Józef Wiesław Rosłon
"Die Umwelt Jesu. Politik und Kultur
in neutestamentlicher Zeit", Werner
Dommershausen,
Freiburg-Basel-Wien 1987 : [recenzja]
Collectanea Theologica 58/2, 178-179
m ó w ić o p o d m io c ie , k tó r y n ie p o d le g a p r a w u k a r n e m u , n a le ż a ło p o w ie d z ie ć 0 o k o lic z n o śc ia c h , k tó r e zn o sz ą p o c z y ta ln o ść p r a w n o - k r y m in a ln ą . N a s tro n ie 313 w to m ie c z w a rty m a u to r , k o m e n tu ją c k a n . 1313, s tw ie rd z a : „ J e ż e li p o d o k o n a n iu p r z e s tę p s tw a z m ie n ia się u s ta w a , n a le ż y sto so w a ć k o rz y s tn ie js z ą d la p rz e s tę p c y (§ 1). Z a w sz e b ęd zie to u s ta w a p r z e w id u ją c a m n ie j szą k a r ę ” . P rz y to c z o n y w n io s e k m a c h a r a k t e r z b y t o g ó ln y , g d y ż d z ie je się ta k n a ogół, a le n ie zaw sze. U s ta w ą k o rz y s tn ie js z ą d la s p r a w c y m oże b y ć b o w ie m ta k ż e u s ta w a , k tó r a g ro z i s u r o w s z ą s a n k c ją k a r n ą , lecz m im o to s tw a r z a m u k o rz y s tn ie js z ą s y tu a c ję ze w z g lę d u n a m o żliw o ść o d s tą p ie n ia od u k a r a n ia , z a w ie sz e n ia k a r y lu b n a d z w y c z a jn e g o je j z ła g o d z e n ia . R e a liz u ją c z a sa d ę p ro reo m i
tio r , n a le ż y b ra ć p o d u w a g ę c a ło k s z ta łt p rz e p is ó w p o ró w n y w a n y c h u s ta w
(łączn ie z u s ta w ą p o ś re d n ią ), czy li w s z y s tk ie s k ła d n ik i o b ie k ty w n e i s u b ie k ty w n e , k tó r e s t w a r z a ją le p s z ą s y tu a c ję d la sp ra w c y . J a k ju ż w y ż e j p o w ie d z ia n o , w s p o m n ia n e u w a g i w ż a d n y m w y p a d k u n ie p o m n ie js z a ją z a sa d n ic z e g o z n a c z e n ia o m a w ia n e g o d z ie ła . P r a c a s ta n o w i r z e c z y w iście c e n n ą p o z y c ję fa c h o w ą n ie ty lk o d la s p e c ja lis tó w w d z ie d z in ie p r a w a k a n o n ic z n e g o , a le ta k ż e d la d u sz p a s te rz y , a n a w e t o só b św ie c k ic h , k tó r e p r a g n ą p o sz e rz y ć lu b p o g łę b ić sw o ją w ie d z ę te o lo g ic z n ą i p ra w n ą . N a ra z ie , od w y d a n ia K o d e k su P r a w a K a n o n ic z n e g o , d zieło ks. S z ta fro w s k ie g o je s t je d y n y m k o m p le tn y m p o d rę c z n ik ie m w n a s z e j li te r a tu r z e k a n o n is ty c z n e j. Z e w z g lę d u n a w a lo ry m e r y to ry c z n e , m e to d o lo g ic z n e o ra z w ie le in n y c h p o z y ty w n y c h cech do p o d rę c z n ik a te g o z aw sze c h ę tn ie i z p o ż y tk ie m b ę d ą sięg ać w szy scy z a in te re s o w a n i p ra w e m k a n o n ic z n y m . A u to ro w i d z ie ła , k s. p ro f. E d w a rd o w i S z ta - fro w s k ie m u , n a le ż ą się w y ra z y u z n a n ia i w d z ię c z n o śc i za to, że w t a k k r ó tk im c z a sie po w y d a n iu K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o w z b o g a c ił k a n o n is ty k ę o w a ż n ą p o z y c ję , k tó r a d a je c z y te ln ik o w i p e łn y o b ra z n o w e g o p r a w a k o ścieln eg o .
k s. J e r z y S y r y j c z y k , W a r sza w a
W e rn e r D O M M E R S H A U S E N , D ie U m w e lt J e su . P o litik u n d K u l t u r in n e u te -
s ta m e n tlic h e r Z e it, F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1987 (w y d . 4 ja k o sp e c ja ln e ), V e rla g
H e r d e r , s. 136 (T h e o lo g isc h e s S e m in a r).
P o rę c z n a k s ią ż e c z k a o w y m ia r a c h 12 X 20 c m w k a r to n o w e j b ły sz c z ą c e j o k ła d c e , ła tw o m ie sz c z ą c a się w k ie s z e n i m a r y n a r k i, z a w ie r a w sk o n d e n s o w a n e j fo r m ie m n ie j w ię c e j tr e ś ć d w ó c h to m ó w N o w y T e s ta m e n t na tle e p o k i p ió r a ks. E. D ą b ro w s k ie g o , z s e r ii k o m e n ta rz y do N o w eg o T e s ta m e n tu , o czy w iśc ie b ez lic z n ie ta m p o d a n y c h ilu s tr a c ji i m a p , a le za to o b e jm u je z a się g iem h is to ry c z n y m c zasy od p o w s ta n ia ż y d o stw a , czy li od 539 r. p rz e d C h r. do czasó w H a d r ia n a (138 r. po C hr.). T o o d n o śn ie d o d z ie jó w k o ń c a S ta re g o T e s ta m e n tu i p o c z ą tk ó w c h rz e ś c ija ń s tw a . P o n a d to m a m y w n ie j c o m p e n d iu m do I n s titu tio n e s b ib lic a e , czyli „ży cia c o d z ie n n e g o ” w w y m ie n io n y c h c z a sa c h w P a le s ty n ie . J a k p o d a je a u to r w p rz e d m o w ie do w y d a n ia z 1977 r., k s ią ż k a p o w s ta ła z w y k ła d ó w n a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m w T re w irz e i o b liczo n a je s t w ła ś n ie n a d o s ta rc z e n ie p ra k ty c z n e j p o m o cy do le p sz e g o z ro z u m ie n ia ś r o d o w is k a ż y d o w s k o -c h rz e ś c ija ń s k ie g o , a z w ła sz c z a b o g a c tw a o trz y m a n e g o w d z ie d z ic tw ie C h ry s tu s o w y m (E f 1,18). C e n n a je s t t a p o m o c zw ła sz c z a d la s tu d e n tó w teo lo g ii, n a u c z y c ie li re lig ii, d u s z p a s te rz y i w s z y s tk ic h m iło ś n ik ó w B ib lii. S zczeg ó ln o ść w y d a n ia c z w a rte g o z 1987 r. p o le g a n a p r z e jr z e n iu l i t e r a t u r y 1 w p ro w a d z e n iu n o w y c h p o z y c ji z o s ta tn ie g o d z ie się c io le c ia w m ie js c e s t a r szych.
A u to r (u r. w 1919 r.) je s t e m e r y to w a n y m p ro f e s o re m w y k ła d a ją c y m in t r o d u k c ję b ib lijn ą i n a u k i p o m o cn icze n a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m w T re w irz e . Z a jm u je się d u s z p a s te rs tw e m , m ie s z k a ją c w D avos.
C zęść p ie r w s z a w 10 p a r a g r a f a c h t r a k t u j e o p o lity c z n y c h d z ie ja c h N ow ego T e s ta m e n tu , się g a ją c , ja k b y ło w sp o m n ia n e , do p o c z ą tk ó w im p e riu m p e rs k ie g o . Z a ra z po sp isie rz e c z y i w y k a z ie s k r ó tó w z o s ta ła p o d a n a li t e r a t u r a o g ó ln a
R E C E N Z J E
d la o b u części z p o z y c ja m i s ię g a ją c y m i do 1983 г., a le k a ż d y p a r a g r a f p o p rz e d z a p o n a d to l i t e r a t u r a szczeg ó ło w a. J e d n a i d ru g a p o d a je p o z y c je n ie ty lk o n ie m ie c k ie , lecz ró w n ie ż a n g ie ls k ie , fr a n c u s k ie , w ło sk ie czy h is z p a ń s k ie . W z w ią zk u z ty m św ia d o m ie z re z y g n o w a ł a u to r z o b s z e rn ie js z y c h p rz y p isó w . C h a r a k t e r p u b lik a c ji z w a ln ia te ż z d y s k u s ji n a u k o w y c h .
W ra c a ją c do tr e ś c i części p ie rw s z e j, o so b n e p a r a g r a f y p o św ię c o n e są n a s tę p u ją c y m z a g a d n ie n io m : P o c z ą tk i ż y d o s tw a w c za sa c h p e r s k ic h (539—
332). A u to r w y z n a je p o g lą d , że N e h e m ia s z p rz y b y ł p rz e d E z d ra s z e m do J e r o
z o lim y (za V. P a v lo v s k ÿ m , a le w s k a z u je i p ró b ę n o w eg o ro z w ią z a n ia ), w sp o m in a k r ó tk o ta k ż e o 5/4 w ie k u , m a ło u d o k u m e n to w a n y c h . N a s tę p n y p a r a g r a f to P to le m e u s z e , h e lle n iz m i p a n o w a n ie s y r y js k i e (331— 142) — a u t o r n ie p o d a je b liż sz y c h d a n y c h co do śm ie rc i A n tio c h a IV (w B ib lii są ró ż n e w e r s je jeg o śm ie rc i). Z k o le i o m a w ia n e je s t p a ń s tw o h a s m o n e js k ie (142— 63), R z y m i P a le s ty n a w la t a c h 65— 37 p rz e d C h r. (P o m p e ju sz , H y r k a n I I i A n ty g o n o s), H e ro d I (37— 4), p o d z ia ł p a ń s t w a H e ro d a , p r o k u r a to r o w ie rz y m s c y i A g ry p p a I (6— 44), ż y d o w sk i s a m o rz ą d i p a r t i e (tu z a jm u je się k r ó tk o ą u m r a ń c z y k a m i p rz y o m a w ia n iu e ss eń czy k ó w ). S a d u c e u sz ó w a u to r o k r e ś la ja k o p a r t ię p a n ó w , fa ry z e u s z ó w — m ie s z c z a ń s k ą (o b y w a te lsk ą ? ). N a s tę p n y o k re s to P a le s ty n a i R zy m w la ta c h 44— 70, w re s z c ie o s ta tn i p a r a g r a f p o św ię c a o g ó ln ie ż y d o stw u i c h rz e ś c ija ń s tw u w c z a s a c h n o w o te s ta m e n to w y c h — ch o d z i o u s to s u n k o w a n ie się ró ż n y c h c e s a r z y rz y m s k ic h do ż y d ó w i do c h rz e ś c ija n o ra z o p ro b le m p r z e ś la d o w a n ia c h rz e ś c ija n . C zęść d r u g a n o si t y t u ł D z ie je k u l t u r y N o w e g o T e s ta m e n tu . N u m e ra c ja p a r a g r a f ó w je s t k o n ty n u o w a n a i o b e jm u je §§ 11— 15, m ia n o w ic ie z a g a d n ie n ia : G o sp o d a rk a p o za P a le s ty n ą i w P a le s ty n ie ; S to s u n k i sp o łe c z n e w ż y d o s tw ie (tu m o w a te ż o r o d z in ie i m a łż e ń s tw ie ); S y tu a c ja sp o łe c zn a w im p e r iu m r z y m s k i m (o ro d z in ie i n ie w o ln ic tw ie ); K u lt w ś w ią ty n i i sy n a g o g a (tu ta k ż e
0 słu ż b ie B o żej w sy n a g o g a c h w c z a sa c h Je z u s a ) o ra z „ R elig ie lu d o w e ” i ich
k u l t y — tu je s t m o w a o b ó s tw a c h g re c k ic h i rz y m s k ic h , in n y c h p r a k ty k a c h
re lig ijn y c h , m is te ria c h , k u lc ie w ła d c ó w o ra z gnozie. S ą to s p r a w y , k tó r e p o ja w ia ją się często p rz y w y ja ś n ia n iu te k s tó w b ib lijn y c h , z w ła sz c z a w k o m e n ta r z a c h tzw . re lig io z n a w c z y c h czy la ic k ic h , a w ię c w ia r a w b ó s tw a u z d r a w ia ją c e , ja k A sk le p io s, w z a k lę c ia i m a g ię s y m p a ty c z n ą , a s tro lo g ię z je j h o ro s k o p a m i, w m a n ty k ę (A p o llo d a ją c y o d p o w ied zi p rz e z P y tię ), w y k ła d sn ó w 1 s e n n ik i (A rte m id o r z E fezu ), w ró ż b y z ró ż n y c h z n a k ó w . K ró tk o o m ó w io n e z o sta ły m is te r ia e le u z y js k ie , d io n iz y js k ie , m it o K y b e li i A ttis ie , m is te r iu m Iz is -S a r a p is lu b O z y ry sa o ra z M itry , ro z p o w sz e c h n io n e w im p e riu m rz y m sk im .
D zięk i sz c z ę ś liw e m u p o łą c z e n iu w je d n e j k sią ż e c z c e w ie lk ie j p o lity k i ze s p r a w a m i g o sp o d a rc z y m i, sp o łe c z n y m i, r e lig ijn y m i i k u lt u r a l n y m i c z y te ln ik b a rd z ie j p o g lą d o w o m oże so b ie p rz e d s ta w ić d z ie ń p o w sz e d n i za c zasó w J e z u s a C h r y s tu s a czy p ie rw s z y c h c h rz e ś c ija n w im p e riu m rz y m s k im , a p rz e z ro z sz e rz e n ie p e rs p e k ty w y w s te c z a ż do c zasó w p e rs k ic h o tr z y m u je w y ja ś n ie n ie d la w ie lu z ja w is k , s ię g a ją c y c h k o rz e n ia m i do p o c z ą tk ó w o d n o w y ż y c ia o czyszczo n e j „ r e s z ty ” Iz r a e la po p o w ro c ie z n ie w o li b a b ilo ń s k ie j. O czy w iście, ilu s tr a c je i w y k re s y czy m a p k i n a d a ły b y jeszcze b a rd z ie j r u m ie ń c ó w ż y c ia te m u ś ro d o w isk u , a le n ie m o ż n a ż ą d a ć za w ie le od k ie s z o n k o w e j n ie m a l p o m o c y b ib lij n e j. W sk a z a n a je s t n ie ty lk o w d z ięczn o ść, a le i n a ś la d o w n ic tw o , zw ła sz c z a p rz e z u z u p e łn ie n ie p rz y ty m l i t e r a t u r y p o z y c ja m i p o ls k ic h a u to r ó w i w p o l sk im ję z y k u , bo jeszcze n ie w sz y sc y n a si s tu d e n c i czy m iło ś n ic y B ib lii m o g ą m ieć i ro z u m ie ć l i t e r a tu r ę w s k a z a n ą p rz e z W e rn e r a D o m m e rs h a u s e n a , a c h y b a z n a la z ły b y się p o d o b n e p r o d u k ty „ z a stę p c z e ” (nie g o rs z e j ja k o śc i) k ra jo w e . A n a d z ie je n a to z a ry s o w u ją się c o ra z b a rd z ie j, że w s p o m n ę ro z p o c z ę tą se rię
W p r o w a d z e n ie w m y ś l i w e z w a n ie ksią g b ib lijn y c h p o d re d . k s. J a n u s z a F r a n
k o w sk ie g o — „w k ró tk o ś c i sło w a m y ś li w ie le ” b ez p rz e c ią ż e n ia a p a r a t e m n a u k o w y m , ze w s k a z a n ie m l i te r a tu r y ro d z im e j, z d o p u sz c z e n ie m do g ło su sa m e g o
o rę d z ia b ib lijn e g o .
!["Wstęp do badań nad klasycyzmem postanisławowskim", Piotr Żbikowski, "Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie”, Filologia Polska, z.15(54) Rzeszów 1984 : [recenzja]]()