Z w ią z e k
P o l s k ic h H u t Ż e l a z n y c h
iSoraw ozcI p ra w o za a m e
td z i a ł a l n o ś c i
•w roKu
1 ^ 2 7
( is t n ie n ia Z w ią z Ł u ó s m y m )
W A R SZ A W A , UL. M A Z O W IE C K A Nr. 5
F o r m a t n o r m a l n y ( 2 1 0 X 2 9 7 m / m . )
Z
w i ą z e kP o l s k i c h H u t Ż e l a z n y c h
O o r a w o z d i •p ra w o z a a m e
d z i a ł a l n o ś c i
w ro k u
1 5 , 2 7
(istnienia ZwiązŁu ósmym)
W A R SZ A W A , UL. M A Z O W IE C K A Nr. 5
x i i o ó s&
2)5 SM 5 w
——---
" W
i , - ? 0 / 1 1 S # 1
H , ^ 0
D R U K A R N IA W L . Ł A Z A R S K IE G O , W A R S Z A W A , Z Ł O T A 7/9.
S P I S R Z E C Z Y .
S ti
W s t ę p ... ... 7 I. Członkowie i władze Związku Polskich H ut Żelaznych:
Członkowie, • . . . 9
Zarząd, . . ... 10
Pracow nicy Związku. . ■ . . . . 1 0
II. Przegląd gospodarczy za rok 1927 . . . . . . 11 III. Hutnictwo żelazne w Polsce:
Rozmiary hutnictw a p o l s k i e g o ...14 Produkcja światowa:
surówki (tablica 1) ■ ... 15 stali (tablica 2) . ... 16 Rozmieszczenie zakładów hutniczych w Polsce:
spis zakładów hutniczych, . . . . . 17 , m apa rozmieszczenia (wklejka),
działy wytwórcze przedsiębiorstw hutniczych. . . 19 IY. Produkcja.
W ytwórczość w okresie od 1905 do 1913 raku i od 1922 do 1927 roku:
wielkich pieców (wykres 1 ) ... - 2 0 stalowni (wykres 2) . . . . . . ■ . 2 1 walcowni (wykres 3 ) ... 22 W ytwórczość obecna hut żelaznych w porównaniu z w y
twórczością przedwojenną (tablica 3) . . 2 3 Rodzaje produktów :
wytwórczość wielkich pieców (tablica 4) . . • . 2 4 wytwórczość stalowni (tablica 5 ) ... 24
3
Sfcr.
wytwórczość walcowni (tablica 6) . . . 25 wytwórczość odlewni (tablica 7) . . . . 2 5 wytwórczość oddziałów dalszej obróbki (tablica 8) . . 26 W ytwórczość w r. 1927 według okręgów hutniczych:
wielkich pieców ([tablica 9) . . . . 2 7 stalowni (tablica 10) . . . • . . 2 8 walcowni (tablica 1 1 ) ... 29 Wytwórczość surówki na 1 pieco-dzień biegu (tablica 12) 30 Wytwórczość stalowni na 1 dzień roboczy (tablica 13) . 30 Miesięczna wytwórczość w okresie 1923 — 1927 r.:
wielkich pieców (wykres 4) . . ■ . . . 3 1 stalowni (wykres 5 ) ... 32 walcowni (wykres 6) ... 33 Stosunek procentowy wytwórczości hut poszczególnych
województw do wytwórczości ogólnej w roku 1927 (tablica 1 4 ) ...34 V. Tworzywo-
R u d y : ... 35 dowóz w roku 1927 do zakładów hutniczych Polski
(tablice 15 —• 18) . • ... 36 zużycie ■ ... 37 dowóz w roku 1927 wediug krajów pochodzenia
(tablica 1 9 ) ...37 Żużle, zetudra, w ypałki pirytow e i inne m aterjały, zawie
rające żelazo: . . . 38
dowóz do zakładów hutniczych Polski w roku 1927 (tablica 20 — 2 1 ) ... 38 zużycie ... 38 dowóz w roku 1927 według krajów pochodzenia . 39 Węgiel i k o k s : ... 39
■zużycie węgla kamiennego w zakładach hutniczych Polski (tablice 22 — 2 3 ) ... -39 zużycie koksu w zakładach hutniczych Polski (tabli
ce 24 —- 2 5 ) ... ... . 4 0 Żelastwo: . . . . ... 41
dowóz do zakładów hutniczych Polski (tabl. 26 — 27) 41 zużycie (tablice 28 — 3 0 ) ... 42 główni dostaw cy żelastwa zagranicznego (tablica 31) . 44 zakup i ceny żelastwa (tablica 32) . . . 45
4
VI. Zatrudnienie i płace:
Stan zatrudnienia w okresie 1923 — 1927 r. (wykres 7) . 46 Zmiany w liczebności załogi, dokonane w ciągu r. 1927
(taiblica 33) . . . 47
Ogólna liczba dniówek, odrobionych -w zakładach hutniczych Polski (tablice 34 — 36) . . . . . 48 Liczba dniówek, odrobionych przez robotników wykwalifiko
wanych (tablice 37 — 39) . . . 49 Licziba dniówek, straconych z powodu strajku (tablica 40) 50 Liczba dniówek, straconych z powodu ograniczenia czasu
pracy (tablica 4 1 ) ... 51
Bezrobocie . . . ■ . . . . 5 1
P ł a c e :
gw arantow ane minimum (tablica 42) . . . . 53 zarobek rzeczywisty (tablica 43) . . . 53 Przeciętny zarobek oddziałowy w gotówce w zakładach hut
niczych Polski (tablice 44 — 46) . . . . 54 Przeciętny zarobek w gotówce robotników wykwalifikowa
nych (tablice 47 — 49) . . . • . . 5 5 Przeciętny zarobek w gotówce robotników niewykwalifiko
wanych (tablice 50 — 5 2 ) ... 56 Suma ogólna wypłaconych zarobków w zakładach hutniczych
Polski (tablica 53) ■ ...57 Suma wypłaconych zarobków w poszczególnych oddziałach
hutnictw a polskiego (tablica 54) . . . . 5 8 Ogólna wartość wszystkich świadczeń w naturze (tabl. 55) 58 Ogólna suma potrąceń z zarobków robotniczych (tabl. 56) 59 W skaźniki zarobków rzeczywistych w porównaniu ze wska
źnikiem kosztów utrzym ania:
w Częstochowie (wykres 8) . . . ■ . . 6 0 w Sosnowcu (wykres 9) . . . • . . . 6 1 w Katowicach (wykres 10) . . . 62 VII. Przegląd ustaw odaw stw a społecznego za nok 1927 . . . 6 3
Str.
VIII. Podział produkcji:
Syndykat i jego f u n k c j e ...
Biuro Sprzedaży Polskich W alcowni Rur Podział produkcji surówki (wykres 11) . Podział produkcji stali zlewnej (wykres 12) . Podział produkcji żelaza walcowanego (wykres 13)
66 67 68 69 70 5
Podział produkcji rur żelaznych spaw anych i ciągnionych (wykres 1 4 ) ...71 Szczegółowa sta ty sty k a podziału produkcji w 1927 roku:
zakładów hutniczych Polski (tablica 57) . • . . 7 2 zakładów hutniczych woj. kieleckiego i krakowskiego
(tablica 58) ... 74 zakładów hutniczych woj. śląskiego (tablica 59) . ■ 76 Ceny 'żelaza na rynku krajowym (tablica 60) . . . 78 IX. Wywóz wytworów waleowinianyoh:
Wywó'z w poszczególnych miesiącach (tablica 61) . . . 79 Stosunek wywozu do wytwórczości (tablica 62) . . . 80 Udział poszczególnych województw w ogólnym wywozie
(taiblica 6 3 ) ...80 Wywóz poszczególnych wytworów (tablica 64) . . 81 Wywóz do poszczególnych kraijów (tablica 65) . . . 32 Wywóz do poszczególnych krajów według miesięcy w ro
ku 1927 (tablica 66) . . . 83
X. Polityka trak tatow a i celna . . . 85 XI. Sprawy przewozowe:
Taryfy kolejowe P. K. P ... • . 9 0 Zmiany w taryfikacji surowców i produktów hutniczych
(tablica 6 7 ) ... ... 92 Koszt przewozu 1 tonny surowców i produktów hutniczych
(taiblica 68) . . . 94
Koszt przewozu wytworów hutniczych do Rum unji i krajów bałkańskich (taiblica 69) • ... 96 XII. Postęp t e c h n i c z n y ...- 9 7 XIII. Metody p racy . . • ... 100
Str.
6
W S T Ę P .
Sprawozdanie roczne Związek Polskich H ut Żelaznych wydaje celem w y
czerpującego przedstaw ienia działalności w dziedzinie hutnictw a żelaznego Polski, oraz zaznajomienia ogółu czytelników z rozwojem tego hutnictwa na tle zagadnień ogólno-gospodarczych naszego państw a. Dlatego też na wstę
pie sprawozdania niniejszego podajem y ogólny przegląd gospodarczy za rok 1927, uwzględniając w nim wszystkie główniejsze zmiany, jakie zaiszły w układzie stosunków gospodarczych Polski w roku sprawozdawczym.
W dalszych rozdziałach obrazujemy, na podstawie staty sty k i Związku Polskich Hut Żelaznych, rozmiar produkcji w roku sprawozdawczym i porów
nywamy ją z poprzedniemi latam i oraz z rekordowym rokiem 1913.
Porównania dokonane są w liczbach bezwzględnych, oraz wskaźnikach.
Ponadto podajem y ¡szereg wykresów, przedstaw iających positęp wytwórczo
ści hutniczej, oraz m apkę w skazującą rozmieszczenie1 poszczególnych zakła
dów hutniczych w Polsce. W osobnym dziale omawiamy zagadnienie two
rzyw hutniczych i paliwa, podając szczegółową statystykę dowozu i zużycia tych m aterjałów w hutnictw ie polskiem.
Również szczegółowo potraktow aliśm y sprawę ■zatrudnienia i płac, jesteś
my bowiem zdania, że spraw y robotnicze i kw estja tworzyw stanowią w hut
nictwie polskiem dwa bardzo charakterystyczne zagadnienia, które mogą w przyszłości zmienić radykakiie dotychczasowe warunki rozwoju poszcze
gólnych zakładów.
Sprawie podziału produkcji poświęciliśmy odrębny dział, w którym na wstępie informujemy o instytucjach sprzedaży w hutnictwie, oraz podajemy tablice statystyczne, ilustrujące podział produkcji w r. 1927 na trzy rodzaje konsumcji, a mianowicie: zbyt w kraju , wywóz zagranicę, oraz zużycie wła
sne hut do celów dalszej przeróbki. Ponadto podajemy zapasy poszczegól
nych artykułów hutniczych, pozostające na 1 stycznia 1928 r.
W końcowych działach dajem y przegląd spraw taryfowo-komunikacyj- nych, traktatow o-celnych oraz charakteryzujem y akcję wywozową hutnictwa w dziale wytworów walcownianych.
7
W zakończeniu podajemy szczegóły, dotyczące dokonanych w ciągu roku sprawozdawczego zmian w kierunku usprawnienia, zracjonalizowania i po
tanienia produkcji poszczególnych działów hutniczych, oraz zaznajam iam y czytelników ze stosowanemi w okresie sprawozdawczym metodami pracy Związku Polskich H ut Żelaznych.
Sprawozdanie niniejsze w tłumaczeniu na język angielski Związek P ol
skich H ut Żelaznych przeznacza dla zagranicznych organizacyj pokrewnych orajz placówek państw obcych w Polsce, celem zapoczątkow ania wzajemnej w ym iany w ydaw nictw o charakterze ekonomicznym. Sądzimy, że zrzesze
nia hutnicze innych krajów przyjm ą propozycję wymiany sprawozdań.
Stworzy się w ten sposób podstaw y do źródłowego i bezpośredniego infor
mowania się w zakresie spraw gospodarczych pomiędzy poszczególnemi g a
łęziami wytwói-cizemi różnych krajów . O celowości podobnej wym iany nie potrzebujem y mówić, zwłaszcza w dobie m iędzynarodowych konferencyj go
spodarczych i porozumień międzypaństwowych w dziedzinie produkcji i w y
miany.
I. C Z Ł O N K O W IE I W Ł A D Z E ZW IĄ ZK U POLSKICH HUT ŻELAZNYCH.
CZŁONKOWIE ZWIĄZKU POLSKICH HUT ŻELAZNYCH.
„B a i 1 d o n s t a 1” Sp. Akc.,
Katowice — Dąb;
Towarzystwo- Akcyjne Zakładów Hutniczych „Huta Bankowa“, Dąbrowa Górnicza;
„B i s m a r c k li li 11 e” Sp. Akc.,
H ajduki Wielkie;
„F e r r u m ” Sp. Akc.,
Katowice — Zawodzie;
„ F r i e d e n s h ii t t e” Sp. Akc.,
Katowice, Zamkowa 3;
Towarzystwo Zakładów Metalowych „B. H antke” Sp. Akc., W arszawa, Srebrna 9;
K atow icka Spółka A kcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa, Katowice;
H uta Żelazna „K r a k ó w” Sp. Akc.,
Kraków, R ynek 12;
Górnośląskie Zjednoczone H uty „Królewska i L aura” Towarzystwo Górniczo - Hutnicze,
Katowice, Konckiego 1/3;
Modrzęjowskie Zakłady Górniczo - Hutnicze, Sp. Akc., W arszawa, Srebrna 9;
Spółka Akcyjna W ielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich.
W arszawa, Al. Ujazdowska 51;
H uta „S i 1 e s i a ” Sp. Akc.,
H ajduki Wielkie, skrzynka poczt. 33;
Towarzystwo Sosnowieckich Fabryk R ur i Żelaza, Sp. Akc., W arszawa, Mazowiecka 7;
Towarzystwo Starachowickich Zakładów Górniczych, Sp. Akc., W arszawa, W arecka 15;
Towarzystwo Akcyjne Zakładów Górniczo - Hutniczych i Fabryk
„S t ą p o r k ó w ”,
W arszawa, Mazowiecka 7.
9
ZARZĄD ZWIĄZKU POLSKICH HUT ŻELAZNYCH.
Stanisław Surzycki, Maciej Rogowski, Henryk Glueck,
Józef Kiedroń.
Członkowie Tjarządu:
Tadeusz Epstein,
Tadeusz Karszo-Siedlewski, Ryszard Krzechki,
Ja n Lilpop, Maks Loeser, Jerzy Meyer, Maks Sabass, Robert Scherff, W alery Świrtun, Leopold Wellisz, Edw ard Wisłocki.
Komisja R ew izyjna;
W iktor Adamiecki, Fryderyk Cieszyński, Jerzy Haase,
Ignacy Eóżycki, Stefan Stanowski.
Prezes Vice - Prezes
» 35
» JJ
PRACOWNICY ZWIĄZKU.
D yrektor Stefan Korzycki,
Vice - D yrektor W ładysław Kuczewski,
Kierownik Biura Antoni Dzik,
Sekretarz Janina Dasiewicz.
10
II. PRZEGLĄD GOSPODARCZY ZA RO K 1927.
K orzystny zwrot w położeniu gospodarczem Polski od połowy 1926 roku przybrał w ciągu 1927 r. bardziej ¡zdecydowany charakter. O postępie w każ
dej niemal dziedzinie życia gospodarczego świadczą wymownie dane cyfrowe.
W rolnictwie osiągnięto lepsze, niż w roku poprzednim, zbiory ziemio
płodów; ceny produktów rolniczych wzrosły i ustabilizowały się (wskaźnik cen hurtow ych produktów rolniczych wzrósł z 83,1 do 84 przy podstawie pierwszego półrocza 1925 = 100); zwiększyła się powierzchnia zasiewów.
W skaźnik produkcji górniczo-hutniczej (przeciętna z lat 1925/26 = 100) wzrósł ze 114 w styczniu do 131,6 w grudniu, przyczem wzrost w poszcze
gólnych miesiącach był równomierny. Ogólny wskaźnik cen artykułów prze
mysłowych podniósł się z 80,6 do 90,2. N a podkreślenie zasługuje silny ruch w kierunku uspraw nienia w arsztatów pracy i obniżenia kosztów własnych przez stosowanie najnowszych zdobyczy w dziedzinie techniki i organizacji,
co pociągmęło za sobą znaczne nakłady kapitału.
W związku z ożywieniem się produkcji znacznie się poprawił stan zatrud
nienia. W styczniu 1927 r. liczba zatrudnionych w przemyśle wynosiła 663.000, gdy tymczasem w tym sam jm okresie 1926 r. 519.000. W stanie zatrudnienia zaznaczał się iz miesiąca n a miesiąc stały wzrost, osiągając naj
wyższe napięcie w październiku (792.000), poczem nastąpił spadek (do 778.000) i w grudniu (do 768.000). Spadek liczby zatrudnionych pod koniec roku jest dla stosunków polskich objawem sezonowym.
W związku z popraw ą n a rynku pracy w skaźnik realnej zdolności na
bywczej płac robotniczych wykazywał stałą tendencję zwyżkową, podnosząc się z 91,7 na 31 grudnia 1926 r., do 99 n a 31 grudnia 1927 r. W ciągu tegoż okresu wskaźnik kosztów utrzym ania podniósł się tylko z 79,1 do 83,5.
Zanotować należy dodatni objaw zmniejszenia się kosztów wymiany: wskaź
nik ogólny cen hurtowych w złocie wzrósł z 81,9 do 87,7, czyli o 6%, gdy ogólny w skaźnik cen detalicznych poidniósł się z 80,6 do 84,2, a więc tylko około 3% , co niewątpliwie przyczyniło się do zwiększenia po
jemności rynku. .
11
Wzmożenie się tem pa gospodarczego ilustruje także ruch towarowy na kolejach: przeciętna liczba ładunków dziennych wynosiła w roku 1926 14.086, gdy w roku 1927 liczba ta podniosła się do 16.255, przyczem wię
ksza część tego przyrostu jest po stronie ruchu wewnętrznego, w którym uwidocznił się silny wzrost przewozu surowców i produktów przemysło
wych. Prace nad rozbudową portu w Gdyni posunęły się naprzód tak, że zdolność przeładunkowa wzrosła w ciągu roku o 100%. W zrost przewozów kolejowych i ruchu portowego był umożliwiony, dzięki uspraw nieniu i roz
budowie środków kom unikacji i zwiększeniu ich zdolności przepustowej.
W tych w arunkach nastąpiło obniżenie kosztów na jednostkę przewiezionego ładunku, dzięki czemu też koleje państwowe w przeciwieństwie do lat p o
przednich — wykazały zysk, który częściowo przelano do Skarbu, częściowo zaś zużyto na inwestycje kolejowe.
Handel zagraniczny wykazał przewyżkę przywozu nad wywozem w sumie 221 miljonów franków złotych. Przyczynił się do tego głównie wzrost im
portu surowców, półfabrykatów i maszyn; również, choć w mniejszym stop
niu, wzrósł przywóz produktów bezpośredniej konsumcji, co przypisać należy nietylko wzmożonej zdolności nabywczej, lecz także poważnie w zrastające
mu zaufaniu 'zagranicy do polskich odbiorców.
Rozwój życia gospodarczego umożliwił wzrost wpływów (o 45% ) i wy
datków państwowych (o 31% ). W ciągu 1927 r. nadw yżka dochodów nad w ydatkam i wynosiła 276,2 miljonów złotych, gdy w roku poprzednim zł.
53,65 miljonów. Należy podnieść, że wszystkie źródła dochodów państw o
wych dały zwyżki w porównaniu z 1926 r., przyczem wzrost wpływów z monopolów państwowych wynosił 28,5%, z podatków bezpośrednich 22%, podatków pośrednich 6,2 % i ceł 12,3 %. W poszczególnych pozycjach wy
datków budżetowych wzrost wynosił: n a adm inistrację 24% , na zaopatrze
nia 21% i na długi państwowe 18%.
Obieg pieniężny w ciągu tego roku zwiększył się o przeszło 25% , do zł. 1.312,3 miljonów. O poprawie stosunków pieniężnych świadczy nietylko wzrost obiegu, ale i jego skład. Na 1 grudnia 1927 r. bilety Banku Pol
skiego stanowiły 76%, bilety zaś i m onety zdawkowe 24% , czyli zł. 319,2 miljonów, t. j. poniżej ustawowo dopuszczalnej sumy zł. 320,0 miljonów.
W skutek dopływu pożyczki stabilizacyjnej zapas kruszcu wzrósł o 115%, a zaliczonych do pokrycia w alut obcych o 215 %. Dzięki temu pokrycie obie
gu biletów Banku Polskiego podniosło się w ciągu roku z 45 % do 73 %.
Dzięki znacznemu napływowi walut obcych spekulacja n a zniżkę zło
tego była uniemożliwiona. Kurs złotego utrzym any był n a mniej więcej jed
nakowym poziomie z nieznaczną tendencją 'zwyżkową.
S ytuacja n a rynku pieniężnym kształtow ała się zadowalająco. Złożyły się na to: wzrost oszczędności, rozszerzenie działalności kredytowej banku
12
emisyjnego oraz oddziaływanie przyszłej pożyczki zagranicznej, co przy
czyniło się do znaczniejszego dopływu kapitału zagranicznego w postaci po
życzek gotówkowych, kredytów towarowych, a także większego zapotrzebo
wania n a rynkach zagranicznych n a akcje i papiery polskie.
Charakterystycznym rysem poprawy n a rynku kredytowym był znacz
ny wzrost wkładów w bankach państwowych i pryw atnych, kasach oszczęd
ności i w spółdzielniach kredytowych; w kłady te wzrosły z 1.218,3 miljonów zł. w końcu 1926 r., do 1.616,9 miljonów w fcońciu 1927 roku. Znamienną cechą m chu wkładów w okresie sprawozdawczym był ich stały i równo
mierny wzrost, szczególnie w kasach oszczędności, co jest najlepszym wskaźnikiem odradzającego się zmysłu oszczędności i rozwoju procesu k a p i
talizacji. W skutek obniżenia stopy procentowej od wkładów wolne kapitały zaczęły szukać lokaty w papierach lokacyjnych, w ytwarzając w ten spo
sób zaczątek kredytu długoterminowego n a podstawie wewnętrznej kapita
lizacji. Dowodzi tego fak t lokowania n a ry nk u wewnętrznym poważnych sum listów zastawnych Banku Gospodarstwa Krajowego i Państwowego Banku Rolnego. O zainteresowaniu się rynkiem lokacyjnym świadczy rów nież znaczny wzrost obrotów papieram i lokacyjmemi na giełdzie warszaw
skiej z 4,9 miljonów w styczniu do 10,1 miljonów w grudniu. Stały wzrost Wkładów umożliwił bankom państwowym i pryw atnym rozszerzenie działal
ności kredytowej. Suma kredytów , udzielonych w roku 1927 przez banki państwowe i prywatne, wzrosła z 1.846,8 miljonów zł. w końcu 1926 r. do 1.892,4 miljonów zł. w końcu 1927 roku.
Portfel, wekslowy Banku Polskiego wzrósł w ciągu roku o 42%, do zł. 456,0 miljonów, mniej wzrosły pożyczki krótkoterminowe (o 6% ). Stopę dyskontow ą Banku Polskiego zredukowano z 9,5% do 9% w lutym, do 8,5% w marcu, oraz ido 8% w m aju i na tym poziomie utrzym ała się do końca roku. Jednakże nadal widoczna była duża dysproporcja ze stopą dy
skontową n a rynk u pryw atnym , k tó ra w ahała się od 27 % w styczniu do 19% w listopadzie, w lipcu zaś dochodziła przejściowo do 33% , co w yka
zuje wybitną ciasnotę n a rynku pieniężnym, szczególnie dotkliwą dla mniej
szych przedsiębiorstw.
W końcu roku sprawozdawczego, w grudniu, puls życia gospodarczego osłabł nieco; jest to jednak zjawisko zwykłe, obserwowane naogół w k ra jach o charakterze wybitnie rolniczym.
13
III. H U TN ICTW O ŻELAZNE W POLSCE.
W ytwórczość hutnictw a żelaznego w Polsce w roku 1927 według poszcze
gólnych działów produkcji wyniosła następujące ilości tonn:
wielkie piece . . . . stalownie . . . . . w a l c o w n i e ...
o d le w n ie ...
oddziały dalszej obróbki
Liczba zatrudnionych robotników w końcu roku 1927 stanowiła 44.716 osób, z tego pracowało:
w oddziale wielkich pieców . 2.733 osób w walcowniach ... 9.538 osób w stalowniach . .. . . . 4.847 osób
w o d l e w n i a c h ...1.221 osób w oddziale dalszej obróbki . 10.579 osób
Resztę stanowili robotnicy oddziałów pomocniczych technicznych i wszystkich działów ubocznych.
Ogólny zarobek w gotówce, łącznie z dodatkam i socjalnemi i t, p., w y
płacony w roku ¡sprawozdawczym robotnikom, zatrudnionym w hutnictwie Żelaznem, wyniósł zł. 103.269.744.— .
W śród wytwórców światowych hutnictwo polskie zajmuje w dziale wiel- koi3iecowym trzynaste miejsce, w dziale stalowni ■—• dwunaste. Poniższe t a b e l e przedstawiają- wytwórczość światową surów ki i stali zlewnej w e
dług poszczególnych państw.
618.327 1.243.691 918.286 43.719 244.560
14
T ablica N r. 1.
PR O D U K C JA ŚW IA TO W A SU RÓ W K I w ty s. to n n .
P o z . K r a j 1 9 2 6 1 9 2 7
to n n y % to n n y %
1 S ta n y Z je d n o c z o n e 40.005 50,5 37.025 42,9
2 N i e m c y ... 9.644 12,2 13.103 15,2
3 F r a n c j a ... 9.432 11,9 9.298 10,8
4 A n g l j a ... 2 498 3,2 7.437 8,6
5 B e l g j a ... 3.368 4,3 3.751 4,3
6 Z. S. R . R ... 2.439 3,2 3.010 3,5
7 L u k s e m b u r g . . . . 2.559 3,2 2.723 3,2
8 Z a g łę b ie S a a r y . . . 1.625 2,1 1.771 2,1
9 J a p o n j a ... 1.177 1.5 1.219 1,4
10 C z e c h o s ło w a c ja . . . 1.087 1,4 1.168 1,4
11 I n d j e ... 908 1,1 915 1,1
12 K a n a d a ... 808 1,0 757 0,9
13 P o l s k a ... 3 27,471 0,4 618,327 0,7
14 H i s z p a n j a ... 493 0,6 508 0,6
15 W ł o c h y ... 558 0,7 495 0,6
16 A u s t r j a ... 332 0,4 432 0,5
17 A u s t r a l j a ... 406 0,5 416 0,5
18 C h i n y ... 405 0,5 414 0,4
19 S z w e c j a ... 462 0,6 410 0,4
20 W ę g r y ... 188 0,2 299 0,3
21 N o r w e g j a ... 81 0,1 92 0,1
22 P o z o s ta łe k r a j e . . . 349 0,4 395 0,5
R a z e m 79.151 100,0 86.236 100,0
15
Tablica Nr. 2.
PR O D U K C JA ŚW IA TO W A STA LI w ty s. to n n .
P o z. K r a j 1 9 2 6 1 9 2 7
to n n y 1 °/o to n n y 1 %
1 S ta n y Z je d n o c z o n e . . 49 069 52,4 45.059 44,5
2 N i e m c y ... 12 342 13,2 16 305 16,1
3 A n g l j a ... 3.658 3,9 9.317 9,2
4 F r a n c j a ... 8.430 9,0 8.275 8,2
5 B e l g j a ... 3.339 3,6 3.705 3,7
6 Z S. R . R ... 3 122 3,3 3.690 3,6
7 L u k s e m b u r g ... 2.244 2,4 2.470 2,4
8 Z a g łę b ie S a a r y . . . . 1 737 1,8 1.895 1,9
9 C z e c h o s ło w a c ja . . . . 1.575 1,7 1.626 1.7
10 W i o c h y ... 1.884 2,0 1.594 1,6
11 J a p o n j a ... 1.502 1,6 1.574 1,6
12 P o l s k a ... 78 8,078 0,8 1.243,691 1,2
13 K a n a d a . ... 794 0,8 908 0,9
14 H i s z p a n j a ... 691 0,7 711 0,7
15 I n d je ... 530 0,6 558 0,5
16 A u s t r j a ... 474 0,5 551 0,5
17 S z w e c j a ... 526 0,6 520 0,5
18 W ę g r y ... 324 0.3 472 0,5
19 A u s tr a lja . . . . 356 0, 4 427 0, 4
20 C h i n y ... 203 0,2 202 0,2
21 P o z o s ta łe k ra je . . . . 230 0,2 110 0,1
R a z e m . . 93.808 100,0 101.213 100,0
16
ROZMIESZCZENIE ZAKŁADÓW HUTNICZYCH.
Zakłady hutnicze w Polsce rozmieszczone są w trzech "województwach:
kieleckiem, krakowskiem i Śląskiem. Woj. kieleckie posiada 7 przedsię
biorstw hutniczych, obejmujących 11 wielkich pieców, 34 pieców martinow- skich i 3 piece elektryczne; w woj. krakow skiem znajduje się jeden zakład, posiadający 1 piec martinowski; woj. śląskie posiada 7 przedsiębiorstw hut
niczych, obejm ujących 22 wielkie piece, 34 piece martinowskie, 5 gruszek Thoma,s’a i 5 pieców elektrycznych.
W dalszych rozdziałach będziemy grupowali poszczególne przedsiębior
stwa hutnicze według dwóch okręgów:
1) woj. kieleckie i krakow skie;
2) woj. śląskie.
Do wspomnianych wyżej piętnastu przedsiębiorstw hutniczych należą ogó
łem 22 huty, stanowiące odrębne jednostki techniczne i gospodarcze. Niżej podajemy spis hut z wyszczególnieniem ich stacyj załadowczych:
1
10
„Bankowa” w Dąbrowie Górniczej, st. Dąbrowa Górnicza, własność Tow. Akc. Zakładów Hutniczych „H uta Bankowa” ;
„Częstochowa” w Rakowie, sta c ja Częstochowa,
własność Tow. Zakładów Metalowych „B. H antke” Sp. Akc;
„K atarzyna” w Sosnowcu, st. Będzin,
własność Modrzęjowskich Zakładów Górniczo-Hutniczych Sp. Akc.;
„Milowice” w Sosnowcu, sit. Sosnowiec,
własność Modrzę jo wskich Zakładów Górniczo-Hutniczych Sp. Akc.;
„Staszic” w Sosnowcu, st. Sosnowiec,
własność Modnzejowskich Zakładów Górniczo-Hutniczych Sp. Akc.;
„Ostrowiec” w Ostrowcu n/Kamienną, st. Ostrowiec,
własność Sp. Akc. Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich;
H uta w Sosnowcu, st. Sosnowiec,
własność Tow. Sosnowieckich F abry k R ur i Żelaza;
H uta w Zawierciu, st. Zawiercie,
własność Tow. Sosnowieckich Fabryk R ur i Żelaza;
„Starachowice” w Starachowicach, et. W ierzbnik, własność T-wa Starachowickich Zakładów Górniczych;
„Kraków” w Borku Fałęckim, st. Borek Fałęcki, własność H uty Żelaznej „K raków ” ;
17
11) H uta „Baildon” w Dąbiu pod Katowicami, st. Katowice, własność Sp. Akc. „Baildonstal”;
12) „Bismark” w H ajdukach Wielkich, st. H ajduki, własność „Bism arckhutte” Sp. Akc.;
13) „Bethlen Falva” w Świętochłowicach, st. Świętochłowice, własność „Bism arckhutte” Sp. Alcc.;
14) H uta Pokoju w Nowym Bytomiu, st. Nowy Bytom, własność „Friedenshiitte” Sp. Akc.;
15) „H ubertus” w Łagiewnikach, st. Chebzie,
własność Katowickiej Sp. Akc. dla Górnictwa i H utnictwa;
16) „M arta” w Katowicach, st. Katowice,
własność Katowickiej Sp. Akc. dla Górnictwa i Hutnictwa;
17) „Królew ska” w Królewskiej Hucie, st. Królewska Huta,
własność Tow. Górniczo-Hutniczego Górnośląskie Zjednoczone H uty „Królewska i L aura“ ;
18) „Laura” w Siemianowicach, st. Siemianowice,
własność Tow. Górniczo-Hutniczego Górnośląskie Zjednoczone H uty „Królewska i L aura” ;
19) „Zgoda” w Zgodzie, st. Chebzie,
własność Tow. Górniczo-Hutniczego Górnośląskie Zjednoczone Huty „Królew ska i L aura”;
20) „Silesia” w Paruszowcu, st. Rybnik, własność Sp. Aikc. H uta „Silesia“;
21) „Ferrum ” w Bogucicach, st. Katowice-Bogucice, własność Sp. Akc. „Ferrum ” ;
22) „Stąporków ” w Stąporkowie, st. Niekłań,
własność Tow. Akc. Zakładów Górniczo-Hutniczych i Fabryk
„Stąporków ”.
Załączona m apa przedstawia rozmieszczenie wyszczególnionych hut że
laznych w Polsce.
W ykazane na mapie 22 huty stanowią własność 15 przedsiębiorstw h u t
niczych, zrzeszonych w Związku Polskich H ut Żelaznych. W ytwórczość tych przedsiębiorstw odznacza się wielką, różnorodnością, aczkolwiek nie brak także pewnej specjalizacji, jak to widać z t a b e l i na str. 19, gdzie k rzy żykami oznaczyliśmy działy, które przedsiębiorstwo posiada.
18
R vs. Wt. O n is s c z y k
DZIAŁY WYTWÓRCZE PRZEDSIĘBIORSTW HUTNICZYCH W POLSCE.
P r z e d s i ę b i o r stw a
1 Wielkiepiece: Stalownieinar- tinowskie Wytwórnie stali szlachetnych O d l e w n ie
W a 1 c 0 w n i e
Młotowniei pra- sownie 1 S ' _ o o fl a, w n p* coh£
pH ¡5 Cd
&
V* M P
¡>1 rSo
cd 3NI
&O
>>
£ Inne oddziały mechaniczne Ruryzgrzewane spawane £ o TiO Ph Szyn o wyso kości ponad 115 mm. Szyn o wyso kości 115 mm. i niżej Szyntramwa jowychżłob kowych Blachygrubej Blachy^ cienk. Drutu Żelaza pręto wego, kształ towników, że- łazataśmowe- go, uniwersal negoi in. Pół wytworu wałcownian. nasprzedaż Obręczyi kół Rurbez szwu
cd
£
•NJ0 stali
Baildonstal . . t
X 1
X - X — X — X X — X X — — X X — X — _
H u ta B a n k o w a . X X X X X X X — X X X X X X X X X — X X —
B i s m a r c k h u tte . X X X X X - X — X X — X X — X X — - X X X
F e r r u m . . . . — X — X X — - — — - - — - — — X — — X X —
F rie d e n s h i itte . X X X X X X X — X X — X X X — X X X X — —
B. H a n t k e . . . X X — X X X X — — X X X X — — X — — X — X
K ato w ic k a S. A. X X — X X — X — — — — X X — — — X — X — —
H u ta „K rak ó w “ . — X — — — — — — — X X - —
G ó r n o ś l. Z je d n . H u t y K r ó l e w
ska i L a u r a . X X — X > X X p r o X X X X X X X X X X X X
M o d r z e j o w s k i e j e k t
Z akłady . . X X — X X — X — — X X X X — - X — X X X _
O strow ieckie Za
kła dy . . X X — X X — X X - X X X X X — X X - X — —
H u t a „ S ile sia“ . — — — — — — — — — X - — — — — — _ — — _
S o s n o w i e c k i e
T -w o . . . . X X X X X — X — X X X X X — X X — X X X —
S t a r a c h o w i c k i e ■
T -w o . . . . X! X — X — - — — - — — X — - — — — —■ X — —
„S tą p o rk ó w “ . . x | — 1 X — — - — — — — — — - — — — - — — —
IV. P R O D U K C J A .
WYTW ÓR C
Tonny; 0 200
iZ O Ś Ć W IELKICH PIE Od 19 0 5 d o 1913
i o d 1922 d o 1927
0 0 0 4 0 0 ,0 0 0 6 0 0
C Ó W W PC r.
r.
0 0 0 8 0 0 )L S C £L
0 0 0 1 ,0 0 0 ,0 0 0 Rok
1 9 0 5
1 9 0 6
19 0 7
1908
1 9 0 9
1 9 1 0
1911
1912
1 9 1 3
1 9 2 2
1923
1 9 2 4
1 9 2 5
1 9 2 6
1927
W y Itr es 1- 20
W Y T W Ó R C Z O ŚĆ o d 19 o d 19
Tonny: o 200.000 400.000 6QoC
S T A L O W N I W 05 d o 1913 r.
23 do 1927 r.
00 BOO.DOO 1000
P O L S C E .
00 1200,000 1400.000 1600.000
v.' ki0O1 ^
19 0 6
1907
1908
1909
1 9 1 0
1911
1912
1913
1922
1923
1924
1 9 2 5
11926
1927
W y k r e s 2.
21
WYTWÓRCZOŚĆ WALCOWNI W od 1905 do 1913 r.
od l '. m do U «7 r.
PO LSC E.
Tonny: 0 2 0 0 0 0 0 4 0 0 000 6 0 0 ,0 0 0 8 0 0 ,0 0 0 1 ,0 0 0 ,0 0 0 1 ,2 0 0 ,0 0 0 Rok
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
1912
1913
1922
1923 ;
1924
1925
1926
1927
W y k r e s 3.
22
' £ -
Na przedstawionych wyżej wykresach widzimy, że rozwój hutnictw a pol
skiego w czasach przedwojennych, po chwilowej stagnacji w okresie 1908 1909 r., 'trwał od roku 1910 bez przerwy, aż do wybuchu wojny światowej.
Niewątpliwie jedną z głównych przyczyn tego szybkiego rozwoju w y
twórczości hutniczej były przygotowania wojenne Niemiec i związane z tern dostosowywanie zakładów hutniczych woj. śląskiego do produkcji artykułów przemysłu wojennego. Największy rozwój wytwórczości hutnictw a polskie
go przypada n a rok 1912 i 1913, kiedy huty woj. śląskiego rozpoczęły — między innemi — produkcję pocisków, blach pancernych, luf karabinowych i t. p. przedmiotów użytku wojennego. Dlatego też rekordową wytwórczość hutnictw a polskiego, osiągniętą w r. 1913, należy uważać raczej za wynik wyjątkowej konjunktury ówczesnej w hutnictwie Górnego Śląska, niż za re
zultat normalnego rozwoju tej gałęzi przemysłu.
Rekordową wytwórczość hutnictw a polskiego w r. 1913 przyjmujemy ja ko maksymum, z którem porównywać będziemy wytwórczość w latach powo
jennych.
Niżej podajem y wytwórczość hut polskich według trzech głównych dzia
łów produkcji.
T ablica Nr. 3.
W YTW ÓRCZOŚĆ H UT ŻELAZNYCH PO LSK I.
W y s z c z e g ó l
n ie n ie
w ie lk ie p ie c e s ta lo w n ie w alcow rn ie
to n n y % to n n y % to n n y %>
1913 r. . . . 1.031.123 100,00 1.660.522 100,00 1.198.524 100,00
1922 r. . . . 480.125 46,56 1.007.488 60,67 747.617 62,38
1923 r. . . . 516.761 50,12 1.144.692 68,92 783.692 65,39
1924 r. . . . 332.954 32,29 678.381 40,85 472.162 39,40
1925 r. . . . 314.571 30,51 779.203 46,93 586.892 48,97
1926 r. . . . 327.471 31,75 788.078 47,45 562.068 46,89
1927 r. . . . 618.327 59,97 1.243.691 74,90 918.286 76,62
p r z e ć .m i e s i ę
100,00 100,00
c z n a 1913 r. 85.927 100,00 138.376 99.877
1 9 2 7 r.
s ty c z e ń . . 42.314 49,24 98.090 70,89 64.230 64,31-
lu t y . . . . 42.632 49,61 93.702 67,72 65.580 65,66
m a r z e c . . . 47.672 55,48 114.079 82,44 84.063 84,73
k w ie c ie ń . . 47.872 55,71 97.058 70,14 73.303 73,38
m a j . . . . 47.994 55,85 96.061 69,42 63.184 63,26
c z e r w ie c . . 46.750 54,41 101.194 73,13 70,925 71,01
23
W y s z c z e g ó l
n ie n ie
w ie lk ie p ie c e s ta lo w n ie w a lc o w n ie
to n n y % to n n y 0//o to n n y °/o
lip ie c . . . 51.432 59,86 111.186 80,35 81 738 81,84
s i e r p ie ń . . ■56.608 65,88 114.914 83,04 80.586 80,68
w r z e s i e ń . . 59.154 68,84 110.653 79,97 85.714 85,82
p a ź d z ie r n ik . 62.666 72,93 103.625 74,89 85.922 86,03
lis to p a d . . 55.604 64,71 106.128 76,70 84.277 84,37
g r u d z ie ń . . 57.629 67,07 97.001 70,10 78.764 78,86
R O D Z A JE PRO D U K TÓ W .
Tablica Nr. Ł
W YTW ÓRCZOŚĆ W IE L K IC H P IE C Ó W ZAK ŁA D Ó W HUTNICZY CH W PO LSC E W 1927 ROKU.
W y s z c z e g ó l n i e n i e 1926 r. 1927 w
to n n y % to n n y %
S u r ó w k a o d le w n ic z a w g ę s ia c h . . . . 90.647 27,7 171.418 27,7 S u r ó w k a o d le w n ic z a w o d le w a c h z w i e l
k ie g o p i e c a ... 1.106 0,3 1.206 0,2 S u ró w k a t h o m a s o w s k a ... 20.502 6,3 70 0,01 S u r ó w k a m a r ti n o w s k a i b e s s e m e r o w s k a . 193.594 59,1 404.585 65,5 S u r ó w k a s p e c ja ln a ( h e m a ty to w a , z w ie r
c ia d la n a , ż e la z o m a n g a n , ż e la z o k r z e m
i t. p . ) ... • 21.622 6,6 38.985 6,3 S u r ó w k a p u d l o w a ... — — 2.063 0,3 R a z e m s u r ó w k a ... 327.471 100,0 618.327 100,0
T ablica N r. 5.
WYTWÓRCZOŚĆ STA LO W N I ZAKŁADÓW HUTNICZYCH W PO LSCE W 1927 R .
W y s z c z e g ó l n i e n i e 1926 r. 1927 r.
to n n y % to n n y %
W le w k i (b lo k i) m a r t i n o w s k i e ...
B lo k i z p ie c ó w e l e k t r y c z n y c h ...
O d le w y s t a l o w e ...
B lo k i t h o m a s o w s k i e ...
766.515 6.543 15.020
97,3 0,8 1,9
1.205.950 14.084 23.655 2
97,0 1,1 1,9 0,0 R a z e m s ta l z l e w n a ... 788.078 100,0 1.243.691 100,0
24
T ablica Nr. 6.
W YTWÓRCZOŚĆ W A LCO W N I ZAK ŁAD ÓW HUTNICZYCH W PO LSCE W 1927 ROKU.
W y s z c z e g ó l n i e n i e 1926 r. 1927 r.
to n n y % to n n y %
W y tw ó r w a lc o w a n y g o to w y :
S z y n y k o l e j o w e ... 55.617 9,9 129.258 14,1
S z y n y tr a m w a jo w e ż ło b k o w e . . 2.150 0,4 2.041 0,2
S z y n y w ą s k o to r o w e k o p a ln ia n e . 10.600,2 1,9 14.789 1,6 P o d k ła d y , z łą c z a , p o d k ła d k i do sz y n 16.653 3,0 33.103 3,6 B e lk i i k o r y t k a ... 40.085 7,1 63.523 6,9 Ż e la z o h a n d lo w e i fa s o n o w e . . 189.303,2 33,7 290.656 31,6 B e d n a r k a w a lc o w a n a n a g o rą c o . 18.314 3,3 45.231 4,9 Ż e la z o n a d r u t ... 41.066 7,3 83,156 9,1 Ż e la z o u n i w e r s a l n e ... 9.308 1,7 13.637 1,5
B la c h a :
w y ż . 5 m m ... 49.730 68.654 5 —3 m m ...9.145
3— 1 m m ... 22.745
153.474 27,3 11.387
27.660
211.226 23,0
n iż e j 1 m m ... 71.854 103.525
S ta l s p e c j a l n a ... 19.338,2 3,4 24.668 2,7 I n n e g a tu n k i ż e la z a i s ta li w a lc o
w a n e j ... 5.658,3 1,0 6.998 0,8
R a z e m w y tw ó r g o to w y 562.067 100,0 918.286 100,0
T ablica Nr. 7.
WYTWÓRCZOŚĆ O D L E W N I ZAKŁADÓW HUTNICZYCH W PO LSCE W 1927 ROKU.
W y s z c z e g ó l n i e n i e 1926 r. 1927 r.
to n n y % to n n y °/o
R u r y ż e la z n e la n e (ż e liw n e ) i ic h c z ę ś c i . I n n e o d le w y ż e la z n e ( ż e l i w n e ) ...
815 24.265,6
3,2 96,8
1.014 42.705
2,3 97,7 R a z e m ... 25.080,6 100,0 43.719 100,0
25
T ablica N r. 8.
WYTWÓRCZOŚĆ ODDZIAŁÓW D A L S Z E J O BRÓBKI ZA K ŁA D Ó W H UTNICZY CH W PO LSC E W 1927 ROKU.
W y s z c z e g ó l n i e n i e 1926 r. 1927 r.
to n n y % to n n y %
a) W y r o b y k u te i p r a s o w a n e :
3.638 2,3 5.780 2,4
O b rę c z e k o le jo w e ( b a n d a ż e ) . . . . . 16.502 10,5 23.793 9,7
K o l a ... 5.447,5 3,5 10.106 4,1
8.291 5,3 21.404 8,8
b ) W y r o b y w a lc o w a n e n a z im n o . . . 3.022,6 1,9 7.433 3,0 c) R u r y ż e la z n e , s ta lo w e i ic h rz ę ś c i:
s p a w a n e ... 29.241,7 18,7 43.898 18,0 c ią g n io n e b e z s z w u ... 35.295 22,6 48.007 19,6 d) K o n s tr u k c je ż e la z n e , k o tły , z b io rn ik i,
w a g o n y i t. d ... ... 24.969,4 15,9 21.481 8,8 e) M a s z y n y , o b r a b ia r k i, m e c h a n iz m y i t. d. 3.107 2,0 4.983 2,1 f) D r o b n e w y r o b y ż e la z n e :
g w o ź d z ie , h a k i, ś r u b y , n a k r ę t k i . . . 6.052,9 3,9 8.379 3,4 I n n e w y r o b y ... 2.978 1,9 3.479 1,4 g) W y r o b y z b la c h y :
N a c z y n i a ... 6.232,6 4,0 7.697 3,2 In n e w y r o b y ... 2.779,5 1,8 17.232 7,0 h) I n n e w y r o b y ż e la z n e i s ta lo w e . . . 8.924,4 5,7 20.884 8,5
R a z e m . . . 156.481,6 100,0 244.560 100,0
26
Produkcja miesięczna według głównych działów wytwórczości z uwzględ
nieniem poszczególnych województw i w pOTÓwtnalniu z wytwórczością prze
ciętną miesięczną roku poprzedniego przedstaw iała się w roku sprawozdaw
czym następująco:
T ablica Nr. 9.
W YTW ÓRCZOŚĆ W IE L K IC H PIECÓW .
W y s z c z e g ó ln ie n ie w o j. k ie le c k ie w o j. ślą sk ie o g ó łe m P o ls k a
t o n n y °/o to n n y % to n n y %
P r z e ć . m ie s . 1926 r. . 1 9 2 7 r.
4.960 100,0 22.329 100,0 27.289 100,0
s ty c z e ń ... 10.384 209,4 31.930 143,0 42.314 155,1 l u t y ... 11.536 232,6 31.096 139,3 42.632 156,2 m a r z e c ... 13.697 276,1 33.975 152,2 47.672 174,7
I k w a r ta ł . . . 35.617 — 97.001 — 132.618 —
k w i e c i e ń ... 12.819 258,4 35.053 157,0 47.872 175,4 m a j ... 11.652 234,9 36.342 162,8 47.994 175,9 c z e r w i e c ... 13.084 263,8 33.666 150,8 46.750 171,3
II k w a r t a ł . . . 37.555 — 105.061 — 142.616 —
l i p i e c ... 14.326 288,8 37.106 166,2 51.432 188,5 s i e r p i e ń ... 17.299 348,8 39.309 176,0 56.608 207,4 w r z e s i e ń ... 17.600 354,8 41.554 186,1 59.154 216,8
III k w a r t a ł . . . 49.225 — 117.969 — 167.194 —
p a ź d z i e r n ik . . . . 18.674 376,5 43.992 197,0 62.666 229,6
l i s t o p a d ... 17.263 348,0 38.341 171,7 55.604 203,8 g r u d z i e ń ... 18.973 382,5 38.656 173,1 57.629 211,2
IV k w a r ta ł . . . 54.910 — 120.989 — 175.899 —
I p ó ł r o c z e ... 73.172 — 202.062 — 275.234 —
II „ ... 104.135 — 238.958 — 343.093 —
R o k 1927 . . . . 177.307 — 441.020 — 618.327 —
27
