9. Finanse przedsiębiorstw przemysłowych
9.2. Wyniki i wskaźniki finansowe przedsiębiorstw
Według bilansów finansowych i rachunku zysków i strat w przemyśle w 2001 r. zyski przedsiębiorstw rentownych były niższe niż straty przedsiębiorstw deficytowych co spowodowało, że wynik finansowy na działalności gospodarczej, wynik finansowy brutto i netto były ujemne (niższe niż w 2000 r.). Koszty uzyskania przychodów z całokształtu działalności w przemyśle w 2001 r.
w dalszym ciągu przewyższały przychody, jednak w mniejszym stopniu niż w latach poprzednich.
Wskaźnik poziomu kosztów w 2001 r. wyniósł 100,9% wobec 102,3% w 2000 r. i 105,5% w 1999 r.
Polepszyły się także inne podstawowe wskaźniki ekonomiczno-finansowe jak: wskaźnik rentowności obrotu brutto i netto, wskaźnik płynności finansowej oraz relacja zobowiązań krótkoterminowych do należności i roszczeń.
Oznacza to, że ogólna sytuacja finansowa przedsiębiorstw przemysłowych była nadal niekorzystna do czego przyczyniły się głównie przedsiębiorstwa produkcji metali, niemniej nieco lepsza niż w latach 1999-2000 w związku ze znaczną poprawą sytuacji finansowej w górnictwie węgla kamiennego.
Wskaźniki rentowności obrotu brutto i netto badanych przedsiębiorstw w przemyśle
|_Z\ brutto
■ netto
1999 2000 2001
Przychody z całokształtu działalności w przemyśle w 2001 r. wyniosły 88365,1 min zł i były wyższe o 1,7% niż w roku poprzednim. W strukturze przychodów największy udział miały przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów tj. 89,6%, a pozostałe przychody operacyjne oraz przychody finansowe odpowiednio 6,7% i 3,7%.
Tabl. 20. Podstawowe wyniki finansowe przedsiębiorstw przemysłowych według sektorów własności
Przychody z całokształtu działalności ogółem ... a 86850,5 45712,2 41138,3
b 88365,1 48089,1 40276,0
c 101,7 105,2 97,9
Przychody ze sprzedaży produktów towarów i materiałów a 79116,3 40204,7 38911,7
b 79148,7 41284,5 37864,1
c 100,0 102,7 97,3
Pozostałe przychody operacyjne ... a 4954,4 3714,9 1239,5
b 5904,9 4814,5 1090,4
c 119,2 129,6 88,0
w tym d ota cje ... a 1185,3 1135,4 50,0
b 1125,8 1076,5 49,3
c 95,0 94,8 98,7
Przychody finansow e... a 2779,8 1792,6 987,1
b 3311,7 1990,1 1321,5
c 119,1 111,0 133,9
w tym odsetki uzyskane... a 459,4 245,2 214,2
b 550,8 290,9 260,0
c 119,9 118,6 121,4
Koszty uzyskania przychodów z całokształtu działalności
40539,2 sprzedanych towarów i m ateriałów ... a 77364,6 39652,5
b 77291,8 40441,0 36850,6
c 99,9 102,0 97,7
Pozostałe koszty operacyjne ... a 5351,7 4158,3 1193,3
b 5285,0 4117,8 1167,2
c 98,8 99,0 97,8
Koszty finansow e... a 6106,9 4473,1 1633,8
b 6578,0 4578,9 1999,1
c 107,7 102,4 122,4
w tym odsetki do zapłacenia... a 2639,5 2103,8 535,8
b 2606,6 2169,0 437,6
c 99,8 103,1 81,7
Wynik finansowy na działalności gospodarczej ... a -1972,7 -2571,7 599,0
b -789,4 -1048,5 259,1
c 40,0 40,8 43,2
Wynik na działalności operacyjnej ... a 1354,5 108,8 1245,7
b 2476,9 1540,3 936,6
c 182,9 14 razy 75,2
w tym wynik na sprzedaży produktów, towarów
i materiałów ... a 1751,8 552,2 1199,6
b 1857,0 843,5 1013,4
c 106,0 152,8 84,5
Wynik na działalności finansowej ... a -3327,2 -2680,4 -646,7
b -3266,3 -2588,8 -677,5
c 98,2 96,6 104,8
Wynik na operacjach nadzwyczajnych ... a 55,5 80,0 -24,5
b -5,4 -34,8 29,4
c X X X
Wynik finansowy brutto ... a -1917,2 -794,8
-2491,7 574.5
288.5
b -1083,3
c 41,5 43,5 50,2
Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego brutto a 553,8 225,3 328,6
b 600,0 289,4 310,6
c 108,3 128,5 94,5
w tym podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych . a 509,0 186,0 323,1
b 543,0 237,6 305,4
c 106,7 127,8 94,5
Wynik finansowy n e tto ... a -2471,0 -2716,9 246,0
b -1394,8 -1372,6 -22,2
c 56,4 50,5 X
57
W sektorze publicznym w stosunku do sektora prywatnego niższy był odsetek przychodów ze sprzedaży produktów towarów i materiałów (85,9% wobec 94,0%) a wyższy odsetek pozostałych przychodów operacyjnych, (10,0% wobec 2,7%) w tym dotacji (2,2% wobec 0,1%) oraz wyższy przychodów finansowych (4,1% wobec 3,3%).
Koszty uzyskania przychodów z całokształtu działalności wynoszące w 2001 r.
89154,5 min zł były o 0,9% wyższe od przychodów i składały się w 86,7% z kosztów własnych sprzedanych produktów i wartości sprzedanych towarów i materiałów (liczonych w cenie zakupu) oraz w 5,9% z pozostałych kosztów operacyjnych i w 7,4% z kosztów finansowych. W strukturze kosztów sektora publicznego w 2001 r. wyższy niż w sektorze prywatnym był odsetek pozostałych kosztów operacyjnych (8,4% wobec 2,9%) i kosztów finansowych (9,3% wobec 5,0%), a niższy udział kosztów własnych sprzedanych produktów łącznie z wartością sprzedanych towarów i materiałów (82,3%
wobec 92,1%).
Wynik finansowy na działalności gospodarczej był w 2001 r. ujemny, tj. minus 789,4 min zł (w 2000 r. - minus 1972,7 min zł) do czego przyczynił się wysoki ujemny wynik finansowy na działalności finansowej, tj. minus 3266,3 min zł, oraz dodatni wynik finansowy na działalności operacyjnej - 2476,9 min zł, w tym wynik na sprzedaży produktów towarów i materiałów w kwocie 1857.0 min zł. Ujemny wynik na działalności finansowej wynikający ze znacznej nadwyżki kosztów finansowych nad przychodami finansowymi w 2001 r. był spowodowany między innymi tym, że odsetki do zapłacenia stanowiące składnik kosztów przewyższały ponad 4,7-krotnie odsetki uzyskane odnotowane w przychodach, tj. 2606,6 min zł wobec 550,8 min zł.
Wynik finansowy brutto w przemyśle w 2001 r. po uwzględnieniu w obliczeniach wyniku na operacjach nadzwyczajnych (minus 5,4 min zł) ukształtował się na poziomie minus 794,8 min zł, co oznacza w stosunku do 2000 r. znaczne korzystne obniżenie (o 58,5%) ujemnego wyniku finansowego brutto. Dodatni wynik finansowy odnotowano w 2001 r. w górnictwie i kopalnictwie oraz w zaopatrywaniu w energię elektryczną gaz, wodę. Przy czym w górnictwie i kopalnictwie poprawa wyniku finansowego była znaczna, gdyż odnotowano wzrost z minus 1334,2 min zł do 244,7 min zł, gdy w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną gaz, wodę poprawa była mniejsza z minus 71.0 min zł do 218,8 min zł. W przetwórstwie przemysłowym pogorszenie sytuacji finansowej charakteryzował prawie 2,5-krotny wzrost ujemnego wyniku finansowego brutto, tj. z minus 512.0 min zł do minus 1258,2 min zł.
Wyniki finansowe brutto i netto badanych przedsiębiorstw w przemyśle według sekcji
Wśród działalności przemysłowych największy udział w tworzeniu przychodów z całokształtu działalności w 2001 r. miało górnictwo węgla kamiennego i brunatnego; wydobywanie torfu tj. około jednej czwartej (24,4%). Wysoki także był udział następujących działalności: produkcja metali, produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną gaz, parę wodną i gorącą wodę, które łącznie tworzyły około 45% przychodów przemysłu.
Także wyżej wymienione działy miały znaczny wpływ na sytuację finansową ogółu badanych przedsiębiorstw.
Wśród działalności przemysłowych w 2001 r. największe dodatnie wyniki finansowe brutto uzyskano:
■ w górnictwie węgla kamiennego i brunatnego; wydobywania torfu (243,3 min zł),
■ w produkcji artykułów spożywczych i napojów (228,8 min zł),
59
■ w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (186,6 min zł),
■ w produkcji wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych (159,8 min zł).
Najwyższe straty - ujemne wyniki finansowe odnotowano w produkcji metali (minus 1402,5 min zł). Wysokie ujemne wyniki finansowe wystąpiły także w produkcji koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (minus 137,0 min zł) oraz w produkcji pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep (minus 130,7 min zł).
Wyniki finansowe brutto badanych przedsiębiorstw przemysłowych według wybranych działów w 2001 r.
górnictwo węgla kamiennego i brunatnego;
wydobywanie torfu
produkcja artykułów spożywczych i napojów
produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej
produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych
produkcja z surowców niemetalicznych pozostałych
produkcja metali
produkcja wyrobów z metali
produkcja maszyn i urządzeń
produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep
wytwarzanie i zaopatrywanie w energie elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
min zł -1500 -1250 -1000 -750 -500 -250 0 250 500
Wyniki finansowe brutto i netto znalazły odzwierciedlenie we wskaźnikach rentowności obrotu.
Wskaźnik rentowności obrotu brutto w 2001 r. w badanych podmiotach gospodarczych przemysłu wyniósł minus 0,9% przychodów z całokształtu działalności, gdy w 2000 r. minus 2,2%.
W poszczególnych sekcjach składających się na działalność przemysłu odnotowano w 2001 r.
wskaźnik rentowności obrotu brutto:
■ 1,1% w górnictwie i kopalnictwie gdy w 2000 r. minus 6,9%, tj. wystąpiła poprawa o 8,0 pkt procentowych,
■ minus 2,4% w przetwórstwie przemysłowym gdy w 2000 r. minus 0,9%, tj. pogorszenie o 1,5 pkt,
■ 1,6% w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, wodę, gdy w 2000 r.
minus 0,6%, tj. poprawa o 2,2 pkt.
Wskaźnik rentowności obrotu netto w przemyśle ukształtował się w 2001 r. na poziomie minus 1,6% (w 2000 r. - minus 2,8%). Poprawa rentowności netto wystąpiła w górnictwie i kopalnictwie (o 7,8 punktu procentowego) oraz w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, wodę (o 2,0 pkt), a w przetwórstwie przemysłowym wystąpiło pogorszenie (o 1,4 pkt).
Wskaźniki rentowności obrotu netto w przemyśle według sekcji
1999 2000 2001
górnictwo i kopalnictwo przetwórstwo przemysłowe wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę
Podstawowe wskaźniki finansowe w poszczególnych działalnościach przemysłowych były zróżnicowane. Dodatnie wskaźniki rentowności obrotu brutto uzyskano w mniej niż połowie analizowanych działów przemysłu. Najwyższy wskaźnik rentowności brutto (powyżej 5,0%) odnotowano w 2001 r. w produkcji wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych tj. odpowiednio 6,7%. W granicach 2,4% - 4,7% kształtował się wskaźnik rentowności obrotu brutto w takich działach przemysłu jak: pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody, produkcja wyrobów z metali, produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych, produkcja artykułów spożywczych i napojów, działalność wydawnicza, poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji oraz produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków. Największe straty poniosły przedsiębiorstwa produkcji metali, gdzie odnotowano ujemne wskaźniki rentowności obrotu brutto i netto rzędu ponad 10% (brutto minus 11,6%, netto minus 11,7%). Także wysokie ujemne wskaźniki finansowe wystąpiły w produkcji koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (wskaźnik rentowności obrotu brutto minus 6,7%, netto minus 7,5%).
Tabl. 21. Podstawowe wskaźniki finansowe w przemyśle według działów w 2001 r.
Wskaźnik Wskaźnik rentowności obrotu DZIAŁY
Struktura przychodów w % ogółem
poziomu
kosztów brutto netto
w%
O G Ó Ł E M ... 100,0 100,9 -0,9 -1,6 w tym:
Górnictwo węgla kamiennego, brunatnego;
wydobywanie to r fu ... 24,4 98,8 1.1 0,8
Produkcja artykułów spożywczych i napojów ... 6.8 96,2 3.8 2.9
W łókiennictw o... 0.9 103,1 -3,1 -3.6
Produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich ... 0,5 103,7 -3,8 -4.4
61
Tabl. 2 1. Podstawowe wskaźniki finansowe w przemyśle według działów w 2001 r. (dok.)
Struktura przychodów w % ogółem
Wskaźnik poziomu
kosztów
Wskaźnik rentowności obrotu
DZIAŁY brutto netto
w %
Produkcja skór wyprawionych i wyrobów z n ic h * ... 0,3 100,9 -1,0 -1,6
Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy
i w ik lin y r... 0,3 100,2 -0,3 -1,5 Produkcja masy włóknistej oraz papieru*... 0,4 101,1 -0,7 -1,5 Działalność wydawnicza, poligrafia i reprodukcja
zapisanych nośników informacji ... 0,3 95,4 4,3 3,8
Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej* ... 2,3 106,7 -6,7 -7,5
Produkcja wyrobów chem icznych... 1,2 98,1 2,1 1,3
Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 2,4 98,9 2,5 1,3
Produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych
pozostałych... 2,7 93,3 6,7 4,7 Produkcja metali ... 13,6 111,6 -11,6 -11,7 Produkcja wyrobów z m e ta li*... 4,2 97,5 2,4 1,1 Produkcja maszyn i urządzeń* ... 3,9 102,2 -2,0 -3,2
Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej*... 1.9 99,9 0,1 -0,8
Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych
i optycznych, zegarów i zegarków ... 0,4 95,3 4,7 2,7 Produkcja pojazdów mechanicznych,
przyczep i n a c z e p ... 15,2 101,0 -1,0 -1,3 Produkcja mebli; pozostała działalność
produkcyjna*... 0,9 100,4 -0,4 -1,4 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną
gaz, parę wodną i gorącą w o d ę ... 14,2 98,4 1,5 0,2
Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody ... 1,5 97,6 2,4 1,3
W ogólnej liczbie badanych przedsiębiorstw w przemyśle zmniejszył się udział podmiotów wykazujących zysk netto z 60,0% w 2000 r. do 57,5% w 2001 r. oraz ich udział w przychodach z całokształtu działalności z 56,7% do 52,7%. Zwiększył się natomiast udział jednostek deficytowych (wykazujących stratę netto lub wynik finansowy zerowy) z 40,0% do 42,5% i ich udział w przychodach z całokształtu działalności z 43,3% do 47,3%.
Tabl. 22. Rozkład rentowności obrotu netto w przemyśle
WYSZCZEGÓLNIENIE a - udział w ogólnej liczbie jednostek w % b - udział w przychodach ogółem w %
Jednostki rentowne Jednostki deficytowe
razem
o rentowności
razem
o deficytowości
od 0%
do 5%
od 5%
do 10%
10%
i więcej
-5%
i mniej
od -5,0%
d o -0 ,1 %
O G Ó Ł E M ... 2 0 0 0 a 60,0 42,9 10,2 6,9 40,2 25,7 14,4
b 56,7 47,8 5,0 3,9 43,3 27,3 16,1
2001 a 57,5 39,9 10,3 7,3 42,5 26,1 16,4
b 52,7 39,7 6,4 6,6 47,3 24,7 22,6
Górnictwo i kopalnictw o... a 52,2 39,1 6,5 6,5 47,8 34,8 13,0
b 47,5 37,0 0,1 10,4 52,5 14,6 37,9
Przetwórstwo przemysłowe ... a 56,9 38,2 11,0 7,7 43,1 27,1 16,0
b 47,4 32,3 8,7 6,4 52,6 34,4 18,2
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz,
wodę ... a 66,0 57,0 5,0 4,0 34,0 13,0 21,0
b 80,9 71,9 7,8 1,2 19,1 14,9 4,2
Rozkład rentowności obrotu netto badanych przedsiębiorstw w przemyśle w poszczególnych sekcjach był zróżnicowany. Wśród jednostek rentownych w przemyśle ogółem i poszczególnych sekcjach składających się na działalność przemysłową w 2001 r. przeważały jednostki o niskiej rentowności od 0% do 5%, natomiast jednostki o rentowności wysokiej (powyżej 10%) stanowiły w przemyśle ogółem 7,3% ogólnej liczby jednostek, a ich udział w przychodach z całokształtu działalności wynosił 6,6%. Wśród jednostek deficytowych w górnictwie i kopalnictwie oraz w przetwórstwie przemysłowym zdecydowanie więcej było przedsiębiorstw przynoszących straty 5%
i więcej. W wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, wodę przeważały wśród przedsiębiorstw deficytowych jednostki o deficytowości od minus 0,1% do minus 5%.
Rozkład rentowności obrotu netto w przemyśle w 2001 r.
jednostki deficytowe |ednostki rentowne
63