Zastosowanie sztucznej inteligencji w transporcie

Art. 3 ust. 1 pkt 4 u.p.k. wyłącza, co do zasady, umowy dotyczące przewozu osób. Jednak przyjmuje się, że pojęcie przewozu rozumie się w tym przypadku ściśle, co oznacza, że wyłączenie to nie obejmuje umów najmu czy też przewozu towarów²⁹. W takim przypadku za umowę przewozu osób, która nie podlega reżimowi u.p.k., należałoby uznać przewóz osób wykonywany przez robota wyposażonego w sztuczną inteligencję w miejscu kierowcy-osoby fizycznej, ale już najbardziej obiecujące zastosowanie sztucz-nej inteligencji w transporcie, czyli pojazdy autonomiczne – wykorzystywane zarówno do przewozu osób, jak i towarów – należałoby zakwalifikować, w świetle obecnych re-gulacji, jako najem. Wówczas zawarcie umowy najmu takiego pojazdu nie wykluczałoby ochrony konsumenckiej (tzw. najem konsumencki), jednak pod warunkiem, że najemca spełniałby przesłanki uznania go za konsumenta, w myśl art. 22¹ k.c.

Z kolei w przypadku kolejnego obiecującego zastosowania sztucznej inteligencji w transporcie, a mianowicie dronów, w przypadku polskiej przestrzeni powietrz-nej – poza wspomnianymi już przepisami dotyczącymi umowy przewozu per se – należy również pamiętać o regulacjach zawartych w ustawie – Prawo lotnicze³⁰. Art. 126 pr.lot. dopuszcza wykonywanie lotów w polskiej przestrzeni powietrznej przez bezzałogowe statki powietrzne, które rozumiane są zgodnie z definicją przyję-tą na 35. sesji zgromadzenia ICAO jako „statek powietrzny, który wykonuje lot bez pilota na pokładzie i jest on albo zdanie sterowany i w pełni kontrolowany przez pilota z innego miejsca (…) albo jest to statek powietrzny zaprogramowany i w pełni autonomiczny”³¹. Należy zatem uznać, że istnieje podstawa funkcjonowania w pol-skiej przestrzeni powietrznej dronów wyposażonych w sztuczną inteligencję oraz sposobów postępowania z nimi³².

8. Podsumowanie

Powyższe przykłady wskazują na to, jak dużym wyzwaniem dla prawodawców jest próba unormowania funkcjonowania sztucznej inteligencji, którą – ze względu na jej rosnące znaczenie w gospodarce – należałoby uznać za niezbędną.

Samo użycie przez prawodawcę europejskiego pojęcia konsumenta w Rezolucji de-terminuje relację prawną w stosunkach z robotami posiadającymi sztuczną inteligencję.

Z jednej strony jest to naturalne, ponieważ prawodawstwo unijne przyznaje szeroką ochronę właśnie konsumentom. Z drugiej strony powyższe przykłady, chociażby za-stosowanie sztucznej inteligencji w medycynie, wskazują na użycie pojęcia konsumenta niekoniecznie zawsze uzasadnione interesem osoby korzystającej z czynności wykony-wanych przez robota posiadającego sztuczną inteligencję.

29 D. Lubasz, op.cit., s. 77.

30 Art. 126 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (t.j. Dz.U. z 2017, poz. 959, 1089); dalej jako:

pr.lot.

31 W. Dzienkiewicz [w:] Prawo lotnicze. Komentarz, red. M. Żylicz, Warszawa 2016, s. 457.

32 Art 126a pr.lot.

Agnieszka Anusz

Ponadto kluczowym zagadnieniem jest rozwiązanie problemu podmiotowości praw-nej robota posiadającego sztuczną inteligencję i statusu osoby elektroniczpraw-nej. Wydaje się, że niekorzystnym rozwiązaniem, z punktu widzenia całego systemu prawnego i jego aksjologii, byłoby uznanie statusu osoby elektronicznej za zbieżny czy podobny do oso-by fizycznej, chociażoso-by poprzez naoso-bycie zdolności prawnej w momencie urodzenia, czy w przypadku robotów – ich powstania (co również jest kwestią dyskusyjną, kiedy można byłoby uznać robota za powstałego – czy w momencie zakończenia produkcji, czy na przykład dopiero w momencie ostatecznego zaprogramowania i wyposażenia go w podstawowe zasady etyczne – co również postuluje Parlament Europejski w Rezolucji³³).

Status osoby elektronicznej można byłoby natomiast uznać za częściowo zbieżny z osobowością prawną, czyli – zgodnie z art. 33 k.c. – za podmiot, który posiada zdol-ność prawną tylko wówczas, gdy jest ona mu przyznana przez prawo. Umożliwiłoby to ponadto nadawanie statusu osoby elektronicznej tylko tym robotom, którym jest to niezbędne i w taki sposób, aby móc wyważyć interes rozwoju gospodarczego, coraz częściej bazującego na sztucznej inteligencji, z chociażby polityką zatrudnienia, polityką podatkową czy interesem konsumentów.

Taką konstrukcję zdolności prawnej można byłoby połączyć z przyznaniem oso-bom elektronicznym ograniczonej zdolności do czynności prawnych. To rozwiązanie umożliwiłoby kontrolę ludzi nad robotami, co jest szczególnie ważne w kontekście tego, czym inteligencja w istocie jest – umiejętnością uczenia się i ciągłego rozwoju, i wszyst-kim, co jest z tym związane, czyli osiąganiem coraz większego stopnia niezależności intelektualnej – a jednocześnie nie zatrzymałoby rozwoju sztucznej inteligencji, który jest już nieraz konieczny dla rozwoju gospodarczego w ogóle, i który jest niewątpliwie korzystny w wielu aspektach swoich zastosowań.

Ponadto należałoby re-definiować pojęcie inteligencji w kontekście sztucznej in-teligencji – powyższe przykłady wykazały, że rozumienie tego pojęcia w taki sposób, w jaki jest ono interpretowane odnośnie ludzi, jest niekorzystne z punktu widzenia bezpieczeństwa (nie należy zapominać o rosnącym wykorzystaniu sztucznej inteligencji w działaniach zbrojnych, przez co stają się one tańsze i bardziej opłacalne) i utrzyma-niem kontroli nad robotami, co obecnie wydaje się być kwestią kluczową.

* * *

Legal Capacity of an Electronic Person and the Development of Artificial Intelligence in Selected Areas of Consumer Law

On 16th February 2017 the European Parliament adopted Resolution no. 2015/2103 (INL) on Civic Law Rules on Robotics, which is the first attempt to regulate artificial intelligence.

The European Parliament used there two key words, which indicate the manner of contempo-rary thinking about regulation of artificial intelligence or – more specific – robotics. The first

33 Rezolucja Parlamentu Europejskiego 2015/2103(INL) z 16.02.2017 r. zawierająca zalecenia dla Ko-misji w sprawie przepisów prawa cywilnego dotyczących robotyki, załącznik do Rezolucji: Zalecenia dotyczące treści postulowanego wniosku.

Podmiotowość prawna osoby elektronicznej a rozwój sztucznej inteligencji…

51

keyword is electric personality, the second one is consumer. Electronic personality should be treated there as an attempt of creation – at least basic – another type of legal capacity or per-sonality, while the use of the word „consumer” implies the consumeristic character of the le-gal relationship between machine or robot and its user.

As a key question, however, should be treated the issue of consequences of implementation or lack of implementation of the concept of electronic personality in relation to the consum-er law, in particular areas of artificial intelligence application.

Key words: artificial intelligence, consumer law, consumer, legal capacity

Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 2019/2 ISSN 1689–9601