przestępstwa i jego sprawcy
zdyskusyjne jest dziś znaczenie badań nad prognozą kryminolo- giczną przestępców dla praktyki wymiaru sprawiedliwości. Z wo-li ustawodawcy zastosowanie wielu instytucji prawa karnego jest uwa
runkowane przewidywaniem przyszłego zachowania się sprawcy przestęp
stwa. Dotyczy to np. warunkowego umorzenia postępowania karnego, wa
runkowego zawieszenia wykonania kary, warunkowego przedterminowe
go zwolnienia z zakładu karnego; przepisy w tych wypadkach przewidują expressis verbis obowiązek rozważenia przez uprawnione organy progno
zy kryminologieznej (por. art. 27, 73, 90 k.k.).
Pośrednio także interpretacja art. 50 k.k. pozwala na wniosek, że reali
zacja indywidualno-ziapobiegawczego celu kary będzie wymagać w są
dowym jej wymiarze uwzględniania postulatu przewidywania przyszłego postępowania skazanego.
Praktyczna strona zagadnienia prognozy kryminologicznej zakłada istnienie zarówno odpowiedniej podstawy, jak i punktu docelowego prze
widywania. Podstawę przewidywania stanowią określone okoliczności zna
ne organowi rozstrzygającemu, niekiedy wynikające wprost z przepisów prawa, a niekiedy postulowane przez naukę. Cel prognozy stanowi nato
miast określone przyszłe zachowanie się osoby, której prognoza dotyczy.
Na gruncie prawa karnego polskiego chodzi zazwyczaj o „niepopełnienie przestępstwa”, a nawet więcej — o „przestrzeganie porządku prawnego”.
Stawianie prognozy nie może być także pozbawione elementu relacji do czynnika czasu. Niekiedy przyszłe zachowanie się sprawcy relacjono
wane jest do określonego przez ustawę momentu, np. we wspomnianych instytucjach warunkowego umorzenia, zawieszenia i zwolnienia prognoza wiąże się z okresem próby. Ale bywa i tak, jak np. w przypadku sądowego wymiaru kary, że czas prognozy nie jest konkretnie ustalony, wobec cze
go chodzić musi o prognozę bezterminową („na stałe”), oczywiście po wy
mierzeniu i efektywnym wykonaniu orzeczonej kary.
O ile cel i czas prognozy nie stanowi większego problemu
praktyczne-go dla wymiaru sprawiedliwości, choćby z tepraktyczne-go powodu, że stosunkowo łatwo ustalić fakt popełnienia przestępstwa w mniej lub bardziej okre
ślonych ramach czasu, o tyle trudniej uporać się praktyce z zagadnie
niem podstaw prognozy kryminologicznej, a w rezultacie podstaw stoso
wania niektórych przepisów prawa karnego.
Wychodząc naprzeciw potrzebom praktyki w zakresie przezwyciężenia trudności w interpretacji wielu okoliczności stanowiących podstawę pro
gnoz kryminologicznych, przeprowadziłem badania nad wartością progno
styczną niektórych danych, posługując się przy tym metodami statystycz
nymi.
Badaniem objęte zostały: akta spraw karnych (K,Kp), akta spraw o wa
runkowe zwolnienie (Kow), akta nadzoru kuratorskiego (Kn) oraz w nie
których przypadkach akta osobowe skazanych. Dokumentacja ta doty
czyła 736 skazanych, którzy odbywali karę pozbawienia wolności w za
kładach karnych w województwie poznańskim, a których sprawy o wa
runkowe zwolnienie były rozstrzygane przez Sąd Wojewódzki w Poznaniu w IV kwartale 1963 roku i w I kwartale 1964 roku. Podstawą doboru spraw był ich chronologiczny wpis do repertorium sądowego. W wyniku zapadłych orzeczeń grupa 736 skazanych uległa rozdziałowi na dwie mniejsze grupy: jedną, liczącą 367 osób, które zostały warunkowo zwol
nione oraz drugą, obejmującą 369 osób, które odbyły orzeczoną karę po
zbawienia wolności w całości. Fakt ukształtowania się owych dwóch grup skazanych posłużył jako punkt wyjścia do konfrontacji ocen war
tości prognostycznej danych, które Stały się przedmiotem bliższych ba
dań.
W kwietniu 1969 roku spawdzona została w Centralnym Rejestrze Skazanych karalność osób objętych badaniem. Uzyskane informacje po
zwoliły stwierdzić, które osoby i jaka ich liczba popełniły przestępstwa od momentu warunkowego zwolnienia (dla grupy I) albo od wyjścia na wol
ność po odbyciu całej kary (grupa II). Okres katamnezy wynosił 5 lat dla grupy warunkowo zwolnionych i nie mniej niż dwa lata — do 4 i pół lat dla osób po wykonaniu całej kary. Rozbieżność ta wynika z tego, że pierwsi opuścili zakłady karne nie później niż w marcu 1964 roku, a dru
dzy nie później niż w lutym 1967 roku. Konieczność sprawdzenia karal
ności objętych badaniem osób w kwietniu 1969 roku wynikła z dwóch powodów: upływu 5 lat dla grupy pierwszej i spodziewanej amnestii, któ
ra zaciemniłaby znacznie wyniki powrotności do przestępstwa. Mniejszy okres katamnezy dla grupy drugiej nie ma jednak jakiegoś zasadniczego wpływu na wyniki badań nad wartością prognostyczną czynników obję
tych analizą, ponieważ przyjęte rozwiązania statystyczne były oparte na kształtowaniu się poziomu powrotności do przestępstwa w ramach grup w porównaniu ze średnią, a nie pomiędzy grupami. Ewentualny zatem wzrost średniej dotyczącej przestępczości w grupie drugiej, po odczeka
5 Problemy prawa karnego 65
niu pełnych 5 lat, przesunąłby najwyżej granice ocen nieco wyżej na skali, ale nie decydowałby o samych ocenach.
W rezultacie sprawdzenia w Centralnym Rejestrze Skazanych otrzy
maliśmy następujące informacje: w grupie warunkowo zwolnionych na ogólną liczbę 367 popełniło przestępstwo 43, co stanowi 11,72%, natomiast w grupie skazanych, którzy odbyli kary do końca, spośród 369 ponownie popełniło przestępstwo 130, co stanowi 35,23%. Oba wskaźniki procento
we stanowią średnie powrotu do przestępstwa w swoich grupach. Biorąc jednak pod uwagę różne cechy sprawców i czynów przez nich popełnio
nych, wskaźniki przestępczości powrotnej kształtowały się różnie. To wła
śnie zjawisko dało asumpt do zróżnicowania szeregu okoliczności, które otrzymały odpowiednią wartość prognostyczną, ze względu na większe czy mniejsze prawdopodobieństwo powrotu do przestępstwa ich nosicieli, tzn.
badanych przez nas przestępców.
Z analizy zebranego materiału wynikało, że można przyjąć pięciostop
niowy zakres wartości prognostycznej poszczególnych okoliczności, w za
leżności od osiągniętego wskaźnika powrotności na założonej skali. Skalę weryfikującą przynależnść do poszczególnych grup czynników skonstru
owano według następujących założeń:
W grupie I, osób warunkowo zwolnionych, średni wskaźnik powrotu do przestępstwa wynosił 11,72%. Z pewnym uproszczeniem przyjęto, że strefę neutralną, w pobliżu średniej zajmować będzie obszar po 3,5 punk
tów in plus i in minus od średniej, tzn. od 8 do 15 punktów na skali licząc od 0 (1 pkt = 1%). Dalej, strefę umiarkowanej wartości prognostycznej będą stanowić obszary wyznaczane po dalszych 3,5 punktów o wartościach biegunowych, czyli wskaźniki od 4 do 7,5 punktu będą weryfikowane jako umiarkowanie dodatnie, a od 15,5 do 19 jako umiarkowanie ujemne. Stre
fę skrajną o wysokiej wartości prognostycznej będą stanowić: 3,5-punkto- wy obszar dodatni (od 0 do 3,5) oraz od 24 punktów i powyżej obszar ujemny. Ten ostatni przeskok do okoliczności wysoce ujemnych w pro
gnozie, oznaczający podwojony wskaźnik średni (11,72X2 — przyjęto 24) został podyktowany pewną ostrożnością, wszak okoliczności ujemne będą zaliczane na niekorzyść sprawcy.
Odmiennie potraktowano odpowiednią skalę weryfikacyjną dla grupy II, osób, które odbyły karę w całości. Wynikało to z odmiennej funkcji, jaka była wyznaczona tej grupie w badaniach. Wskaźniki powrotu do przestępstwa obliczone dla tej grupy miały jedynie znaczenie korygujące, zwracały uwagę na fakt, że po odbyciu kary w całości efekty zapobiegaw
cze mogą być równie pomyślne bądź niepomyślne (w zależności od usta
leń), co po częściowym tylko wykonaniu kary — z zastosowaniem warun
kowego zwolnienia.
Jeśli na przykład sprawcy o określonej właściwości zaliczeni do grupy I uzyskali niski wskaźnik powrotności do przestępstwa i z tego powodu powinni być sklasyfikowani jako pozytywnie rokujący w prognozie.
a sprawcy z grupy II o tej samej właściwości uzyskali także odpowiednio niski wskaźnik powrotności po wykonaniu całej kary, to w takim wypad
ku utrzymujemy, że właściwości tej nie można bez zastrzeżeń zaliczać do czynników prognostycznych o umiarkowanej czy wysokiej wartości do
datniej.
Podobnie rzecz się ma, gdy chodzi o wyniki powrotności do przestęp
stwa negatywne. Ujemny wskaźnik w grupie II, jeżeli równocześnie ujem
ny był wskaźnik powrotności w grupie I, uniemożliwia pełne — bez za
strzeżeń zaliczenie określonej okoliczności związanej z badaną grupą do czynników prognostycznych ujemnych.
Skalę klasyfikacyjną dla grupy II ujęto prościej — stosownie do wy
znaczonego zadania, polegającego na korygowaniu wyników badań grupy I. Od średniej powrotu do przestępstwa, która wynosiła 35,23% przyjęto 12-punktową strefę neutralną, tj. zamykającą się w obrębie od 29 do 41 punktów. Wskaźniki niższe niż 29% były zaliczane na korzyść, a wyższe niż 41% na niekorzyść.
Dalszy etap pracy stanowił dobór określonych okoliczności, które we
dług założeń nauki mogły odgrywać rolę w prognozie, a po wtóre były do
stępne w zgromadzonych materiałach badawczych, a więc aktach postępo
wania sądowego i innych, jak o tym była mowa. Wyodrębnione zostały następujące okoliczności: wiek przestępcy, wykształcenie, zawód, stan cy
wilny, posiadanie dzieci, miejsce zamieszkania, opinia przed rozpoczęciem odbywania kary, charakterystyka pracy wykonywanej przed odbywaniem kary, rodzaj popełnionego przestępstwa, forma popełnienia przestępstwa, wysokość wymierzonej kary, poprzednia karalność, okazana — nie okaza
na skrucha sprawcy, rodzaj zakładu karnego, zachowanie się w czasie od
bywania kary, karalność dyscyplinarna w zakładzie karnym, rodzaj pracy wykonywanej w zakładzie karnym, stosunek do pracy w zakładzie kar
nym, do pobierania nauki w zakładzie karnym, kontakt z rodziną w czasie odbywania kary, obietnica poprawy, przerwa w wykonywaniu kary, po
przednie warunkowe zwolnienie, powrót do1 rodziny po wyjściu z zakładu karnego, zapewnienie pracy po wyjściu z zakładu karnego, nadzór stoso
wany w okresie próby.
W wyniku dokonanej analizy, przy zastosowaniu omówionych skal wartości oraz dodatkowego sprawdzenia sporządzonych tablic testami sta
tystycznymi Pearsona-Fishera i Cramera otrzymano następujące dane (materiał statystyczny, jego omówienie, konfrontacja z wynikami badań zagranicznych przedstawione zostały w odpowiednim fragmencie mojej pracy pt. Zasady orzekania w sprawach o warunkowe zwolnienie, (Wy
dawnictwo Prawnicze, Warszawa 1972); zaznaczyć wypada, że obecne opra
cowanie modyfikuje w pewnym zakresie moje stanowisko poprzednie.
Jest to wynik późniejszych dodatkowych analiz i przemyśleń).
Do czyników dodatnich wysoce prognostycznych zostały zaliczone:
5* 67
1) wiek w chwili warunkowego zwolnienia — 46 lat i powyżej (wskaź
nik powrotności 0%),
2) skazanie za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w ruchu lądo
wym, wodnym i powietrznym (0%),
3) skazanie za przestępstwo seksualne (0%),
4) odbywanie kary w zakładzie karno-śledczym (0%), 5) skazanie za przestępstwo urzędnicze (1,8%),
6) skazanie na karę pozbawienia wolności powyżej 3 do 5 lat (2,7%).
Czynniki dodatnie o umiarkowanej wartości prognostycznej:
1) wiek w chwili warunkowego zwolnienia — 41 do 45 lat (3,6%), 2) zatrudnienie w pracy biurowej (umysłowej) w zakładzie karnym (5,0%),
3) zatrudnienie w produkcji przemysłowej w zakładzie karnym (6,0%), 4) korzystanie z przerwy w toku odbywania kary (6,25%),
5) skazanie za zabójstwo (7,1%),
6) stałe zamieszkanie na wsi albo w osiedlu (7,59%),
7) pozytywna opinia o pracy wykonywanej przez rozpoczęciem odby
wania kary (2,04% przy średniej dla grupy — 6,17%),
8) zdobycie zawodu lub przyuczenie się do zawodu w zakładzie karnym (5,0%) z zastrzeżeniem korygującym in minus,
9) skazanie na karę pozbawienia wolności powyżej 5 do 7 lat (5,3%) z zastrzeżeniem korygującym in minus,
10) dobre zachowanie się w zakładzie karnym (7,96%) z zastrzeżeniem korygującym in minus.
Czynniki ujemne wysoce prognostyczne:
1) skazanie za przestępstwo przeciwko mieniu indywidualnemu (32,4%),
2) skazanie na karę pozbawienia wolności powyżej 7 do 10 lat (31,2%), 3) odmawianie lub nieprzyrzekanie poprawy (29,17%),
4) wiek w chwili warunkowego zwolnienia od 17 do 21 lat (28,6%), 5) złe i ocenione jako ani dobre, ani złe zachowanie się w zakładzie kar
nym (26,42%),
6) skazanie za przestępstwo o charakterze chuligańskim (25%).
Czynniki ujemne o umiarkowanej wartości prognostycznej:
1) powrót po zwolnieniu z zakładu karnego nie do rodziny (18,37%), 2) skazanie za przestępstwo określone w ustawie z dnia 10 grudnia 1959 roku o zwalczaniu alkoholizmu (18,2%),
3) zatrudnienie przy pracach gospodarczych w zakładzie karnym (17,72%),
4) brak zapewnionej pracy po zwolnieniu z zakładu karnego (17,24%), 5) poprzednia jednorazowa karalność sądowa (16,7%),
6) zatrudnienie przy pracach budowlanych w zakładzie karnym (16,67%),
7) stałe miejsce zamieszkania w mieście innym niż wojewódzkie (15,91%),
8) status cywilny kawalera (15,52%),
9) nieposiadanie dzieci na utrzymaniu (15,48%),
10) negatywna i oceniona jako ani dobra, ani zła opinia o pracy wy
konywanej przed rozpoczęciem odbywania kary (12,04%) przy średniej dla grupy 6,17%,
11) posiadanie zawodu robotnika wykwalifikowanego przed rozpoczę
ciem odbywania kary (17,78°/o) z zastrzeżeniem korygującym in plus, 12) status cywilny osoby rozwiedzionej (16,7%) z zastrzeżeniem ko
rygującym in plus,
13) posiadanie zawodu rzemieślnika przed rozpoczęciem odbywania kary (16,67%) z zastrzeżeniem korygującym in plus,
14) negatywna i oceniona jako ani dobra, ani zła opinia o pracy skaza
nego w zakładzie karnym (16,0%) z zastrzeżeniem korygującym in plus.
Czynniki nieprognostyczne:
1) wiek w chwili warunkowego zwolnienia 22 do 40 lat,
2) poziom wykształcenia osiągnięty przed rozpoczęciem odbywania kary,
3) posiadanie zawodu rolnika (turnienie się rolnictwem) przed rozpo
częciem odbywania kary,
4) posiadanie zawodu pracownika umysłowego (trudnienie się pracą umysłową) przed rozpoczęciem odbywania kary z zastrzeżeniem korygu
jącym in minus,
5) nieposiadanie zawodu („bez zawodu”) przed rozpoczęciem odbywa
nia kary,
6) posiadanie dzieci na utrzymaniu, 7) pozostawanie w związku małżeńskim,
8) stałe miejsce zamieszkania w mieście wojewódzkim, 9) opinia o sposobie życia na wolności,
10) skazanie za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, 11) skazanie za przestępstwo przeciwko mieniu społecznemu,
12) skazanie na podstawie dekretu z dnia 13 czerwca 1946 roku o prze
stępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (m.k.k.),
13) samotne popełnienie przestępstwa albo ze współsprawcami,
14) skazanie na karę pozbawienia wolności do lat 3 z zastrzeżeniem korygującym in plus,
15) skazanie na karę pozbawienia wolności powyżej 10 do 15 lat z za
strzeżeniem korygującym in minus, 16) niekaralność sądowa,
69
17) okazana albo nie okazana skrucha z powodu popełnienia przestęp
stwa,
18) karalność (niekaralność) dyscyplinarna w zakładzie karnym, 19) niezatrudniienie skazanego w zakładzie karnym,
20) zatrudnienie przy pracach rolnych w zakładzie karnym,
21) zatrudnienie przy pracach rzemieślniczych i usługowych w za
kładzie karnym,
22) oceny bardzo dobra i dobra stosunku skazanego do pracy w zakła
dzie karnym z zastrzeżeniem korygującym in minus, 23) pobieranie nauki szkolnej w zakładzie karnym,
24) utrzymywanie kontaktu z rodziną w trakcie odbywania kary, 25) przyrzekanie poprawy,
26) niekorzystanie z przerwy w czasie odbywania kary, 27) poprzednie warunkowe zwolnienie,
28) powrót do rodziny po warunkowym zwolnieniu, 29) zapewniona praca po zwolnieniu z zakładu karnego.
Czynnikami prognostycznymi sensu stricto uznano zatem te ze zbada
nych okoliczności, które na drodze przedstawionej weryfikacji (pozycja na skali wartości według zmierzonego nasilenia powrotności do przestępstwa w dwu grupach skazanych: warunkowo zwolnionych i po odbyciu kary w całości) zostały zaliczone do dodatnich albo ujemnych co najmniej umiar
kowanie.
Dokonane wartościowanie wymienionych czynników prognostycznych wymaga jeszcze kilku dodatkowych uwag. Na początek sprawa owych zastrzeżeń korygujących umieszczonych w niektórych przypadkach na podstawie konfrontacji wyników powrotności do przestępstwa osób o tej samej właściwości w obu porównywanych grupach badawczych. Prak
tycznie rzecz biorąc, zastrzeżenie korygujące może oznaczać przesunięcie wartości czynnika o jedną kategorię, np. z umiarkowanie ujemnej do nie- prognostycznej (korektura in plus), z umiarkowanie dodatniej do nieprog- nostycznej (korektura in minus), z nieprognostycznej do umiarkowanie dodatniej (in plus) albo do umiarkowanie ujemnej (in minus) itd.
Zauważyć należy, że nie było podstaw, według uzyskanych wyników, do czynienia zastrzeżeń korygujących czynniki o wysokiej wartości prog
nostycznej.
Wypada także zwrócić uwagę, że uplasowanie się niektórych okolicz
ności w określonych przedziałach na skali wartości pozostaje niejednokrot
nie w sprzeczności z dotychczasowymi poglądami albo przynajmniej mo
dyfikuje obiegowe opinie na ich temat. Na przykład tak obiegowe w wy
miarze sprawiedliwości czynniki, jak opinia o sposobie życia sprawcy na wolności, niekaralność sądowa, okazana czy nie okazana skrucha, posia
danie dzieci na utrzymaniu okazały się bez znaczenia pod względem pro
gnostycznym, młody wiek (od 17 do 21) wysoce prognostycznie ujemny, a do dobrego zachowania się w zakładzie karnym odnosi się zastrzeżenie
korygujące in minus, co stawia pod znakiem zapytania jego umiarkowa
nie dodatnie znaczenie. Podobnych przykładów jest jeszcze kilka. Nie chodzi tu oczywiście o jakieś „obrazoburstwo”. Rzecz w tym, by zwró
cić uwagę sądów i innych uprawnionych organów na próby naukowego uchwycenia związków między kształtowaniem się określonego rodzaju przestępczości a czynnikami ją wywołującymi. Rzeczą tych organów jest wyciągnięcie właściwych wniosków w razie potrzeby.
W pewnym zakresie na szczególnej pozycji znalazł się czynnik dotych
czasowej karalności sprawcy przestępstwa. Otóż z braku danych dotyczą
cych grupy pierwszej (warunkowo zwolnionych) nie można było obliczyć wskaźników powrotności do przestępstwa osób dwa i więcej razy kara
nych. Pod rządami bowiem poprzednio obowiązujących przepisów osoby te były odsunięte od możliwości korzystania z warunkowego zwolnienia. Ze
brany materiał dotyczący osób jeden raz karanych pozwolił na zaliczenie ich do umiarkowanie ujemnie rokujących. Tym samym a priori można by przyjąć bardziej ujemną prognozę dla karanych więcej razy.
Odpowiednie badanie grupy osób, które odbyły karę do końca, wyka
zało, że w miarę wzrostu skazań rosną wskaźniki powrotu do przestępstwa znacznie powyżej średniej. Wynikałaby z tego niecelowość opierania orze
cznictwa względem kilkakrotnie karanych na dyrektywie zapobiegania indywidualnego, a kierowanie się raczej w tych wypadkach innymi dy
rektywami wymiaru kary.
Przeprowadzenie badań nad wartością prognostyczną niektórych oko
liczności uchwytnych w szeroko rozumianym postępowaniu karnym po
myślane było przede wszystkim pod kątem potrzeb orzecznictwa w spra
wach o warunkowe zwolnienie. Niemniej słuszne wydaj e się domniemy
wanie przydatności tych badań także w realizacji innych norm prawa kar
nego, w których podobne sformułowania ustawowe podstaw prognozy lub jej celu bywają wspólne. Możliwe jest ponadto rozważenie tej kwestii w płaszczyźnie zastosowania analogii. Otóż, jak wiadomo, utarł się pogląd, że jest ona dopuszczalna na korzyść sprawcy. Niewątpliwie przewidywa
nie przyszłego postępowania sprawcy należy zaliczyć do działań upraw
nionych organów w rezultacie dla niego korzystnych. Mogą być bowiem podjęte środki, które uchronią sprawcę przed ponownym popełnieniem przestępstwa. Wydaje się więc, że analogiczne zastosowanie wyników badań nad prognozą kryminologiczną w innych przypadkach niż warunkowe zwolnienie powinno być w pełni dopuszczalne.
Александр Тобис
Об эмпирических исследованиях прогностического значения данных о преступлениях и их виновниках
Содержание
Автор представляет результаты своих исследований группы, состоящей из 367 осу
жденных, которые были условно освобождены, и группы, состоящей из 369 осужден
ных, которые полностью отбыли срок наказания. В ходе исследования выявлено много обстоятельств, касающихся их характеристики, преступлений, образа жизни до тюрем
ного заключения и поведения во время лишения свободы, а также проверена нака
зуемость по истечении определенного времени от момента освобождения их из тюрем
ного заключения. Исследования, в которых были использованы статистические методы, как напр., тесты Персона-Фишера и Крамера, позволили установить 5 групп факторов:
положительные высокопрогностические, положительные умереннопрогностические, отри
цательные высокопрогностические, отрицательные умереннопрогностические и непрогно
стические.
Aleksander Tobis
Some Aspects of Empirical Research on the Prognostic Value of Data Concerning Delinquency and Delinquents
Summary
The author presents the results of his examination of 367 delinquents who were conditionally released from a penitentiary, and 369 delinquents who served a full sentence in prison. The research revealed several circumstances and some data con
cerning the characteristifeatures of the delinquents, the offences committed, their ways of living before imprisonment, their behaviour while serving a sentence. The personal records of the examined offenders were checked some time after they had been released from the penitentiary. In his investigation the author made use of some statistical methods; among others Pearson-Fisher test and Cramer test were used.
The results allowed to distinguish five groups of fac tors: positive factors of highly prognostic value, positive factors of moderate prognostic value, negative factors of highly prognostic value, negative factors of moderate prognostic value, negative fac
tors r'* no prognostic value.
MICHAŁ KALITO WSKI