Zielone łańcuchy dostaw w logistyce

Zarządzanie łańcuchem dostaw, rozumiane jako sposób efektywnego koordy-nowania poszczególnych kanałów dystrybucji i zaopatrzenia, zawsze było przed-miotem zainteresowania ekonomistów. Głównym powodem tego jest optymaliza-cja kosztów. Obecnie większa świadomość w kwestiach ekologii i społeczeństwa prowadzi do zastosowania nowych, bardziej proekologicznych i prospołecznych rozwiązań, które pozwolą na zredukowanie do minimum zagrożeń środowisko-wych oraz rozwój przedsiębiorstwa poprzez wpływanie na społeczeństwo.

Zarządzanie łańcuchem dostaw polega obecnie na zarządzaniu siecią podmio-tów w zakresie zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji. Jego celem jest zapewnienie pożądanego poziomu obsługi klienta przy możliwie niskich kosztach. Zmienny rynek, powszechna konkurencja i zachowania konsumentów zmuszają

przedsię-1 Często stosuje się wskaźniki ilościowe, agregując liczbę odbiorców, dostaw i zleceń, które służą do określania kosztów dystrybucji i jej struktury.

80 Marcin Cywiński

biorstwa do wdrażania bardziej innowacyjnych rozwiązań biznesowych, by dzia-łać możliwie kompleksowo. Składają się na to następujące czynniki:

– większy wolumen zaopatrzenia i zbytu, – rosnące wymagania klientów,

– wzrost potrzeb w zakresie usług uzupełniających,

– większa złożoność i zróżnicowanie produktów [Woźniak 2008: 21]. Aby sprostać nowym wyzwaniom rynkowym, przedsiębiorstwa stosują roz-wiązania, dzięki którym mogą łatwo przekształcać zarządzanie łańcuchem dostaw. Celem takich działań powinno być dostosowywanie organizacji do rosnącej kom-pleksowości działań z jednoczesnym podnoszeniem ich efektywności. Podczas róż-nych działań w łańcuchu dostaw powstają odpady, które zanieczyszczają środowi-sko oraz stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi i równowagi ekologicznej [Brdulak i Michniewska 2009: 11]. W ramach tworzenia i zarządzania zielonym łańcuchem dostaw uwzględnia się wszelkie jego aspekty proekologiczne oraz podejmuje się próby zwiększania świadomości ekologicznej pracowników i konsumentów.

Wdrażanie zarządzania zielonym łańcuchem dostaw powinno się zaczynać od stworzenia modelu biznesowego, w jakim przedsiębiorstwo chce funkcjonować, ustalenia sposobów komunikacji, obsługi klienta i zarządzania dostawcami. Wy-bór dostawcy, ocena jakości produktu, cen, miejsc, obsługi klienta i innych wskaź-ników wymaga dużej elastyczności i uwzględniania w ocenie aspektów środowi-skowych. Ale gospodarowanie odpadami opakowań, spełnianie wymagań wobec produktu końcowego czy pokonywanie trudności w zarządzaniu dostawcami to dopiero początek drogi. Przedsiębiorstwo, dbając o społeczeństwo i mając świa-domość swego wpływu na otoczenie, powinno wdrażać zasady czystej produkcji: skupiać się na poprawie projektowania, wykorzystaniu czystej energii i surow-ców, wykorzystywaniu zaawansowanych technologicznie procesów i sprzętu oraz poprawie zarządzania. Powszechnie wiadomo, jakie korzyści niesie czysta ener-gia. Zmniejszenie ilości zanieczyszczeń, poprawa efektywności i oszczędność kosztów przekłada się na efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów i unika-nie nadprodukcji oraz eliminuje zagrożenia dla społeczeństwa i środowiska.

Czysta energia, podnoszenie jakości obsługi klienta, wybór proekologicznych dostawców to czynniki, które rozbudowują koncepcję logistyki zwrotnej w zielo-nym łańcuchu logistyczzielo-nym. Przywiązywanie coraz większej wagi do monitoro-wania swoich podwykonawców i dostawców znajduje odzwierciedlenie w wielu badaniach [Alianz Risk Barometer 2017]. To właśnie ryzyko związane z zarzą-dzaniem łańcuchem dostaw zajmuje pierwsze miejsce wśród globalnych wyzwań dla biznesu. W obliczu globalizacji zarządzanie zaopatrzeniem, dystrybucją i pro-dukcją w przedsiębiorstwie nie powinno bagatelizować kwestii monitorowania i sprawdzania standardów pracy swoich podwykonawców i dostawców. Dlatego organizacje muszą uwzględniać w relacjach z dostawcami również aspekty spo-łeczne i środowiskowe. Oprócz ceny i jakości produktów należy brać także pod

uwagę inne czynniki cechujące dostawcę, takie jak: minimalizowanie negatywne-go wpływu na środowisko, etyczne zachowania w stosunku do konsumentów czy reputacja marki.

5. Zakończenie

Zarządzanie łańcuchem dostaw jest ważnym elementem logistyki przedsię-biorstwa, od którego zależy osiągnięcie sukcesu ekonomicznego na coraz bardziej wymagającym rynku. Obecnie konsumentów często interesują proekologiczne aspekty produktów i ich opakowań oraz bezpieczeństwo i zdrowie użytkowników, a nie jedynie jakość i cena. Działalność gospodarcza jest dziś związana nie tylko z wytwarzaniem produktu, ale również z działaniami na rzecz ludzi i środowi-ska. W związku z tym obserwujemy rozwój procesów logistycznych w kierunku efektywnego zarządzania surowcami naturalnymi i odpadami z recyklingu w ra-mach zielonych łańcuchów dostaw. Rozwijana jest także współpraca z lokalną społecznością, w tym nawiązywanie kontaktów biznesowych, co kształtuje nowe trendy, np. Net Readiness. Takie działania wspierają rozwój społeczno-gospodar-czy regionu, a jednocześnie pozwalają na optymalizację kosztów logistycznych. W dobie globalizacji przedsiębiorstwa decydują się na budowanie i monito-rowanie biznesowych zależności. Tworząc zrównoważony łańcuch dostaw, który obejmuje cały cykl życia produktu, kształtują wartości na każdym etapie i dla wszystkich uczestników gry rynkowej, wypracowując przy tym sukces komercyj-ny. Zarządzanie zielonym łańcuchem dostaw może przyczynić się do zwiększe-nia dobrobytu społecznego i poprawy stanu środowiska naturalnego. Aby jednak takie podejście stało się powszechne, każde przedsiębiorstwo musi zdać sobie sprawę z tego, jak ważny jest społeczny i środowiskowy aspekt jego działalności. Dobrym przykładem jest zielona sieć logistyczna firmy DB Schenker Logi-stics. Firma ta prowadzi regularną ocenę podwykonawców w zakresie ochrony środowiska, rozwija współpracę z wybranymi przewoźnikami w obszarze ekolo-gii (bada i realizuje działania zmniejszające emisję dwutlenku węgla), zaś swoim klientom oferuje doradztwo i analizy środowiskowe w kwestii emisji dwutlenku węgla, a także przekształcania łańcucha dostaw na bardziej ekologiczny.

Wdrożenie koncepcji logistyki zwrotnej w zielonym łańcuchu dostaw wiąże się z ustaleniem prostych i zrozumiałych standardów jego funkcjonowania oraz z komunikowaniem ich dostawcom. W tym zakresie przedsiębiorstwa decydują się na wprowadzenie zasad postępowania. Przykładem jest kodeks IWAY, globalnej organizacji oferującej meble z krajów skandynawskich, który określa minimalne wymogi dla kooperantów pod względem proekologicznym i prospołecznym.

Budowanie zrównoważonego łańcucha dostaw służy szerzeniu świadomości środowiskowej i społecznej wśród interesariuszy łańcucha logistycznego. Mobi-lizuje to przedsiębiorców do dalszego rozwoju, szukania innowacyjnych

sposo-82 Marcin Cywiński

bów realizacji takich wymagań. Jednocześnie monitorowanie łańcucha dostaw na każdym jego etapie ułatwia ograniczenie ryzyka związanego np. z płaceniem kar administracyjnych za zanieczyszczanie środowiska. Jasne reguły współpracy w oparciu o koncepcję logistyki zwrotnej budują atmosferę zaufania i lojalności pomiędzy kontrahentami, co przekłada się na poprawę wykorzystania odnawial-nych materiałów i recyklingu w realizacji zamówień.

Interesariuszami zielonych łańcuchów logistycznych są także konsumenci. Dlatego podejmuje się wiele działań, takich jak: likwidacja barier związanych z procesem posprzedażowym, co jest równie istotne jak tworzenie atmosfery lo-jalności pomiędzy kontrahentami; ujednolicenie przepisów prawnych, by były zrozumiałe dla obywateli; budowanie kapitału intelektualnego konsumentów po-przez większy nacisk na edukację dotyczącą świadomych zakupów oraz znajo-mości swoich praw i obowiązków; uczynienie procesu reklamacyjnego źródłem informacji na temat oferowanych produktów, co może przełożyć się na zwiększe-nie sprzedaży ze względu na wzrost zaufania do przedsiębiorstwa, które reaguje na informacje zwrotne od konsumenta.

Literatura

Allianz Risk Barometer, 2017, London: Allianz.

Bendkowski J., Radziejowska G., 2011, Logistyka zaopatrzenia w przedsiębiorstwie, Gliwice: Wyd. Politechniki Śląskiej.

Blaik P., 2010, Koncepcja zintegrowanego zarządzania przedsiębiorstwem, Warszawa: PWE. Brdulak H., Michniewska K., 2009, Zielona logistyka – ekologistyka – zrównoważony rozwój,

Logistyka, 1, 8-15.

Fertsch M., 2003a, Logistyka procesów produkcji, Poznań: Instytut Logistyki i Magazynowania. Fertsch M., 2003b, Logistyka procesów zaopatrzenia, Poznań: Instytut Logistyki i Magazynowania. Gołembska E., 2002, Kompedium wiedzy o logistyce, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Porter M.E., 2001, Porter o konkurencji, Warszawa: PWE. Rutkowski K., 2002, Logistyka dystrybucji, Warszawa: Difin. Szołtysek J., Twaróg S., 2017, Logistyka zwrotna, Warszawa: PWE. Szołtysek J., 2009, Ewolucja logistyki zwrotnej, Logistyka, 5.

Tundys B., 2018, Problematyka wyboru dostawcy w zielonym łańcuchu dostaw – studium anali-tyczne, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 505, 263-277.

Witkowski J., 2002, Logistyka w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wrocław: Wyd. AE we Wrocławiu. Woźniak H., 2008, Ewolucja łańcuchów dostaw, cz. 1, Logistyka, 5.