusta, L^ATEX naj-pierw spróbuje umieścić rysunek bez przesuwania go dokądkolwiek (h). Jeżeli okaże się to niemożliwe, to spróbuje go umieścić na górze strony (t). Jeżeli i to okaże się niewykonalne, to będzie się starał umieścić rysunek na stro-nie zawierającej wyłączstro-nie wstawki (p). Jeżeli w kolejkach rysunków i tabel nie ma wstawek pozwalających wypełnić stronę, to L^ATEX rozpocznie nową stronę i spróbuje umieścić na niej rysunek, traktując go znowu tak, jakby właśnie pojawił się w tekście.

Czasami może wystąpić konieczność wykonania instrukcji:

\clearpage albo nawet \cleardoublepage

W wyniku jej zadziałania L^ATEX umieszcza w dokumencie wszystkie ocze-kujące w kolejkach wstawki, a następnie rozpoczyna skład od nowej strony.

W wypadku użycia instrukcji \cleardoublepage L^ATEX rozpoczyna skład od strony nieparzystej (por. przypis2 na str.18).

W dalszej części książki przedstawimy, jak można do dokumentu dołą-czać rysunki w formacie Postscript (por.4.1).