Jednocząca się Furopa zachęca nas. by p o z n a w a ć b o g a c t w o i różnorodność składających się na nia kultur, n a r o d ó w i jeżyków, by o k r y w a ć w c i ą ż na n o w o wartość i oryginalność tej różnorodności w e w s p ó ł c z e s n y m świecie. Otwarta postawa na o w a r ó ż n o r o d n o ś ć zainspiruje z p e w n o ś c i ą o w o c n e kontakty i twórczą w y m i a n ę .
„Czasopismo tu jest interesująco redagowane, odpowiada standardom czasopism wydawanych na poziomie europejskim, a poprzez prezentacje obyczajów różnych kultur zbliża narody do siebie ".
prof. Dorota Simonides, Senator RP Pragniemy, aby magazyn m i ę d z y n a r o d o w y „ O b y c z a j e " byl s w e g o rodzaju r o z m o w ą A u t o r ó w i Czytelników . Mamy nadzieję, że o b i e strony znajdą w tej r o z m o w i e coś dla siebie, a redakcji uda się je o d n a l e ź ć i skojarzyć.
www.obyczaje.org.pl
PISZCIE D O REDAKCJI:
. O b y c z a j e - m a g a z y n m i ę d z y n a r o d o w y "
O ś r o d e k „ B r a m a G r o d z k a - Teatr N N "
20-112 Lublin, ul. G r o d z k a 21 e - m a i l : r e d a k c j a @ o b y c z a j e . o r g . p l
Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN" jest samorządową instytucją kultury działającą w Lubli-nie na rzecz ochrony lokalnego dziedzictwa i edukacji. W realizowanych programach nawią-zuje do symbolicznego i historycznego znaczenia swojej siedziby - Bramy Grodzkiej - będącej dawniej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położe-nia Lublina w miejscu spotkapołoże-nia wielu kultur, tradycji i religii.
Teatr NN powstał w 1990 roku. Początkowo jego działalność ukierunkowana była na realizację autorskich przedstawień. Z czasem twórcy Teatru zaczęli otwierać się na inne, pozateatralne i po-zaartystyczne przedsięwzięcia o charakterze społecznym i edukacyjnym. Ośrodek odbudował swoją siedzibę, czternastowieczną Bramę Grodzką i przylegające do niej kamienice, co stało się elemen-tem ożywiania i ratowania zniszczonego lubelskiego Starego Miasta. W tym okresie jednym z naj-ważniejszych programów realizowanych w Ośrodku były „Spotkania kultur". Odbywały się pre-zentacje artystów i środowisk twórczych z Europy Środkowowschodniej i Zachodniej.
W 1998 roku w oparciu o Teatr NN powstał Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN". Podstawo-wymi osiami jego działalności są: Pamięć, Miejsce i Obecność, dlatego tak ważna stała się w jego pracy pamięć o historii bezpośredniego sąsiedztwa Bramy Grodzkiej - byłej i zapo-mnianej dzielnicy żydowskiej. Swoje cele Ośrodek realizuje poprzez działania artystyczne, wystawy, spotkania, sesje, promocje książek i czasopism, projekcje filmów, koncerty, działania w przestrzeni publicznej. Od 1998 roku działa internetowa strona placówki, informująca o wszyst-kich przedsięwzięciach i projektach. Ośrodek prowadzi również działalność wydawniczą. Pu-blikowane są książki, tomiki wierszy oraz pismo „Scriptores". W 1998 roku Ośrodek rozpoczął realizację programu „Wielka księga miasta", w ramach którego zbierane są materiały archiwal-ne związaarchiwal-ne z historią polsko-żydowskiego Lublina, takie jak zdjęcia, relacje mówioarchiwal-ne, doku-menty. W oparciu o te materiały powstała wciąż rozbudowywana wystawa dokumentalna opowiadająca o przedwojennym, dwukulturowym Lublinie. Towarzyszy temu również pro-gram edukacyjny poświęcony ocalaniu dziedzictwa lubelskich Żydów.
PROJEKTY ARTYSTYCZNE
W latach 1990-1996 odbyło się pięć premier Teatru NN: „Wędrówki niebieskie", „Ziemskie pokarmy", „Inwokacja", „Zbyt głośna samotność", „Moby Dick". W swoich przedstawie-niach Teatr NN stworzył własny, oryginalny język teatralny, bliski poetyce snu. Praca z ma-teriałami dokumentalnymi (fotografie, plany, historie mówione) stała się inspiracją do re-alizacji innego rodzaju przedsięwzięć artystycznych. Znalazły się wśród nich m.in. wystawy dokumentalne tworzące swoisty „teatr pamięci". Wyjątkowe znaczenie mają Misteria Pa-mięci - działania artystyczne przeprowadzane w przestrzeniach miasta, dotykające ich symbolicznych znaczeń, przywracające im utraconą Pamięć. Zrealizowane dotychczas Mi-steria to: Jedna ziemia - dwie świątynie", „Dzień pięciu modlitw" (w byłym obozie kon-centracyjnym na Majdanku), „Misterium ulicy Szerokiej", „Misterium dzwonu" i „Misterium światła i ciemności". W sumie wzięło w nich udział kilkanaście tysięcy osób. Innym sym-bolicznym działaniem przeprowadzanym przez Ośrodek w rocznicę likwidacji lubelskiego getta jest wysyłanie listów zaadresowanych do dawnych mieszkańców nieistniejącego miasta żydowskiego. Jest to próba „dotykania" wielkiej pustki, jaka powstała po zagładzie miasta żydowskiego w Lublinie. W 2001 roku Teatr NN rozpoczął realizację nowego cyklu przed-stawień teatralnych odwołujących się do folkloru żydowskiego. Powstają one na moty-wach tradycyjnych opowieści chasydzkich oraz twórczości współczesnych pisarzy żydow-skich, przede wszystkim I. B. Singera.
PROGRAMY EDUKACYJNE
Edukacja kulturalna pełni istotną rolę w programach Ośrodka. Szczególne znaczenie mają projekty związane z edukacją medialną, których celem jest nauka świadomego korzystania z propozycji mass mediów oraz wykształcenie umiejętności obrony przed zagrożeniami, jakie niesie bezkrytyczny stosunek do nich. Zrealizowano m.in. cykl „Spotkań z dokumentem", gdzie prezentacjom filmów dokumentalnych i reportaży radiowych towarzyszyły spotkaniami z ich twórcami. Od 1999 roku Ośrodek organizuje zajęcia dydaktyczne związane z edukacją wielokulturową dla uczniów, a także szkolenia dla nauczycieli i animatorów kultury. W opar-ciu o pokazywaną w Ośrodku wystawę dokumentalną „Portret miejsca" została stworzona oferta edukacyjna dla młodzieży szkolnej. Wystawa jest odwiedzana także przez przyjeżdżają-ce do Lublina grupy młodzieży z Izraela, Niemiec i innych krajów. W 2001 roku w Ośrodku odbyła się międzynarodowa konferencja „Edukacja dla pojednania" (zorganizowana we współ-pracy z Carnegie Council z Nowego Jorku i Uniwersytetem Jagiellońskim) oraz zainicjowane przez dr. Hansa Guggenheima seminarium „Dziedzictwo kulturowe Żydów na Lubelszczyźnie"
(współorganizowane przez Zakład Kultury i Historii Żydów UMCS), w którym wzięli udział nauczyciele z Lublina i regionu. W 2002 roku Ośrodek rozpoczął nowy regionalny program
„Zapomniana przeszłość. Wielokulturowe tradycje Lubelszczyzny". Jednym z głównych jego celów jest stworzenie edukacyjnego portalu internetowego zawierającego informacje dotyczą-ce wieloreligijnej i wieloetnicznej historii Regionu.
WIELKA KSIĘGA MIASTA - ARCHIWUM
W ramach realizowanego od 1997 roku programu „Wielka księga miasta" powstaje archiwum materiałów dokumentalnych, takich jak: fotografie, relacje mówione (wywiady z przedwojenny-mi przedwojenny-mieszkańcaprzedwojenny-mi przedwojenny-miasta), teksty literackie i dokumenty pokazujące codzienne życie przedwo-jennego Lublina. Informacje o nich zostaną udostępnione w 2003 roku w portalu edukacyjnym.
Zebrane materiały są punktem wyjścia do działań o charakterze artystycznym i edukacyjnym.
Powstały m.in. dwie wystawy dokumentalne tworzące aranżację wnętrz siedziby Ośrodka. For-ma plastyczna obu wystaw wyrosła z doświadczeń teatru i jest mocno zakorzeniona w teatralnej wyobraźni oraz specyficznym dla teatru języku form. Ważną częścią tego projektu jest „Makieta dawnego lubelskiego zespołu staromiejskiego" w skali 1:250, obejmująca nieistniejącą już dziel-nicę żydowską i unaoczniająca skalę zniszczeń dokonanych na organizmie miejskim w czasie II wojny światowej. Dzięki zgromadzonej przez Ośrodek dokumentacji udało się zrekonstru-ować dawny układ urbanistyczny centrum miasta, odtworzyć przebieg dawnych ulic, usytuowa-nie placów, przypomusytuowa-nieć charakter zabudowy. W ramach projektu „Dom" gromadzone są infor-macje o wybranych kamienicach z obszaru dawnego zespołu staromiejskiego. Chodzi tu o uchwycenie historii konkretnego domu zarówno w warstwie dokumentacyjnej (materiały ar-chiwalne), jak też poprzez losy ludzi, którzy tam żyli.
Ośrodek „Brama Grodzka — Teatr NN" — programy oraz ich koordynatorzy:
Historia mówiona - M. Kubiszyn (marta@tnn.lublin.pl). M. Grudzińska (martag@tnn.lublin.pl) Zapomniana przeszłość. Wielokulturowe tradycje Lubelszczyzny - J. Zętar (asia@tnn.lublin.pl) Internet - K. Wojteczko (krzysiek@tnn.lublin.pl)
„Scriptores" - M. Skrzypek (marcin@tnn.lublin.pl) Edukacja - G. Żuk (gzuk@tnn.lublin.pl)
Archiwum fotografii - B. Markiewicz (beata@tnn.lublin.pl.), A. Wiśniewska (agnieszka@tnn.lublin.pl) W. Dąbrowski - wicedyrektor (witek@tnn.lublin.pl)
T. Pietrasiewicz - dyrektor Ośrodka, koordynator wszystkich programów (tomek@tnn.lublin.pl)
Pierwszy z dwóch zeszytów „Scriptores" poświęco-nych polsko-żydowskiemu Lublinowi jest przeznaczo-ny dla współczesnego polskiego czytelnika i ma cha-rakter edukacyjny. Jego celem jest zwrócenie uwagi na żydowską społeczność, która przez ponad 400 lat była częścią Lublina, współtworzyła to miasto (oraz setki jemu podobnych miast i miasteczek), w czasie wojny została zniszczona, a potem zapomniana. Niewątpliwie stało się tak ze względu na polityczną sytuację Polski, luki w nauczaniu historii i resentymenty, ale dziś ten stan jest umacniany przez wpływ masowej kultury mediów, która nie sprzyja rozwojowi tożsamości opartej na historii miej-sca, w którym się żyje.
Format B5, 215 stron, cena 15 zł + koszty przesyłki.
Kontakt z redakcją: Marcin Skrzypek, Lublin, ul. Grodzka 21, 20-112 Lublin, tel. (0 81) 532-58-67, fax: (0 81) 534-61-10, e-mail: marcin@tnn.Iublin.pl,
www.scriptores.tnn.lublin.pl.
Na stronach internetowych są zamieszczone m.in.
opisy wszystkich tekstów.
HISTORIA
„Nasze" - rozmowa z prof. W. Panasem
„Żydzi polscy w świetle zachowanych źródeł"
-J. Tazbir
„Na zajęcia niosę mapę Polski Jagiellonów"
- rozmowa z prof. |. Goldbergiem
„Portret historyczny" - T. Radzik
NARÓD I KSIĘGI
Judaizm: Tora - Prorocy - Pisma" - K. Gebert
„O (żydowskiej) miłości d o (hebrajskich) ksiąg"
- R. Lów
„Drukarnie hebrajskie w Lublinie" - J. Zętar
„Od chederu clo Jewsziwy" - Z. Hoffman
„Księgi Pamięci" - S. Bojczuk
„Miasto i jego ulice" - fragmenty księgi pamięci Lublina wydanej w Paryżu
ŻYDOWSKIE ELITY
„Czy Lublin miał żydowskie elity?" - R. Kuwałek
„Pierwsza i ostatnia „Myśl" - 15. Panek
„Do żydowskiej ludności miasta Lublina"
- fragmenty o d e z w y Eliasza Klatzkina z 1916 r.
LUDZIE, PAMIĘĆ, MIEJSCE
„Lubelszczyzna w jidysz" - rozmowa z prof. M.
Adamczyk-Garbowską
,Jakub Glatsztejn" - M. Adamczyk-Garbowska
„Podróże Jasia" - fragmenty powieści J. Glatsz-tejna
„To już prawie cały polski Lublin" - M. Dziuba o „Podróży d o Polski" Alfreda Dóblina
„Lublin" - rozdział z „Podróży po Polsce" Alfreda Dóblina
„Mój dawny świat" - lubelskie wspomnienia Nechamy Tec
„Anna Regina Sternfinkiel (Anna Langfus)"
- E. Rybicka
wspomnienia o Annie Langfus (z archiwum Hi-storii Mówionej Ośrodka)
„Kurs przygotowawczy" - pierwszy rozdział z au-tobiograficznej książki „Sól i siarka" Anny Langfus
„Lublinie, moje święte miasto" - Jakub Glatsztejn
„Umarli nie chwalą Boga" - Jakub Glatsztejn