Zastosowanie sztucznej inteligencji w umowie sprzedaży

Za trzy podstawowe, z punktu widzenia prawodawstwa konsumenckiego, typy umów sprzedaży należy uznać: umowę zawieraną w lokalu przedsiębiorcy, umowę zawieraną poza lokalem przedsiębiorcy i umowę zawieraną na odległość. Najbardziej oczywi-stym zastosowaniem robotów wyposażonych w sztuczną inteligencję jest zastosowa-nie ich w umowach zawieranych w lokalu przedsiębiorcy, co zresztą już ma miejsce, chociaż przede wszystkim w fazie pilotażowej. Podstawowym problemem w tej kwestii jest pytanie, czy można takiego robota zakwalifikować jako osobę czynną w lokalu

11 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017, poz. 459, 933, 1132); dalej jako: k.c.

12 Oddział 3. ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2018, poz. 1191, 1293, 1669).

13 Rezolucja Parlamentu Europejskiego 2015/2103(INL) z 16.02.2017 r. zawierająca zalecenia dla Ko-misji w sprawie przepisów prawa cywilnego dotyczących robotyki, pkt 59f.

14 Ibidem.

Podmiotowość prawna osoby elektronicznej a rozwój sztucznej inteligencji…

45

przedsiębiorstwa, w myśl art. 97 k.c., i uznać go za podmiot zdolny do zawierania czynności prawnych w imieniu przedsiębiorcy, a także czy można oczekiwać od niego wykonywania innych czynności, które zwyczajowo dokonują osoby zajmujące takie stanowisko – zakładając, że robot posiadałby na tyle rozwiniętą sztuczną inteligencję, żeby np. doradzać klientom czy reagować na indywidualne przypadki w różnych oko-licznościach, co wiązałoby się z umiejętnością rozumienia konkretnych sytuacji i reago-wania na nie we właściwy sposób – czyli cechować się tym poziomem inteligencji, który stanowi definicję inteligencji jako takiej¹⁵. Takie zastosowanie robotów bądź maszyn wyposażonych w sztuczną inteligencję wiązałoby się, w myśl ogólnych zasad prawa cy-wilnego, z koniecznością nadania takiemu robotowi statusu osoby elektronicznej, cha-rakteryzującego się przyznaniem przynajmniej ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Konstytuowałby ona jego zdolność do czynności prawnych, co wydaje się być korzystne zarówno dla przedsiębiorców, jak i konsumentów, którzy wprost będą mogli oczekiwać podobnego zakresu obowiązków czy poziomu usługi, niezależnie od tego, czy czynności prawnej dokonywać będą z osobą fizyczną, czy z osobą elektroniczną, gdyż zarówno jedna, jak i druga będą uprawnione do reprezentowania przedsiębiorcy w myśl art. 97 k.c. Z drugiej strony, takie rozwiązanie mogłoby przyczynić się do wy-pierania z rynku pracy pracowników-osób fizycznych i do zastępowania ich osobami elektronicznymi, co jest sprzeczne z założeniami Rezolucji Parlamentu Europejskiego¹⁶, a także zrewolucjonizowałoby podejście do podmiotowości prawnej w ogóle.

Prawdopodobnym jest analogiczne zastosowanie robotów wyposażonych w sztucz-ną inteligencję w umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o prawach konsumenta¹⁷, jest to umowa zawarta przy jednoczesnej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorcy (art. 2 pkt 2a u.p.k.) albo w wyniku przyjęcia przez konsumenta oferty w powyższych okolicznościach (art. 2 pkt 2b u.p.k.), albo „w lokalu przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumienia się na odległość bezpośrednio po tym jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorcy” (art. 2 pkt 2c u.p.k.), albo „podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skut-kiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami” (art. 2 pkt 2c u.p.k.). Takie wykorzystanie robotów wyposażonych w sztuczną inteligencję znów wymaga nadania im statusu osoby elektronicznej, przyznającego co najmniej zdolność prawną i ograni-czoną zdolność do czynności prawnych, gdyż zarówno przepisy k.c. (artykuły: 10, 11, 14, 33, 33¹), jak i wspomniany art. 2 pkt 2 u.p.k. wprost wymagają zdolności do czynności prawnych czy też statusu strony, który wiąże się z przyznaniem przynajmniej ograni-czonej zdolności do czynności prawnych, ażeby móc mówić o skutecznym zawarciu czynności prawnej.

15 Inteligencja [w:] Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. I (A-K), Warszawa 1988, s. 797.

16 Rezolucja Parlamentu Europejskiego 2015/2103(INL) z 16.02.2017 r. zawierająca zalecenia dla Ko-misji w sprawie przepisów prawa cywilnego dotyczących robotyki, pkt 3 (Zasady ogólne dotyczące roz-woju robotyki i sztucznej inteligencji do celów cywilnych).

17 Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz.U. z 2017, poz. 683, 2361); dalej jako:

u.p.k.

Agnieszka Anusz

Kolejny problem stanowi zawarcie umowy na odległość z robotem wyposażonym w sztuczną inteligencję. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 1 u.p.k. jest to „umo-wa za„umo-warta z konsumentem w ramach zorganizo„umo-wanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawar-cia umowy włącznie”. Wydaje się, że w takiej sytuacji zawarcie umowy na odległość z robotem posiadającym status osoby elektronicznej nie generuje więcej dylematów niż te już zasygnalizowane.

Za problematyczną należałoby natomiast uznać kwestię, czy mamy do czynienia ze skutecznie zawartą umową na odległość, gdy do jej zawarcia został wykorzystany robot wyposażony w sztuczną inteligencję, ale albo nie posiada on statusu osoby elektronicznej, albo sztuczna inteligencja, w którą został on wyposażony, nie jest na tyle rozwinięta, żeby móc przyznać takiemu robotowi status osoby elektronicznej. Należałoby w takim przy-padku rozważyć, czy sztuczna inteligencja w takim przyprzy-padku mogłaby zostać zakwalifi-kowana jako zorganizowany system zawierania umów na odległość. Z kolei z tym proble-mem wiąże się kwestia kluczowa w kontekście prawa konsumenckiego, a w szczególności umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorcy i na odległość, czyli pojęcie trwałego nośnika (art. 2 pkt 4 u.p.k.) i ustawowy obowiązek zapewnienia konsumentowi chociażby potwierdzenia zawarcia umowy na odległość (art. 21 u.p.k.) lub potwierdzenia zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorcy (art. 15 u.p.k.) na trwałym nośniku. W powyższych przypadkach zastosowania sztucznej inteligencji pojawia się pytanie, czy sztuczna inte-ligencja sama w sobie, np. w postaci aplikacji, może być trwałym nośnikiem. W myśl obecnego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który w wyroku w sprawie Inconsult Anstalt¹⁸ – dotyczącym co prawda dyrektywy w sprawie pośrednic-twa ubezpieczeniowego¹⁹, ale można uznać je za równie wiążące w odniesieniu do umów konsumenckich²⁰ – określił trzy przesłanki, które sprawiają, że można mówić o trwałym nośniku, a mianowicie: 1) musi on umożliwiać klientowi przechowywanie na nim in-formacji, do których będzie miał dostęp tak długo, jak jest to niezbędne; 2) informacje te nie będą mogły być jednostronnie zmienione przez przedsiębiorcę; 3) za trwały no-śnik należy uznać pamięć USB lub dysk twardy komputera albo telefonu konsumenta, na którym zapisane zostały wiadomości e-mail, SMS, czy MMS²¹. Powyższa wykładnia skłania do konkluzji, że można wyobrazić sobie takie formy sztucznej inteligencji, które będą mogły być zakwalifikowane jako trwały nośnik.

Niemniej jednak oba powyższe przykłady wskazują na konieczność doprecyzowa-nia stopdoprecyzowa-nia rozwoju sztucznej inteligencji kwalifikującej się jako ta, której może zostać przyznany status osoby elektronicznej, niezależnie od formy jej uzewnętrznienia.

18 Wyrok TSUE z 27 stycznia 2010 r. w sprawie E-4/09 Inconsult Anstalt oraz Urząd ds. Rynku Finan-sowego (Finanzmarktaufsicht), 2010/C 305/09.

19 Dyrektywa 2002/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie po-średnictwa ubezpieczeniowego (Dz.U. L 9 z 15.1.2003, s. 3–10).

20 D. Lubasz [w:] Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz, red. M. Namysłowska, D. Lubasz, War-szawa 2015, s. 51.

21 Ibidem, s. 50, 55.

Podmiotowość prawna osoby elektronicznej a rozwój sztucznej inteligencji…

47