z. 69 Transport 2009
Sylwester MARKUSIK1, Maria CIEĝLA2 Wydział Transportu, Politechniki lskiej Katedra Logistyki i Transportu Przemysłowego
40-019 Katowice, ul. Krasiskiego 8 1
sylwester.markusik@polsl.pl 2maria.ciesla@polsl.pl
WYBÓR OPTYMALNEGO POŁCZENIA SZYNOWEGO
AGLOMERACJI GÓRNOĝLSKIEJ Z PORTEM LOTNICZYM
KATOWICE – PYRZOWICE
Streszczenie
Jednym z podstawowych zada transportowych w najbliszym czasie na lsku, bdzie szybki przewóz z głównych miast Aglomeracji Górnolskiej (Gliwice, Zabrze, Bytom, Katowice, Tychy, Chorzów, itd.) pasaerów do Midzynarodowego Portu Lotniczego Katowice- Pyrzowice. W artykule przedstawiono wybran do realizacji tras VIa połczenia szynowego lotniska w Pyrzowicach z Aglomeracj Górnolsk, jak równie ocen kryterialn trzech moliwych wariantów realizacji tej trasy.
Słowa kluczowe: transport zintegrowany, sie komunikacyjna, natenie ruchu.
1. WPROWADZENIE
Coraz wiksze potrzeby przewozowe w województwie lskim powoduj, e publiczny transport pasaerski moe stanowi podstaw dobrze funkcjonujcego tam systemu transportowego. Niestety ostatnio odnotowuje si systematyczny spadek przewozów pasaerskich komunikacj publiczn. Podstawow przyczyn odejcia pasaerów od komunikacji publicznej jest zwikszanie si liczby samochodów osobowych oraz ich coraz intensywniejsze wykorzystywanie w realizacji codziennych podróy. Nie bez znaczenia s te coraz nisze „standardy przewozu” oferowane przez komunikacj publiczn.
2. INTEGRACJA KOMUNIKACYJNA LĄSKA
Istnieje potrzeba integracji komunikacyjnej miast Aglomeracji Górnolskiej za pomoc połczenia szynowego zintegrowanego z komunikacj tramwajow i autobusow. Integracja komunikacyjna miast w Aglomeracji Górnolskiej polega powinna na utworzeniu kolejowej linii, przystosowanej do poruszania si po niej nowego typu szybkiego tramwaju, który czsto nazywany jest „szynobusem”. Szybka Kolej Miejska (SKM) powinna w maksymalnym stopniu wykorzystywa istniejc na lsku infrastruktur transportu szynowego (tory, wiadukty, nasypy i wykopy).
Zagadnienie integracji systemów komunikacyjnych na lsku nie jest zagadnieniem nowym. Na przestrzeni ostatnich lat powstało szereg koncepcji połczenia 14 miast tworzcych Aglomeracj Górnolsk, z dynamicznie rozwijajcym si lotniskiem Katowice
– Pyrzowice (rys.1), które w chwili obecnej jest osigalne jedynie samochodem[3]. We wszystkich przedstawionych koncepcjach pominito aspekt integracji transportu pasaerskiego z innymi miastami Aglomeracji w kierunku lotniska w Pyrzowicach. Nie rozpatrywano równie moliwoci włczenia miasta Bytomia oraz miast na zachód od Bytomia (Gliwice, Zabrze) w system połczenia szynowego z lotniskiem w Pyrzowicach. Nowy system transportu szynowego (SKM) rozwizuje w sposób kompleksowy zagadnienie komunikacji midzymiastowej na lsku oraz zapewnia szybkie połczenie z wszystkich duych miast Aglomeracji z lotniskiem w Pyrzowicach [5].
Aglomeracyjna linia szybkiego ruchu SKM jest w zasadzie przeznaczona do masowej obsługi potoków pasaerów i/lub podrónych, wzdłu centralnie połoonych w woj. lskim tras: Gliwice, Zabrze, Bytom (trasa 1, rys.2) oraz Tychy, Katowice, Chorzów, Bytom (trasa 2, rys. 2), dalej przez Piekary l., wzdłu autostrady A1 do MPL Katowice w Pyrzowicach.
Rys. 1. Moliwe warianty połczenia Aglomeracji Górnolskiej z MPL Katowice – Pyrzowice ródło: opracowanie własne.
Optymalne połczenie transportem kolejowym lotniska Katowice- Pyrzowice z Aglomeracj Górnolsk musi spełnia dwie podstawowe funkcje:
1. Funkcja (ekspresowa) połczenia lotniskowego: umoliwia bezporedni i ekspresowy przewóz pasaerów z centrów miast: Gliwice, Zabrze, Bytom i Piekary l. oraz Tychy, Katowice, Chorzów do MPL Katowice w Pyrzowicach oraz poredni przewóz pasaerów z innych miast ssiadujcych z tras SKM-u (np.: Siemianowice, Ruda lska, Tarnowskie Góry) (rys.2).
2. Funkcja transportu aglomeracyjnego: umoliwia bezporednie przejazdy pasaerów z dowolnego miejsca na terenach miast Aglomeracji Górnolskiej do waniejszych miejsc połoonych w ródmieciach tych miast lub ssiednich, do miejsc pracy, do centrów handlowych, miejsc rekreacji, kultu religijnego, i innych.
Niezalenie od wymienionych powyej funkcji, kolej ta moe by wykorzystywana równie jako:
• nocny transport towarowy (kontenery, palety) z MPL Katowice w Pyrzowicach do zakładów przemysłowych Aglomeracji Górnolskiej (np.:Opel – Gliwice, Fiat- Tychy, Liberty – Bytom, itd.),
• transport klientów do supermarketów: M1, Plejada, Macro Cash and Carry, i innych, rozlokowanych wzdłu planowanej linii SKM-u,
• transport studentów z miast i osiedli Aglomeracji Górnolskiej na macierzyste uczelnie (ok. 18.000 osób/dzie),
• wykorzystanie SKM-u jako ruchomej platformy reklamowej.
Jako czynniki determinujce wybór optymalnej trasy Szybkiej Kolei Miejskiej (SKM) naley wymieni [2]:
• wykorzystanie w maksymalnym stopniu istniejcych linii PKP S.A, Sieci PKT Tramwaje lskie S.A oraz nieczynnych lub słabo wykorzystywanych przemysłowych linii kolejowych, normalno i wskotorowych,
• usytuowanie nowych odcinków po relatywnie najkrótszej dostpnej trasie na terenach, których status własnociowy nie bdzie konfliktowy,
• projektowana linia powinna by tak usytuowana, by było moliwe dołczenie do niej innych odcinków bezporednio, lub z wykorzystaniem integracyjnych wzłów komunikacji miejskiej (rys.3),
• na linii ekspresowej z Gliwic oraz z Katowic do MPL Katowice w Pyrzowicach naley usytuowa minimaln liczb przystanków, tylko w centralnych czciach miast, natomiast w ruchu aglomeracyjnym liczba przystanków musi by wiksza, zgodnie z miejscowymi potrzebami,
• czas przejazdu i komfort jazdy w ruchu ekspresowym do MPL Katowice w Pyrzowicach musi by konkurencyjny w odniesieniu do aktualnych czasów przejazdu za pomoc komunikacji samochodowej lub autobusowej (max.40 min.),
• musi powsta jeden bilet (o rónych taryfach) dla komunikacji aglomeracyjnej i ekspresowej, na pocigi SKM oraz dla połcze poprzecznych,
• zastosowane pojazdy szynowe ( w ruchu ekspresowym) powinny rozwija prdko do 160 km/h, posiada nisko połoone wejcia oraz wyjcia na obydwie strony trasy, miejsca na podrczny baga, np.: walizki i torby podróne o masie do 20 kg, dla wózków dziecicych, rowerów itp.
Aby nowa linia SKM spełniła swoje załoone zadania musi posiada nastpujce parametry techniczne [5]:
• długo linii 1(rys.1): 44 km, w tym 31 km po istniejcych torach kolejowych,
• długo linii 2 (rys.1): 42 km (bez odcinka Tychy- Katowice), przy wykorzystaniu istniejcych torów kolejowych na linii Katowice- Chorzów Stary,
• przecitna przepustowo ok. 2000 osób/godz,
• max prdko w ruchu ekspresowym, w terenie niezabudowanym do 160 km/h, • przecitna prdko w obszarze miejskim ok. 30 km/h,
• zakładana rednia prdko komunikacyjna ok. 50 km/h,
Rys. 2. Integracja połcze szynowych (trasy 1 i 2) w kierunku do lotniska ródło: opracowanie własne.
3. IDENTYFIKACJA POTENCJALNYCH ROZWIĄZA SZYBKIEJ KOLEI MIEJSKIEJ W wyniku przeprowadzonej analizy SWOT dla 8 wariantów przebiegu trasy (rys.1), ze wzgldu na najkrótsz odległo i przejcie przez stosunkowo mało zurbanizowane tereny, optymalnym połczeniem Aglomeracji Górnolskiej z MPL Pyrzowice okazała si trasa VI [3]. Jednak po dogłbnej analizie oddziaływania rodowiskowego okazało si, e przebiega ona przez tereny ujte w planie Natura 2000. Std powrót do pierwotnej koncepcji i przesunicie linii kolejowej do obszaru miasta Bytomia, na którym łcz si trasy 1 i 2 (trasa VIa - rys.1) [2, 5].
Rys. 3. Wariant I połczenia trasy 1 i 2 [5] ródło: opracowanie własne.
Rys.4. Wariant II połczenia trasy 1 i 2 [5] Rys. 5. Wariant III połczenia trasy 1 i 2 [5] ródło: opracowanie własne.
Na obszarze Gminy Bytom trasa SKM moe by zrealizowana trzema wariantami, w zalenoci od sposobu połczenia trasy 1 i 2:
1. Wariant I, w którym trasa 1 (od strony Gliwic) oraz 2 (od strony Katowic), łcz si na Dworcu Zintegrowanym: Bytom- Pogoda (rys.3),
2. Wariant II, w którym trasa 1 oraz 2 łcz si na punkcie przesiadkowym Bytom- Obwodnica (rys.4),
3. Wariant III, w którym trasa 1 oraz 2 łcz si na Dworcu Bytom- Arki Boka (rys.5). W wariantach I oraz III połczenie tras nastpi na tzw. Dworcu Zintegrowanym, na którym nastpi integracja z zasadniczym ruchem kolejowym nastpujcych rodków transportu (rys.6):
• autobusy miejskie,
• autobusy midzyregionalne i midzynarodowe, • tramwaje,
Rys.6. Idea dworca zintegrowanego ródło: opracowanie własne.
Na terenie dworców tego typu powinny znajdowa si kasy biletowe, poczekalnie, punkty handlowo- usługowe, a take automaty do sprzeday biletów, itp. W obrbie dworca znajdzie si: parking (typu parc and ride), przystanek autobusowy, tramwajowy oraz postój dla taksówek. Połczenie pojazdów szynowych jadcych z kierunku Gliwic i Katowic zrealizowane zostanie przy pomocy sprzgów automatycznych. Dalsz tras do MPL Pyrzowice obydwa połczone pojazdy pokonuj ju wspólnie. Taka integracja pojazdów szynowych nie bdzie wymagała przesiadek pasaerów jadcych z obydwu kierunków do lotniska.
Wariant II nie posiada cech integracyjnych rónych rodków transportu, poniewa miejsce styku dwóch tras (1 i 2) bdzie posiadało charakter jedynie punktu przesiadkowego. Ze wzgldu na usytuowanie przystanku Bytom – Obwodnica na obrzeach miasta Bytomia, punkt przesiadkowy (niezalenie od jego braku integralnoci) nie bdzie atrakcyjny równie pod wzgldem komercyjnym (handlowym). Obawiajc si problemów z wykupem prywatnych gruntów pod SKM w wariancie I (który usytuowany został prawie w centrum miasta), opracowano wariant III, w którym połczenie trasy 1 i 2 przesunito na tereny, których włacicielem jest Skarb Pastwa. Jednak wariant III przesuwa połoenie Dworca Zintegrowanego (oraz przyszłego centrum handlowego) poza teren centrum miasta Bytomia.
4. WYBÓR WARIANTU DO DALSZEJ ANALIZY
Wyboru jednego z trzech wariantów połczenia trasy 1 i 2 w Bytomiu dokonano w oparciu o metodologi eksperck, zakładajc ocen danego problemu przez niezalenego eksperta/ekspertów, w której bierze si pod uwag wpływ czynników zewntrznych na realno danego rozwizania [1] (rys.7). Eksperci s powoływani ze rodowisk naukowych, społecznych, przemysłowych i samorzdowych (ale w liczbie nie przekraczajcej 10 osób).
Rys.7. Wykres przyczyn i skutków wyboru wariantu połczenia MPL Katowice- Pyrzowice z Aglomeracj Górnolsk (wykres Ishikawy tzw. „Rybia O ”) [5]
ródło: opracowanie własne.
Kryteria wyboru podzielono ze wzgldu na ich wano (atrakcyjno ) oraz wykonalno . Ze wzgldu na wano danego wariantu połczenia mona uwzgldni : wano ekonomiczn, społeczn, rodowiskow oraz moliwo kreowania nowych funkcji przez dane rozwizanie komunikacyjne. Ponadto jako kryterium wykonalnoci uwzgldniono: potencjał aplikacyjny i wdroeniowy danego wariantu [1]. Schemat przyporzdkowania kryteriów szczegółowych do głównych kryteriów przedstawia rys. 8.
Przypisujc odpowiednie wagi dla poszczególnych kryteriów, przy ocenach wariantów w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza nisk istotno danego kryterium, a 5 - odpowiednio wysok jego wano , przy redniej ocenie od wszystkich ekspertów, uzyskano wyniki przedstawione w tabl.1. Oceny takiej mona dokona równie uwzgldniajc opinie ekspertów tego zagadnienia (np.: w oparciu o analiz Delphi), rozwizujc macierz z uzyskanymi ocenami oraz uredniajc uzyskane wyniki.
Rys. 8. Kryteria wanoci wariantów komunikacyjnych ródło: opracowanie własne.
Gdyby jednak sformułowa kryteria oceny poszczególnych wariantów pod ktem ich przydatnoci tylko dla miasta Bytomia, to przy tej samej skali ocen, ich ranking moe wyglda nieco inaczej (tabl.2).
Wano ekonomiczna Wano społeczna
Potencjał wdroeniowy Potencjał aplikacyjny
Moliwoci kreowania nowych funkcji wariantu Wano dla rodowiska
Wano (atrakcyjno )
Tablica 1. Macierz ocen wariantów komunikacyjnych [5] Kryteria oceny wariantu komunikacyjnego
wano wykonalno
Wariant ekonomiczna społeczna dla rodowiska Moliwo kreowania nowych funkcji Potencjał aplikacyjny Potencjał wdroeniowy Łczna liczba punktów I 4 5 2 5 4 3 23 II 4 3 2 3 3 3 18 III 4 3 1 2 4 3 17
ródło: opracowanie własne
Tablica 2: Cechy przydatnoci (atrakcyjnoci) poszczególnych wariantów dla Bytomia [5]
Kryterium oceny Wariant I Wariant II Wariant III
Dostpno drogowa z Centrum Bytomia oraz innych miast 4 5 2
Atrakcyjno dla handlu 5 1 2
Funkcje miastotwórcze 5 1 3
Prawa własnoci terenu 3 2 4
Moliwoci parkingowe 4 1 3
Wygoda dla pasaerów 5 2 5
Konieczno poniesienia nakładów inwestycyjnych 2 3 4
Kompatybilno z Programem Natura 2000 5 5 3
Oddziaływanie rodowiskowe na otoczenie (mieszkaców) 2 3 4
Konieczno wyburze domów mieszkalnych 3 1 1
Moliwo realizacji danej Wersji przez PPP 5 1 2
Moliwo integracji z innymi rodkami transportowymi 5 2 2
Moliwo realizacji wymaganych przez PKP promieni skrtu torów R
4 5 1
Łczna liczba punktów 52 32 36
Stopie spełnienia społecznych oczekiwa [%] 80 50 55
ródło: opracowanie własne
Przy metodzie przedstawionej w tabl. 2, oceny i rankingowania poszczególnych wariantów realizacji połczenia tras kolejowych od strony Katowic i Gliwic w Bytomiu, w kierunku do MPL Pyrzowice wida , e Wariant I posiada najwicej zalet. Patrzc od strony interesów miasta Bytomia Wariant III posiada równie sporo pozytywnych cech, przy zdecydowanej eliminacji Wariantu II. Pomimo subiektywnej oceny wszystkich trzech wariantów połczenia tras z kierunku Katowice i Gliwice do MPL Pyrzowice przez Bytom, wariant I wydaje si by jednak najkorzystniejszy, przy najwyszym stopniu spełnienia oczekiwa lokalnego społeczestwa.
5. BADANIA PREFERENCJI KOMUNIKACYJNYCH ORAZ WZROSTU RUCHU Badania miały na celu wskazanie preferencji komunikacyjnych osób dojedajcych do MPL Katowice - Pyrzowice, w tym przede wszystkim uzyskanie wiedzy na temat gotowoci skorzystania z planowanego połczenia kolejowego z Aglomeracj Górnolsk przez podrónych i pracowników lotniska [3]. Wyniki bada ankietowych gotowoci skorzystania z połczenia kolejowego przedstawiono w rozbiciu na grupy osób o podobnych zachowaniach komunikacyjnych, pochodzcych z obszarów:
1. miast wchodzcych w skład Aglomeracji Górnolskiej, 2. pozostałych miejscowoci województwa lskiego, 3. miejscowoci spoza województwa.
Tablica 3. Gotowo skorzystania z połczenia kolejowego Gotowo skorzystania z połczenia kolejowego
Bezwzgldna Wzgldna
Rejon zamieszkania L.A1 L.
tow.2
Tak Nie Nie wiem T N NW
Aglomeracja Górnolska 59 2,0 33 22 4 55,93% 37,29% 6,78%
Pozostałe miejscowoci woj. lskiego 48 2,1 27 19 2 56,25% 39,58% 4,17%
Miejscowoci spoza województwa 97 2,9 70 20 7 72,16% 20,62% 7,22%
Ogółem: 204 2,4 130 61 13 63,73% 29,90% 6,37%
1
- L. A. – liczba ankietowanych i osób im towarzyszcych w podróy
L. tow. – rednia liczba osób odbywajca podró na lotnisko wraz z ankietowan osob ródło: opracowanie własne na podstawie [3]
rednia gotowo do skorzystania z połczenia kolejowego dla badanej populacji, razem z osobami towarzyszcymi w podróy zwikszyło preferencje do podróy pocigiem do lotniska, ale przy załoeniu dobrej jakoci połczenia szynowego. Dotyczy to zwłaszcza osób mieszkajcych w województwie lskim, ale take poza obszarem Aglomeracji Górnolskiej (tabl.3).
Ruch pasaerski na lotnisku w Pyrzowicach w najbliszych latach bdzie wykazywał stał tendencj rosnc, rzdu 10- 20% w skali roku (rys.9). Oznacza to, e równie liczba pasaerów planowanego połczenia kolejowego w kadym kolejnym roku bdzie jednakowo rosła. Szacuje si, e z usług kolei dowocej pasaerów z Aglomeracji Górnolskiej do lotniska, gotowych skorzysta jest rednio nie wicej ni 50% osób dojedajcych na lotnisko [3]. Daje to wielko redniodobowego potoku podrónych korzystajcych z transportu szynowego do MPL Katowice- Pyrzowice w latach 2012- 2016 jak w tablicy 4:
Tablica 4. redniodobowe natenie ruchu na MPL Katowice- Pyrzowice
Lata 2012 2013 2014 2015 2016
Potoki [osób/dzie] 3800 4250 4900 5700 6800
ródło: opracowanie własne
Załoenia do opracowania prognozy ruchu pasaerskiego w MPL Katowice- Pyrzowice na rok 2012- 2015 były nastpujce [5]:
1. wyjciowy jest rok 2006, z dziennym nateniem ruchu przyjezdnych do MPL Pyrzowice równym 4612 osób/dob [3],
2. wzrost ruchu podrónych wynosi bdzie, rednio 12% rocznie co daje w roku 2012 – 12 000 osób/dob ( tj. 4 320 000 osób/rok- co odpowiada rys.9),
3. 50% z tej liczby byłoby gotowe skorzysta z usług transportu szynowego – ok.6000 osób/dob,
4. rozkład strumieni podrónych z kierunków: zachodniego (Gliwice) i południowego (Tychy) bdzie w takich samych proporcjach jak w roku 2006 [3],
5. rednio 63% podrónych bdzie pochodziło z kierunku zachodniego i południowego, tj. ok. 3800 osób/dzie w roku 2012 (taki sam potok podrónych wystpi w kierunku powrotnym).
Nie bez znaczenia jest tu równie przewidywany wzrost przewozów ładunków (cargo), ze wzgldu na fakt, e na lsku ulokowane s zakłady przemysłowe (Opel - Gliwice, Fiat oraz Suzuki- Tychy), które pracujc w systemie zaopatrzenia zewntrznego Just In Time, bardzo czsto korzystaj z transportu lotniczego. Wzrost przewozów ładunków w MPL Katowice- Pyrzowice przewidywany jest corocznie, ostronie liczc na 10- 15% [5].
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 tys. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ruch pasaĪerski
Rys. 9. Prognoza wzrostu ruchu pasaerskiego w MPL Pyrzowice [4] ródło: opracowanie własne.
Prognoz potoków podrónych (dojazdowych) na całej linii, łczcej Aglomeracj Górnolsk z MPL Katowice-Pyrzowice mona przedstawi zgodnie z rys.10 (jest to tzw. wykres Sankey’a). Taki sam strumie podrónych bdzie kursował w odwrotnym kierunku, od MPL Pyrzowice do poszczególnych miast Aglomeracji.
Do analizy natenia ruchu przyjto rok 2012, jako rok o przewidywanym duym ruchu pasaerskim na lotnisku, zwizany z organizacj EURO 2012. Taki strumie pasaerów w wersji „lotniskowej” (ekspresowej) do Pyrzowic moe zrealizowa zespół trakcyjny FLIRT (firmy Stadler), połczony z kierunku Katowic i z Gliwic na Dworcu Zintegrowanym w Bytomiu. Czas przejazdu pocigu z Katowic to ok. 35 min, natomiast z Gliwic- 40 min. Zwikszony radykalnie ruch pasaerski na MPL Katowice-Pyrzowice, w którym potoki podrónych w ok. 50% bd realizowane przez transport szynowy, bdzie wymagał budowy stacji kocowej w pobliu terminalu pasaerskiego oraz wygodnego przemieszczenia podrónych na stacji kocowej z pojazdu szynowego w obrb terminalu (rys.11).
Rys.10. Natenie potoku podrónych na trasie z Gliwic oraz Katowic do MPL Katowice-Pyrzowice prognozowane na rok 2012 [5]
Rys.11. Wizualizacja połczenia stacji kocowej linii SKM z terminalem pasaerskim ródło: opracowanie własne.
Osobnym i niezalenym zagadnieniem jest ocena potoków ruchu dla wersji Aglomeracyjnej projektowanej linii kolejowej. W tej wersji, skomunikowanie objłoby miasta połoone na linii Tychy- Katowice- Bytom oraz Gliwice- Zabrze- Bytom - Piekary l., jako midzymiastowe połczenia lokalne. Naleałoby tu zaproponowa nowe przystanki, odpowiadajce aktualnemu zapotrzebowaniu lokalnego ruchu pasaerskiego (centra handlowe, nowe osiedla mieszkaniowe itp.), jak to uczyniono ju na trasie Gliwice- Bytom [5].
6. WYBÓR RODKÓW TRANSPORTU
Kryteria wyboru rodków transportu szynowego na linii SKM, które w stosunku do innych rodzajów transportu do lotniska z Aglomeracji Górnolskiej bd wykazywały zalety, s nastpujce:
• zdolno do masowych przewozów pasaerskich przy stosunkowo małej pracochłonnoci i zuyciu energii,
• moliwo zrealizowania trzech podstawowych zalet ruchu pasaerskiego: cigło , regularno i bezpieczestwo,
• minimalny wpływ na rodowisko naturalne, • umoliwienie podróy osobom niepełnosprawnym.
Pojazdy szynowe, które mog by zastosowane na trasach dojazdowych z Katowic i Gliwic do MPL Pyrzowice powinny si cechowa :
• napdem elektrycznym, trakcyjnym,
• nowoczesn lekk, jedno lub dwuczłonow konstrukcj, • wyposaeniem w sprzgi automatyczne,
• moliwoci rozwijania duych prdkoci, rzdu 80 – 160 km/h.
Jako moliwe konstrukcje rodków transportu naley rozway tradycyjne tramwaje szynowe lub jednostki trakcyjne, tzw. szynobusy. Tego typu elektryczne pojazdy trakcyjne (rodki transportu szynowego) najlepiej spełniaj coraz ostrzejsze wymagania stawiane
transportowi w zakresie ekologii, bezpieczestwa, oszczdnoci energii oraz czasu trwania podróy na krótkie i rednie odległoci.
Za szynobus uwaa si lekki wagon lub zespół trakcyjny o napdzie elektrycznym lub spalinowym, słucy do obsługi ruchu pasaerskiego na liniach o rednich potokach podrónych, przy relatywnie duej czstotliwoci kursowania. W porównaniu z tradycyjnym pocigiem (lokomotywa + 1-2 wagon(y)) o podobnej pojemnoci charakteryzuje si wikszymi przyspieszeniami, mniejszym zuyciem paliwa i wikszymi prdkociami (do 120 km/h), osiganymi na tych samych, zwykle drugorzdnych szlakach. Jako rodki transportu aglomeracyjnego mog by tu wykorzystane szynobusy typu: SA 105 (producent ZNTK Pozna) lub EN 81 ( producent PESA Bydgoszcz), których parametry techniczne odpowiadaj wymogom lokalnego ruchu pasaerskiego na lsku.
Na linii ekspresowej (dojazd do lotniska) powinny kursowa modułowe pojazdy szynowe nowego typu, które mog wjeda z toru kolejowego na tramwajowy i odwrotnie (rys.12), a jego maksymalna prdko siga poza miastem do 160 km/h.
Pojazdy dwusystemowe poruszaj si po miecie jak szynobusy (tramwaje), na obrzeach miasta staj si pocigami mogcymi rozwija znaczne prdkoci. W tzw. miejscach stycznych zmienia si zasilanie z miejskiego prdu stałego 750V na prd zmienny kolejowy 15 000V. Na dachu pojazdu i pod podłog umieszczone s stacje transformatorowe i prostowniki. Dwusystemowy tramwaj nowej generacji, moe umoliwi cigło komunikacji midzy centrami miast Aglomeracji lskiej lub midzy centrami tych miast i lotniskiem Katowice- Pyrzowice za porednictwem istniejcej ju infrastruktury kolejowej i tramwajowej. Jedynym warunkiem jest tylko taka sama szeroko toru 1435 mm.
Rys.12. Zespół trakcyjny FLIRT f-my STADLER wybrany do obsługi linii ekspresowej ródło: [5]
Dla celów połczenia miast Aglomeracji Górnolskiej z MPL Katowice- Pyrzowice, szybk kolej regionaln ( o prdkociach do 160 km/h), najlepszy wydaje si pojazd trakcyjny FLIRT firmy STADLER, pomimo, e naley sobie zda spraw, e maksymaln prdko pojazd taki rozwinie jedynie na krótkim odcinku trasy (od Piekar do Pyrzowic- wzdłu autostrady A1, tj. ok. 10 km ).
7. WNIOSKI
• Wzrastajcy ruch pasaerski pomidzy miastami Aglomeracji Górnolskiej a portem lotniczym Katowice – Pyrzowice, wskazuje na konieczno budowy drugiego niezalenego od drogi kołowej, szybkiego połczenia szynowego.
• Optymalna trasa połczenia szynowego, łczcego Aglomeracj Górnolsk z portem lotniczym Katowice - Pyrzowice, musi uwzgldnia równie potrzeby lokalnego ruchu komunikacyjnego oraz wymogi zwizane z ochron rodowiska.
• Budowa połczenia szynowego z MPL Katowice- Pyrzowice moe przyczyni si do oywienia gospodarczego i ograniczenia bezrobocia w miastach Aglomeracji Górnolskiej oraz w gminach, przez które proponowany jest jej przebieg.
• Proponowana lokalizacja linii SKM- u wykorzystuje w 70% istniejce lub nieczynne elementy infrastruktury kolejowej, w tym aktualnie eksploatowane trasy linii kolejowych w 46%.
• Do obsługi ruchu pasaerskiego na trasie ekspresowej (połczenie lotniskowe) oraz w ruchu aglomeracyjnym naley zastosowa rodki transportu najlepiej spełniajce swoje załoone zadania transportowe.
LITERATURA
[1] Projekt Foresight: Priorytetowe technologie dla zrównowaĪonego rozwoju województwa Ğląskiego, Panel nr 6: „Transport i infrastruktura transportowa”, Katowice 2008;
[2] Koncepcja zintegrowanego dwusystemowego połączenia szynowego AirTrans Aglomeracji GórnoĞląskiej z MiĊdzynarodowym Portem Lotniczym Katowice-Pyrzowice, Wydział Transportu, Politechnika lska, 2005;
[3] Koncepcja powiązaĔ komunikacją kolejową MiĊdzynarodowego Portu Lotniczego „Katowice” w Pyrzowicach z Aglomeracją GórnoĞląską, lski Urzd Marszałkowski, Katowice, opracowana przez: WYG International oraz CNTK- Warszawa, 2007;
[4] www.katowice-airport.com
[5] Zintegrowane połączenie Aglomeracji GórnoĞląskiej z MiĊdzynarodowym Portem Lotniczym Katowice – Pyrzowice; Ministerstwo Gospodarki oraz Urzd Miejski w Bytomiu, 2008.
OPTIMUM SELECTION OF RAIL CONNECTION SILESIAN AGLOMERATION WITH KATOWICE - PYRZOWICE AIRPORT
Abstract
In closed time, the basic transportation task on the Upper Silesia, will be fast carriage passengers from main cities of Silesia Agglomeration (Gliwice, Zabrze, Bytom, Katowice, Tychy, Chorzów, etc) to the International Airport Katowice – Pyrzowice. In the article were shown choose to realization route VIa for connection Airport Pyrzowice with Silesia Agglomeration and criteria estimate three possible variants of that route.
Key words: integrated transport, communication network, traffic flow.
Artykuł powstał na bazie konkursu PPP, ogłoszonego przez Ministerstwo Gospodarki w roku 2008,którego laureatem zostało Miasto Bytom, a realizatorem prac badawczych firma Collect Consulting Sp. z o.o. z Katowic oraz Politechnika ĝląska.
