ZAKUP I CENY ZELA-STWA
VI. ZATRUDNIENIE I PLACE
W związku z popraw ą ogólnej sytuacji gospodarczej państw a i w miarę polepszania się konjunktur dla wytwórczości hutniczej — polepszała się sy
tu acja n a rynku pracy w przemyśle żelaznym. Liczba robotników, zatrudnio
nych w poszczególnych działach wytwórczych, zwiększała się z miesiąca na miesiąc. Najlepiej charakteryzuje poprawę stanu zatrudnienia w okresie sprawozdawczym wykres porównawczy liczb robotników, zatrudnionych w końcu roku w zakładach hutniczych Polski. Podajem y go niżej.
46
Na "wykresie powyższym zwraca uwagę raptowne załamanie się i sp a
Ponadto dalsze zmniejszenie liczby zatrudnionych robotników w hutach obydwu województw było ¡skutkiem pogarszania się podówczas konjunktur dla poszczególnych gałęzi przemysłowych, w związku z reformą walutową, k tó ra 'zapoczątkowała w stosunkach naszych okres liczenia się z pienią
dzem i nielokowania go w towarze dla celów spekulacyjnych. Powstało więc jak gdyby sztuczne zmniejszenie konsumcji żelaza w Polsce. Okoliczność ta zahamowała tempo prac poszczególnych zakładów wytwórczych i wywołała redukcję robotników, początkowo raptowną i bardzo znaczną, (same tylko huty woj. kieleckiego zredukowały w ciągu pierwszych siedmiu miesięcy r. 1924 — 7.171 robotników) następnie słabą ale ciągłą w hutnictwie całej
Stan zatrudnienia zakładów hutniczych, należących do Związku Polskich
o g ó łe m 6.191.532 5.780.136 1.398.784 13.370.452
T ablica N r. 35.
o g ó łe m 4.972.005 190.518 835.772 5.998.295
T ablica N r. 36.
Z ogólnej liczby dniówek, odrobionych w oddziale wielkich pieców, w stalowniach i walcowniach, wykazanych w powyższych tablicach, przy
pada na robotników wykwalifikowanych raniej więcej 3,4% dniówek, odro
bionych w tych działach, jak to widać z poniższych tablic.
T ablica N r. 39.
Ten spokój był niewątpliwie w znacznej mierze wynikiem kompromiso
wego stanowiska zarówno przemysłowców ja k i związków 'zawodowych r o botniczych; decydującym jednak czynnikiem była niezawodnie .względna s ta bilizacja stosunków drożyźnianych.
W ciągu roku 1927 w skaźnik kosztów utrzym ania w Sosnowcu wykazał wzrost 8.1% , a w Katowicach 5,3%.
Przy ta k nieznacznych wahaniach w wysokości kosztów utrzym ania w y
stąpienia robotnicze o podwyżki zarobków nie były nacechowane gwałtowno
ścią, możliwe były niejednokrotnie dość długotrwałe rokowania, doprowa
dzające w rezultacie do kompromisu.
Tablica Nr. 40.
Niekiedy w skutek braku zamówień lub z innych przyczyn, niezależnych od robotnika, poszczególne zakłady zmuszone były ograniczyć pracę niektórych działów, wprowadzając t. zw. „świętówki“. W roku sprawozdawczym „świę-
Liczba bezrobotnych (pracowników fizycznych) grapy hutniczej, zareje
strowanych w państwowych urzędach pośrednictw a pracy, uległa w ciągu roku -sprawozdawczego znacznej redukcji, jak Do w idać z poniższej tabeli.
W grudniu r. 1926 n a ogólną liczbę (176.050) bezrobotnych w Polsce —
Na Górnym Śląsku po raz pierwszy w kw ietniu związki zawodowe wysu
nęły żądanie podwyżki dla robotników dniówkowych przeciętnie o 75 gro
szy n a dniówkę.
Rokowania bezpośrednie nie doprowadziły do porozumienia, wobec czego, zatarg przekazano Komisji Pojednawczo-Rozjemezej, k tó ra w dn. 21 m aja w ydała orzeczenie, przyznające robotnikom dniówkowym podwyżkę o 75 gro
szy na dniówkę. kow ania bezpośrednie doprowadziły do porozumienia i dntia 25 paździer
nika podpisano umowę zbiorową, przyznającą podwyżkę płac w wysokości 5% od dńia 1 października.
Podpisanie umowy zbiorowej było faktem bardzo znamiennym, gdyż od wielu la t rokowania bezpośrednie w góm ośląskiem hutnictwie nie dawały rezultatu i spory zarobkowe ’załatwiano przez orzeczenie Komisji Pojednaw- ezo-Rozjemezej.
W Zagłębiu Dąbrowskiem woj. kieleckiego żądania podwyżkowe były wy
sunięte po raz pierwszy w kwietniu.
Rokowania, prowadzone w Sosnowcu, przy udziale miejscowego inspek
tora pracy, nie d ały wyniku. Po naradach, odbytych w Warszawie w Mini
sterstw ie P racy i Opieki Społecznej, przemysłowcy zdecydowali się przyznać podwyżkę w wysokości przeciętnej 5% (dla robotników dniówkowych 7%, pertraktacyj, prowadzonych w Sosnowcu przy udziale inspektora pracy, oraz n a wyraźne życzenie P a n a M inistra P racy i Opieki Społecznej, prze
mysłowcy po'dnieśli od 1 listopada płace robotników akordow ych o 5% , a dniówkowych o 7 %.
J a k w ynika z powyżs-zego, płace robotnicze w hutnictw ie n a Gómj^m Śląsku wzrosły w r. 1927 przeciętnie o 8% , w Zagłębiu Dąbrowskiem o 11,3%. Koszty utrzym ania według obliczeń odpowiednich komisyj wzrosły w ciągu 1927 r, w Katowicach o 5,3%, w Sosnowcu o 8,1%. Przeciętny wzrost płac jest zatem nieco większy.
Różnica płac, pow stała skutkiem podwyżek, przedstaw ia się następująco:
52
Tablica N r. 42.
G W A RA N TO W A N E MINIMUM.
W y s z c z e g ó l n ie n i e
W O J. K I E L E C K I E
W O J . Ś L Ą S K I E o k r ę g D ą b r o w s k i o k r ę g R a d o m s k i
s ty c z e ń g r u d z ie ń p o d w y ż k a s ty c z e ń g ru d z ie ń p o d w y ż k a s ty c z e ń g r u d z ie ń p o d w y ż k a
zł. zł. zł. % zł. zł. zł. °/o zł. zł. zł. %
W i e l k i e p i e c e
I p i e c o w y ... 3.40 3.89 0.49 14,4 3.00 3.40 0.40 13,3 6.10 7.40 1.30 21,3
ła d o w a c z g ó rn y (g ic h
-c ia r z ) ... 2.80 3.21 0.41 14,7 2.00 2.20 0.20 10,0 5.30 6.45 1.15 21,7
S t a l o w n i e
I p i e c o w y ... 4.47 5.14 0.67 15,0 2.04 2.04 — — 6.10 7.40 1.30 21,3
c ią g a c z (tr a n s p o r to w y ) 2.56 2.94 0.38 14,9 1.48 1.48 — — 4.60 5.75 1.15 25,0
W a l c o w n i e
I w a lc o w n ik . . . . 4.47 5.14 0.67 15,0 2.60 2.60 — — 6.10 7.40 1.30 21,3
c ią g a c z (tr a n s p o r to w y ) 2.67 3.06 0.39 14,6 1.60 1.60 — - 4.30 5.30 1.00 23,2
p o m o c ... 2.72 3.22 0.50 18,4 1.75 2.00 0.25 14.3 4.60 5.35 0.75 16,3
T ablica N r. 43.
ZA RO BEK R ZECZY W ISTY . W O J. K I E L E C K I E
w r > T ś t * W 37s z c z e g ó ln ie n ie o k r ę g D ą b r o w s k i o k r ę g R a d o m s k i
s t y c z e ń g r u d z ie ń p o d w y ż k a s ty c z e ń g r u d z ie ń p o d w y ż k a s ty c z e ń g r u d z ie ń p o d w y ż k a
zł. zł. zł. 0/¡(1 zł. zł. zł. °/o zł. zł. zł. %
W i e l k i e p i e c e
I p i e c o w y ... 7.01 8.09 1.08 15,4 4.66 5.47 0.81 17,4 11.72 12.67 0.95 8,1
ła d o w a c z g ó rn y
(gich-c ia rz ) ... 4.20 5.65 1.45 34,5 3.11 3.54 0.43 13,8 5.30 6.45 1.15 21,7
S t a l o w n i e
I p i e c o w y ... 12.79 16.50 3.71 29,0 10.47 11.92 1.45 13,8 13.48 15.26 1.78 13,2
c ią g a c z (tra n s p o r to w y ) 4.89 6.31 1.42 29,0 4.98 7.64 2.66 53,41 4.60 5.75 1.15 25,0
W a l c o w n i e
I 'w a lc o w n ik . . . . 10.17 11.72 1.55 15,2 8.33 10.03 1.70 20,4 12.82 14.08 1.26 9,8
c ią g a c z (tra n s p o r to w y ) 3.74 4.43 0.69 18,4 5.00 5.90 0.90 18,0 4.30 5.30 1.00 23,3
p o m o c ... 4.12 4.30 0.18 4,4 1.75 2.00 0.25 14,3 4.60 5.35 0.75 16.3
P R Z E C IĘ T N Y ZARO BEK ODDZIAŁOW Y W GOTÓWCE, Ł Ą C ZN IE Z DODATKAM I SO CJAŁNEM I, Z PŁA C Ą ZA U RLO PY i t. d. W ZA K ŁA D A C H H U TN ICZY CH P O L S K I
w 1927 ro k u . Tablica Ń f. 44.
W y s z c z e g ó ln ie n ie
n a 1 d n ió w k ę * ) n a 1 ro b o tn ik a * * )
Z 1 o t y c h
W ie lk ie p ie c e 8,22 2.780,38
S ta lo w n ie 8,10 2.564,18
W a lc o w n ie ' S,81 2.565,58.
T ablica N r. 45.
P R Z E C IĘ T N Y ZAROBEK ODDZIAŁOW Y W GOTÓW CE ŁĄ C ZN IE Z DOD ATKA M I SO CJAŁN EM I, Z PŁA C Ą ZA U RLO PY i t. d. W ZA K ŁAD ACH H UTNICZY CH W O J.
K IE L E C K IE G O I K R A K O W SK IEG O w 1927 roku.
W y s z c z e g ó ln ie n ie
n a 1 d n ió w k ę * ) n a 1 ro b o tn ik a * * ) Z ł o • y c h
W ie l k ie p ie c e 5.45 1.949,29
S ta lo w n ie 6,50 2.112,33
W a lc o w n ie 6,10 1.901,27
T ablica Nr. 46.
PR Z E C IĘ T N Y ZARO BEK ODDZIAŁOW Y W GOTÓW CE ŁĄ C ZN IE Z DODATKAM I SOCJAŁNEM I, Z PŁ A C Ą ZA U RLO PY i t. d. W ZA K ŁA D A C H H UTNICZY CH W O J.
ŚLĄSK IEG O W 1927 ROKU,
W y s z c z e g ó ln ie n ie
n a 1 d n ió w k ę * ) n a 1 r o b o tn ik a * * ) Z ł o t y c h
W ie lk ie p ie c e 10,37 3.364,86
S ta lo w n ie 10,14 3.105,08
W a lc o w n ie 10,70 2.979,31
*) łącz n ie z d n ió w k am i d o datkow em i, przeliczonem i. n a d n ió w k i zw ykłe.
**) na podstawie przeciętnej miesięcznej liczby robotników, zapisanych w koń
cu każdego miesiąca.
54
P R Z E C IĘ T N Y ZA RO BEK RO B O TN IK Ó W W Y K W A L IF IK O W A N Y C H W GOTÓWCE
**) na, podstawie przeciętnej miesięcznej liczby robotników, zapisanych w koń
cu każdego miesiąca.
55-Tablica Nr. 50.
PRZECIĘTNY ZAROBEK ROBOTNIKÓW NIEWYKWALIFIKOWANYCH W GOTÓWCE, ŁĄCZNIE Z DODATKAMI SOCJALNEMI, Z PŁACĄ ZA URLOPY i t. d.
**) na podstawie przeciętnej miesięcznej liczby robotników, zapisanych w koń
cu każdego miesiąca.
56
Przyśpieszone, w porównaniu z rokiem poprzednim, tempo prac w po
szczególnych zakładach hutniczych, oraz podwyżki p ła c ,' dokonane d w ukrot
nie w roku sprawozdawczym,, powiększyły 'znakomicie sumy wypłaconych zarobków robotniczych, jak to wykazuje poniższa tabela.
T ablica N r. 53.
o g ó łe m 88.305.315 10.653.412 1.429.420 2.626.608 _ 254.989 103.269.744
Z powyższych sum wypłacono w działach: wielkopiecowym, stalowniach i walcowniach — zł. .42.882.317, jak w ykazuje poniższa tabela; resztę zaś t. j. zł. 60.387.427 wypłacono w innych oddziałach pomocniczych i dalszej obróbki (cegielnie, koksiam ie, praźarnie rud, odlewnie i t1. p.)
57
SUMA- W Y PŁA C O N Y C H ZAROBKÓW BEZ PO TRĄ CEŃ W 1927 ROKU
l u t y ... 424.595 850.104 1.679.095 2.953.794
m a r z e c ... 486.410 984.211 2.006.275 3.476.896
k w ie c ie ń . . . . 525.899 889.297 1.788.634 3.203.830
m a j ... 571.069 983.584 1.811.976 3.366.629
c z e r w ie c . . . . 550.992 998.702 1.850.668 3.400.362
l i p i e c ... 581.137 1.064.712 2.112.629 3.758.478
s i e r p ie ń . . . . 637.627 1.143.217 2.120.175 3.901.019
Niezależnie od powyższych zarobków robotnicy otrzymali d eputat węglo
wy i inne świadczenia w naturze.
Ogólna w artość wszystkich świadczeń w naturze stanowiła w poszcze
gólnych miesiącach roku sprawozdawczego następujące sumy:
T ablica N r. 55.
58-Nie wszystkie jednak zarobione pieniądze otrzymują robotnicy do ręki.
Pewien odsetek zarobku potrąca się na Kasę Chorych, Fundusz Bezrobocia, Kasę Bracką, podatek dochodowy, za m aterjały, izużyte przy pracy, k ary i inne potrącenia ustawowe.
Potrącenia ustawowe z zarobków robotniczych wyniosły w roku spra
wozdawczym sumę zł. 7.243.240 (7,01%), w czem potrąceń na Kasę Cho
rych było 2.820.157, czyli 2,73% w stosunku do sum wypłaconych zarobków.
T ablica N r. 56.
OGÓLNA SUMA PO TR Ą CEŃ Z ZAROBKÓW ROBOTNICZYCH W ZAKŁAD ACH H UTN ICZY CH P O L S K I W 1927 ROKU.
W y s z c z e g ó ln ie n ie zł. %
n a K a sę C h o ry c h . . . 2.820.157 38,94 n a F u n d u s z B e z ro b o c ia 371.086 5,12 n a K asę B ra c k ą . . . 1.249.059 17,24 n a p o d a te k d o c h o d o w y 1.770.456 24,44 in n e p o tr ą c e n ia u s ta w o
w e i z a m a te r ja ły , z u
ż y te p r z y p r a c y . . 1.019.708 14,08 k a r y ... 12.774 0,18
r a z e m . . 7.243.240 100,00
Niżej podajem y w ykresy, przedstaw iające wskaźniki zarobków rzeczy
wistych robotników, zatrudnionych w hutnictwie w porównaniu ze wskaźni
kami kosztów utrzym ania, obliczonemi przez komisje lokalne.
59
W y k r e s S.
60
W y k r e s 9.
61
W y k r e s 10.
62