3. Stan zagospodarowania przestrzeni gmin
3.3. Wybrane elementy infrastruktury komunalnej
39
Infrastruktura komunalna nabiera coraz większej wagi w rozwoju gmin czy też po
szczególnych miast i miejscowości wiejskich. Od stopnia rozwoju i sprawności funkcjo- sowania urządzeń infrastrukturalnych w dużej mierze zależy przy tym efektywność lokalnej gospodarki oraz poziom warunków bytowych ludności. Wśród zadań własnych wymienianych w art.7 ust.1 Ustawy o samorządzie terytorialnym niepoślednie miejsce badano właśnie sprawom infrastruktury komunalnej tzn.:
~ wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i utylizacji odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną,
~ gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, lokalnego transportu zbiorowego.
Nie wszystkie z tych zadań mają oczywiście obligatoryjny, dla samorządowych władz lokalnych, charakter.
System zaopatrzenia w wodę stanowi jeden z ważniejszych elementów infrastruktu
ralnego wyposażenia gmin i jest ściśle związany z systemem odprowadzania, a także Oczyszczania ścieków. Stan urządzeń komunalnych w tym zakresie w gminach województwa jeleniogórskiego ukazuje tablica 11.
Długość zarówno sieci wodociągowej jak i kanalizacyjnej w poszczególnych gminach Wykazuje istotne zróżnicowanie. Poza brakiem odcinków sieci wodociągowej w gminie Platerówka, uwidacznia się pewien stopień niedorozwoju sieci kanalizacyjnej, a w Pięciu gminach wiejskich (Janowice Wielkie, Kamienna Góra, Marciszów, Platerówka,
^Qra Kamienica) nie ma nawet tego rodzaju urządzeń.
W 1992 roku odbiorcom z terenu województwa jeleniogórskiego dostarczono ogółem
"18673,5 dam3 wody, z czego 69,3% gospodarstwom domowym. W odniesieniu do roku 1990, ilość wody przeznaczonej na zaopatrzenie ludności miejskiej i wiejskiej regionu w 1®92 roku była mniejsza o 9,5%.
Podkreślić należy również, że w gminach wiejskich tegoż województwa nie funkejo- Pbją komunalne oczyszczalnie ścieków, a w pozostałych gminach zarówno ich liczba jak
* Przepustowość nie jest wystarczająca. Wśród bowiem jedynie 25 obiektów tego typu flJTikcjonujących na terenie województwa jeleniogórskiego, sześć stanowią oczyszczalnie
"^ohaniczne, a pozostałe 19 to oczyszczalnie biologiczne, których łączna przepus
towość wynosiła w 1932 roku 74908 m3/d. Zarówno mechaniczne jak i biologiczne komu- Pblńe oczyszczalnie ścieków są w zróżnicowanym stopniu obciążone.
Procesom oczyszczania poddanych zostało 82,6% z ilości prawie 23,5 tys.dam3 leków komunalnych odprowadzanych kanalizacją, w tym natomiast ponad 77% oczyszczono n>6todą biologiczną.
Gospodarka wodno-ściekowa we wszystkich gminach województwa jeleniogórskiego nie stanowi obecnie kompleksowego, a przy tym sprawnego systemu. Jest to niewątpliwie
•ie<lńym z głównych, poza uciążliwym przemysłem, czynników znacznego zanieczyszczenia
°<1 Powierzchniowych.
40
Urządzenia gospodarki wodno-ściekowej w gminach województwa Tabl. 11.
Długość sieci w km
GMINY
wodo-
WOJEWÓDZTWO 1370,4 480,0
GMINY MIEJSKIE
Bolesławiec 91,4 80,8
Jelenia Góra 188,8 115,1
Kamienna Góra 55,3 40,5
Karpacz 19,7 7,9
Kowary 22,7 13,4
Lubań 29,3 17,1
Piechowice 60,3 2,1
Szklarska Poręba 60,7 14,6
Świeradów Zdrój 6,2 2,9
Wojcieszów 8,7 3,0
Zawidów 11,7 10,1
Zgorzelec 41,9 37,6
GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE
Bogatynia 114,0 29,5
Bolków 41,9 4,4
Gryfów Śląski 8,1 9,5
Leśna 15,3 3,3
Lubawka 41,0 14,8
Lubomierz 16,4 3,4
Lwówek Śląski 54,8 16,1
Mirsk 18,6 5,9
Nowogrodziec 55,3 0,9
Pieńsk 18,0 11,7
Świerzawa 17,2 8,8
Węgliniec 44,3 5,6
Wleń 18,5 8,7
GMINY WIEJSKIE
Bolesławiec 80,3 0,9
Janowice Wielkie 11,7
-Jeżów Sudecki 13,2 1,1
Kamienna Góra 44,3
-Lubań 9,9 1,1
Marciszów 27,7
-Mysłakowice 4,4 2,0
Olszyna 17,2 0,6
Osiecznica 24,8 0,5
Platerówka -
-Podgórzyn 46,6 1,4
Siekierczyn 7,5 1,7
Stara Kamienica 1,5
-Sulików 7,3 1,8
Zgorzelec • 13,9 1.2
Komunalne oczyszczalnie ścieków mechaniczne biologiczne liczba przepust.
w m3/d
liczba przepust.
w m3/d
6 11262 19 74908
1 7200
-a/bez wód opadowych i infiltracyjnych.
41 jeleniogórskiego w roku 1992
Ścieki komunalne w dam3 Woda dos tarczana biorcom odprowa
dzane ka
nał izacją gospod.
domowym
nie oczy
szczane
23462 19369 14924 4093 28673,5 19870,1 WOJEWÓDZTWO
GMINY MIEJSKIE
3939 2779 2779 860 4042,9 2844,6 Bolesławiec
6826 6826 6819 - 6285,6 4050,4 Jelenia Góra
3179 2690 - 489 2078,0 1523,8 Kamienna Góra
174 174 174 - 612,6 245,0 Karpacz
* ' • . 731,8 586,0 Kowary
1390 915 515 475 1492,6 1062,1 Lubań
19 - - 19 387,3 230,2 Piechowice
272 272 272 664,7 386,9 Szklarska Poręba
151 - - 151 226,6 140,9 Świeradów Zdrój
- - - 131,6 76,4 Wojcieszów
91 85 85 6 210,8 148,0 Zawidów
3022 3022 2115 - 3177,2 2409,2 Zgorzelec
GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE
1612 1517 1481 95 2508,4 1437,7 Bogatynia
208 193 193 15 358,4 264,6 Bolków
360 - ' - 360 432,7 365,3 Gryfów Śląski
138 8 8 130 316,3 272,2 Leśna
232 - - 232 457,3 365,6 Lubawka
- - - 171,6 129,6 Lubomierz
861 - - 861 837,8 669,6 Lwówek Śląski
179 179 - - 38,6 38,6 Mirsk
84 83 83 1 436,6 401,2 Nowogrodziec
638 626 - 12 628,4 431,4 Pieńsk
10 - - 10 158,9 127,2 Świerzawa
140 - - 140 459,0 326,3 Węgliniec
42 - 42 160,6 155,7 Wleń
GMINY WIEJSKIE
- - - 181,1 133,3 Bolesławiec
192 - - 192 231,3 160,2 Olszyna
- - - 49,8 49,8 Osiecznica
42
Istotnym elementem infrastruktury komunalnej w gminach tegoż regionu są urządzenia gospodarki cieplnej. Ogrzewnictwo oparte jest głównie na zdecentralizowanym systemie dostaw energii cieplnej, lecz ze względów ekonomicznych oraz ochrony środowiska zaznacza się, zwłaszcza w miastach, stopniowy rozwój systemu sieciowego. W 1992 roku jednostki gospodarki komunalnej i mieszkaniowej (państwowe, gminne i spółdzielnie mieszkaniowe) eksploatowały łącznie 340 kotłowni, długość zaś rozdzielczych sieci cieplnych wyniosła niemal 60 km. Odbiorcom dostarczono w ciągu roku 2648,3 TJ energii cieplnej, w tym prawie 92% na cele komunaIno-bytowe. Ogólna natomiast powierzchnia lokali mieszkalnych centralnie ogrzewanych w końcu 1992 roku wynosiła prawie 1970 tys.m2, z czego 512,4 tys.m2 dotyczyło komunalnej substancji mieszkaniowej.
O sprawności funkcjonowania elementów infrastruktury komunalnej w tym zakresie decyduje w istotnej mierze system ich organizacji i zarządzania. Należy zatem wskazać, iż w 1992 roku trwało postępowanie dotyczące komunalizacji mienia Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji oraz Wojewódzkiego Przed
siębiorstwa Energetyki Cieplnej.
Na mocy art.5 ust.3, pkt 2 Ustawy z dnia 10 maja 1990 roku - Przepisy wprowa
dzające. .. Wojewoda Jeleniogórski jako organ założycielski dla tych przedsiębiorstw użyteczności publicznej został zobowiązany do przekazania ich mienia jako mienia komunalnego gminom, jeżeli jest ono niezbędne do wykonywania ich zadań.
Z wnioskami o przejęcie jako komunalne mienia zarówno WPWiK jak i WPEC wystąpiła większość gmin z terenu województwa jeleniogórskiego. Oznaczało to zatem konieczność uprzedniego przeprowadzenia podziału tychże przedsiębiorstw.
Odnośnie podziału Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Jeleniej Górze, dnia 23 września 1992 roku Wojewoda Jeleniogórski wydał stosowne zarządzenie.
Według zapisów w nim zawartych WPEC uległ z dniem 31 października 1992 roku podziałowi, w wyniku którego utworzonych zostało pięć samodzielnych przedsiębiorstw, a mianowicie:
- Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Jeleniej Górze (obejmujące zasięgiem dzia
łania gminy: Jelenia Góra, Karpacz, Kowary, Szklarska Poręba, Świerzawa i Wleń), - Zgorzeleckie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Zgorzelcu (zasięg-gminy: Zgo
rzelec, Pieńsk i Zawidów),
- Zakład Energetyki Cieplnej w Bolesławcu (zasięg-gminy: Bolesławiec, Lwówek Śląski i Nowogrodziec),
- Zakład Energetyki Cieplnej w Lubaniu (zasięg-gminy: Lubań, Gryfów Śląski, Mirsk, Olszyna, Świeradów Zdrój),
- Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Kamiennej Górze (zasięg-gminy: Kamienna Góra, Lubawka, Bolków).
43
Należy przy tym wskazać, iż z dniem 1 listopada 1992 roku nowo utworzone Przedsiębiorstwa państwowe przejęły pełną odpowiedzialność za bieżące i nieprzerwane zaspokojenie potzreb w zakresie zaopatrzenia w energię cieplną w rejonach swojego działania.
W sprawie zaś podziału Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Jeleniej Górze, zarządzenie Wojewody wydane zostało 23 grudnia 1992 roku podzielone
^ostało na cztery przedsiębiorstwa państwowe, tj.:
~ Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Jeleniej Górze {obejmujące zasięgiem działania gminy: Jelenia Góra, Jeżów Sudecki, Piechowice, Janowice Wielkie, Mysłakowice, Kowary, Karpacz, Podgórzyn),
~ Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Bolesławcu (zasięg-gminy: Bolesławiec- miasto i wieś, Lwówek Śląski, Lubomierz i Nowogrodziec),
~ Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Zgorzelcu (zasięg-gminy: Zgorzelec-
’■'iasto i wieś, Zawidów, Lubań, Bogatynia, Leśna, Węgliniec, Pieńsk, Gryfów Śląski, Świeradów Zdrój, Olszyna),
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Kamiennej Górze (zasięg-gminy: Kamienna Góra-miasto i wieś, Świerzawa, Lubawka, Bolków i Wojcieszów.
Przyjęta w odniesieniu do WPEC i WPWiK w Jeleniej Górze procedura wymaga etapowości komunalizacji mienia oraz przejściowego nadzoru założycielskiego Wojewody.
Stwarza to jednak mażliwość sukcesywnego w ramach samodzielnych - lokalnych przedsię
biorstw, przekazywania majątku związkom gmin bądź poszczególnym gminom jako mienia komunalnego.
Do właściwości organów gmin jako zadanie własne należy zgodnie z art.l ust.28 pkt.
d~f ustawy "kompetencyjnej", nie tylko planowanie i finansowanie budowy, moderni- Zac ji, utrzymania i ochrony dróg gminnych oraz lokalnych miejskich, lecz również Urządzanie siecią tychże dróg. Do dróg gminnych i lokalnych miejskich zalicza się Za^, stosownie do zapisów art.7 ust.1 ustawy o drogach publicznych (Dz.U. 1985 nr 14, P°z.60 z późniejszymi zmianami), drogi stanowiące uzupełniającą (wobec dróg krajowych
* wojewódzkich) sieć służącą miejscowym potrzebom (z wyłączeniem dróg zakładowych).
Stan sieci dróg gminnych i lokalnych miejskich w województwie jeleniogórskim w roku 1992 ukazuj e tabl. 12.
44
Tabl.12. Sieć dróg gminnych i lokalnych miejskich w woj. jeleniogórskim w 1992 r.
Drogi gminne i lokalne miejskie Drogi o na- wierzchni twardej ulepszonej w % ogółu GMINY
długość w km
w tym o nawie
rzchni twardej ulepszonej
WOJEWÓDZTWO 2657 863 32,5
GMINY MIEJSKIE
Bolesławiec 36 35 97,2
Jelenia Góra 177 98 55,4
Kamienna Góra 17 16 94, 1
Karpacz 54 50 92,6
Kowary 35 34 97,1
Lubań 18 14 77,8
Piechowice 30 17 56,7
Szklarska Poręba 52 49 94,2
Świeradów Zdrój 67 8 11,9
Wojcieszów 10 8 80,0
Zawidów 12 10 83,3
Zgorzelec 57 41 71,9
GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE
Bogatynia 68 23 33,8
Bolków 682 59 8,7
Gryfów Śląski 20 20 100,0
Leśna 73 12 16,4
Lubawka 36 20 55,6
Lubomierz 70 29 41,4
Lwówek Śląski 63 11 17,5
Mirsk 28 16 57,1
Nowogrodziec 155 34 21,9
Pieńsk 30 10 33,3
Świerzawa 34 17 50,0
Węgliniec 66 1 1,5
Wleń 37 14 37,8
GMINY WIEJSKIE
Bolesławiec 76 42 55,3
Janowice Wielkie 141 27 19,1
Jeżów Sudecki 17 10 58,8
Kamienna Góra 68 23 33,8
Lubań 42 14 33,3
Marciszów 21 3 14,3
Mysłakowice 77 32 41,6
Olszyna 21 8 38,1
Osiecznica 46 7 15,2
Platerówka 19 2 10,5
Podgórzyn 56 16 28,6
Siekierczyn 35 12 34,3
Stara Kamienica 40 1 2,5
Sulików 24 9 37,5
Zgorzelec 47 11 23,4
45
Łączna długość dróg tejże kategorii w gminach regionu jeleniogórskiego wynosi 2657 km, z tego zaś 32,5% stanowią drogi o nawierzchni twardej ulepszonej. Najbar
dziej rozwinięta sieć dróg gminnych i lokalnych miejskich związana jest z obszarem gmin Bolków (682 km), Jelenia Góra (177 km), Nowogrodziec (175 km) i Janowice Wielkie (141 km). Najkrótszą zaś ich siecią dysponują miasta Wojcieszów (10 km) i Zawidów (12 km). Stan nawierzchni dróg gminnych i lokalnych miejskich jest zróżnicowany w istotnej mierze. Do gmin bowiem, w których udział dróg o nawierzchni twardej ulep
szonej jest największy należą:
- Gryfów Śląski - 100%, - Bolesławiec (M) - 97,2%,
' Kowary - 97,1%.
Z drugiej zaś strony do gmin, w których drogi tej kategorii wyróżniają się szczególnie niekorzystnym stanem nawierzchni zaliczyć należy:
~ Węgliniec - 1,5% długości tychże dróg ma ulepszoną nawierzchnię,
~ Stara Kamienica - 2,5%.
Zarówno długość sieci dróg gminnych i lokalnych miejskich jak i stan ich na
wierzchni wyznaczają bezpośrednio skalę zadań władz lokalnych w tym zakresie. Należy zatem wskazać, iż w roku 1992 na utrzymanie tychże dróg oraz obiektów mostowych Wydatkowano łącznie 37.502 min zł.
Elementem o dużym znaczeniu w zaspokajaniu potrzeb przewozowych ludności jest zbiorowa komunikacja miejska, obsługująca trzy miasta (Jelenia Góra, Piechowice, Bolesławiec) oraz niejako wbrew swej nazwie wiele sąsiednich miejscowości wiejskich.
Łęczna długość stałych autobusowych linii komunikacyjnych wyniosła w końcu 1992 roku
^3Z km, w tym w rejonie Jeleniej Góry 290 kra. Najbardziej rozbudowany układ tras komunikacji miejskiej posiada Jelenia Góra (58 km) oraz Bolesławiec (50 km). Należy jodnak zaznaczyć, iż 126 km spośród 255 km ogólnej długości tras komunikacyjnych dotyczy terenów wiejskich. Autobusami komunikacji miejskiej w województwie jeleniogórskim w 1992 roku przewieziono natomiast łącznie 25,7 min pasażerów, z tego w Rejonie Jeleniej Góry 21,3 min, a w rejonie Bolesławca 4,4 min.
Ogólnie biorąc, wyposażenie gmin regionu jeleniogórskiego w urządzenia infrastruk- tury komunalnej wykazuje duże zróżnicowanie. Dotyczy to zarówno ich stanu jak i st;opnia dostosowania do zgłaszanych ze strony ludności potrzeb.
46