Zarządzanie cyklem życia

Technice środowiskowej oceny cyklu życia (LCA) często brakuje perspektywy zrównoważonego rozwoju, a jednocześnie przynosi ona trudne kompromisy w zakresie szczegółowości i głębokości analizy z jednej strony, a zrozumieniem i możliwością wykorzystania wyników w praktyce z drugiej. W odpowiedzi na to pojawiła się i rozwija nowa praktyka zwana zarządzaniem cyklem życia, w której punkt zainteresowania przesunięty jest na związek pomiędzy zagadnieniami zrównoważonego rozwoju i myśleniem w kategoriach cyklu życia w praktyce.

Zamiast stosować podejście problemowe do planowania, czyli rozwiązując kwestie pojedynczych oddziaływań w miarę, jak się pojawiają, możliwe i pożądane jest planowanie wprzód ze „zrównoważonością” w myśli. Wymaga to działania w odwrotnej kolejności, rozpoczynając od zadania pytania: „co możemy zrobić dziś, aby znaleźć się tam jutro?”.

Możliwe jest wykorzystanie do tego celu zarządzania cyklem życia (LCM), które dotyczy wszystkich aspektów zrównoważenia dla materialnego i produktowego cyklu życia [Ny 2006].

W Deklaracji z Malmo z 31 maja 2000 roku ministrowie środowiska zebrani na Globalnym Ministerialnym Forum Środowiskowym zadeklarowali: “nasze wysiłki muszą być powiązane z rozwojem czystszych i bardziej wydajnych surowcowo technologii dla ekonomii cyklu życia”. Temat został podjęty w 1999 roku w rewizji „Wytycznych Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Ochrony Konsumentów”, który to dokument wzywa rządy i przemysł do brania pod uwagę oddziaływań środowiskowych dóbr i usług w całym ich cyklu życia. Aby wzmocnić międzynarodowe wysiłki dla budowania

ekonomii cyklu życia, UNEP (United Nations Environmental Programme – Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych) połączył siły z SETAC (Society of Environmental Toxicology and Chemistry – Stowarzyszenie Toksykologii i Chemii Środowiska), ustanawiając w 2000 roku Inicjatywę Cyklu Życia (Life Cycle Initiative).

Zarządzanie cyklem życia (Life Cycle Management – LCM) zostało zdefiniowane przez europejską grupę roboczą pod egidą UNEP/SETAC jako „zintegrowana struktura koncepcji, technik i procedur dla stawienia czoła środowiskowym, ekonomicznym i społecznym aspektom produktów i organizacji, po to, aby osiągnąć ciągłe doskonalenie środowiskowe w perspektywie cyklu życia” [Sonnemann 2001].

Zarządzanie cyklem życia stanowi podejście biznesowe do zarządzania całym cyklem istnienia produktu lub usługi. Wynika z założenia, że działalność przedsiębiorstw powoduje środowiskowe, społeczne i ekonomiczne implikacje. LCM jest wykorzystywane do zrozumienia i analizy etapów cyklu życia produktów i usług, identyfikacji potencjalnych gospodarczych, społecznych i środowiskowych czynników ryzyka i możliwości na każdym etapie i stworzenia możliwości do wykorzystywania tych możliwości i zmniejszania potencjalnego ryzyka. Syntetyczny przegląd wielu definicji LCM dokonany został w pracy [Kurczewski, Lewandowska 2008].

LCM może być stosowane przez wszystkie rodzaje przedsiębiorstw (i inne organizacje) do ulepszania swoich wyrobów, a tym samym podnoszenia wydajności w związanych z nimi łańcuchach wartości w trzech wymiarach: środowiskowym, ekonomicznym i społecznym.

Może być ono stosowane do pozyskiwania i analizowania informacji związanych z wyrobem i na tej podstawie: planowania, organizowania i kierowania działaniami mającymi na celu ciągłe doskonalenie wyrobu w jego cyklu życia. Podejmowanie tych działań jest słuszne przy założeniu, że wyrób, przechodząc do kolejnej fazy cyklu życia lub do kolejnego ogniwa w łańcuchu dostaw, zyskuje na wartości [UNEP/SETAC 2009]. Istotą LCM jest więc

„uchwycenie” jak największej wartości w cyklu życia produktu przy jednoczesnym uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju. Oznacza to, że doskonalenie produktu pod względem jego wydajności lub ogólniej: spełnienia wymagań konsumentów, nie może powodować zwiększenia obciążeń środowiskowych i ekonomiczno-społecznych.

Podejście LCM jest zintegrowane w ramach struktury decyzyjnej oraz działań operacyjnych na wszystkich szczeblach organizacyjnych, a w szczególności w marketingu, zakupach, badaniach i rozwoju, projektowaniu produktów, planowaniu strategicznym, raportowaniu oraz ogólnym zarządzaniu. Celem zarządzania cyklem życia produktu jest

nadzór nad materialnym cyklem istnienia produktu, aby zapewnić funkcjonalność oczekiwaną przez klientów i społeczeństwo, jednocześnie minimalizując negatywne oddziaływania środowiskowe oraz utrzymując odpowiednie zyski [Takata 2004].

Wśród najważniejszych wydawnictw, w tym o charakterze wprowadzającym, swoistych manifestach zarządzania cyklem życia znajdują się opracowania UNEP/SETAC wymienione w spisie literatury, a najważniejsze czasopisma naukowe podejmujące tę tematykę to:

 The International Journal of Life Cycle Assessment (Springer),

 Journal of Cleaner Production (Elsevier),

 Sustainability (MDPI),

 Journal of Industrial Ecology (Elsevier).

Koncepcje i pojęcia podobne do LCM

W literaturze anglojęzycznej można spotkać się z następującymi określeniami, które pozornie oznaczają koncepcje zbieżne z LCM, tzn.:

 Product Lifecycle Management (PLM)

 Product Life-Cycle Management (PLCM)

PLM oznacza strategiczne podejście firmy, które opiera się na stosowaniu spójnego zestawu rozwiązań biznesowych w celu wsparcia wspólnego tworzenia, zarządzania, rozpowszechniania i korzystania z informacji dotyczącej produktu w całym przedsiębiorstwie, a rozciągającego się od fazy koncepcji do likwidacji - przez cały cykl życia produktu. System taki integruje ludzi, procesy, systemy biznesowe i informacje, stanowiąc swoiste centrum informacji o produkcie dla wszystkich podmiotów zaangażowanych w tworzenie produktu (za cimdata.com). Istotę PLM stanowi więc zarządzanie danymi dotyczącymi produktu oraz związana z tym technologia, wyprowadzona z narzędzi takich jak CAD (computer aided design – komputerowo wspomagane projektowanie), CAM (computer aided manufacturing - komputerowo wspomagane wytwarzanie) czy PDM (product data management – brak polskiego odpowiednika).

PLCM jest natomiast sukcesją strategii wykorzystywanych w zarządzania biznesowym w miarę jak produkt przechodzi przez swój marketingowy cykl życia (opisany w punkcie 2.2).

Warunki, w których produkt jest sprzedawany (reklama, nasycenie rynku) i zmiany w czasie muszą być zarządzane wraz z przechodzeniem produktu przez kolejne etapy rynkowego cyklu życia [Kotler 2012].

Implikacje wynikające z definicji LCM

Kształtowanie w sposób świadomy obiektów technicznych w całym ich cyklu życia wymaga planowania, organizowania, kierowania i kontroli wyników podejmowanych działań, których sensowność wyrażona jest dużym prawdopodobieństwem realizacji postawionych celów. Owe cele powinny zakładać realne i mierzalne obniżenie negatywnych oddziaływań środowiskowych, ekonomicznych i społecznych powodowanych przez obiekt w jego cyklu istnienia. Jednak z uwagi na początkową trudność w określeniu możliwego do uzyskania zmniejszenia poziomu tych oddziaływań oraz dobór działań, które go zagwarantują, wymagane jest długofalowe podejście. Na poziomie obiektu, zarządzanie cyklem życia stanowi najwyższy szczebel, określający strategię jego rozwoju.

Idea zarządzania cyklem życia jest więc wyrazem realizacji zasad zrównoważonego rozwoju na poziomie obiektów. Zarządzanie cyklem życia ma na celu sprawne i skuteczne planowanie, organizowanie, kierowanie i nadzór nad realizacją przeznaczenia produktu w sposób efektywny (bez zbędnego marnotrawstwa) i skuteczny (zakończony uzyskaniem spodziewanych efektów). Wymiary, które bierze się pod uwagę przy zarządzaniu według filozofii LCM to: wymiar środowiskowy, ekonomiczno-gospodarczy i społeczno-kulturowy.

Cyklem życia należy zarządzać w ten sposób, aby uzyskać wymierne efekty w postaci zmniejszenia niekorzystnych oddziaływań spowodowanych istnieniem obiektu w tych trzech obszarach rzeczywistości.

W naukach o zarządzaniu strategia wyraża cele długoterminowe, odpowiadające generalnym kierunkom działania, a także przedstawia alokację zasobów, jakie są niezbędne do realizacji przyjętych celów [Chandler 1972]. W tym sensie LCM może służyć jako podstawa do określania strategicznych dróg postępowania, które przyczynią się do zrównoważenia obiektu we wszystkich przyjętych wymiarach. Przykładowe podejście zostało zaproponowane w pracach [Ny 2006] oraz [Robert 2002] z zastrzeżeniem, że drogi postępowania nie muszą być koniecznie planowane na samym początku, ale raczej wytyczane na bieżąco metodą drobnych kroków i ciągłej ewaluacji postępów w dochodzeniu do założonych celów.

Koncepcja uporządkowania pojęć uwzględniająca różne poziomy i stopień ogólności, na którym występują, została przedstawiona na rys.2.5. Opisane są narzędzia, systemy oraz srategie, które mogą przyczynić się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju w ujęciu myślenia w kategoriach cyklu życia.

Rys.2.5 Hierarchia pojęć w zakresie zarządzania cyklem życia

Żródło: opracowanie własne, również na podstawie [Kurczewski, Lewandowska 2008]

Wdrażanie LCM w praktyce przemysłowej

Zrównoważone zarządzanie tworzy podstawę do zmian w kierunku zrównoważenia systemów produkcji i eksploatacji – systemów zbudowanych na równowadze pomiędzy czynnikami ekonomicznymi, środowiskowymi oraz społecznej odpowiedzialności.

Aby posunąć się dalej w kierunku bardziej zrównoważonych systemów zarządzania, istotnym wydaje się być rozważenie strategii biznesowej opartej na LCM, które to integruje myślenie w kategoriach cyklu życia w całym zakresie działań organizacji [Jorgensen 2008].

Coraz większa uwaga skupiona jest na zagadnieniach zrównoważonego rozwoju w przemyśle. W przeciwieństwie do wcześniejszego ujmowania koncepcji zrównoważonego rozwoju na poziomie krajowym i międzynarodowym, obecnie kieruje się ją w odniesieniu do poziomu przedsiębiorstwa.

Niezrównoważone procesy produkcyjne i wyroby można spotkać na wszystkich etapach łańcucha wartości i może się to odnosić do jakości, środowiska naturalnego, zdrowia i bezpieczeństwa. W celu znalezienia rozwiązań dla zmniejszenia niekorzystnych oddziaływań w tych obszarach i stania się bardziej zrównoważonym, przemysł musi spojrzeć

całościowo na zagadnienia procesów produkcyjnych i wyrobów. Ponadto istotne jest zrozumienie współzależności interesariuszy i ich roli w zmniejszaniu oddziaływań. Rozwój wyrobów, nowe technologie i ścisła współpraca interesariuszy to tylko niektóre ze środków wymaganych dla pojawienia się bardziej zrównoważonych rozwiązań.

Przemysł doświadcza rosnącej presji ze strony regulacji i rynku w odpowiedzi na zapotrzebowanie na bardziej zrównoważone wyroby. Ponadto, od sfery przemysłowej oczekuje się wzięcia większej odpowiedzialności za oddziaływania powstające w innych niż produkcja fazach cyklu życia. Nowe polityki i dyrektywy UE zwiększają prawne, finansowe i związane z rynkiem naciski na przemysł wytwórczy w celu rozwoju bardziej zrównoważonych wyrobów (np. EMAS, EuP, EcoAP, IPP, GPP).

Aby przemysł stał się bardziej zrównoważony, odpowiedzialność za jego działania powinna być rozszerzona z obszaru produkcji do całego łańcucha dostaw. Wraz z podejściem zorientowanym produktowo, centrum zainteresowania przesuwa się z poziomu pojedynczego przedsiębiorstwa do całego łańcucha wartości (value chain – sekwencji działań, która kreuje wartość dla odbiorcy). Najistotniejsze negatywne oddziaływania często pojawiają się bowiem nie w samym przedsiębiorstwie, ale sama firma może mieć znaczący wpływ na zmniejszanie tych oddziaływań. Najwydajniejsze jest skupianie się na tych fazach cyklu życia, które wykazują największy potencjał doskonalenia w łańcuchu wartości. Produktowo zorientowane zarządzanie może również służyć jako narzędzie komunikacji, innowacji oraz rozszerzenie systemu zarządzania opartego na wartościach.

Zarządzanie cyklem życia organizuje interakcje pomiędzy partnerami w cyklu życia dla osiągnięcia maksymalnych korzyści z każdego obiektu technicznego. Trzy główne obszary wpływające na działania partnerów to:

 środowisko naturalne,

 regulacje prawne i standardy,

 ograniczenia ekonomii.

Aby poznać i stosować najlepsze praktyki, partnerzy muszą współpracować i korzystać z know-how innnych podmiotów ingerujących w cykl życia wyrobu. Aby minimalizować ryzyko i zapewnić maksymalny efekt, wszyscy kooperanci powinni być częścią procesów podnoszących wartość dodaną w zależności od udziału, jaki mają w tworzeniu tej wartości.

Zrównoważone LCM wyrobu implikuje włączenie zasad zarządzania łańcuchem dostaw (supply chain – wszystkie czynności, począwszy od pozyskania podstawowych surowców, a skończywszy na sprzedaży końcowemu nabywcy produktu finalnego i utylizacji tego, co z

niego zostaje po zużyciu), za pomocą którego producent bierze odpowiedzialność za ekonomiczne, środowiskowe i społeczne konsekwencje dostarczonych komponentów, materiałów i energii. Jednakże bardzo mała uwaga jest poświęcana społecznym wpływom dostawców. Obecnie uwaga skupiona jest raczej na środowiskowej wydajności łańcucha dostaw, co jest wyrazem integracji zarządzania łańcuchem wartości i nacisków prośrodowiskowych [Brent 2005] i charakteryzowane jest następującymi czynnikami:

 wymagane jest podejście systemowe do zagadnień środowiskowych w systemach nabywca-dostawca,

 relacje nabywca-dostawca odgrywają ważną i rosnącą rolę w systemach przemysłowych i strategiach przedsiębiorstw,

 zewnętrzne naciski prośrodowiskowe mają wpływ na wewnętrzną działalność przedsiębiorstw w systemach łańcuchów wartości.

Włączanie całego cyklu życia wyrobu do zobowiązań producenta lub włączanie do regulacji jest częścią ogólnego kierunku działań w stronę ochrony środowiska naturalnego.

Stało się to częścią działań legislacyjnych, od kiedy niektóre gałęzie przemysłu i w następstwie opinia publiczna odkryły problem przesuwania obciążeń środowiskowych.

W Europie i Azji zauważono, że regulacje zaczynają efektywnie obciążać producentów odpowiedzialnością za wytwarzane dobra, w tym za odbiór i końcowe zagospodarowanie wyeksploatowanych obiektów. Aby wspierać nadzór nad produktem i wymuszać pojawianie się środowiskowo przyjaznych wyrobó, przemysły, takie jak samochodowy, elektroniczny i urządzeń RTV/AGD są zmuszone prawnie i przygotowywane do tego, aby odbierać zużyte wyroby i odzyskiwać surowce.

LCM a systemy zarządzania

Zarządzanie cyklem życia jest stosunkowo nową strategią biznesową. Niektóre definicje charakteryzują LCM jako strategię zarządzania, która ma na celu promocję zintegrowanego podejścia do myślenia w kategoriach cyklu życia we wszystkich obszarach i sferach biznesu.

Definicja UNEP podkreśla wszystkie trzy filary zrównoważonego rozwoju oraz, że LCM reprezentuje strukturę zarządzania wdrażającą myślenie w kategoriach cyklu życia oraz społeczną i ekonomiczną odpowiedzialność w kilku obszarach biznesowych. Oprócz aspektów środowiskowych, społecznych i ekonomicznych zrównoważoności, uwzględnione są również czynniki technologiczne. Podkreśla to znaczenie innowacji technologicznych oraz że same innowacje powinny być oparte na myśleniu w kategoriach cyklu życia. Istnieją

również inne definicje, a niektórzy autorzy prezentują produktowo zorientowane Systemy Zarządzania Środowiskowego (SZŚ) – POEMS (Product Oriented Environmental Management System), lub środowiskową ocenę cyklu życia jako synonimy LCM.

Kluczowym czynnikiem odróżniającym LCM od SZŚ jest perspektywa cyklu życia oraz włączenie aspektów ekonomicznych i społecznych. Produktowo zorientowane SZŚ również oparte są na cyklu życia, ale skupiają się tylko na wymiarze środowiskowym. Dlatego też POEMS stanowi prolog do LCM, jednak sam z siebie nie stanowi zarządzania cyklem życia w pełnej skali. O ile SZŚ jest blisko związany z dziedziną środowiska, o tyle celem LCM jest stworzenie spójnej strategii zarządzania, która obejmuje szeroki zakres działań. POEMS również obejmuje kilka działów organizacyjnych takich, jak rozwój produktu, zakupy i marketing w poszukiwaniu „czystszych” wyrobów. Jako, że LCM obejmuje również aspekty społeczne i ekonomiczne, podejście interdyscyplinarne staje się jeszcze bardziej kluczowe.

Wdrożenie LCM związane jest z przezwyciężeniem dwóch wyzwań [Egelund 2007]:

 intra-organizacyjnego: jak włączyć wszystkie działy organizacji w działania zorientowane produktowo,

 inter-organizacyjnego: jak włączyć różnych interesariuszy, szczególnie tych obecnych w łańcuchu wartości, do działania na rzecz doskonalenia produktu.

Podnoszone jest znaczenie współpracy i komunikacji między interesariuszami w odniesieniu do działań środowiskowych, zdrowotnych i CSR, ale jak dotychczas nie jest one uwzględnione w normach. Zarówno w normie ISO 14001, jak i ISO 18001, wzmocnienie skupienia się na kwestiach środowiskowych, zdrowotnych i bezpieczeństwa w cyklu życia produktu i wyraźniejsze odniesienie się do interesariuszy mogłoby uczynić te normy bardziej kompatybilnymi z ISO 9001. To pomogłoby certyfikowanym przedsiębiorstwom przesunąć się w kierunku bardziej zrównoważonych systemów zarządzania i całościowego podejścia do ich działań poprzez zdanie sobie sprawy z tego, że produkt jest częścią wielkiego łańcucha wartości „od kołyski aż po grób” i że przedsiębiorstwa są również odpowiedzialne za doskonalenie i redukcję niekorzystnych oddziaływań.

Wymagania zarządzania cyklem życia powinny zostać silniej uwzględnione w normach dotyczących jakości, środowiska i bezpieczeństwa i higieny pracy, ponieważ tylko nieliczne przedsiębiorstwa działają na tym polu z własnej inicjatywy. Normy są doskonalone z myślą o zapewnieniu wysokich standardów i powinny być wzmacniane ciągle, aby wypełnić potrzeby obecnej wiedzy i oczekiwań społecznych.

Zamiast tworzenia standardów w każdym z obszarów osobno, rozwój norm powinien iść w kierunku zaproponowania wspólnej podstawy dla ciągłego doskonalenia. Tworzy to możliwość rozwoju zunifikowanego systemu bazującego na wspólnym standardzie, rozszerzonym na przykład o kwestie jakości, środowiskowe oraz bezpieczeństwa i higieny pracy (a także odpowiedzialności społecznej). Nie powinno się jednak umożliwiać certyfikacji na tym wspólnym, bazowym poziomie, jako że nie zawiera on szczegółowych wytycznych. Certyfikacja ma sens tylko w odniesieniu do jednego lub więcej obszarów tematycznych.

Rozwiązania prawne i polityki z rosnącą intensywnością wdrażają zasady zrównoważonego rozwoju w skali globalnej, co wpływa na międzynarodowe porozumienia handlowe. Przedsiębiorstwa, szczególnie te międzynarodowe, są w sposób ciągły naciskane na włączanie ekonomicznych, środowiskowych i społecznych wskaźników wydajności w swoją politykę, kulturę organizacyjną i proces podejmowania decyzji. Wydajność ta przejawia się na trzech poziomach, które są niezwykle istotne dla przemysłu przetwórczego [Brent 2005]:

 projektów, które są nośnikiem zmian w wewnętrznych działaniach; koncepcja zrównoważonego rozwoju musi być zintegrowana z planowaniem i zarządzaniem cyklem życia projektów,

 kapitału, który jest wymagany w realizacji procesów produkcyjnych; cykl życia kapitału musi być zoptymalizowany w ujęciu zrównoważonej wydajności celów przedsięwzięcia produkcyjnego,

 produktów, który determinuje ekonomiczną wartość działań produkcyjnych; wpływ produktów na ekonomię, środowisko naturalne i społeczeństwo jako całość musi być uwzględniany, tj. w koncepcji zarządzania produktem.

Patrząc na dzisiejszą ekonomię i jej paradygmaty, wydaje się oczywiste, że musi się zmienić postawa wytwórców. Skonfrontowani z decyzjami politycznymi i rosnącą liczbą regulacji z jednej strony, z drugiej strony zyskują potencjał do aktywowania wartości.

Przemysły wytwórcze mają potencjał do zmian i odpowiedzialność za rozwój zrównoważonej produkcji.

Niezbędne jest wszechstronne podejście w postaci zarządzania cyklem życia, które zapewni, że procesy operacyjne będą spójne oraz że następuje efektywne współdzielenie i koordynacja zasobów materialnych i energetycznych, informacji i technologii. Takie holistyczne podejście LCM wymaga efektywnej integracji wyżej wymienionych cykli życia

w organizacji. LCM produktu stanowi więc integralną część fazy operacyjnej LCM kapitału, który z kolei jest wynikiem projektów, które są podejmowane w praktyce przemysłowej [Brent 2005].

Nie wydaje się realne, aby większość przedsiębiorstw wdrożyła bardziej zrównoważone systemy zarządzania z własnej woli. Przemysł będzie potrzebować silnych bodźców, a ich źródłem powinno być społeczeństwo. Jeśli nastąpią zmiany w zakresie wzorców stylu życia na poziomie społeczeństwa, konsekwencją może być spadek popytu na produkty, ponieważ konsumenci będą mieli ograniczone potrzeby, a produkty będą służyć dłużej. W rezultacie spadnie poziom produkcji, który raczej nie będzie w interesie żadnego producenta. Dlatego też następny krok w kierunku zmian na poziomie społecznym powinien uwzględniać trudności związane z faktem, że zmiany te będą okupione dużymi kosztami ekonomicznymi [Jorgensen 2008].

Wartość dodana w cyklu życia

W ostatnich latach paradygmat prośrodowiskowy w przemyśle odwraca się od skupienia się na procesach produkcyjnych w stronę wyrobów i ich cykli życia. Stale podnoszone są oczekiwania odnośnie do efektywności, jakości i przyjazności środowiskowej procesów wytwarzania, eksploatacji i likwidacji. Poszerzany jest zakres odpowiedzialności producenta za identyfikację regulacji i ograniczeń o charakterze prośrodowiskowym oraz ich wdrażanie.

Klasycznym przykładem są wymagania prawne regulujące kwestie gospodarki odpadami, które stały się jednymi z wiodących czynników uwzględnianych w procesach projektowania wyrobów i procesów [Westkamper 2000].

W związku z podanymi wyżej powodami, istnieje potrzeba zmiany myślenia dotyczącego optymalizacji kosztów i przychodów w cyklu życia wyrobu. Działaniem wynikającym z tej zmiany jest konieczność rozpoznania i uwzględnienia kosztów cyklu życia wyrobów powstających we wszystkich jego fazach.

Do momentu rozpoczęcia fazy eksploatacji obiektu, w jego cyklu życia ponoszone są (zazwyczaj w całości przez producenta) koszty projektowania, przygotowania i prowadzenia produkcji, zakupu surowców i materiałów, dystrybucji i sprzedaży produktów. Wartość bezpośrednich korzyści ekonomicznych, w dużym uproszczeniu, uzależniona jest od różnicy pomiędzy ustaloną ceną zakupu a owymi kosztami.

Podczas fazy eksploatacji wartość wyrobu systematycznie i w sposób naturalny spada, a jest to spowodowane przede wszystkim procesami fizycznego zużycia. Tendencja spadkowa

utrzymuje się również podczas fazy likwidacji, w której obiekt jest stopniowo dematerializowany, aż do całkowitej utraty wartości (zakończenia istnienia).

Zarządzanie cyklem życia tworzy możliwości ograniczania kosztów, a skupiając się na fazach poprzedzających eksploatację, zapewnia zwiększenie użyteczności i efektywności korzystania z wyrobu, przekładających się wprost na wartości dla użytkownika.

Współuczestnictwo wytwórcy w fazach poprodukcyjnych cyklu życia z jednej strony generuje dodatkowe koszty działania, ale jednocześnie tworzy nowe obszary dla uwalniania

Współuczestnictwo wytwórcy w fazach poprodukcyjnych cyklu życia z jednej strony generuje dodatkowe koszty działania, ale jednocześnie tworzy nowe obszary dla uwalniania