Zarządzanie bezpieczeństwem stosowania środków czystości

Produkty chemii gospodarczej obok bardzo dobrych właściwości użytkowych oraz wygody w użyciu muszą także spełniać prawne wymogi Unii Europejskiej w zakresie ochrony zdrowia użytkownika oraz środowiska naturalnego [27 – 31]. Dlatego też w nowoczesnych środkach czystości coraz częściej stosowane są surowce pochodzenia naturalnego, zwykle roślinnego bądź surowce odpadowe [27].

Przestrzeganie prawnych wymogów Unii Europejskiej może być gwarancją, że preparaty chemii gospodarczej dostępne na rynku są bezpieczne dla konsumenta oraz środowiska. Spośród ustaw Unii Europejskiej dotyczących środków czystości oraz wchodzących w ich skład substancji chemicznych należą [80 – 88]:

Rozporządzenie Unii Europejskiej dotyczące detergentów (Rozporządzenie 648/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r.) – zapewnia

swobodny obrót detergentów na rynku wewnętrznym przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony środowiska naturalnego i zdrowia ludzi, poprzez ustanowienie przepisów dotyczących biodegradacji związków powierzchniowo czynnych oraz przepisów dotyczących oznakowania produktów.

Dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca ogólnego bezpieczeństwa wyrobów (Dyrektywa 20001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r.) – zawiera

34

Członkowskich, zapewniający bezpieczeństwo stosowania produktów wprowadzanych na rynek wspólnotowy. Skuteczny nadzór nad bezpieczeństwem produktów wymaga ustanowienia na szczeblach krajowym i wspólnotowym systemu szybkiej wymiany informacji o produktach niebezpiecznych przeznaczonych dla konsumentów (RAPEX). Do obowiązków producentów i dystrybutorów poza wprowadzeniem na rynek wyłącznie produktów bezpiecznych należy: udzielanie konsumentom ostrzeżeń, w celu uniknięcia zagrożenia, jakie niesie ze sobą dany produkt, wprowadzenie odpowiedniego oznakowania, umożliwiającego identyfikację produktu oraz monitorowanie i nadzorowanie kwestii bezpieczeństwa. W przypadku konieczności uniknięcia zagrożenia powinni oni podjąć stosowne działania, łącznie z wycofaniem produktów z rynku oraz w ostateczności działanie w celu odzyskania produktów, co może być związane z odpowiednią formą rekompensaty, np. z wymianą bądź zwrotem kosztów. Natomiast zadaniem Państw Członkowskich jest zapewnienie, aby producenci i dystrybutorzy wywiązywali się ze swoich zobowiązań, w sposób gwarantujący wprowadzenie do obrotu wyłącznie bezpiecznych produktów.

Dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dyrektywa 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976r.) – dotyczy ograniczeń stosowania następujących

substancji i preparatów: polichlorowane bifenyle (PCB), z wyjątkiem bifenyli jedno – i dwuchlorowanych, polichlorowane terfenyle (PCT), preparaty z zawartością PCB lub PCT większą niż 0,1 % wag., chloro – 1– etylen.

Dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca niebezpiecznych substancji (Dyrektywa 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r.)- obejmuje przepisy dotyczące klasyfikacji,

pakowania oraz etykietowania substancji niebezpiecznych, które są wprowadzane do obrotu w Państwach Członkowskich. Zawiera wykaz substancji niebezpiecznych sklasyfikowanych według liczby atomowej pierwiastka najbardziej charakterystycznego dla ich właściwości.

Dyrektywa Unii Europejskiej dotyczącą niebezpiecznych preparatów (Dyrektywa 1999/45/WE z dnia 31 maja 1999 r.)- zawiera wytyczne o klasyfikowaniu wszystkich

preparatów w zakresie zagrożeń, jakie stanowią dla zdrowia człowieka i środowiska tj. toksyczność oraz wytyczne na temat etykietowania i pakowania. Dyrektywa odnosi się do preparatów, które zawierają co najmniej jedną substancję niebezpieczną.

35

Decyzja Komisji z dnia 23 marca 2005r nr C(2005) 1028 – dotyczy ustaleń ekologicznych kryteriów przyznawania wspólnotowego oznakowania ekologicznego uniwersalnym środkom czyszczącym oraz środkom czyszczącym przeznaczonym do urządzeń sanitarnych. Do ekologicznych kryteriów należy: toksyczność w stosunku do organizmów wodnych, podatność na biodegradację środków powierzchniowo czynnych, barwniki lub środki barwiące, środki zapachowe, substancje uczulające, lotne związki organiczne, fosfor, wymagania dotyczące opakowania.

Dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca środków biobójczych (Dyrektywa 98/8/WE z dnia 16 lutego 1998 r.) – jej głównym celem jest zapewnienie, że sprzedawane środki

biobójcze spełniają standardy Unii Europejskiej. Wymaga także szczegółowej oceny każdego z środków biobójczych. Produkt biobójczy to w rozumieniu dyrektywy substancja czynna lub preparat zawierający co najmniej jedną substancję czynną, w postaciach, w jakich są dostarczone użytkownikowi, przeznaczony do niszczenia, odstraszania, unieszkodliwiania, zapobiegania działaniu lub kontrolowania w jakikolwiek inny sposób organizmów szkodliwych, przez działanie chemiczne bądź biologiczne.

REACH (Europejskie rozporządzenie w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów) – ma na celu zwiększenie

bezpieczeństwa i zmniejszenie wpływu na środowisko środków chemicznych. Jest to pakiet legislacyjny zakładający obowiązkową rejestrację substancji chemicznych, ocenę dokumentacji technicznej oraz ocenę substancji, udzielanie zezwoleń na wykorzystywanie substancji do produkcji i obrotu, a także powołujący Europejską Agencję Chemikaliów z siedzibą w Helsinkach, w Finlandii. System RECH na mocy rozporządzenia WE nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady wszedł w życie 1 czerwca 2007 r.

UN GHS (Globalnie ujednolicony system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów) –

pozwala identyfikować i przekazywać informacje o zagrożeniach stwarzanych przez substancje i mieszaniny (preparaty) chemiczne. W tym celu zostały zharmonizowane kryteria klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych pod względem stwarzanych przez nie zagrożeń dla zdrowia i środowiska, w tym także zagrożeń związanych z właściwościami fizycznymi chemikaliów. Ujednolicono także zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia, symbole zagrożenia i hasła ostrzegawcze. Dnia 16 grudnia 2008 roku Parlament Europejski i Rada przyjęły nowe rozporządzenie w sprawie klasyfikacji,

36

oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP – Classification, Labelling and Packaging), dostosowując prawodawstwo UE do systemu GHS. Rozporządzenie opublikowano w Dzienniku Urzędowym dnia 31 grudnia 2008 r.

Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 roku o substancjach i preparatach chemicznych – reguluje warunki, zakazy i ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu, stosowania lub nabywania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym ich wpływem na zdrowie człowieka i środowisko.

Producenci gwarantują bezpieczeństwo produktów, przeprowadzając odpowiednie oceny a także właściwe oznakowanie produktu. W przypadku oceny bezpieczeństwa składników bardzo często można spotkać się z dwoma terminami: „zagrożenie” i „ryzyko”. Zagrożenie powodowane jest przez środek chemiczny i oznacza możliwość wywołania przez niego niepożądanych efektów. Natomiast ryzyko to prawdopodobieństwo wystąpienia tych efektów w zastosowaniach, w których jest on używany. Podczas tworzenia receptur, producenci wyrobów chemii gospodarczej uwzględniają wnioski dotyczące oceny ryzyka. Na tej podstawie określają sposób jego ograniczenia oraz przekazują klientom informacje o sposobach bezpiecznego stosowania produktu. Takie informacje podawane są m.in. za pośrednictwem producenta, infolinii, witryny internetowej oraz na opakowaniu czy etykiecie [80 – 88].

W celu podwyższenia bezpieczeństwa stosowania środków czystości producenci umieszczają na etykietach ostrzeżenie o następującej treści: „Przed użyciem produktu zawsze przeczytaj informacje na etykiecie". Wszystkie informacje na temat bezpiecznego oraz efektywnego stosowania preparatów chemii gospodarczej można znaleźć na etykiecie. Zastosowanie się do informacji podanych w instrukcji ułatwi zapewnienie bezpieczeństwa podczas użytkowania, ochronę środowiska oraz optymalne wykorzystanie produktu. W przypadku stosowania produktów żrących, należy założyć rękawice ochronne oraz przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci. Dlatego też należy nie usuwać etykiet i stosować się do zawartych w nich zaleceń.

Istotnym jest także, że niektóre produkty stosowane w gospodarstwie domowym np. środki do udrażniania rur lub wybielacze wymagają zachowania szczególnej ostrożności i dlatego też oznaczane są specjalnymi symbolami dotyczącymi zagrożenia.

Ponadto na opakowaniach preparatów chemii gospodarczej znajdują się piktogramy, które wskazują zastosowanie i sposób użycia środka czyszczącego. Pierwsze piktogramy dotyczące zastosowania i sposobu użycia środków czystości zostały zaprojektowane w 1993 r. przez A.I.S.E (Międzynarodowe Zrzeszenie Producentów

37

Mydeł, Detergentów i Środków Utrzymania Czystości). Miały one na celu promocję poprawnego i bezpiecznego stosowania środków czystości oraz utrzymania higieny [80 – 84, 89].