Zagospodarowanie turystyczne

Pierwsze trwałe turystyczne obiekty noclegowe we Francji pojawiły się na szlakach do Santiago de Compostela. Były to oberże i schroniska. Te ostatnie połączone bywały z nie­

wielkimi pomieszczeniami leczniczymi, gdzie udzielano pielgrzymom pomocy medycz­

nej (fot. 2.12 i 2.13).

Następnym typem bazy noclegowej były wynajmowane części domów mieszkalnych lub całe domy oraz pensjonaty. Pojawiły się one w uzdrowiskach oraz nadmorskich miej­

scowościach wypoczynkowych. Obiekty te przystosowane były do przyjmowania rodzin, ponieważ w XVIII i XIX w. ten typ wyjazdów wypoczynkowych był powszechny. Z tego też powodu ówczesne statystyki ruchu turystycznego zawierają dane o liczbie rodzin no­

towanych w poszczególnych miejscowościach.

47

Geografia turystyczna Francji

W wieku XIX nastąpił rozwój hotelarstwa, powstały też pierwsze sieci hotelowe.

We Francji pojawiła się szwajcarska sieć hoteli Charlesa Ritz’a, a w połowie XIX w. an­

gielska sieć T. Cooka. Sieciowe obiekty hotelowe lokalizowane były przede wszystkim w głównych miejscowościach turystycznych i w miastach. W tym czasie w uzdrowiskach powstawały wyspecjalizowane obiekty, a mianowicie sanatoria i domy zdrojowe.

Rozwój uzdrowisk i kąpielisk spowodował potrzebę kodyfikacji przepisów. W 1919 r. we Francji powstało prawo klasyfikujące stacje klimatyczne, termalne i formy turysty­

ki. Warto tu odnotować, że już w 1929 r. utworzono pierwsze schronisko młodzieżowe (auberge de jeunesse) w Bréville.

Druga połowa XIX w. i początek XX w. przyniosły rozwój wiejskich rezydencji o róż­

nym standardzie - od luksusowych posiadłości po proste obiekty. To zapoczątkowało rozwój tzw. drugich mieszkań, których upowszechnienie nastąpiło po II wojnie światowej.

Obecnie drugie mieszkania stanowią 10% ogółu francuskich mieszkań, a najczęściej znaj­

dują się w miejscowościach turystycznych, gdzie budowane są przez developerôw w for­

mie zespołów domków lub nawet wielkich obiektów wielomieszkaniowych.

W 1950 r. uruchomiono we Francji pierwsze wioski wakacyjne (villages de vacan­

ces) organizowane pod auspicjami Klubu Śródziemnomorskiego (Club Méditerranéen) (Jackowski 1971).

Od końca lat 60. ubiegłego wieku rozwinął się we Francji typ zabudowy nadmorskiej w formie tzw. marin. Pierwszą był Port Grimaud usytuowany koło Saint Tropez (fot. 2.14).

Ideą, która przyświecała jego autorowi - architektowi - było przybliżenie Francuzom mo­

rza poprzez powiązanie mieszkania wakacyjnego z własnym jachtem, przycumowanym obok do kei. Powstała „mała Wenecja”, w której sieć kanałów umożliwiała realizację tego założenia. Port Grimaud wyposażono w usługi, łącznie z kościołem, ale z zakazem ruchu samochodowego. Wobec powodzenia tej inicjatywy, w bezpośrednim sąsiedztwie wybu­

dowano następną podobną jednostkę - „Marinę Cogolin” (fot. 2.15 i 2.16).

Rozwój ruchu turystycznego spowodował rozwinięcie kameralnej dotychczas formy marin w wielkie obiekty mieszkalne i portowe, łączące nadal mieszkanie z jachtem, ale liczące już tysiące jednostek, jak to ma miejsce m. in. w Cannes.

Rozwój turystyki przed II wojną światową po 1936 r.2 oraz tendencje rozwojowe po wojnie spowodowały powstanie we Francji w latach 60. wielkiej koncepcji zagospodaro­

wania turystycznego trzech regionów nadmorskich i jednego górskiego, dotychczas słabo użytkowanych przez turystykę: wybrzeża śródziemnomorskie Langwedocja-Roussillon i Korsyka, wybrzeże atlantyckie - Akwitania oraz Alpy Południowe. Organa państwowe

2 W 1936 r. wprowadzono 2 tygodnie płatnego urlopu oraz 40 godzinny tydzień pracy.

48

Historia turystyki we Francji

przejęły na siebie sprawy organizacyjne, planistyczne, przystosowania terenu3, wyposa­

żenia w infrastrukturę, zalesienia, wykup terenów. Natomiast budowa obiektów noclego­

wych i usług turystycznych należała do różnego typu spółek i konsorcjów. Plany zakła­

dały, że łączna pojemność istniejącej i nowobudowanej bazy noclegowej tych regionów wyniesie: Langwedocja-Roussillon 700 tys. miejsc noclegowych, Korsyka 300 tys., Akwi­

tania 525 tys., Alpy Południowe 563 tys. miejsc (por. rozdz. 2.3) (Ptaszycka-Jackowska, Jackowski 1975).

3 np. na wybrzeżu Langwedocja-Roussillon był to problem osuszenia rozległych obszarów nad­

morskich, sprzyjających malarii (Ptaszycka-Jackowska, Jackowski 1975).

Po II wojnie światowej nasilił się problem wyludniania obszarów słabych ekonomicz­

nie, zwłaszcza górskich. Jednocześnie Francja była opóźniona w rozwijaniu wielkoprze- strzennej ochrony przyrody, która stawała się konieczna wobec kurczących się powierzch­

ni odznaczających się naturalnymi cechami środowiska przyrodniczego i krajobrazu.

Do lat 60. ubiegłego wieku panował we Francji punktowy charakter ochrony w formie pojedynczych pomników przyrody, miejsc i okolic „sklasyfikowanych” (sites classés) oraz nielicznych rezerwatów przyrody.

Francuzi dostrzegli możliwość połączenia ochrony przyrody z potrzebą aktywizacji gospodarczej obszarów znajdujących się w stanie recesji. Czynnikiem aktywizacji miała stać się turystyka. W efekcie w latach 60. stworzono podstawy prawne stanowienia par­

ków narodowych i parków regionalnych.

W przypadku parków narodowych obszarem rozwoju poprzez turystykę były tzw.

strefy zewnętrzne (zones périphériques) wyznaczane wokół parków. Trzeba tu podkreślić, że 5 spośród 6 ogółu francuskich parków na kontynencie obejmuje tereny wysokogórskie, a ich strefy peryferyjne to wielkie doliny w różnym stopniu zamieszkałe.

Natomiast parki regionalne powstawały na terenach słabo zamieszkałych, na zasadzie dobrowolnego akcesu gmin i wspólnego podziału środków finansowych, uzyskanych dro­

gą montażu z różnych źródeł, w tym rządowych i regionalnych. Środki te przeznaczane były i są na urządzenia infrastruktury, wyposażenie domów, dokształcanie mieszkańców w obsłudze ruchu turystycznego, zagospodarowanie turystyczne, na różnorodną pomoc w prowadzeniu gospodarstw rolnych, na usługi.

W zagospodarowaniu turystycznym gór ważną rolę odegrał rozwój narciarstwa, zwłaszcza zjazdowego, połączonego z budową wyciągów i sieci stacji narciarskich. Inten­

syfikację zagospodarowania spowodował rozwój narciarstwa całorocznego, wykorzystują­

cego lodowce. Specjalnym impulsem stała się organizacja zimowych igrzysk olimpijskich w Chamonix (1924 r.), w Grenoble (1968 r.) i Albertville (1992 r.). Szczególnie skala tych

49

Geografia turystyczna Francji

ostatnich objęła rozległe tereny alpejskie związane z wielkimi dolinami Tarentaise i Mau­

rienne (Kowalczyk 2009, Kowalczyk, Derek 2010, Kurek 2004).

Rozwój turystyki górskiej i nadmorskiej, a jednocześnie popularyzowanie na świe­

cie idei ochrony środowiska i przyrody, spowodowały konieczność podjęcia działań na rzecz ochrony gór i wybrzeży. W 1985 r. ukazały się we Francji przepisy odnośnie rozwoju użytkowania i ochrony gór, a w 1986 r. odnośnie ochrony, zagospodarowania i odnowy wybrzeży morskich. Nieco później, bo w 1992 r. wydano przepisy odnośnie ochrony i od­

nowy krajobrazu.

Poza regionami o charakterze wypoczynkowym turystyka poznawcza i kulturowa objęła miasta, zwłaszcza Paryż, który od dziesięcioleci był stolicą europejskiej i świa­

towej turystyki dzięki wspaniałym zabytkom i szczególnym walorom kulturowym - operze, teatrom, kabaretom i innym instytucjom współtworzącym szczególny klimat miasta. Paryż przez wiele lat był „Mekką” artystów, głównie malarzy, którzy tu tworzyli swoje dzieła i nowe kierunki w sztuce. Ważnym czynnikiem rozwoju funkcji turystycz­

nej Paryża były kolejne Wystawy Światowe, wśród nich pierwsze w 1856 r. i w 1889 r.

W Paryżu odbyły się drugie nowożytne letnie Igrzyska Olimpijskie w 1900 r., a także ósme w 1924 r. Wiązało się to z budową obiektów sportowych i rozbudową hoteli. Paryż stał się także miejscem organizacji światowych salonów, m.in. motoryzacyjnego, bu­

downictwa, lotniczego.

W turystyce miejskiej ważną rolę zaczęła odgrywać turystyka kongresowa i bizne­

sowa. Obsłudze tych form służy silnie rozwinięta baza hotelarska i gastronomiczna oraz centra konferencyjno-wystawiennicze.

Ostatnie dziesięciolecia przyniosły rozwój wielkich parków rozrywkowo-dydaktycz­

nych służących turystyce masowej, które lokalizowane są w różnych miejscach Francji.