Zmiana skali i skutków niepowodzeń informatycznych przedsięwzięć projektowych w dekadzie chaosu

W tabeli 4 oraz na rysunku 5 przedstawiono średnią skalę niepowodzenia projektów SI w aspekcie ilościowym odnotowaną w badaniach SG w latach 1994 -2004. Zaprezentowane tam dane prow adzą do następujących wniosków:

" w czasie całej analizowanej dekady skala chaosu z punktu widzenia niepowodzenia ilościowego uległa zmniejszeniu w sumie o 13 punktów procentowych (z 84 do 71%);

■ powodem spadku tej skali w badanym okresie było zmniejszenie się

niepowodzenia całkowitego - właśnie o 13 punktów procentowych (z 31 do 18%);

■ w analizowanej dekadzie ilościowe niepowodzenie częściowe, po dużym spadku w 1996 r. i dalszym systematycznym wzroście, pozostało w efekcie na niezmienionym poziomie (53%);

■ najniższą skalę chaosu z punktu widzenia ilościowego zanotowano w 2002 r.

(66%), kiedy to zmniejszyła się ona w stosunku do jego skali początkowej o 18 punktów procentowych;

■ w 2004 r. nastąpił ponowny wzrost skali chaosu w aspekcie ilościowym - w stosunku do poprzednich badań o 5 punktów procentowych, w tym z powodu zwiększenia się:

S o 2 punkty procentowe niepowodzenia częściowego, S o 3 punkty procentowe niepowodzenia całkowitego.

Tablica 4. Średnia skala niepowodzenia ilościowego projektów SI w latach 1994 - 2004 w odstępach dwuletnich

Źródło: Opracowanie własne na podstawie [18].

90%

— — W spółczynnik sukcesu — Niepowodzenie całkow ite

—♦ — Niepowodzenie częściow e ■■ ■ Niepowodzenie razem

Rys. 5. Średnia skala niepowodzenia ilościowego projektów SI w latach 1994 — 2004 w odstępach dwuletnich

Źródło: Opracowanie własne na podstawie [18].

Dla niepowodzenia częściowego w aspekcie ilościowym interesujące są również dane dotyczące średniej skali przekroczenia planowanego czasu i szacowanych kosztów realizacji projektu SI - zaprezentowano je na rys. 6 i 7.

Wynika z nich, że:

■ Średnia skala przekroczenia estymowanego czasu trwania działań projektowych (por. rys. 6):

^ w całym analizowanym okresie zmniejszyła się o 80 punktów procentowych, czyli niemal o połowę poziomu wyjściowego;

■S w latach 1994 - 2000 systematycznie spadała, a jej najniższy w historii badań SG przeciętny poziom wynosił 63%;

•S po roku 2000 zanotowano jej wzrost - do obecnego przeciętnego poziomu 84%.

Rok

Rys. 6. Średnia skala przekroczenia planowanego czasu realizacji projektów SI w latach 1994 — 2004 w odstępach dwuletnich

Źródło: [18]6.

■ Średnia skala przekroczenia szacowanych kosztów realizacji projektów SI (por. rys. 7):

^ w całym analizowanym okresie zmniejszyła się aż o 124 punkty procentowe, a zatem ponad trzykrotnie;

'S w latach 1994 - 2002 systematycznie spadała, a jej najniższy w historii badań SG przeciętny poziom to 43%;

^ w 2004 r. ponownie wzrosła - do przeciętnego poziomu 56%.

6 Przy czym w [12] i [15] podana jest inna wielkość dla 1994 r.: zamiast 164% widnieje tam 222%.

200%

18 0 % 160%

140%

120% 100%

80%

60%

4 0 % 20%

0%

2 0 0 4 Rok

Rys. 7. Średnia skala przekroczenia planowanych kosztów realizacji projektów SI w latach 1994 - 2004 w odstępach dwuletnich

Źródło: [18]7.

Jak zaprezentowano w tabeli 5, w wyniku wyżej przedstawionych zjawisk straty spowodowane niepowodzeniem projektów SI w aspekcie ilościowym w okresie analizowanej dekady zmalały przypuszczalnie (por. pkt 4) o maksimum 77 mld USD, czyli ponad dwukrotnie (o 55% poziomu strat z 1994 r.). Wprawdzie współczynnik niepowodzenia projektów SI spadł w omawianym okresie jedynie o 13 punktów procentowych (z 84 do 71%), to jednak z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, iż zdecydowanie mniejsza była skala strat wywołanych:

■ niepowodzeniem całkowitym - o ponad 34 mld USD (maksymalnie), tj. straty zmalały 1,75 raza;

■ niepowodzeniem częściowym - o prawie 43 mld USD (maksymalnie), tj. straty zmalały niemal 3,5 raza.

W analizowanej dekadzie rozbieżność pomiędzy niew ielką zmianą współczynnika niepowodzenia informatycznych przedsięwzięć projektowych a względnie dużym zmniejszeniem skali strat można wytłumaczyć kom binacją następujących zaobserwowanych zjawisk:

■ spadkiem niepowodzenia całkowitego, a zatem tego, które generuje największe straty, o 13 punktów procentowych, czyli właśnie o tyle, o ile zmniejszył się współczynnik niepowodzenia projektów SI (por. tablica 4);

■ w odniesieniu do niepowodzenia częściowego, które pozostaje na tym samym poziomie (por. rys. 6 i 7):

S spadkiem średniego przekroczenia planowanego czasu o 80 punktów procentowych (por. rys. 6);

S spadkiem średniego przekroczenia szacowanych kosztów o prawie 125 punktów procentowych (por. rys. 7);

zdecydowanym wzrostem liczby realizowanych przedsięwzięć (w latach 1994 - 2000 już aż o 60%), co przy wydatkach na niemal identycznym

7 Przy czym w [12] i [15] podana jest inna wielkość dla 1994 r.: zamiast 180% widnieje tam 189%.

poziomie (por. tablica 5) oznacza, że przeciętnie stały się one tańsze i mniejsze.

Tablica 5. Skala strat w wyniku niepowodzenia ilościowego projektów SI w roku 1994 2002 i 2004 w USA

Źródło strat 1994 2002 20048 Zmiana

2004/19949

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: [12], [16] i [18].

W edług opinii analityków ze Standish Group główną przyczyną zanotowanego w okresie dekady spadku skali chaosu w realizacji projektów SI z punktu widzenia niepowodzenia ilościowego oraz zmniejszenia strat z tego tytułu była minimalizacja zakresu realizowanych przedsięwzięć, stanowiąca konsekwencję częstszego stosowania wraz z upływem czasu iteracyjnego podejścia do projektowania - w przeciwieństwie do podejścia kaskadowego, wymagającego zdefiniowania wszystkich wymagań na samym początku cyklu projektowego, co - jak pokazuje praktyka - nie jest możliwe [17].

Ów pogląd znajduje odzwierciedlenie w aktualnym zestawieniu czynników niepowodzenia informatycznych przedsięwzięć projektowych (por. tablica 3).

8 Przypomnijmy, iż dane za rok 2004 pochodzą z szacunków dokonanych przez autorkę niniejszego opracowania na podstawie danych za rok 2002 [16] i przy założeniu braku zasadniczej zmiany w poziomie wydatków w roku 2004 w zestawieniu z rokiem 2002 (ok.

255 mld USD). Nie uwzględniono w nich również wzrostu średniego przekroczenia czasu i kosztów, który zanotowano w 2004 r. w stosunku do roku 2002 (dotyczy ilościowego niepowodzenia częściowego).

9 W związku z faktem, iż dane za rok 2004 pochodzą z szacunków, również te zmiany mają charakter szacunkowy.

Zaobserwowane w analizowanym okresie pozytywne zmiany m ogą świadczyć o tym, że po upływie dekady osoby zarządzające informatycznymi przedsięwzięciami projektowymi rzeczywiście doceniły znaczenie czynników niepowodzenia projektów SI i próbowały w praktyce im zapobiegać. Potwierdzenie tego wniosku znajdziemy w komentarzu Jima Johnsona, prezesa Standish Group, do wyników raportu z 2003 r.: „Peaple have become much more savvy in project management. When we first started the research, project management was a sort o f blackart. People have spent time trying to get it right (...). ” [17].

Ciągle pozostaje wszak pytanie, czy to już wszystko, co można zrobić, czyli czy faktycznie wykorzystuje się wszystkie możliwości zapobiegania upadkom projektów SI? Spowodowane wszak niepowodzeniem przedsięwzięć w aspekcie iloścowym „koszty (...) błędów i przekroczeń to tylko szczyt przysłowiowej góry lodowej. Koszty utraconych [przez użytkow nika — przyp. aut.]

możliwości nie są mierzalne, ale swobodnie mogłyby wynieść biliony dolarów (...). [Na przykład - przyp. aut.] porażka w tworzeniu niezawodnego oprogramowania do obsługi bagaży na nowym lotnisku w D enver kosztuje miasto 1,1 miliona dolarów dziennie.” [12]. Te straty zaś w ynikają z niepowodzenia projektów SI w aspekcie jakościowym, czyli z niewystarczającego poziomu zgodności dostarczonego produktu końcowego z wymaganiami wyspecyfikowanymi przez użytkownika pod względem funkcji i cech.

Dane dotyczące kształtowania się niepowodzenia jakościowego informatycznych przedsięwzięć projektowych w latach 1994 - 2004 przedstawiono na rys. 8. Z zaprezentowanego tam wykresu wynika, iż:

■ W odniesieniu do wszystkich projektów SI, które zakończyły się stworzeniem produktu końcowego:

S w okresie dekady przeciętne niepowodzenie w aspekcie jakościowym spadło jedynie o 4 punkty procentowe - z 40% w 1994 r. do 36% w 2004 r-;

^ w latach 1994 - 2000 średnia skala niepowodzenia w aspekcie jakościowym systematycznie malała - w sumie spadła o 10 punktów

procentowych;

^ nigdy w historii badań SG przeciętna zgodność produktu końcowego z wymaganiami użytkownika pod względem cech i funkcji nie przekroczyła poziomu 70% - była ona największa w 2000 r.;

po 2000 r. średnie niepowodzenie jakościowe ma wyraźną tendencje rosnącą.

■ W odniesieniu do projektów SI, które zakończyły się niepowodzeniem częściowym, a zatem dla znacznej większości przedsięwzięć zrealizowanych (por. współczynnik sukcesu i niepowodzenie częściowe w tabeli 4),

prawdopodobnie:

S w okresie dekady przeciętne niepowodzenie w aspekcie jakościowym spadło o 8 punktów procentowych - z 58% w 1994 r. do 50% w 2004 r.;

w latach 1994 - 2000 średnia skala niepowodzenia w aspekcie jakościowym znacznie się zmniejszyła;

po 2000 r. średnie niepowodzenie jakościowe ma wyraźną tendencje rosnącą.

6 0%

50%

4 0 %

30%

20%

10%

0 % , . , . . .

1994 1996 1998 2 0 0 0 2 0 0 2 2 0 0 4 R o k

□ brak w y m ag an y ch funkcji i c e c h w p ro d u k cie końcow ym dla w szy stk ich zrealizow anych projektów SI (tj.

z a w yjątkiem porzu co n y ch );

□ h ipotetyczny b rak w y m ag an y ch funkcji i c e c h w produkcie końcow ym dla projektów SI z a k o ń cz o n y ch n iep o w o d zen iem c z ęścio w y m (dla 2 0 0 4 r. d a n e sz acu n k o w e).

Rys. 8. Średnia skala niepowodzenia jakościowego projektów SI w latach 1994 - 2004 w odstępach dwuletnich

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: [12], [15], [16] i [18],

W p ra w d zie w całym an alizow any m okresie niep o w o d zen ie w aspekcie ja k o śc io w y m n ieco zm alało , je d n a k n iew ielk a ja k na dekadę skala zm ian (n ie z ale ż n ie od g ru p y u w zg lęd n ian y ch p ro jek tó w SI), a p rzede w szystkim je g o w z ro st po 200 0 r. (dla każdej u w zględnianej n a p ow yższy m w ykresie g ru p y p ro je k tó w SI) n a su w a ją pew ne w ątpliw ości co do w cześniej w ysuniętego w n io sk u o rzeczy w isty m d o cen ieniu w p rak ty ce zn aczenia czynników n iep o w o d z en ia in fo rm aty czny ch przed sięw zięć p rojek tow y ch - trudno b o w iem sto p ień z a p o b ieg a n ia tym czyn n ik om w p rzyp ad k u tak niskiego, n ieg d y ś i o b ecn ie, sto p n ia zg od n o ści d osta rczo n eg o p roduk tu końcow ego z w y m a g a n ia m i w y sp ecy fik o w a n y m i p rzez u żytk ow n ik a uznać n a w et za „ w y sta rcza ją co d o b ry ” . T ym b ard ziej, że w zrost niep ow od zen ia ja k o ś c io w e g o to nie je d y n a n eg aty w n a zm ian a zano tow an a w ostatnich latach.