Marta Mróz
Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie
Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy jest ważnym zagadnieniem, zarówno pod względem społecznym, jak i ekonomicznym. Uzyskanie odpo-wiedniego statusu społecznego przez osoby niepełnosprawne jest m.in. uwa-runkowane posiadaniem przez nie zatrudnienia. Na to z kolei wpływ ma wiele czynników, takich jak: rodzaj schorzenia, bariery społeczne i architektoniczne.
zatrudnienia wśród niepełnosprawnych osób w województwie zachodniopomorskim wy-nosił 16,5% i był niższy o 5,4 p.p. od war-tości odnotowanej dla kraju (21,9%). Niższy poziom wskaźnika zanotowano jedynie w wo-jewództwie małopolskim (15,6%).
1 W artykule opisano wybrane zagadnienia z badania
„Osoby niepełnosprawne na zachodniopomorskim ryn-ku pracy”, które zrealizowane zostało przez Grupę BST z siedzibą w Katowicach, na zlecenie WUP w Szczecinie.
Wykres 1. Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku 15–64 lata w poszczególnych województwach w 2016 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych <http://bdl.stat.gov.pl>.
15,6%
16,5%
17,7%
18,1%
18,5%
21,1%
21,9%
22,0%
22,5%
22,6%
23,0%
23,1%
25,0%
26,3%
28,1%
30,9%
L@ýNONKRJHD Y@BGNCMHNONLNQRJHD KTADKRJHD L@YNVHDBJHD ONCK@RJHD NONKRJHD V@QLHÿRJN L@YTQRJHD JTI@VRJN ONLNQRJHD VHDKJNONKRJHD ý®CYJHD ĖKÀRJHD ONCJ@QO@BJHD CNKMNĖKÀRJHD ĖVHÔSNJQYXRJHD ONLNQRJHD KTATRJHD
śle (35,6%) oraz w sektorze administrowanie i działalność wspierająca (17,2%). W świe-tle danych GUS w roku 2016 współczynnik
D ZIA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
Na koniec 2016 r. w powiatowych urzędach pracy województwa zachodniopomorskiego zarejestrowane były 3392 osoby niepełno-sprawne, co stanowiło 5,2% ogółu bezrobot-nych w regionie. W większości byli to męż-czyźni – 53,8%. Odsetek osób długotrwale bezrobotnych wśród niepełnosprawnych wy-niósł 67,1%, natomiast bez kwalifi kacji zawo-dowych było 28,3% z nich. Liczną grupę sta-nowili niepełnosprawni bezrobotni w wieku 55–59 lat (25,1%), najrzadziej zaś występo-wały osoby młode do 25. roku życia (4,2%).
W ewidencjach powiatowych urzędów pracy na koniec 2016 r. przeważały osoby bezrobot-ne, posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności (72,1%), głównie z tytułu upośledzenia narządów ruchu (31,4%) (Bez-robotni niepełnosprawni… 2107).
Informacja o badaniu
Badanie „Osoby niepełnosprawne na zachod-niopomorskim rynku pracy” zrealizowane zosta-ło przez Grupę BST z siedzibą w Katowicach, na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szcze-cinie, w okresie czerwiec–wrzesień 2017 r.
Cele badania to zagadnienia związane z:
wykształceniem, umiejętnościami, kompeten-cjami i kwalifi kakompeten-cjami osób niepełnosprawnych;
możliwościami i ograniczeniami osób niepeł-nosprawnych na rynku pracy;
czynnikami psychologicznymi, wpływającymi na obecną sytuację na rynku pracy osób niepeł-nosprawnych.
Badanie objęło swym zasięgiem teren woje-wództwa zachodniopomorskiego. Wzięły w nim udział cztery grupy respondentów:
pracodawcy działający na otwartym rynku pracy (zarówno zatrudniający, jak i niezatrudnia-jący osoby niepełnosprawne);
przedstawiciele zakładów pracy chronionej (w tym spółdzielnie inwalidów o statusie zakładu pracy chronionej);
pracujące osoby niepełnosprawne (zarówno na otwartym, jak i na chronionym rynku pracy);
bezrobotne osoby niepełnosprawne (zarówno zarejestrowane, jak i niezrejestrowane w powia-towych urzędach pracy).
Próba badawcza dla poszczególnych grup re-spondentów była na poziomie:
381 wywiadów z pracodawcami działającymi na otwartym rynku pracy;
7 wywiadów z przedstawicielami zakładów pracy chronionej;
365 wywiadów z pracującymi osobami nie-pełnosprawnymi;
366 wywiadów z bezrobotnymi osobami nie-pełnosprawnymi.
Badanie właściwe poprzedzone zostało bada-niem pilotażowym, którego celem była oce-na prawidłowości konstrukcji kwestiooce-nariuszy wywiadów. Przeprowadzone zostało na pró-bie: 15 podmiotów gospodarki narodowej, 2 podmiotów o statusie zakładu pracy chro-nionej, 10 osób pracujących niepełnospraw-nych oraz 10 osób bezrobotniepełnospraw-nych niepełno-sprawnych.
Wyniki badań wśród pracodawców2
Badaniem objęto 388 pracodawców z terenu województwa zachodniopomorskiego, z czego 381 podmiotów działało na otwartym rynku pracy, a 7 miało status zakładu pracy chronio-nej. Mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające do 9 pracowników) stanowiły 34,3%, 32,0% to podmioty zatrudniające od 10 do 49 pracow-ników. Blisko jedna czwarta badanych fi rm zatrudniała od 50 do 249 osób. Duże przed-siębiorstwa (zatrudniające powyżej 250 pra-cowników) stanowiły 9,0% ogółu podmiotów biorących udział w badaniu.
Zdecydowana większość (69,9%) badanych fi rm nie zatrudniała osób niepełnosprawnych i nie odprowadzała składek do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnospraw-nych (PFRON). Podmioty zatrudniające osoby niepełnosprawne stanowiły 21,6%, z czego 13,1% płaciło składki do PFRON, a 8,5% zo-stało zwolnionych z ich płacenia.
Badani pracodawcy najczęściej wskazywali, iż zatrudniają osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności lub rów-noważne (70,2% wskazań) oraz mające
umiar-2 W tej części przedstawiono wybrane wyniki z badania wśród pracodawców działających na otwartym rynku pracy (zatrudniających i niezatrudniających osoby nie-pełnosprawne) oraz wśród zakładów pracy chronionej.
DZ IA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
Wykres 2. Podmioty opłacające składki do PFRON (n = 388)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy”.
69,9% 8,5%
13,1%
8,5%
Nie zatrudniamy osób MHDODýMNROQ@VMXBG
HMHDOý@BHLXRJý@CJHCN/%1.-Nie zatrudniamy osób MHDODýMNROQ@VMXBG
HOý@BHLXRJý@CJHCN/%1.-Zatrudniamy osoby MHDODýMNROQQ@VMD HOý@BHLXRJý@CJHCN/%1.-Zatrudniamy osoby MHDODýMNROQQ@VMD HIDRSDĖLXYVNKMHDMH
YVOý@SRJý@CJHCN/%1.-kowany stopień niepełnosprawności (53,6%).
Rzadziej w badanych fi rmach pracują oso-by o znacznym stopniu niepełnosprawności (9,5%). Pracodawcy najczęściej wskazywali, iż zatrudnione przez nich osoby niepełno-sprawne posiadają uszkodzenia i choroby narządu ruchu (27,4%), uszkodzenia narządu słuchu (17,9%) oraz schorzenia neurologicz-ne (14,3%).
Wykres 3. Posiadany stopień niepełnosprawności osób zatrudnionych w badanych podmiotach (n = 84)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy” (odpowiedzi nie sumują się do 100%, możliwość zaznaczenia kilku odpowiedzi).
8,3%
9,5%
53,0%
70,2%
Nie wiem Orzeczenie o znacznym stopniu niepeýnosprawnoĖci lub równowaķne Orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepeýnosprawnoĖci lub równowaķne
Orzeczenie o lekkim stopniu niepeýnosprawnoĖci lub równowaķne
pozytywne. Najlepiej ocenianą umiejętno-ścią przez ankietowanych była dyspozycyj-ność osób niepełnosprawnych oraz możli-wość pracy w różnych godzinach (średnia ocena: 4,23). Wysoko oceniono także umie-jętności planowania pracy (4,18) oraz pracy z ludźmi, w zespole (4,17). Najniżej badani pracodawcy ocenili znajomość języków ob-cych u osób niepełnosprawnych (3,32) oraz
Badani pracodawcy ocenili również umiejęt-ności zatrudnionych u siebie osób niepełno-sprawnych. Ich oceny można uznać za bardzo
ich odporność na stres (3,98). Szczegółowe zestawienie średnich ocen przedstawia wy-kres 4.
D ZIA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
Przedstawiciele badanych fi rm zostali po-proszeni o wskazanie, które czynniki utrudnia-ją zatrudnianie osób niepełnosprawnych (wy-kres 5). W opinii respondentów barierami, które w największym stopniu obniżają możliwość zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, są przede wszystkim: nieodpowiednie kwalifi kacje tych
osób (średnia ocena: 2,35), ich mniejsza wy-dajność jako pracowników (2,50) oraz częsta absencja (2,51). Z kolei czynnikami, które naj-mniej utrudniają przyjmowanie osób niepeł-nosprawnych do pracy, są w szczególności:
nadmierne uprawnienia związane m.in. z udzia-łem w turnusach rehabilitacyjnych (3,46), brak Wykres 4. Średnia ocena umiejętności zatrudnionych osób niepełnosprawnych, gdzie
1 oznacza bardzo źle, 5 oznacza bardzo dobrze (n = 84)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy”.
9M@INLNĖÂIÔYXJ®VNABXBG .CONQMNĖÂM@RSQDR 9M@INLNĖÂNARýTFHJNLOTSDQ@
.F®KMDOQDCXRONYXBIDCNVXJNMXV@MH@OQ@BXƥYXBYMDI 6XSQYXL@ýNĖÂ NCONQMNĖÂM@YLÔBYDMHD 4LHDIÔSMNĖÂVY@JQDRHD@C@OS@BIHVƥQLHD 4LHDIÔSMNĖÂTBYDMH@RHÔ M@AXV@MH@MNVXBGJV@KHƥJ@BIH 4LHDIÔSMNĖÂCNRSNRNVXV@MH@RHÔCNYLH@MMNVXBGY@C@ÿ 9CNKMNĖBHJNLTMHJ@BXIMD TLHDIÔSMNĖÂM@VHÀYXV@MH@JNMS@JS®V .F®KMDOQDCXRONYXBIDCNVXJNMXV@MH@OQ@BXTLXRýNVDI 4LHDIÔSMNĖÂOQ@BXYKTCĵLH VYDRONKD 4LHDIÔSMNĖÂOK@MNV@MH@OQ@BX
#XRONYXBXIMNĖÂ LNķKHVNĖÂOQ@BXVQ®ķMXBGFNCYHM@BG
Wykres 5. Czynniki utrudniające zatrudnienie osób niepełnosprawnych, gdzie 1 oznacza bardzo utrudnia, 5 – nie utrudnia (n = 84)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy”.
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 Nadmierne uprawnienia osób
MHDODýMNROQ@VMXBGTCYH@ý VSTQMTR@BGQDG@AHKHS@BXIMXBG
!Q@J@JBDOS@BIH
YDRSQNMXHMMXBGOQ@BNVMHJ®V CK@MHDODýMNROQ@VMXBG
Niedostowowana HMEQ@RSQTJSTQ@A@QHDQX
@QBGHSDJSNMHBYMD
*NRYSXYVHÀY@MDYCNRSNRNV@MHDL
HMEQ@RSQTJSTQXRS@MNVHRJOQ@BX -HDCNRS@SDBYMDVRO@QBHD
CK@OQ@BNC@VB®VYDRSQNMX HMRSXSTBIHKNJ@KMXBG
9AXSCTķXM@Jý@COQ@BX YVHÀY@MXYNARýTFÀ/%1.-
3QTCMNĖBHVTYXRJ@MHTONSQYDAMXBG HMENQL@BIHCNS Y@SQTCMHDMH@
NR®AMHDODýMNROQ@VMXBG
-HDI@RMDHVBHÀķYLHDMH@IÀBDRHÔ OQYDOHRXOQ@VMD
"YÔRS@@ARDMBI@OQ@BNVMHJ®V MHDODýMNROQ@VMXBG
,MHDIRY@VXC@IMNĖÂ
NR®AMHDODýMNROQ@VMXBG
I@JNOQ@BNVMHJ®V
-HDNCONVHDCMHDJV@KHƥJ@BID NR®AMHDODýMNROQ@VMXBG
,MHDIRY@JNMJTQDMBXIMNĖÂ NR®AMHDODýMNROQ@VMXBG
VRSNRTMJTCNROQ@VMXBG
OQ@BNVMHJ®V
!HTQNJQ@BI@
D ZIA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
akceptacji ze strony innych pracowników (3,39) oraz niedostosowana infrastruktura, bariery architektoniczne (3,37). Z powyższej analizy wynika, iż badani pracodawcy mają świado-mość istnienia barier, które w większym lub mniejszym stopniu wpływają na zatrudnienie osoby niepełnosprawnej. Niemniej należy pa-miętać, że są to średnie oceny wskazań przed-stawicieli poszczególnych fi rm, w których pra-cują osoby niepełnosprawne. Pracodawcy, któ-rzy nie zatrudniają tej grupy osób, wśród pktó-rzy- przy-czyn tego stanu rzeczy wymieniają najczęściej specyfi kę fi rmy, która to wyklucza (49,0%).
Wyniki badań wśród pracujących osób niepełnosprawnych
W badaniu wzięło udział 365 osób niepełno-sprawnych pracujących na otwartym i chro-nionym rynku pracy w województwie
zachod-i choroby narządu ruchu (45,8%) oraz schorze-nia neurologiczne (22,5%).
Zdaniem badanych osób bezrobotnych do umiejętności, które najczęściej ułatwiają im funkcjonowanie na rynku pracy, należą: zdol-ności komunikacyjne, umiejętność nawiązy-wania kontaktów (88,2%), umiejętność do-stosowywania się do zmian/nowych zadań (87,9%). W dalszej kolejności ankietowani za-znaczali umiejętność planowania pracy, jętność pracy z ludźmi, w zespole oraz umie-jętność uczenia się, nabywania nowych kwali-fi kacji (po 84,9% wskazań). Najrzadziej bada-ni bada-niepełnosprawbada-ni wskazywali na znajomość języków obcych (47,9%), co ma swoje od-zwierciedlenie w ocenach pracodawców, do-tyczących umiejętności zatrudnionych osób niepełnosprawnych. Szczegółowe dane za-wiera wykres 6.
Wykres 6. Cechy ułatwiające funkcjonowanie na rynku pracy pracującym osobom niepełnosprawnym (n = 365)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy”.
UmiejÔtnoĖÂ dostosowywania siÔ do zmian/nowych zadaÿ Ogólne predyspozycje do wykonywania pracy ƥzycznej Ogólne predyspozycje do wykonywania pracy umysýowej
OdpornoĖÂ na stres Posiadane doĖwiadczenie zawodowe 9CNKMNĖBHJNLTMHJ@BXIMD TLHDIÔSMNĖÂM@VHÀYXV@MH@JNMS@JS®V UmiejÔtnoĖÂ planowania pracy UmiejÔtnoĖÂ pracy z ludĵmi,w zespole ZnajomoĖÂ jÔzyków obcych UmiejÔtnoĖÂ uczenia siÔ,nabywania nowych kwaliƥkacji ZnajomoĖÂ obsýugi komputera i programów WytrzymaýoĖÂ,odpornoĖÂ na zmÔczenie DyspozycyjnoĖÂ,moķliwoĖÂ pracy w róķnych godzinach
Trudno powiedzie Nie
Tak
niopomorskim. Większość stanowiły kobiety (55,6%) oraz osoby mieszkające w mieście (84,7%). Przeważnie były w wieku 30–34 la-ta (22,2%) oraz 35–39 lat (18,4%). Ponad-to badane osoby niepełnosprawne posiadały najczęściej wykształcenie średnie zawodowe (29,0%) i miały orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności (60,3%). Najczęściej rów-nież wskazywały, iż posiadają uszkodzenia
Badane pracujące osoby niepełnosprawne po-proszone zostały o wskazanie barier, które ich zdaniem wpływają na funkcjonowanie na ryn-ku pracy. Najczęściej podawano ograniczenia zdrowotne bezpośrednio związane z niepełno-sprawnością (49,6%), zbyt niskie wynagrodze-nie (45,2%) oraz brak odpowiednich ofert pra-cy w okolipra-cy (44,1%). Co czwarty ankietowany przyznał się, że barierą utrudniającą
funkcjono-D ZIA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
wanie na rynku pracy jest brak wiary w siebie, brak odpowiedniego wykształcenia, kwalifi kacji uprawnień, czy też poczucie braku akceptacji ze strony innych osób (por.: wykres 7).
Pracujące osoby niepełnosprawne, biorące udział w badaniu, pozytywnie oceniają obec-ne miejsce pracy – 88,2% badanych. Po-wyższe opinie potwierdzają również stwier-dzenia odnoszące się do doświadczeń osób niepełnosprawnych w obecnym miejscu pra-cy. Zdecydowana większość pracujących osób niepełnosprawnych uważa, że dzięki pra-cy czuje się potrzebna, a także ma możliwość nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Po-nadto badani niepełnosprawni wskazywali, że osoby, z którymi pracują, rozumieją ich ograniczenia w wykonywaniu pracy, wynika-jące z posiadanej niepełnosprawności, oraz że otrzymują zadania dostosowane do swoich możliwości. Niestety jeśli chodzi o awans na wyższe stanowisko, wskazania responden-tów pokazują, że na taką możliwość mogła li-czyć nieco ponad połowa badanych. Podob-nie kształtował się odsetek odpowiedzi do-tyczących możliwości uzyskania podwyżki.
Niemniej 78,4% pracujących niepełnospraw-nych stwierdziło, iż otrzymywane wynagro-dzenie jest porównywalne z zarobkami pra-cowników pełnosprawnych, zajmujących to samo stanowisko.
Wyniki badań wśród niepełnosprawnych osób bezrobotnych
Badaniem objęto 366 niepełnosprawnych osób bezrobotnych, zarejestrowanych i niezareje-strowanych w powiatowych urzędach pracy wo-jewództwa zachodniopomorskiego. Większość stanowiły kobiety (57,9%) oraz osoby miesz-kające w mieście (84,4%). Liczną grupę sta-nowili niepełnosprawni bezrobotni w wieku 30–34 lata (19,7%) oraz 35–39 lat (16,1%).
Wśród badanych przeważały osoby z wykształ-ceniem średnim zawodowym (23,2%) i śred-nim ogólnokształcącym (22,4%). 45,6% re-spondentów posiadało orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności, 32,3% – o umiar-kowanym, natomiast orzeczeniem o znacz-nym stopniu niepełnosprawności dysponowa-ło 22,1% badanych. Większość ankietowanych (72,4%) miała nabytą niepełnosprawność zwią-zaną głównie z uszkodzeniami i chorobami na-rządu ruchu (53,6%) oraz schorzeniami neuro-logicznymi (24,6%).
Bezrobotne osoby niepełnosprawne, podob-nie jak pracujące, wskazały, które, ich zdapodob-niem, cechy ułatwiają im funkcjonowanie na rynku pracy. W porównaniu do odpowiedzi udzielo-nych przez pracujące osoby niepełnospraw-ne, odsetek pozytywnych odpowiedzi bada-nych bezrobotbada-nych jest niższy. Respondenci pozostający bez zatrudnienia za umiejętności Wykres 7. Bariery utrudniające pracującym osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie na rynku pracy (n = 365)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy”.
NiesprzyjajÀce przepisy i regulacje prawne 7,7%
Utrudniony dojazd/dotarcie do miejsca pracy Negatywne podejĖcie pracodawców do mojej niepeýnosprawnoĖci
Niewielkie doĖwiadczenie zawodowe Zbyt niskie wynagrodzenie Nieodpowiednie warunki proponowanej pracy Brak wiary w siebie Poczucie braku akcpetacji ze strony innych osób
!Q@JNCONVHDCMHDFNVXJRYS@ýBDMH@ JV@KHƥJ@BIH TOQ@VMHDÿ Brak odpowiednich ofert pracy w mojej okolicy Brak umiejÔtnoĖci poszukiwania pracy -HDCNRSNRNV@MHDLHDIRB@OQ@BXCNONSQYDAMHDODýMNROQ@VMXBG .FQ@MHBYDMH@YCQNVNSMDADYONĖQDCMHNYVHÀY@MDYMHDODýMNROQ@VMNĖBHÀ
Trudno powiedzie Nie
Tak
DZ IA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
Wykres 8. Stwierdzenia odnoszące się do doświadczeń pracujących osób niepełnosprawnych w obecnym miejscu pracy (n = 365)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy”.
Moja praca jest zgodna z moim wyksztaýceniem 5,5%
Mam moķliwoĖÂ uzyskania podwyķki Mam moķliwoĖÂ rozwoju kwaliƥkacji i umiejÔtnoĖci
Mam moķliwoĖÂ awansu na wyķsze stanowisko OtrzymujÔ zadania dostosowane do moich moķliwoĖci 4QYÀCYDMH@GHFHDMHBYMN R@MHS@QMDNQ@YCNIĖBH@CNMHBG DziÔki pracy czujÔ siÔ potrzebny/potrzebna
Trudno powiedzie Nie
Tak
Wykres 9. Cechy ułatwiające funkcjonowanie na rynku pracy bezrobotnym osobom niepełnosprawnym (n = 366)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy”.
D ZIA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
najbardziej ułatwiające funkcjonowanie na ryn-ku pracy uznali zdolności: komunikacyjne, na-wiązywania kontaktów (66,7%), pracy z ludźmi, w zespole (66,4%), uczenia się i nabywania no-wych kwalifi kacji (65,6%) oraz planowania pra-cy (63,4%). Najrzadziej badani niepełnosprawni bezrobotni wskazywali na ogólne predyspozycje do wykonywania pracy fi zycznej (33,1%) oraz na znajomość języków obcych (35,8%). Zaobser-wować zatem można, że niepełnosprawni bezro-botni gorzej oceniają umiejętności ułatwiające funkcjonowanie na rynku pracy aniżeli pracujące osoby niepełnosprawne.
Niepełnosprawne osoby bezrobotne wskazały również bariery, które – ich zdaniem – utrud-niają funkcjonowanie na rynku pracy. W zde-cydowanej większości respondenci zaznacza-li, iż są to ograniczenia zdrowotne bezpośred-nio związane z niepełnosprawnością (73,0%).
Ponad połowa badanych wskazała na brak od-powiednich ofert pracy w swojej okolicy, nieza-dowalające warunki proponowanej pracy oraz zbyt niskie wynagrodzenie. Warte uwagi jest to,
Wykres 10. Bariery utrudniające bezrobotnym osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie na rynku pracy (n = 366)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy”.
Brak umiejÔtnoĖci poszukiwania pracy Brak odpowiednicG ofertpracy w mojej okolicy Brak odpowiedniego wyksztaýcenia,kwaliƥkacji, uprawnieÿ Poczucie braku akcpetacji ze strony innycG osób Brak wiary w siebie Nieodpowiednie warunki proponowanej pracy Zbyt niskie wynagrodzenie Niewielkie doĖwiadczenie zawodowe Negatywne podejĖcie pracodawców do mojej niepeýnosprawnoĖci Utrudniony dojazd/dotarcie do miejsca pracy NiesprzyjajÀce przepisy i regulacje prawne
iż co trzeci ankietowany bezrobotny wskazał, że barierą dla niego jest brak akceptacji ze stro-ny instro-nych osób oraz brak wiary w siebie. Te same przeszkody utrudniające funkcjonowanie na rynku pracy zgłaszały także w większości pracujące osoby niepełnosprawne.
Spośród wszystkich badanych bezrobotnych bez pracy od ponad roku pozostawało 40,2%, a nigdy nie pracowało 27,9% ankietowanych.
Najczęściej niepełnosprawni bezrobotni traci-li pracę z powodu choroby, niepełnospraw-ności (34,8% wskazań). Rzadziej wskazywali na likwidację zakładu pracy lub stanowiska (13,3%) oraz na niezadowalające warunki fi -nansowe (12,9%).
Na podstawie wyników badania można stwier-dzić, że 30,0% respondentów poszukiwało pracy w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Z reguły były to osoby zarejestrowane w powiatowych urzędach pracy. Wśród sposobów poszukiwa-nia pracy respondenci najczęściej zaznacza-li, że przeglądali oferty w internecie (75,2%).
W dalszej kolejności wskazywali na ogłoszenia
DZ IA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
Wykres 11. Działania ułatwiające znalezienie zatrudnienia bezrobotnym osobom niepełno-sprawnym (n = 366)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z badania „Osoby niepełnosprawne na zachodniopomor-skim rynku pracy” (odpowiedzi nie sumują się do 100%, możliwość zaznaczenia kilku odpowiedzi).
0,9%
11,9%
21,1%
22,9%
23,9%
30,3%
33,9%
56,0%
ZwiÔszenie moķliwoĖci pracy w domu
Inne
27,5%
ZachÔta i wsparcie w poszukiwaniu pracy ze strony innej osoby Utworzenie w kaķdej miejscowoĖci biura, które pomaga w znalezieniu pracy Skuteczniejsze doradztwo zawodowe, uwzglÔdniajÀce oczekiwania i moķliwoĖci osoby niepeýnosprawnej Wprowadzenie zasady,ķe renta nie bÔdzie zawieszana, niezaleķnie od osiÀganych zarobków Uýatwienie dojazdu do pracy Przekonanie osób niepeýnosprawnych, ķe mogÀ pracowa pomimo swojej niepeýnosprawnoĖci Przekonanie pracodawców, ķe osoby niepeýnosprawne mogÀ pracowa tak samo wydajnie,jak osoby peýnosprawne zamieszczone w prasie (43,1%) oraz dostępne w powiatowych urzędach pracy (31,2%). Z ko-lei niepełnosprawni bezrobotni, którzy nie po-szukiwali pracy w ciągu ostatniego roku, jako przyczynę braku aktywności na rynku pracy z reguły podawali obawy związane z pogorsze-niem stanu zdrowia (24,1%) oraz brak zgody na podjęcie zatrudnienia przez lekarza medy-cyny pracy (21,0%).
Istotnym celem poznawczym badania było zapoznanie się z opiniami bezrobotnych osób niepełnosprawnych na temat możliwych uła-twień związanych z podejmowaniem przez nich pracy (wykres 11).
ce, jak i bezrobotne osoby niepełnosprawne, do których zaliczono m.in. ograniczenia zdro-wotne bezpośrednio związane z niepełno-sprawnością. Również jeśli chodzi o cechy ułatwiające funkcjonowanie na rynku pracy, wskazania bezrobotnych i pracujących nie-pełnosprawnych były podobne. Odnosiły się przede wszystkim do zdolności komunikacyj-nych i umiejętności nawiązywania kontaktów, a także do umiejętności pracy z ludźmi, w ze-spole oraz umiejętności planowania pracy.
W zestawieniu ułatwień z jednej strony wyraź-nie dominują działania związane z kształto-waniem postaw pracodawców w stosunku do niepełnosprawnych (56% wskazań), jednak z drugiej – respondenci podkreślali koniecz-ność zmian postaw samych niepełnospraw-nych (30,3%). Badani zwracali także uwagę na udogodnienia związane z pokonywaniem ba-rier przestrzennych – możliwość wykonywania pracy w domu (33,9%), ułatwienia dojazdu do pracy (27,5%).
Podsumowanie
Powyższa analiza przedstawia wybrane za-gadnienia odnoszące się do sytuacji osób niepełnosprawnych na zachodniopomorskim rynku pracy. Niemniej pokazuje ona punkty widzenia kilku grup respondentów, dzięki czemu można było zauważyć pewne zależ-ności.
W opinii pracodawców to, co utrudnia przyj-mowanie do pracy tej grupy osób, to ich nie-odpowiednie kwalifi kacje, mniejsza wydaj-ność jako pracowników oraz częsta absencja.
Podobne bariery utrudniające funkcjonowa-nie na rynku pracy wskazały zarówno
pracują-D ZIA ŁALNO ŚĆ URZ ĘDÓ W PRA CY
Co ciekawe, cechy te zostały wysoko ocenio-ne przez pracodawców.
Bibliografi a
Rynek pracy w województwie zachodniopomorskim w 2015 r., 2016. Urząd Statystyczny w Szczecinie, Szczecin.
Rynek pracy w województwie zachodniopomorskim w 2015 r., 2016. Urząd Statystyczny w Szczecinie, Szczecin.