P o z w o lę s o b ie u c z y n ić c a łk ie m k r ó t k ą w z m ia n k ę o w y w o d a c h p ie r w s z e g o z m ó w c ó w p o p r z e d n ic h , p . p o s ła S c h w a b .
W s z a k z g a d z a s ię o n z t r e ś c ią p r z e d ło ż e n ia r z ą d o w e g o i u z n a je p o tr z e b ę s p r a w i e n i a w o z ó w . D o w y w o d ó w je g o , że p o tr z e b n a n a to k w o t a n ie w d r o d z e b ie ż ą c e j p o ż y c z k i w p ły n ą ć p o w in n a , p o d r z ę d n ą t y lk o p r z y w ią z y w a ć m o ż n a w a g ę , a w ła ś c i
w e g o ic h ź r ó d ła , z d a n ie m m o je m n ie ty l e w p r a g n ie n iu z d ro w e j p o lity k i fin a n s o w e j d la k o le i p a ń s tw o w y c h s z u k a ć n a le ż y , ile r a czej w d ą ż e n iu d o z m ia n w c a łe j fin a n s o w e j g o s p o d a r c e o k r e ś l o n ej b u d ż e te m b ie ż ą c e g o ro k u .
T o j e s t u b o c z n y c e l p o lity c z n y , n ie m a ją c y n ic w s p ó ln e g o z w ła ś c iw e m i o b r a d a m i n a d n in ie js z e m p r z e d ło ż e n ie m rz ą d ó w e m . D la te g o te ż z w ró c ę s ię p r z e w a ż n ie o p in ii d r u g ie g o z sz a n . m o ic h p o p r z e d n ik ó w . P r z e d e w s z y s tk ie m s k o n s t a t o w a ł o n w s p o s ó b u d e r z a ją c y f a k ty c z n y b r a k w a g o n ó w . J e s t t o z ja w is k o , k tó r e ś m y w G a lic y i i w ty m r o k u b a r d z o b o le ś n ie o d c z u li. W p r a w d z ie o d n o s i s ię to b a r d z ie j d o k o le i p r y w a t n y c h n iż p a ń s tw o w y c h i z t e g o te ż p o w o d u p u n k t u te g o b liż e j o m a w ia ć n ie b ę d ę .
S z a n . m ój p o p r z e d n ik u d z ie lił n a m te ż d o ś ć o b s z e r n ie s w y c h z a p a tr y w a ń c o d o n a jo d p o w ie d n ie js z e g o s p o s o b u z a k u p n a ja k ie g o r o d z a ju w a g o n y i lo k o m o ty w y m a o n o o b e jm o w a ć . J e s t t o p u n k t n a d e r w a ż n y . W y w o d y b y ł y w sa m e j r z e c z y r ó w n ie z a jm u ją c e j a k p o u c z a ją c y m o p is s to s u n k ó w . N a t u r a l n ą b o w ie m rz e c z ą , że c h c ą c m ó w ić o z a lc u p n ie w a g o n ó w i lo k o m o ty w , k o n ie c z n ie t r z e b a z d a ć s o b ie s p r a w ę , j a k n a jle p ie j w y z y s k a ć is tn ie ją c y ju ż m a te r y a ł.
rz o n o w s p r a w o z d a n iu k d m is y i b u d ż e to w e j, że s ta r a n o s ię ju ż p rz e z u le p s z e n ie m a n ip u la c y i i le p s z e z a s to s o w a n ie lo k o m o ty w , le p ie j z u ż y tk o w a ć is tn ie ją c y ju ż t a b o r k o le jo w y . Z u d z ie lo n y c h z a ś c y fr, tj. że p o m n o ż e n iu t a b o r u o i4 °/0 o d p o w ia d a ło z w ię k s z e n ie s ię ilo ź c i to n - k ilo m e tr o w o i6 °|„ , w id o c z n e m je s t, że ju ż o b e c n ie is tn ie ją c y t a b o r le p ie j je s t w y z y s k a n y , n iż b y ł p r z e d
k ilk u la ty .
A le w ty m k ie r u n k u c h c ia łb y m p ó jść tr o c h ę d a le j. S z a n . m ój p o p r z e d n ik o ś w ia d c z y ł, że ze s t a n o w i s k a te c h n ic z n e g o s to s u n k i o b e c n e k o le i a u s tr y a c k ic h b a r d z o m a ło p o z o s ta w ia ją d o ż y c z e n iu , b u d o w a w ie r z c h n ia d o s k o n a ła , lo k o m o ty w y d o s k o n a łe . N a ta k ie tw ie r d z e n ie n ie m ó g łb y m z g o d z ić s ię b e z w a r u n k o w o . W p r a w d z ie , g d y b y ś m y się c h c ie li o g r a n ic z y ć n a E u r o p ie , t. j.
p o r ó w n a li A u s tr y ę z N ie m c a m i, F r a n c y ą lu b te ż A n g lią , d o sz li- b y ś m y d o r e z u lta tu , że p o d w z g lę d e m te c h n ik i k o lo jo w e j, A u s tr y a w c a le w o s ta tn im n ie s to i rz ę d z ie . O k a z a ło b y się , że t a k p o d w z g lę d e m ta b o r u , j a k w ie lu in n y c h u rz ą d z e ń k o le jo w y c h A u s tr y a p r z e w y ż s z a A n g lię , o jc z y z n ę k o le i.
A le z d a je m i się , że n ie je s t to je s z c z e w i d n o k r ą g d o s t a te c z n ie s z e ro k i. W s z a k c a łe n a s z e s to s u n k i to w a r o w e i e k o n o m ic z n e o w ie le m n ie j s ą o k r e ś lo n e k o n k u r e n c y ą p ą ń s t w e u r o p e j
s k ic h m ię d z y s o b ą , n iż ra c z e j k o n k u r e n c y ą k o n t y n e n t u e u r o p e j
s k ie g o z p ó łn o c n ą A m e r y k ą .
A m e r y k a je s t n a s z y m w ie lk im w s p ó łz a w o d n ik ie m . O b e c n a k r y z is d a ją c a się c z u ć w E u r o p ie , z w ła sz c z a w r o ln ic tw ie , je s t p r z e c ie t y l k o r e z u lta te m p r z e w a g i, S ta n ó w p ó łn o c n o - a m e r y k a ń sk ic h . Z d a je m i s ię w ię c , że c h c ą c n a le ż y c ie o c e n ić n a s z e t e c h n i c z n e s to s u n k i, n ie w y s ta r c z y p o r ó w n a ć je z f r a n c u s k ie m i lu b n i e m ie c k ie m u W ł a ś c i w ą s k a l ą j e s t d o p ie r o p o r ó w n a n ie ze S ta n a m i Z je d n o c z o n e m i, a p ó k i s y s te m n a s z k o le jo w y n ie s to i n a tej w y s o k o ś c i t e c h n i k i , ż e b y m ó d z w s p ó łz a w o d n ic z y ć z A m e r y k ą , n ie m o ż n a is tn ie ją c e g o s y s te m u n a z w a ć te c h n ic z n ie d o s k o n a ły m .
W ty m w z g lę d z ie u d e r z y ło m n ie , j a k n a d z w y c z a j m a ło s ą u w z g lę d n ia n e s to s u n k i p ó łn o c n e j A m e r y k i w e u ro p e js k ie j f a c h o w ej lite r a tu r z e , n ie t y lk o w A u s tr y i, a le i w N ie m c z e c h . S z u k a ■ łe m n . p . w w ie lu w y b itn y c h c z a s o p is m a c h k o le jo w y c h , „ E is e n b a h n a r c h i v " b e r liń s k ie m i p is m a c h a u s tr y a c k ic h t e g o ro d z a ju , i z n a la z łe m z a le d w o c z a s e m p o b ie ż n ą w z m ia n k ę o p ó łn o c n e j A m e r y c e , ja k k o l w i e k j e s t to rz e c z n a d z w y c z a jn e j w a g i. K o r z y s tn ie p o d z ia ła ły w ty m k i e r u n k u o b r a d y a n g ie ls k ie g o p a r la m e n tu n a d u s ta w ą k o le jo w ą , d a ją c p o h o p d o w ie lu n a d e r z a jm u ją c y c h b a d a ń ;
p o ja w ił s ię w A n g l i i c a ły s z e r e g w y b itn y c h p u b lik a c y i, c z a s o p is m , k s ią ż e k i s tu d jó w p o r ó w n u ją c y c h s to s u n k i a m e r y k a ń s k i e z a n - g ie ls k ie m i i z e u r o p e js k ie m i w o g ó le .
I o to o k a z u je się ja k o w y b i t n y r e z u l t a t t y c h b a d a ń , że p u n k t c ię ż k o ś c i c a łe j p o l i t y k i k o le jo w e j le ż y w łś a n ie w ta b o r z e . U r z ą d z e n ia a m e r y k a ń s k i e s ą d o s k o n a łe p o d w z g lę d e m ta b o r u , tj. A m e r y k a n i e m a ją n a jle p s z e w a g o n y i n a jle p s z e lo k o m o ty w y . D o ln a b u d o w a , j a k w ie m y , w ie le w A m e r y c e p o z o s ta w ia d o ż y c z e n ia : w y s ta r c z y p r z y p o m n ie ć k r o n i k i g a z e t, z k tó r y c h co d w a t y g o d n i e d o w ia d u je m y s ię o z a ła m a n iu ja k ie g o ś m o stu . W o b e c t a k o c z y w is ty c h f a k tó w z b y te c z n e m b y b y ło r o z s z e r z a ć się n a d d o ln ą b u d o w ą k o le i w A m e r y c e .
A le w te rn w s z y s tk ie m co m a o e z p o ś re d n i w p ły w n a f a k t y c z n y r u c h k o le jo w y tj. w s z y n a c h , w a g o n a c h i lo k o m o ty w a c h , k o le je a m e r y k a ń s k i e s ą n ie p r z e ś c ig n io n e . J a k o k o lic z n o ś ć ta o d b ija się n a s to s u n k a c h e k o n o m ic z n y c h , o k a z u je s ię n a jle p ie j z f a k tu , że w c ią g u o s ta tn ie g o d z ie s ię c io le c ia f r a c h t y w p r z e c ię ciu s p a d ł y n a p o ło w ę , a w p o je d y ń c z y c h w y p a d k a c h c a łe w ie l
k ie s y s te m y k o le jo w e p o s ia d a ją f r a c h t y t a k n i s k i e , j a k o n ic h w E u r o p ie w y o b r a ż e n ia n a w e t n ie m a m y .
W A u s t r y i w r. 1883 p r z e c ię tn e k o s z ta t r a n s p o r t u z a to n ę i k ilo m e tr w y n o s iły 2-7 c t. W id a ć w p ra w d z ie , że p r z e c ię tn e t a r y f y c o ra z s ię z m n ie jsz a ją , b o w r o k u 1885 w y n o s iły ty lk o 2'6 ct.
a w r. 1886 b y ł y ju ż ty lk o 2 5 c t. z a k ilo m e tr o to n ę . W A n g lii, k r a ju u w a ż a n y m z a w z ó r r a c y o n a ln y c h u rz ą d z e ń , m o ż n a p r z y ją ć k o s z ta n a 5 c t., d w a r a z y ty le , co w A u s tr y i. J e s tto c y f r a , n a k t ó r ą s z c z e g ó ln y n a c is k k ł a d ę ; p o r ó w n a n ie z A n g l i ą w r ó w n e j m ie rz e j a k p o r ó w n a n ie z A m e r y k ą s k ło n iło m n ie d o u w a g o b e c n y c h . J e ś li w A n g l i i , g d z ie p r z e c ię tn a t a r y f a je s t d w a r a z y t a k w y s o k ą j a k w A u s tr y i, a o w ie le w y ż sz ą , n iż w k tó r y m k o lw ie k k r a ju k u li z ie m s k ie j, s p y ta m y s ię d y r e k to r a , u r z ę d n ik a lu b in ż y n i e r a k o le jo w e g o , o tr z y m a m y o g ó ln ie o d p o w ie d ź , że t a r y f y n ie d a d z ą s ię z n iż y ć , że j e s t to rz e c z te c h n ic z n ie n ie m o ż liw a . J e s tto o d p o w ie d ź , k t ó r ą o tr z y m u je s ię r e g u l a r n i e o d w s z y s tk ic h z a r z ą d ó w k o l e j o w y c h : d a ls z e z n iż e n ie n ie m o ż liw e .
W A m e r y c e p rz e d 25 l a t y t a r y f y w y n o s iły 4 d o 5 c t. za k ilo m e tr o to n n ę , a ó w c z e s n e s p r a w o z d a n ia u tr z y m y w a ły , że z n iż y ć s ię n ie d a d z ą . A j e d n a k t a r y f y te ju ż r. 1880 s p a d ł y n a 2 c t., r. 1883 n a 1.7 c t., w r. 1887 w p r z e c ię c iu n a r g c t,, a c a ły s z e r e g p ie r w s z o r z ę d n y c h k o le i m a ta r y f ę r 2 c t. N a w ie lu k o le ja c h t a r y f y z b liż a ją się d o te g o , co z o w ią w A n g lii „ f a r th in g p e r to n
a n d m ile “, tj. o -8 ct., a n ie k tó r e w ie lk ie k o le je m a ją n a w e t w p r z e c ię c iu o -5 n a k ilo m e tr o to n n ę .
W c ią g u t e g o c a łe g o c z a s u — s tu d y o w a łe m k a ż d o r o c z n e s p r a w o z d a n ia — co r o k u m ó w io n o : d a le j w z n iż e n iu p ó jś ć n ie p o d o b n a . D o s z liś m y d o o s ta te c n e j g r a n ic y . A le r e g u l a r n i e za p a r ę la t t a r y f y s p a d a ł y n ie m o ż e o 10 lu b 2o°/0 , a le n a p o ło w ę , n a tr z e c ią c z ę ść p o p r z e d n ie j, a m im o t e g o k o le j is tn ie je t a k j a k d a w n iej. N ie m o ż n a n a w e t d o s trz e d z z n a c z n ie js z e j s t r a t y w d o c h o d z ie
— p r z e c iw n ie p rz e z z n iż e n ie t a r y f p o d n o s i s ię d o c h ó d k o le i. S tą d w id o c z n y m f a k t je d e n , tj. że k o le je c h w y ta ją s ię p o d o b n y c h zn i- ż e ń — k t ó r e im p o te m z w y k le n a z d ro w ie w y c h o d z ą , w y n a g r a d z a ją c z w ię k s z e n ie m r u c h u s t r a t ę w n is k ie j ta r y f ie — p o d s iln ą p r e s y ą je d y n ie .
T a k a p r e s y a is tn ie je u n a s w E u r o p ie w f o r m ie k r y z y s w r o ln ic tw ie i p r z e m y ś le , p o d k t ó r ą c ie r p im y . K o le je a m e r y k a ń s k ie b y ł y p ie rw s z e , k t ó r e u s t ą p i ł y p r e s y i ro ln ic z e j. W s k u t e k te g o w c a ły m ś w ie c ie s p a d ły c e n y w ie lk ic h , c ię ż k ic h a r ty k u łó w p r o d u k c y i , p r z e d e w s z y s tk ie m z a ś p ło d ó w r o ln ic z y c h Z n iż e n ie w A m e r y c e je s t n a c is k ie m , k tó r e m u p o d d a ć s ię m u s im y . Ż y je m y w ięc p o d a b s o lu tn ą k o n ie c z n o ś c ią z n iż e n ia n a s z y c h ta r y f . J a k i m s p o s o b e m p r z y s z ła w A m e r y c e d o s k u t k u o b n iż k a ta r y f o w a ? T a m n ie m ó g ł te g o d o k o n a ć ż a d e n a k t s a m o w o ln y , ż a d e n n a k a z , g d y ż k o le je w A m e r y c e s ą c ia ła m i s a m o is tn e m i, k tó r e d o p ie ro n a j
n o w s z ą u s t a w ą k o le jo w ą p o d d a n e z o s ta ły w b a r d r o m a ły m s to p n iu k o n tr o li p a ń s tw o w e j. A p r z e c ie ż n a s tą p iła p o d o b n a r e d u k c y a . O tó ż j e s t in te r e s u ją c ą rz e c z ą s k o n s ta to w a ć , że n a s t ą p i ł a o n a p r z e w a ż n ie w d ro d z e u le p s z e ń te c h n ic z n y c h i a d m in is tr a c y jn y c h . W sa m e j r z e c z y p o d n a c is k ie m k o n ie c z n o ś c i z m n ie js z o n o w y d a tk i w t a k n a d z w y c z a jn e j m ie rz e , że to u m o ż liw iło z a p r o w a d z e n ie ta k n is k ic h ta r y f .
J a k w s p o m n ia łe m ju ż n a w s tę p ie , n a jg łó w n ie js z y m c z y n n i
k ie m u le p s z e ń te c h n ic z n y c h b y ło u le p s z e n ie t a b o r u k o le jo w e g o . M ó w ią c o ty m p r z e d m io c ie , p o z w o lę s o b ie z ro b ić u w a g ę , że t u te js z e z a r z ą d y k o le jo w e i d y r e k c y a k o le i p a ń s tw o w y c h tr o c h ę w ię c e j p o w in n y b y u w z g lę ą n ia ć p r a k t y k ę a m e r y k a ń s k ą . W k r ó t k o ś c i t y lk o z a z n a c z ę te p u n k ta , w k t ó r y c h A m e r y k a n a s p r z e w y ż s z a .
R ó w n o c z e ś n ie te ż p r z y to c z ę A n g lię , n a jb a r d z ie j z a c o fa n ą . W ł a ś n i e p o d w z g lę d e m t a b o r u w c a ły m ś w ie c ie w id o c z n y m j e s t r u c h s k ie r o w a n y d o p o d w y ż s z e n ia z a w a r to ś c i w a g o n ó w . P r z e d 40 la ty , g d y z a k ła d a n o w N ie m c z e c h k o le je , p r z e c ię tn y w a g o n m ó g ł u n ie ś ć o k o ło 5 -c iu to n , w r. 1870 10 z a ś to n , c y fra , k t ó r a d o ty c h c z a s s ię n ie z m ie n iła .
OB
W A u s tr y i j e s t o n o k i l k a p r o c e n t w y ź s s z ą n iż w N ie m c z e c h , m o ż n a j ą j e d n a k t a k ż e p r z y ją ć n a 10 to n . W A m e r y c e z a w a r to ś ć w a g o n u aż do r o k u 1876 b y ł a t y l k o g to n , w r. 1877 p o d w y ż s z o n o j ą n a 12 t , w 1882 n a 18 d o 20, a o b e c n ie w y n o s i n a 23 d o 30 t o n ; a że A m e r y k a n ie n ie b io r ą z b y t d o k ł a d n i e p r z e p is ó w o o b c ią ż e n iu w a g o n ó w , p r z e to s ię z d a rz a , że w a g o n o b lic z o n y n a 30 to n w r z e c z y w is to ś c i d o 40 to n n ie ś ć m u si. N o , 30 lu b 40 to n w o b e c p o c z ą tk o w y c h ę - c iu o k a z u je z w ro t k o lo s a ln y . T o te ż ś w ia d c z y o n a d z w y c z a jn e j s z y b k o ś c i, z j a k ą A m e r y k a n i e id ą ra z w y t k n i ę t ą d r o g ą i w y c ią g a ją z z a s a d y w s z e lk ie k o n s e k w e n c y e . P o w ię k s z a ją c z a w a r to ś ć w o z ó w , z m n ie js z a s ię tr u d n o ś c i p o łą c z o n e z p r z e s u w a n ie m i u k ła d a n ie m p o c ią g ó w , co j e s t p rz e c ie rz e c z w ie lk ie j w a g i.
I n n a w s z a k ż e o k o lic z n o ś ć p r z y c z y n iła s ię je s z c z e w w y ż s z y m d a le k o s to p n iu d o u le p s z e n ia p r a k t y k i k o le jo w e j w A m e r y c e — z m n ie js z e n ie m a r tw e g o c ię ż a r u B u d o w a n o w a g o n y t a k , a b y p r z y z w ię k s z o n e j z a w a r to ś c i c ię ż a r ic h w ła s n y b y ł s to s u n k o w o n a jn iż s z y m . M a m tu p l a n y n a jn o w s z y c h a m e r y k a ń s k ic h w a g o n ó w b u d o w a n y c h z r u r s ta lo w y c h , k t ó r e p r z y z a w a r to ś c i 6 0 .0 0 0 fu u - tó w s a m e w a ż ą n ie w ię c e j j u k 18.000 In t., tj. 9 to n n a 30.
A b y le p ie j to ilu s tro w a ć , n a jle p ie j b ę d z ie p o r ó w n y w a ć m a r tw y c ię ż a r , k t ó r y n a k a ż d e io t o n ż y w e g o , o p ła c a ją c e g o s ię c ię ż a r u w le c ze s o b ą tr z e b a . W A m e r y c e w r. 1881 p r z y p a d a ło n a 10 to n ż y w e g o c ię ż a ru , 4-3 to n m a r tw e g o ; n a jn o w s z e w a g o n y m a ją ty lk o 3 to n n a 10. W A n g lii s to s u n e k j e s t o w ie le n ie k o r z y s tn ie js z y . W i ę k s z a c z ę ść a n g ie ls k ic h w a g o n ó w c ię ż a r o w y c h w a ż y 5 to n , a n ie s ie 7 d o 8 -m iu, co o d p o w ia d a n a 10 to n ż y w e g o c ię ż a ru 6 — 7 to n o m m a r tw e g o (a w ię c 2 r a z y ty le , c o w A m e r y c e ) . N a A u s t r y a c k i c h k o le ja c h p a ń s tw o w y c h w a g o n y n io s ą 10 to n , a w a ż ą 5 d o 51/, to n , n a k o le i K a r o l a L u d w ik a 5 — 6 to n . W i d z i m y w ię c , że k o le je w A u s tr y i i p o d ty m w z g lę d e m , j a k w o g ó le p o d k a ż d y m in n y m , z a jm u ją m n ie j w ię c e j ś r o d e k m ię d z y A n g l i ą a A m e r y k ą . T a k s a m o m a się rz e c z z ta r y f a m i, c o ju ż d a je się d o m y ś la ć ś c is łe g o z w ią z k u m ię d z y o b y d w o m a z a g a d n ie n ia m i — t a r y f i ta b o r u .
M a m y z a te m d w ie rz e c z y , w k t ó r y c h s y s te m a m e r y k a ń s k i w y p r z e d z ił e u r o p e js k i, m ia n o w ic ie p o d w y ż s z e n ie z a w a r to ś c i w a g o n ó w i z n iż e n ie m a r tw e g o c ię ź a r n w le c z o n e g o p r z y k a ż d y m p o c ią g u .
A le ta k ż e n a lo k o m o ty w y z w ró c o n o w A m e r y c e s z c z e g ó ln ą u w a g ę . T e p o d l e g a ł y p o d o b n y m z m ia n o m , j a k w a g o n y to w a r o w e . S iłę p o c ią g o w ą lo k o m o ty w z w ię k s z o n o w n a d z w y c z a jn y m s to p n iu
L o k o m o ty w y u ż y w a n e w E u r o p ie , z w ła s z c z a w N ie m c z e c h p o s ia d a ją p rz e w a ż n ie p o tr z y o s ie c z y n n e . W A u s t r y i — te g o w y m a g a ju ż z sa m e j n a t u r y rz e c z y b a r d z ie j g ó r s k i e p o ło ż e n ie — o p ró c z lo k o m o ty w o 3 o s ia c h c z y n n y c h is tn ie je w c a le z n a c z n a ilo ś ć o 4 -c h .
W A m e r y c e ty p o w a lo k o m o ty w a u ż y w a n a o b e c n ie , p o s ia d a 5 p o łą c z o n y c h ze s o b ą o si.
J a k w ia d o m o , s iłę lo k o m o ty w y o b lic z a s ię w e d łu g t a r c i a i c ię ż a ru , k t ó r y s p o c z y w a ją c n a p o łą c z o n y c h ze s o b ą o s ia c h ta r c ie to w y w o łu je . L o k o m o ty w a te rn c ię ż s z y p o c ią g m o ż e z a b r a ć , im w ię k s z e je j ta r c ie , im w ię k s z y c ię ż a r.
N a A u s t r y a c k i c h k o le ja c h a w s z c z e g ó ln o ś c i p a ń s tw o w y c h , lo k o m o ty w y o 3 o s ia c h c z y n n y c h w a ż ą 30 d o 40 to n , o 4 o s ia c h 40 d o 50. W A m e r y c e r e g u ł ą j e s t 60 to n a m e r. co o d p o w ia d a o k o ło 55 n a s z y m .
R e z u lta te m z a s to s o w a n ia n a d z w y c z a j s iln y c h lo k o m o ty w i w a g o n ó w o w ie lk ie j z a w a r to ś c i a m a ły m w ła s n y m c ię ż a rz e s ą w ł a ś n ie z a d z iw ia ją c o n is k ie k o s z ta r u c h u n a a m e r y k a ń s k ic h k o le ja c h . C h c ia łe m z ro b ić z e s ta w ie n ie , a b y d o w ie ś ć , o ile s k u te c z n ie j
s z ą j e s t lo k o m o ty w a a m e r y k a ń s k a w p o r ó w n a n iu z e u r o p e js k ą . T r u d n o je s t, z e b r a ć c a łk ie m p e w n e d a t y w tej m ie rz e , a le w o g ó l
n y c h z a r y s a c h p r z y ją ć m o ż n a , że lo k o m o ty w a a m e r y k a ń s k a z a b i e r a o k o ło 250 to n n e tto , a n g i e l s k a ty lk o 60 to n , a n a k o le ja c h p a ń s tw o w y c h , o ile m i s ię z d a je , o k o ło 120 to n . A w ię c z n o w u s ta n o w is k o p o ś r e d n ie m ię d z y A m e r y k ą a A n g lią . J e s tto c y f r a d o z w a la ją c a w k a ż d y m r a z ie z n a c z n e g o je s z c z e p o s tę p u , b o j a k k o l w ie k o w ie le w y ż s z a o d a n g ie ls k ie j, p r z e c ie n ie d o s ię g a a n i p o ło w y a m e r y k a ń s k ie j.
J e ż e li d o tk n ą łe m te g o p r z e d m io tu , u c z y n iłe m to d la te g o , że k w e s t y a z n iż e n ia t a r y f y s to i w ś c is ły m z w ią z k u z lc w e s ty ą ta b o r u . W r a z z d o s k o n a ło ś c ią t a b o r u z m n ie js z a ją się , j a k w y k a z a łe m , k o s z ta r u c h u , c o z n o w u u m o ż liw ia n is k ie t a r y f y . P r z y n is k ic h t a r y f a c h w z m a g a s ię w n a d z w y c z a jn e j m ie rz e r u c h to w a r o w y , a to z n o w u p o c ią g a z a s o b ą p o tr z e b ę p o m n o ż e n ia ta b o r u .
C o się ty c z y s a m e g o f a k tu , że z a c h o d z i k o n ie c z n o ś ć , p o w ię k s z y ć t a b o r k o le jo w y , to z d a je m i się, że j e s t to o k o lic z n o ś ć , k tó r e j p o w in s z o w a ć s o b ie m o ż e m y . J e ś lib y m c o k o lw ie k m ia ł do z a r z u c e n ia o b e c n e m u p r o je k to w i, z a r z u c iłb y m c h y b a to , że n ie id z ie o n d o ś ć d a le k o i ż y c z ę s o b ie ty lk o , a ż e b y o d p o w ie d n ia z m ia n a t a r y f ja k n a jp r ę d z e j p o c ią g n ę ła za s o b ą k o n ie c z n o ś ć p o n o w n e g o p rz e d ło ż e n ia w ty m ro d z a ju .
70
W s z a k k o n ie c z n o ś ć p o m n o ż e n ia t a b o r u j e s t n a d e r k o r z y s tn y m o b ja w e m d la k r a ju , g d y ż o s ta te c z n ie r u c h to w a r o w y j e s t n a jw a ż n ie js z y m c z y n n ik ie m e k o n o m ic z n e g o ro z w o ju p a ń s tw a .
M o ż n a w p r a w d z ie p o w ie d z ie ć , że k o le je ta k ż e p r z y m n iejszej ilo ś c i tr a n s p o r tó w m o g ą w ię c e j z a r o b ić , n iż p r z y w ie lk ie j, ró w n ie ż j a k f a b r y k a n t lu b k u p ie c . T o j e s t k w e s t y a in d y w id u a ln e j n a t u r y , o d n o s i s ię ty lk o d o c z y s te g o z y s k u , k t ó r y m a w p ły n ą ć d o k ie s z e n i k u p c a lu b p r z e d s ię b io r s tw a .
A le tu id z ie o c y f r ę b r u t t o c a łe g o ru c h u , ja k o o tę , k t ó r a w p ły w a n a n a jw a ż n ie js z y c z y n n ik e k o n o m ic z n y , n a p r a c ę , c a łe g o n a r o d u , w c a łe m p a ń s tw ie . J e ś li w ię c o b e c n ie z n a jd u je m y się w p o tr z e b ie p o w ię k s z e n ia ta b o r u , je ś li z n a jd u je m y w s z ę d z ie n a d z w y c z a jn y w z r o s t r u c h u to w a r o w e g o , to o k o lic z n o ś ć t a p o z w a la w n io s k o w a ć o b a r d z o z n a c z n e m w z m o ż e n iu s ię p r a c y e k o n o m ic z nej. Z a ję c ie , z a r o b e k , z y s k , m u s ia ły p o d n ie ś ć się b a r d z o z n a c z n ie . J a k b y ł o b y p o ż ą d a n e m , g d y b y ś m y m o g li p r z e d ło ż y ć c y f r ę n ie 4 ch m ilio n ó w a le 10 a lb o 20 n a c e l p o d o b n y i w ja k im s t o p n iu o b n iż e n ie t a r y f m o g ło b y i p o w in n o b y d z ia ła ć w ty m k i e r u n k u , o k a z u ją c y f r y p r z e d ło ż o n e w n ie m ie c k im p a r la m e n c ie . W s z a k w N ie m c z e c h o k a z a ł s ię je s z c z e o w ie le p o tę ż n ie js z y w z ro s t ru c h u to w a r o w e g o niż u n a s , a w n a jn o w s z y m n u m e r z e » D e u ts c h e E i s e n b a h n z e i t u n g “ z n a jd u ję , że z a r z ą d k o le i n ie m ie c k ic h n a p r z ó d ju ż z a m ó w ił 700 w o z ó w to w a r o w y c h a w y p o ż y c z y ł 15.000. O p ró c z te g o p r z e d ło ż o n o s e jm o w i n ie m ie c k ie m u p r o je k t o p ie w a ją c y n a 45 m il. m a r e k . T o j e s t s u m a o k o ło 30 m il. z łr. a w ię c o w ie le w y ż s z a n iż ta , o k t ó r ą id z ie w A u s tr y i.
N a z a k o ń c z e n ie p o z w o lę s o b ie je s z c z e p r z e d ło ż y ć k i l k a sp e - c y a ln y c h ż y c z e ń m o ic h ro d a k ó w . I d ę w te rn t y lk o za p r z y k ł a d e m sz a n . m e g o p r z e w o d n ik a , k t ó r y u s iło w a ł w y k a z a ć , że w p ó ł n o c n y c h C z e c h a c h , o k o lic y , k t ó r a g o s p e c y a ln ie o b c h o d z i, d a je się c z u ć n a d z w y c z a jn y b r a k w a g o n ó w w ę g lo w y c h , że z a te m p r z e w a ż n a c z ę ść m a ją c y c h s ię s p r a w ić w o zó w m a s ię s k ła d a ć w ła ś n ie z w a g o n ó w n a w ę g ie l.
U n a s j e s t ta k ż e b r a k z w y c z a jn y c h to w a r o w y c h w o z ó w , z a ró w n o j a k n a in n y c h k o le ja c h . A le m y m a m y s p e c y a ln e g a łę z ie p r z e m y s łu , w y m a g a ją c e w a g o n ó w s p e c y a ln y c h . N a jw a ż n ie js z e n a s z e o b lic z o n e n a e k s p o r t p r z e m y s ły , n a fto w y i g o r z e ln ia n y w y m a g a ją o s o b n y c h w o z ó w tj. c y s te r n o w y c h . K o le j p a ń s tw o w a w G a lic y ! tj. k o le j tr a n s w e r s a ln a , j e s t f a k ty c z n ie k o le ją n a f to w ą . P r z e c in a o n a c a ły te r e n r o p o d a jn y , k a ż d a s t a c y a p r a w ie j e s t p u n k te m ś r o d k o w y m p r z e m y s łu n a f to w e g o .
s z ą w a r to ś ć . P o t r z e b a n a m t a k d la n a f ty ja k d la s p ir y tu s u /a ż n ie w o z ó w c y s te r n o w y c h . Z w ła s z c z a te r a z , p o d w p ły w e m w ią z u ją c e j u s ta w y , k t ó r a p r a w d o p o b n ie o g r a n ic z y k o n s u m c y ę a lk o h o lu w G ralicyi, e k s p o r t s p i r y t u s u s ta je s ię o w ie le w a ż n ie js z ą d la k r a ju k w e s ty ą , n iż b y ł d a w n ie j. E k s p o r t p o n a jw ię k s z e j cz ę śc i z w r a c a s ię n a T r y e s t , a d a s ię o n f a k ty c z n ie p r o w a d z ić ty lk o p r z y u ż y c iu w o z ó w c y s te r n o w y c h . B e c z k i p o d w y ż s z y ły b y ta r y f ę o \2%, g d y ż ty le m n ie j w ię c e j w y n o s i t a r a n a a lk o h o lu .
P o z w o lę s o b ie z a te m p o le c ić J . E x c . p. m in is tr o w i h a n d lu k w e s ty ę , c z y n i e n a le ż a ło b y p r z y n o w y c h z a k u p n a c h u w z g lę d n ić p o tr z e b p r z e m y s łu g a lic y js k ie g o i w s k a ż ę w ty m k i e r u n k u n a W ę g r ó w , k tó r z y p r z e d ą r y c z y $ c iu l a t y s p r a w ili z n a c z n ą ilo ść w a g o n ó w c y s te r n o w y c h a w y r ó b ic h p o le c iw s z y je d n e j z w ie lk ic h P e s z te ń s k ic h f a b r y k , d o ro z w o ju te g o ro d z a ju f a b r y k z n a c z n ie się p rz y c z y n ili.
P n f e c a ją c za ś g o r ą c o n in ie js z e w y w o d y w z g lę d o m J. E x c . p.
m in is tr a h a n d lu , o ś w ia d c z a m , że b ę d ę g ło s o w a ć za u s ta w ą i za - o d d a n ie m jej s p e c y a ln e j d y s k u s y i.