"Dienst und Amt : Überlebensfragen der Kirchen", Ferdinand Hahn, Wilfried Joest, Bernhard Kötting, Heribert Muhlen, Regensburg 1973 : [recenzja]

Henryk Bogacki

"Dienst und Amt : Überlebensfragen

der Kirchen", Ferdinand Hahn,

Wilfried Joest, Bernhard Kötting,

Heribert Muhlen, Regensburg 1973 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 44/2, 202-203

202

R ozpraw a G a a r a jest d ziełem im p on u jącym , a le n ie sta n o w i lek tu ry ła t ­ w ej. A utor zb y t często p o słu g u je się n eo lo g izm a m i p o leg a ją cy m i na sw o isty m „zn iem czen iu ” w y ra zó w łaciń sk ich (np. p r ä te r s k r ip tu r a le T r a d itio n , k o n se n -

su a le V erk ü n d ig u n g , k o ll e k ti v -k o n s zie n tia l, k a u sa lu rsä ch lich e W irk sa m k e it...).

N ierzadko dla zrozu m ien ia autora trzeba się g a ć w p ro st do d zieła F r a n z e l i - n a odznaczającego się p recyzją języ k a łaciń sk iego. M im o tych u trudnień ro z­ p raw a sta n o w i cen n e d zieło i je s t dalszym o g n iw em w badaniu etap ów ro z­ w o ju k atolick iej teo lo g ii T radycji.

K s. H e n r y k B o g a ck i SJ, W a r sza w a

F erd in an d H A H N — W ilfried JO E ST — B ernhard K Ö T T IN G — H erib ert M ÜH LEN, D ie n st u n d A m t. Ü b e rle h e n sfra g e n d e r K irc h e n , R egensburg 1973, V erlag F ried rich P u stet, s. 103.

N ie w ie lk i tom ik za w iera cztery refera ty w y g ło szo n e w M onachium w k w ie ­ tn iu 1972 r. podczas sp otk an ia ew a n g e lic k o -k a to lic k ie g o p ośw ięcon ego o m ó ­ w ie n iu za g a d n ien ia u rzęd ów i p osłu g w K ościele. D ram atyczn y p od tytu ł św ia d czy o zn aczen iu p r zy p isy w a n y m przez w y d a w c ó w tem u prob lem ow i.

F. H a h n (ew a n g elik ) stw ierd za , że u w a ru n k o w a n ia h istoryczn e n a jsiln iej zaznaczają się w N o w y m T esta m en cie n a od cin k u o rgan izacji ów czesn ych w sp óln ot. N a to m ia st tr w a łe zn aczen ie dla K ościoła n astęp n ych p ok oleń p o ­ siad ają zasad y, ja k im i k iero w a n o s ię w ó w cza s przy ro zw ią zy w a n iu za ch o ­ dzących przypadków . N ie ste ty w u jęciu autora d om in u je szk icow e zob razow a­ n ie h istoryczn ych przem ian p o szczególn ych fu n k c ji nad w y d o b y ciem o w y ch trw a ły ch zasad m iarod ajn ych dla ustroju K ościoła w szy stk ich w iek ó w .

Ze stron y k a to lick iej B. K ö 11 i n g p rzed staw ia p rzejście od czasów a p o ­ sto lsk ich do n ow ej organ izacji K ościoła po zb u rzen iu Jerozolim y. O pracow anie sta n o w i zw ięzłą sy n tezę w y n ik ó w badań tego trudnego problem u, g d zie w ie le brak u jących o g n iw trzeb a „u zu p ełn iać” in terp eta cją zach ow an ych d o k u m en ­ tów .

W. J o e s t zajm u je się k w e stią urzędu w te o lo g ii ew a n g elick iej. S tw ierd za , że obecnie brak w p ro testa n ty zm ie jed n olitej k on cep cji urzędu, a na w s z y ­ stkich odcinkach trw a ją dysk u sje. A utor p ragn ie od różnić trw a łe pu n k ty, w y ­ m agan e przez E w a n g elię, od zm ien n ych struktur. Jed n ak że dochodzi do w n io ­ sku, że w ła śc iw ie n ie m ożna m ó w ić o za rezerw o w a n iu p ew n y ch fu n k cji zw iązan ych z g ło szen iem E w a n g elii (p ojm ow an ym łą czn ie z u d zielan iem chrztu i sp ra w o w a n iem W ieczerzy P a ń sk iej) w y łą c z n ie dla p iastu n ów posług u rzędow ych. K o ścio łem k ieru je C hrystus przez sło w o E w a n g elii za p o śred ­ n ictw em p oszczególn ych posług i p ow szech n ego k a p ła ń stw a w iern y ch i w ten sposób w szy scy u czestn iczą w k iero w a n iu K ościołem . J o e s t u patruje różnicę jed y n ie w tym , że u rzęd ow ym m in istrom p o w ierza s ię troskę o całą k o n k r e t­ ną w sp óln otę. J ed n ak że n a w e t to ro zróżn ien ie n ie je st w ed łu g n ieg o a b so ­ lu tn e, gdyż z w y k li w ie r n i rów n ież m ogą taką trosk ę w yzyw ać... K o n se k w e n ­ tnie n ie zn ajd u je w e w sp ó łczesn y m ch rześcija ń stw ie stru k tu r w y w o d zą cy ch się z u sta n o w ien ia Bożego, lecz tylko zm ien n e h isto ry czn e fo rm y o rg a n iza cy j­ ne. N iezm ien n ą pozostaje w ła śc iw ie tylko k on ieczn ość gło szen ia E w an gelii...

H. M ü h l e n tw ierd zi, że w K o ściele n a stęp o w a ła sto p n io w o sw o ista m i­ styczn a id e n ty fik a c ja hierarchów z B ogiem . Oni w ła śn ie u w a ża li sieb ie za w y łą czn y ch Jego p rzed sta w icieli (katechizm Sob oru T rydenckiego: qu od D ei

im m o r ta lis v im e t n u m e n a p u d nos ten ea n t). P od tym w zg lęd em Sobór W a ­

tyk ań sk i II oznacza przełom , gdyż daje początek o d m ito lo g izo w a n iu w ła d zy kościeln ej z za ch o w a n iem jed n ak że p ra w d ziw ie m istery jn eg o charakteru jej p o sła n n ictw a zbaw czego. A n a lo g iczn ie pozycja w ła d cy w K ościołach w y w o ­

R E C E N Z JE

203

dzących się z R eform acji b yła w p ew n y m sto p n iu o d p o w ied n ik iem sta n o w isk a h ierarchów w K ościele k atolick im (das „ la n d e sh e rrlic h e K ir c h e n r e g im e n t”). R ozw ażan ia sw o je u m ieszcza M i i h l e n na tle w ła sn y c h p ogląd ów na tem at d e sa k r a liz a c ji5. Twuerdzi, że poprzednia ew o lu cja zrozu m ien ia u rzędów k o ś ­ cieln ych n a stęp o w a ła pod w p ły w e m listó w p astersk ich , n a to m ia st na p rzy ­ szłość p rzew id u je rozw ój kon cep cji urzędu w duchu w czesn y ch listó w P a w io ­ w ych oraz listu do E fezjan . Jed n ak że autor n ie p recyzu je form tego rozw oju, a le p op rzestaje na og ó ln ik o w y m postu lacie, że K o ścio ły m uszą znaleźć n ow e sposoby g ło szen ia w sz y stk im ludziom m isteriu m zb a w ien ia .

Choć w ła śc iw e rozw iązan ie problem u posług w K o ściele w y d a w cy traktują jak o k w e stię życia lub śm ierci K ościołów , autorzy są bardzo p o w ścią g liw i w p o zy ty w n y ch propozycjach.

K s. H e n r y k B o g a ck i SJ, W a r sza w a

D lO r f^ S IU S von A L E X A N D R IE N , D as e rh a lte n e W e r k , w yd . W. A. B i e - n e r t , S tu ttg a rt 1972, H iersem ann , s. 137 (B ib lio th e k d e r g riech isch en L ite r a ­

tu r , t. II).

C zw arty k ie r o w n ik szk oły k atech etyczn ej i b isk u p A lek sa n d rii D i o n i z y od egrał w ie lk ą rolę w K o ściele za czasów cesarzy D e c j u s z a i W a l e r i a ­ n a . N ie ste ty o jeg o życiu , d ziałaln ości p isa rsk iej i d u szp astersk iej p osiad am y za led w ie fra g m en ta ry czn e w iad om ości. C enną jed n ak pozycją dla poznania tego biskupa je s t drugi tom n ied a w n o rozpoczętej n iem ieck iej serii p r z e k ła ­ dów p isarzy w czesn o ch rześcija ń sk ich B ib lio th e k d e r g riech isch en L ite ra tu r , p rezen tu jący w e w stę p ie ży cie i działaln ość D i o n i z e g o , dalej przekład z a ­ ch ow an ych fr a g m e n tó w jego p ism , w reszcie k om en tarz, w y k a z źródeł i b ib lio ­ g ra fii oraz in d ek sy: b ib lijn y , n a zw o w y i rzeczow y.

W stęp za słu g u je na u w a g ę ze w zg lęd u na o d tw o rzen ie z fragm en taryczn ych w ia d o m o ści ca ło k szta łtu d ziałaln ości k o ścieln ej b isk u p a A lek san d rii. T łum acz W. A. B i e n e r t, o m a w ia w e w stę p ie d ziałaln ość D i o n i z e g o na s ta n o w i­ sk u k iero w n ik a szk o ły a lek sa n d ry jsk iej, n a stęp n ie na k a ted rze b isk u p iej, d a­ lej stosu n ek do p rześla d o w a n ia D e c j u s z a , k łop oty ze schizm ą n ow acjań sk ą m ilen a ry sty czn y nastrój egip sk iego ch rześcijań stw a, w reszcie spór z biskupem R zym u D i o n i z y m , p rześla d o w a n ie W a l e r i a n a i o sta tn ie lata biskupa A lek san d rii. N ie pom ija w y d a w ca o m ó w ien ia D i o n i z e g o jako pisarza i k o ścieln eg o p olityk a, dalej jego sposobu u p ra w ia n ia egzeg ezy b ib lijn ej, jego filo zo ficzn eg o w y k szta łcen ia , w reszcie teologiczn ego zn aczenia.

Sam p rzekład d otyczy w szy stk ich fra g m en tó w p ism D i o n i z e g o , za ch o ­ w an ych n ie ty lk o w język u greck im , lecz także w p rzek ład ach syryjskich i orm iańskich. P rzek ła d ob ejm u je listy do różnych osób, listy na tem a t chrztu, pokuty w ielk a n o cn e, fra g m en ty rozpraw teo lo g iczn y ch i eg zegetyczn ych .

J eśli p ierw szy tom serii B ib lio th e k d e r g riech isch en L ite r a tu r publikujący przekład W ie lk ie j k a te c h e z y G r z e g o r z a z N y ssy za w iera ł kom entarz w n iek tórych p rzypadkach op racow an y do rozm iarów m ałych rozpraw , tc w om aw ian ym tom ie u w agi ograniczają się do w sk a za n ia źródeł, lakonicznych ob jaśn ień rea lió w , w sk a za n ia do bib liografii. D ok ład n y indeks b ib lijn o -n a zw o - w y i z a le d w ie 6 2 -h a sło w y in d ek s rzeczo w y zam yk ają cenną pozycję dla p o ­ zn an ia K ościoła trzeciego w ieku.

K s. E m il S ta n u la C S sR , W a rsza w a

5 H. M ü h l e n , E n tsa k ra lisieru n g . Ein ep o ch a les S c h la g w o rt in sein er B e ­

d eu tu n g fü r d ie Z u k u n ft d e r c h ristlich en K ir c h e n , P aderborn 1971. Por. C o l­