Valorisation and categorisation of the geosites
in the Podtatrze area (Southern Poland)
Waloryzacja i kategoryzacja geostanowisk
na Podtatrzu (Polska południowa)
Anna Chrobak
Pedagogical University of Cracow, Institute of Geography, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków;
e-mail: achrobak@up.krakow.pl
Abstract: The aim of this paper is to propose, valorise and catego-rise the geosites in the Podtatrze Area (Southern Poland). There are 46 geosites available in geodatabases (PGI, PAS and AGH) at this area. The author suggests next 28 geopoints, which can be used in geotourism. They were valorised by the Pereira and Pereira (2010) and Rybár (2010) methods and categorised. This area contains multiple geotourism attractions including inter-esting flysch geological settings, landslides, peatbogs, limestone klippes, various types of rivers with small gorges and paleonto-logical sites. The increase in the number of tourists in the Pod-tatrze region may additionally provide numerous tangible bene-fits in the future, including sustainable tourism, less “congestion” in the Tatra Mountains, more economic diversity and new job opportunities.
Key words: geotourism, geosites, valorisation methods, land-scape, Podtatrze area
Treść: Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie, skategory-zowanie oraz waloryzacja geostanowisk znajdujących się w pol-skiej części Podtatrza (Polska południowa). Na badanym terenie, w dostępnych powszechnie geologicznych bazach danych (PIG--PIB, PAN, AGH), znajduje się 46 geostanowisk. Autorka artykułu proponuje kolejnych 28 obiektów, które mogą zostać wykorzysta-ne w geoturystyce. Badany obszar zawiera różnorodwykorzysta-ne atrakcje geoturystyczne: odsłonięcia skalne, osuwiska, torfowiska, doliny rzeczne z przełomami. Proponowane geopunkty zostały zwalo-ryzowane za pomocą metod stworzonych przez Pereirę i Perei-rę (2010) oraz Rybára (2010). Ciągle rosnąca liczba turystów na Podtatrzu może dostarczyć wielu wymiernych korzyści w przy-szłości, do których zaliczyć należy turystykę zrównoważoną, roz-wój gospodarki oraz nowe miejsca pracy.
Słowa kluczowe: geoturystyka, geostanowiska, metody waloryza-cyjne, krajobraz, Podtatrze
Introduction
Geotourism is a new branch of tourism related to
inan-imate nature, geology, geomorphology, natural resources
of landscape, landforms, rocks and minerals, fossils, with
an emphasis on appreciating the processes that are creating
and created by such features (Hose, 1995, 2000, 2008, 2011,
2012; Stueve et al., 2002; Alexandrowicz Z., Alexandrowicz
S.W., 2002; Słomka, Kicińska-Świderska, 2004; Dowling,
Newsome, 2006; Joyce, 2006; Newsome, Dowling, 2010).
Geotourism belongs to qualified tourism. This means that it
is suitable for people who like adventure and have the skills
to be able to master this kind of tourism (Migoń, 2012).
The Podtatrze region (Podhale, Orava, Liptov and Spiš)
lo-cated around the Tatra Mountains, is one of the best locations
for qualified tourism in Poland and Slovakia. It has amazing
landscapes, gorges, rock outcrops, river valleys and many
oth-er intoth-eresting places of inanimate nature. Regardless of the
nature, the Podtatrze has very good tourist infrastructure and
amazing culture, which is an additional magnet for tourism
(Kollár, 1999; Lacika, 1999a, 1999b), because it comprises
three historic and ethnographical regions: Orawa (in the west),
Podhale (central part) and Spisz (in the east) (Fig. 1).
Fig. 1. The Polish part of the Podtatrze area in relation to etnographic regions (source: Administrative map of Poland, available online: www.codgig.gov.pl) • Polska część Podtatrza na tle jednostek etno graficznych (źródło: Mapa administracyjna Polski, dostępna online: www.codgig.gov.pl)
The geology, relief and hydrography of this area are very
diversified. Based on the evaluation of various landscape
fea-tures, the author selected 45 geosites in the Polish part of the
Podtatrze (Fig. 1) as the most interesting places for
geotour-ism. Twenty eight of them are new, and 17 are known from the
geo-databases, made earlier by the Polish Geological Institute
– National Research Institute (geostanowiska.pgi.gov.pl),
Polish Academy of Sciences (iop.krakow.pl/geosites) or
AGH University of Science and Technology (Słomka et al.,
2012), and partly published by Krobicki and Golonka (2008).
Geological basement, relief
and hydrography of the Podtatrze area
From the geographical point of view, Podtatrze belongs to
four geographical regions: the Orawa – Nowy Targ Basin, the
Pieniny Mountains, the Spiš – Gubałówka Foothills, and the
Zakopane Trough (Kondracki, 2011).
Its geological basement lies mainly within the Podhale
Basin and the Orawa-Nowy Targ Depression, and partly
within the Pieniny Klippen Belt (PKB) (Watycha, 1975,
1976b; Żytko et al., 1989). The Podhale Basin (Fig. 2), as
a part of the Central Carpathian Paleogene Basin comprises
shallow- and deep-water marine sedimentary rocks that
cov-er an cov-erosional surface built of Triassic – Uppcov-er Cretaceous
carbonate sediments (Westwalewicz-Mogilska, 1986). The
sedimentary fill consists of Middle – Upper Eocene
lime-stones (up to 100 m thick), above which the Oligocene –
lowermost Miocene flysch sediments (a few km thick)
were deposited (Radomski, 1958; Du dziak, 1986; Soták
et al., 1996; Gedl, 2000a, 2000b; Garecka, 2005;
Anczkie-wicz et al., 2013). The Podhale Basin forms E-W
trend-ing depression, bounded to the north by the PKB and to
the south by the Tatra Mountains (Watycha, 1959; Mastella,
1975) (Fig. 2). In Poland, the flysch sequence (the Podhale
flysch) belongs to four informal lithostratigraphic units: the
Szaflary, Zakopane, Chochołów and Ostrysz beds (Watycha,
1959; Chowaniec, 2003), which are outcropped in
particu-lar parts of the Podtarze region (Fig. 2). Their lithological
differences, related mainly to various ratios between clay,
mudstone and sandstone layers, as well as meso – tectonic
structures (joint systems, faults) had resulted in relief
dif-ferences between the Zakopane Trough and the
Spiš-Gu-bałówka Foothills (Pokorski, 1965;
Boretti-Onyszkie-wicz, 1968; Morawski, 1973; Baumgart-Kortarba, 1983;
Mastella et al., 1988; Kukulak, 1991, 1993; Ozimkowski,
1992; Bac-Moszaszwili, 1993; Domonik, 2003;
Ludwi-niak, 2008; Zuchiewicz, 2010; Majewski, 2013). The
Zako-pane Trough is located to the north of the Tatra Mountains
and built of low resistance to erosion Oligocene shales and
mudstones layers of the Zakopane Beds (Gołąb, 1954).
Fig. 2. A sketch of a geological map of the Podtatrze area (source: Chowaniec, 2003; slightly modified) • Uproszczona mapa geologiczna Podtatrza (źródło: Chowaniec, 2003; zmodyfikowana)
Consequently, this unit consists of small longitudinal
riv-er basins, separated by low watriv-ersheds. The bottom of the
Trough is covered by alluvial fans built of poorly
segregat-ed material, depositsegregat-ed by streams flowing out of the Tatra
Mountains. At least three fluvioglacial covers have been
rec-ognised there (Klimaszewski, 1988), however, the number
of the glaciations in the Tatra Mountains was at least eight
(Guzik et al., 1958; Lindner et al., 2003).
The Spiš – Gubałówka Foothill is a latitudinal and
asym-metric range of hills, which fall steeply to the south, and
gen-tly to the north. It is built of the Oligocene – lowermost
Mio-cene flysch sediments, including the Chochołów and Ostrysz
beds, which are composed of medium and coarse sandstone
layers with clayey shale and mudstone intercalations. The
northern boundary of the Spiš – Gubałówka Foothills runs
along a tectonic line that represents deep tectonic
displace-ment (system of strike-slip faults) (Birkenmajer, 1986)
sep-erating the PKB and the Podhale Basin. To the north of this
tectonic line, numerous klippes occur, built of the Jurassic
– Cretaceous carbonate rocks, like Rogoźnicka Skała klippe,
Ranizberg Klippe, Cisowa Skała Klippe and Zdziar Range.
All of them are a part of the PKB. The Spiš -Gubałówka
Foothill is divided into four parts: Skoruszyna, Gubałówka,
Bukowina and Spiš foothills. This division is related to an
oc-currence of three rivers (Czarny Dunajec, Biały Dunajec and
Białka) flowing from the south to the north, which intersect
the Foothills (Kondracki, 2011) (Fig. 2, 3).
The Orava – Nowy Targ Depression (ONTD) straddles
across the major tectonic units of the Western Carpathians
(from the south to the north): the Inner Carpathians (Podhale
Basin), the Pieniny Klippen Belt, and the Outer
Carpathi-ans. This is an intramontane basin, filled in the Miocene –
Pliocene terrestrial and freshwater sediments (claystones,
siltstones with subordinate intercalations of sands, gravels
and brown coal), up to 1300 m thick (Watycha 1975, 1976a,
1976b, 1977a, 1977b; Oszast, Stuchlik, 1977; Worobiec,
1994; Pomianowski, 1995; Birkenmajer, 2009). The
Neo-gene sequence is discordantly covered by Quaternary
fluvi-al strata (mostly gravels), more than 100 m thick (Watycha
1975, 1976a, 1976b, 1977a, 1997b; Baumgart-Kotarba,
1996; Kukulak, 1999; Birkenmajer, 2009). During the
Hol-ocene, peatbogs began forming, and they covered almost
half of this area (Obidowicz, 1988; Łajczak, 2006). The
origin of the ONTD is related to strike-slip faulting in the
basement of this area (Golonka et al., 2005 and
referenc-es therein) and occurred during the regional collapse of the
Western Carpathians (Tokarski et al., 2012). The Spiš –
Gubałówka Foothills and the Tatra Mountains were
uplift-ed during the Neogene – Quaternary about 4 km, basuplift-ed on
the results of illite-smectite studies (Środoń et al., 2006).
Fig. 3. Geographic units of the Polish part of the Podtatrze area on the background of the Digital Elevation Model. Map made using Co-pernicus data – related to EU-DEM layers (source: Kondracki, 2011; EC 2013; ÚGKK SR 2014) • Położenie mezoregionów na tle nume-rycznego modelu rzeźby terenu Podtatrza. Mapa została wykonana z użyciem danych Copernicus – warstwy EU-DEM (źródło: wg Kond-racki, 2011; EC 2013; ÚGKK SR 2014)
The tectonic faults in this area are still seismically active
(Guterch et al., 2005).
The Pieniny Klippen Belt is a narrow zone of extreme
shortening, built of mostly Jurassic and Cretaceous
car-bonate rocks (Birkenmajer 1977, 1986). Tectonic
develop-ment of this area is subject to debate. According to
Birk-enmajer (1986), the belt was folded twice, during the Late
Cretaceous and Tertiary times. Oszczypko et al. (2010) stated
that the PKB was deformed continuously from the Late
Cre-taceous until the late Miocene. Plašienka and Mikuš (2010)
suggested two phases of tectonic processes, the Late
Creta-ceous – Early Eocene thrusting, followed by post-Paleogene
transgression. Lately, Chorowicz (2016) suggested that the
PKB rocks were deposited up to the Early Paleogene, along
the eastern footwall of a Split–Karlovac-Initial
PKB-Crustal-Zone paleotransform fault (Fig. 2, 3).
Methods of valorisation
There are several quantitative methods for the assesment
of geosites (Alexandrowicz et al., 1992; Koźma, 2009;
Ry-bár et al., 2010; Baca, Schuster, 2011; Bruschi et al., 2011;
Dmytrowski, Kicińska, 2011; Fassoulas et al., 2012) and
ge-omorphosites (Serrano, Gonzalez-Trueba, 2005; Panizza et
al., 2007; Reynard et al., 2007; Zauros, 2007; Pereira,
Perei-ra, 2010; Rodriges, Fencesca, 2010). All of these methods
are based on a method of grading points, which assigns
val-ues corresponding to the described features (Sołowiej, 1987).
Most of them are stated on a subjective assessment of the
components of geosite such as accessibility, scientific,
edu-cational, cultural, ecological, and economic values, rarity in
the region, and many others. For the purpose of this
contri-bution, the author used two valorization methods, described
by Pereira,and Pereira (2010) and Rybár (2010). These two
methods, according to the author, are best suited to
evalu-ate geosites locevalu-ated in the Podtatrze, because they were
pre-pared to assess geological and/or geomorphological objects
in mountain regions: The Rybár method (2010) applies
strict-ly to geosites located in the Western Carpathians.
The valorisation of geosites according to the Pereira,and
Pereira method (2010) uses a point scale from 0 to 0.5, 1,
1.5 or 2 with a 0.25 interval. A 0.5, 1, 1.5 or 2 points are
as-signed for the highest value (depending on the evaluated
val-ue), 0 – for the lowest one. This method rated the following
components: geomorphological value, consisting of:
scientif-ic value, additional value (cultural, aesthetscientif-ic and ecologscientif-ical)
and management value, consisting of use value and
protec-tion value.
The quantitative methods for the assessment of geosites
by Rybár (2010) rated two groups of them: natural and
an-thropogenic. In this contribution, the author used the criteria
for only the natural geosites, which include primary
geolog-ical properties, uniqueness of the object, accessibility of the
object, existing scientific and professional publications,
con-ditions of observation (research), safety criteria, availability
of information about the object, visual value of the object,
value of provided services, and value of object in the tourist
area. In this method point scale ranges from 0 to 8,
howev-er each crithowev-erion is defined by the point value for a
particu-lar component. For example, the uniqueness criterion has six
components: object unique within e Europe – 8 points,
ob-ject unique within the Western Carpathians – 6 points, obob-ject
unique within an orographic unit – 5 points, object unique
within a hiking distance – 4 points, object typical for a region
– 3 points and other object – 0 points.
Geosites in the Podtatrze area
and their valorisation
The present author proposes 45 geosites in the
Podta-trze area. They comprise points related to 9 categories: cave
(1 geosite), viewing point of a landscape (9 geosites),
land-slide (3 geosites), rock outcrop (17 geosites), peatbog (4
geo-sites), riverbed (4 geogeo-sites), spring (4 geogeo-sites), waterfall
(2 geosites) and watershed (1 geosite) (Fig. 4, Tab. 1). The
extended description of them was elaborated in the
data-base, which is a part of the PhD Thesis by the present author
(Chrobak, 2017), presented in the form of registered cards
(form), similar to those from the Central Register of the
Pol-ish Geosites at the PolPol-ish Geological Institute website
(geo-stanowiska.pgi.gov.pl).
Location of the proposed geosites was described by
graphic coordinates, administrative, ethnographic and
geo-graphic region affiliations. The number of geosite presented
in the Table 1 is compatible with the number of geosite on the
map (Fig. 4) and bar graphs (Fig. 5, 6).
The geosites have been categorised and valorised by using
two valorisation methods, described above. The highest
to-tal values within these geosites represent: (1) the Głodówka
Hill viewing point with landscape (No. 25, Fig. 5, 7) – 13, 5
points, (2) the Gubałówka Hill viewing point with landscape
(No. 16, Fig. 5) – 13, 29 points, and (3) Wyżnia Kiczora Alp
viewing point with landscape on the Belanske Tatry (White
Tatras) (No. 26, Fig. 5) – 13.29 points (max – 20 points),
us-ing the method by Pereira,and Pereira (2010). The highest
to-tal values within these geosites also represent: (1) the Wdżar
Hill, as a quarry of andesites and viewing point of a landscape
(No. 35, Fig. 6, 8) – 71 points, (2) The Niedzica Dam viewing
point on the landscape and construction on the river (No. 38,
Fig. 6) – 69 points and (3) Białka Gorge at Krempachy,
cross-ing the Jurassic–Cretaceous limestone successions (No. 32,
Fig. 6, 9) – 65 points (max – 80 points) using the method by
Rýbar (2010). The lowest total values within these geosites are
represented by: (1) Mineral (sulfur) Spring “Jacek” in
Lipni-ca Wielka (No. 44, Fig. 5) – 6,19 points (2) Outcrop
“Pleisto-cene Sands” in Lipnica Wielka (No. 42, Fig. 5, 6) – 6,8 points
and (3) Biały Stream outcrop with Zakopane Beds (No. 22,
Fig. 5, 6) – 7,24 points using the method by Pereira, and
Perei-ra (2010). The lowest total values within these geosites are
also represented by: (1) Outcrop “Pleistocene Sands” in
Lip-nica Wielka (No. 42, Fig. 5, 6) –26 points, (2) Biały Stream
outcrop with Zakopane Beds (No. 22, Fig. 5, 6) – 26 points
and (3) Outcrop “Petrified Wood” in Lipnica Stream (No. 43,
Fig. 6, 10) – 31 points using the method by Rýbar (2010).
Fig. 4. Location of the proposed geosites in the Polish part of the
Podtatrze area, including their categories (map
source: EC 2013; ÚGKK SR 2014) • Lokalizacja proponowanych
geostanowisk polskiej części Podtatrza wraz z
Fig. 5. Results of the Pereira & Pereira (2010) valorisation meth-od on proposed geosites in the Polish part of the Podtarze Re-gion • Wyniki waloryzacji pro-ponowanych geostanowisk pol-skiej części Podtatrza (metoda przedstawiona w pracy Pereira, Pereira 2010)
Fig. 6. Results of the Rybár (2010) valorisation method on proposed geosites in the Polish part of the Podtarze Region • Wyniki walo-ryzacji proponowanych geos-tanowisk polskiej części Podtatrza według metody Rybára (2010)
Fig. 7. The High Tatra and the Belianske Tatry Mountains, visible from Głodówka Hill, photo R. Raczyński • Widok na Tatry Wysokie i Tatry Bielskie z punktu widokowego Głodówka, fot. R. Raczyński
Fig. 8. Andesite quarry at Wdżar Hill, photo A. Chrobak • Kamieniołom andezytów na Górze Wdżar, fot. A. Chrobak
Tab. 1. Proposal geosites at the Polish part of Podtatrze area
•
Proponowane geostanowiska w
polskiej części Podtatrza
O rd i-nal Lp. NAME OF THE GEOSITE Naz w a ge ost ano wisk a
LON λ Długość geogr
a fic zna LAT φ Szerok ość ge ogr a fic zna LOC ALIT Y Mie jsc o w ość Communit y Gmina DIS Po wia t REG Re gion CAT Ka tegoria G eo gr aphic region af ter Kondr ack i (2011) Mezoregion fiz yc zno ge ogr afic zn y CHAR A CTERISTIC FEA TURES O pis ge ost ano wisk a 1 „BALIGÓWK A” PEA TBOG Tor fo wisk o Bali -gó wk a 19°48’32’ ’E 49°27’34’ ’N Czar ny D unajec Czar ny D unajec N P pea tbog tor fo wisk o Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a Pea tbog tha t is cr ossed b y an educa tional pa th. The pea t w as e x-ploit ed in the 19th and 20th c en tur ies . No w , it is a pr ot ec ted ar ea un -der NA TURE 2000. This is a par t of the pea tbog c omple x, named the „C zar ny D unajec P ea tbogs“ , f or med af ter the last Ic e Ages . A thr ee metr es thick pea
t and specific moistur
e-vegeta tion ar e visible ther e. A Eur opean w at ershed bet w
een the Baltic and the Black S
ea runs acr oss this ar ea (Łajczak , 2006). Tor fo wisk o Baligó wk a jest cz ęścio w o znisz cz one pr zez eksploatację t or -fu , kt ór a miała miejsc e w XIX i XX wieku . O becnie jest t o obszar chr onio -ny w ramach pr ogr am u NA TUR A 2000. T or fo wisk o t o w cho dzi w sk ład większ ego k ompleksu t or fo wisk znajdując ych się w Kotlinie O rawsk o--No w otarsk iej , kt ór e r oz winęły się p o ostatnim zlo do w ac eniu . Na ścież -ce eduk ac yjnej , kt ór a pr zebiega pr zez t or fo wisk o znajdują się pr ofile tor fu do cho dząc e do 3 metr ów miąższ ości. P rz ez t or fo wisk o pr zebiega ró wnież eur op ejsk i dział w odn y p omiędz y zlewisk ami Mor za C zarnego a Mor za Bałt yck iego (Ł ajczak , 2006). 2 CZARN Y DUNA JEC BR AIDED RIVERBED IN WR ÓBL ÓWK A VILLA GE Ro zt ok ow y o dcinek dolin y C zarnego D u-najc a w miejsc ow ości W róbló wk a 19°53’12’ ’E 49°27’27’ ’N W róbló wk a Czar ny D unajec N P riv er bed dolina rze ki Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a Unr egula ted par t of the C zar ny D unajec R iv er , e xhibiting a br aided riv er bed at the W róbló wk a village . T he riv er tr anspor ts mainly gr av
-els and sands; boulders
, up t o 0.5 m in diamet er . T hese ha ve been mo
ved along the str
eambed dur ing floods . Nieur egulo w an y o dcinek r zek i C zarn y D unajec w miejsc ow ości W rób -ló wk a pr ez entuje t yp r oz tok ow y. Rz ek a na t ym o dcinku sw ojego biegu tr ansp or tuje głó wnie ż wir y i piask i. J ednak p odczas większ ych w ezbr ań i p ow odzi tr ansp or tuje t eż ot oczak i i głaz y do 0,5 m śr ednic y. 3 CRINOID AL AND C O -QUINA LIMEST ONES AT R OGOŻA KLIPPE Muszlo w ce or az w apienie k rynoido w e w k amieniołomie Ro go źnick a Sk ałk a 19°57’25’ ’E 49°26’06’ ’N Rogo źnik Czar ny D unajec N P out cr op odsłonię -cie sk alne Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie The e xposur e of the Jur assic and C retac eous car bona te r ocks , out -cr opped in the P ienin y K lippen B elt (geolog ically). The R ogo ża K lippe is built of Jur assic , r ed cr inoidal limest one and coquina limest one , con taining r ich mar ine in ver tebr at e f ossils . T he c oquina is unique on the E ur
opean scale of geolog
ical sedimen ts , due t o the r ichness of the f ossils . Sinc e 1989, this plac
e is included in the UNESC
O W or ld Her itage G eolog ical Sit e as a high-class scien tific facilit y of in ter na -tional impor tanc e (Bir kenmajer , 1963). Sk ałk a Ro go źnick a, należąc a do P ienińsk iego P asa Sk ałk ow ego , jest zbudo w ana z jur ajsk ich, cz er w on ych w apieni k rynoido w ych or az m uszlo w có w zawier ając ych sk amieniałości morsk ich b ezk ręgo w -có w . O dsłonięcie t o stano wi sw oist y fenomen z e względu na wielk ie bo gac tw o sk amieniałości. O d 1989 r. kamieniołom jest wpisan y na list ę świat ow ego dziedzic tw a kultur alnego i pr zyr odnicz ego UNES CO jak o w ysok iej k
lasy obiekt nauk
ow y o znacz eniu międz ynar odo w ym (Birk enmajer , 1963). 4 „PIASK OWC OWE KULE“ SANDST ONES BALLS IN THE R O -GOŹNIK STREA M O dsłonięcie „P ia -sk ow co w e kule ” 19°55’19’ ’E 49°25’45’ ’N Star e B ystr e Czar ny D unajec N P out cr op odsłonię -cie sk alne Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a Four sandst one boulders , with diamet ers up t o one met er , e xposed at the bott om of the Rogo źnik cr eek within the S tar e B ystr e vil -lage . A ll of them ar e loca
ted along a
str aigh t line , par allel t o other rock la yers which oc
cur in the bedr
ock of a cr eek . T he boulders (as balls) ar e e xamples of lar ge c oncr etions f or med due t o w ea ther ing pr oc
esses of thick sandst
one la yers c on taining v ar ious amoun ts of car bona te -silic eous cemen t. These deposits belong to the Kr ynica subunit of the M agur a Nappe . T
hey lie in close pr
oximit y t o the Pienin y K lippen B elt . W pot oku Ro go źnik , w miejsc ow ości Star e B ystr e, znajdują się cz ter y głaz y piask ow co w e o śr ednic y do 1 m. Z alegają one r ównolegle do w ycho dni w arst w sk aln ych znajdując ych się w kor ycie pot oku . Głaz y (pr zyp ominając e ksz tałt em kule) są pr zyk ładami duż ych k onk recji p o-wstały ch w w yniku pr oc esó w wietr zenia grub ych w arst w z piask ow ca, zawier ając ych r óżne ilości w ęglano w o-k rz emionk ow ego sp oiw a. D e-po zyt y te należą do po dgrup y kr ynick iej płasz cz owin y magursk iej i leżą w b ezp ośr ednim sąsiedz twie ut w or ów P ienińsk iego P asa Sk ałk ow ego . 5 EUR OPEAN W ATER DIVIDE A T PEA TBOG WITHIN PODCZER -WONE VILLA GE Eur op ejsk i dział w odn y na t or fo wisku w P odcz er w onem 19°47’38’ ’E 49°25’38’ ’N Podcz er -w one Czar ny D unajec N P wat er -shed w odo dział Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a W at er divide bet w
een the Baltic and Black S
ea dr
ainage basins
cr
osses the pea
tbogs within the Or
aw a – No w y Tar g Basin. G ener ally ,
this divide is difficult t
o iden tify in tha t ar ea because of under gr ound outflo w s. Ho w ev er , a t the P uścizna W ielk a pea tbog , it can be loca ted in the spr ings of the str eam, fr om which w at er flo w s dir ec tly t o the Baltic S ea dr ainage basin. W odo dział o ddzielając y basen y Mor za Bałt yck iego i Mor za C zarne -go pr zebiega pr zez t or fo wisk a znajdując e się w Kotlinie O rawsk o--No w otarsk iej . G ener alnie , dział t en jest trudn y do zident yfik ow ania w tym obszar ze z e względu na st osunk ow o płask ie uksz tałt ow anie t e-ren u or az o dpły w y p odziemne . J ednak na t or fo wisku Puścizna W ielk a mo żna zlok aliz ow ać źr ódła strumienia, z kt ór ego w oda płynie b ezp o-śr ednio do basen u Mor za Bałt yck iego . 6 „PUŚCIZNA WIELK A“ PEA TBOG Tor fo wisk o P uścizna W ielk a 19°48’41’ ’E 49°25’32’ ’N Podcz er -w one Czar ny D unajec N M pea tbog tor fo wisk o Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a The lar gest pea tbog in the Or aw a – No w y Tar g Basin, f or med dur ing the Riss Glacia tion (Baumgar t-Kotar ba, 1992; Łajczak , 2006). Total thick
ness of the pea
t r ises 10 M. A nar ro w -gauge r ailw ay line runs
along the pea
tbog . Największ e t or fo wisk o w Kotlinie O rawsk o-No w otarsk iej , kt ór e z osta -ło uformo w ane w ok resie glacjaln ym R iss (Baumgar t-K otarba, 1992; Łajczak , 2006). C ałk owita grub ość t or fu w
ynosi tutaj naw
et 10 m. T or -fo wisk o jest w ciąż eksploat ow ane , a pr zez jego śr odek pr zebiega linia kolejk i w ąsk ot or ow ej .
Tab. 1. Proposal geosites at the Polish part of Podtatrze area
•
Proponowane geostanowiska w
polskiej części Podtatrza
O rd i-nal Lp. NAME OF THE GEOSITE Naz w a ge ost ano wisk a
LON λ Długość geogr
a fic zna LAT φ Szerok ość ge ogr a fic zna LOC ALIT Y Mie jsc o w ość Communit y Gmina DIS Po wia t REG Re gion CAT Ka tegoria G eo gr aphic region af ter Kondr ack i (2011) Mezoregion fiz yc zno ge ogr afic zn y CHAR A CTERISTIC FEA TURES O pis ge ost ano wisk a 1 „BALIGÓWK A” PEA TBOG Tor fo wisk o Bali -gó wk a 19°48’32’ ’E 49°27’34’ ’N Czar ny D unajec Czar ny D unajec N P pea tbog tor fo wisk o Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a Pea tbog tha t is cr ossed b y an educa tional pa th. The pea t w as e x-ploit ed in the 19th and 20th c en tur ies . No w , it is a pr ot ec ted ar ea un -der NA TURE 2000. This is a par t of the pea tbog c omple x, named the „C zar ny D unajec P ea tbogs“ , f or med af ter the last Ic e Ages . A thr ee metr es thick pea
t and specific moistur
e-vegeta tion ar e visible ther e. A Eur opean w at ershed bet w
een the Baltic and the Black S
ea runs acr oss this ar ea (Łajczak , 2006). Tor fo wisk o Baligó wk a jest cz ęścio w o znisz cz one pr zez eksploatację t or -fu , kt ór a miała miejsc e w XIX i XX wieku . O becnie jest t o obszar chr onio -ny w ramach pr ogr am u NA TUR A 2000. T or fo wisk o t o w cho dzi w sk ład większ ego k ompleksu t or fo wisk znajdując ych się w Kotlinie O rawsk o--No w otarsk iej , kt ór e r oz winęły się p o ostatnim zlo do w ac eniu . Na ścież -ce eduk ac yjnej , kt ór a pr zebiega pr zez t or fo wisk o znajdują się pr ofile tor fu do cho dząc e do 3 metr ów miąższ ości. P rz ez t or fo wisk o pr zebiega ró wnież eur op ejsk i dział w odn y p omiędz y zlewisk ami Mor za C zarnego a Mor za Bałt yck iego (Ł ajczak , 2006). 2 CZARN Y DUNA JEC BR AIDED RIVERBED IN WR ÓBL ÓWK A VILLA GE Ro zt ok ow y o dcinek dolin y C zarnego D u-najc a w miejsc ow ości W róbló wk a 19°53’12’ ’E 49°27’27’ ’N W róbló wk a Czar ny D unajec N P riv er bed dolina rze ki Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a Unr egula ted par t of the C zar ny D unajec R iv er , e xhibiting a br aided riv er bed at the W róbló wk a village . T he riv er tr anspor ts mainly gr av
-els and sands; boulders
, up t o 0.5 m in diamet er . T hese ha ve been mo
ved along the str
eambed dur ing floods . Nieur egulo w an y o dcinek r zek i C zarn y D unajec w miejsc ow ości W rób -ló wk a pr ez entuje t yp r oz tok ow y. Rz ek a na t ym o dcinku sw ojego biegu tr ansp or tuje głó wnie ż wir y i piask i. J ednak p odczas większ ych w ezbr ań i p ow odzi tr ansp or tuje t eż ot oczak i i głaz y do 0,5 m śr ednic y. 3 CRINOID AL AND C O -QUINA LIMEST ONES AT R OGOŻA KLIPPE Muszlo w ce or az w apienie k rynoido w e w k amieniołomie Ro go źnick a Sk ałk a 19°57’25’ ’E 49°26’06’ ’N Rogo źnik Czar ny D unajec N P out cr op odsłonię -cie sk alne Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie The e xposur e of the Jur assic and C retac eous car bona te r ocks , out -cr opped in the P ienin y K lippen B elt (geolog ically). The R ogo ża K lippe is built of Jur assic , r ed cr inoidal limest one and coquina limest one , con taining r ich mar ine in ver tebr at e f ossils . T he c oquina is unique on the E ur
opean scale of geolog
ical sedimen ts , due t o the r ichness of the f ossils . Sinc e 1989, this plac
e is included in the UNESC
O W or ld Her itage G eolog ical Sit e as a high-class scien tific facilit y of in ter na -tional impor tanc e (Bir kenmajer , 1963). Sk ałk a Ro go źnick a, należąc a do P ienińsk iego P asa Sk ałk ow ego , jest zbudo w ana z jur ajsk ich, cz er w on ych w apieni k rynoido w ych or az m uszlo w có w zawier ając ych sk amieniałości morsk ich b ezk ręgo w -có w . O dsłonięcie t o stano wi sw oist y fenomen z e względu na wielk ie bo gac tw o sk amieniałości. O d 1989 r. kamieniołom jest wpisan y na list ę świat ow ego dziedzic tw a kultur alnego i pr zyr odnicz ego UNES CO jak o w ysok iej k
lasy obiekt nauk
ow y o znacz eniu międz ynar odo w ym (Birk enmajer , 1963). 4 „PIASK OWC OWE KULE“ SANDST ONES BALLS IN THE R O -GOŹNIK STREA M O dsłonięcie „P ia -sk ow co w e kule ” 19°55’19’ ’E 49°25’45’ ’N Star e B ystr e Czar ny D unajec N P out cr op odsłonię -cie sk alne Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a Four sandst one boulders , with diamet ers up t o one met er , e xposed at the bott om of the Rogo źnik cr eek within the S tar e B ystr e vil -lage . A ll of them ar e loca
ted along a
str aigh t line , par allel t o other rock la yers which oc
cur in the bedr
ock of a cr eek . T he boulders (as balls) ar e e xamples of lar ge c oncr etions f or med due t o w ea ther ing pr oc
esses of thick sandst
one la yers c on taining v ar ious amoun ts of car bona te -silic eous cemen t. These deposits belong to the Kr ynica subunit of the M agur a Nappe . T
hey lie in close pr
oximit y t o the Pienin y K lippen B elt . W pot oku Ro go źnik , w miejsc ow ości Star e B ystr e, znajdują się cz ter y głaz y piask ow co w e o śr ednic y do 1 m. Z alegają one r ównolegle do w ycho dni w arst w sk aln ych znajdując ych się w kor ycie pot oku . Głaz y (pr zyp ominając e ksz tałt em kule) są pr zyk ładami duż ych k onk recji p o-wstały ch w w yniku pr oc esó w wietr zenia grub ych w arst w z piask ow ca, zawier ając ych r óżne ilości w ęglano w o-k rz emionk ow ego sp oiw a. D e-po zyt y te należą do po dgrup y kr ynick iej płasz cz owin y magursk iej i leżą w b ezp ośr ednim sąsiedz twie ut w or ów P ienińsk iego P asa Sk ałk ow ego . 5 EUR OPEAN W ATER DIVIDE A T PEA TBOG WITHIN PODCZER -WONE VILLA GE Eur op ejsk i dział w odn y na t or fo wisku w P odcz er w onem 19°47’38’ ’E 49°25’38’ ’N Podcz er -w one Czar ny D unajec N P wat er -shed w odo dział Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a W at er divide bet w
een the Baltic and Black S
ea dr
ainage basins
cr
osses the pea
tbogs within the Or
aw a – No w y Tar g Basin. G ener ally ,
this divide is difficult t
o iden tify in tha t ar ea because of under gr ound outflo w s. Ho w ev er , a t the P uścizna W ielk a pea tbog , it can be loca ted in the spr ings of the str eam, fr om which w at er flo w s dir ec tly t o the Baltic S ea dr ainage basin. W odo dział o ddzielając y basen y Mor za Bałt yck iego i Mor za C zarne -go pr zebiega pr zez t or fo wisk a znajdując e się w Kotlinie O rawsk o--No w otarsk iej . G ener alnie , dział t en jest trudn y do zident yfik ow ania w tym obszar ze z e względu na st osunk ow o płask ie uksz tałt ow anie t e-ren u or az o dpły w y p odziemne . J ednak na t or fo wisku Puścizna W ielk a mo żna zlok aliz ow ać źr ódła strumienia, z kt ór ego w oda płynie b ezp o-śr ednio do basen u Mor za Bałt yck iego . 6 „PUŚCIZNA WIELK A“ PEA TBOG Tor fo wisk o P uścizna W ielk a 19°48’41’ ’E 49°25’32’ ’N Podcz er -w one Czar ny D unajec N M pea tbog tor fo wisk o Or aw a – No w y Tar g Basin Kotlina O rawsk o--No w otarsk a The lar gest pea tbog in the Or aw a – No w y Tar g Basin, f or med dur ing the Riss Glacia tion (Baumgar t-Kotar ba, 1992; Łajczak , 2006). Total thick
ness of the pea
t r ises 10 M. A nar ro w -gauge r ailw ay line runs
along the pea
tbog . Największ e t or fo wisk o w Kotlinie O rawsk o-No w otarsk iej , kt ór e z osta -ło uformo w ane w ok resie glacjaln ym R iss (Baumgar t-K otarba, 1992; Łajczak , 2006). C ałk owita grub ość t or fu w
ynosi tutaj naw
et 10 m. T or -fo wisk o jest w ciąż eksploat ow ane , a pr zez jego śr odek pr zebiega linia kolejk i w ąsk ot or ow ej .
O rd i-nal Lp. NAME OF THE GEOSITE Naz w a ge ost ano wisk a
LON λ Długość geogr
a fic zna LAT φ Szerok ość ge ogr a fic zna LOC ALIT Y Mie jsc o w ość Communit y Gmina DIS Po wia t REG Re gion CAT Ka tegoria G eo gr aphic region af ter Kondr ack i (2011) Mezoregion fiz yc zno ge ogr afic zn y CHAR A CTERISTIC FEA TURES O pis ge ost ano wisk a 7 ST ARE B YSTRE VILLA GE WITH EXPOSURE OF EGR AVELSTNES A T DOM ANSKI HILL O dsłonięcie ż wir ów st ożk a D omańsk iego W ier ch u w Star em Bystr em 19° 54’01”E 49°25’01”N Star e B ystr e Czar ny D unajec N P out cr op odsłonię -cie sk alne Pienin y Neogene c onglomer at es and gr av els , ca. 10 m thick , loca ted on the righ t bank of the C ich y cr eek
, near its mouth in
to the R ogo źnik cr eek tha t cr osses the D omańsk i W ier ch H ill . T his ma ter ial is domina ted b y the P odhale fly sh sandst ones , associa
ted with limest
one and cher
ts coming fr om the P ienin y K lippen B elt , and oc casionally b y quar tz -ites , c oming fr om the Ta tr a M oun tains . Small cr acks r ela ted t o ne -ot ec tonic mo vemen ts ar
e also visible in the out
cr ops (Bir kenmajer , 1958; K uk ulak , 1998). W pr aw ym br zegu p ot oku Cich y, kt ór y jest dopły w em p ot oku Ro go ź-nik , w miejsc ow ości Star e B ystr e widać o dsłonięcie piask ów i żwir ów dat ow an ych na neo gen. M iąższ ość ut w or ów w ynosi 10 m. W mat eriale tym pr zew ażają piask ow ce fliszu po dhalańsk iego , wido czne są r ównież w apienie z Pienińsk iego P asa Sk ałk ow ego or az k w ar cyt y tatr zańsk ie . W odsłonięciu wido czne są t eż niewielk ie p ęk nięcia z wiązane z rucha -mi neot ekt oniczn ymi (Birk enmajer , 1958; K ukulak , 1998). 8 LANDS CAPE VIE WING POINT A T B ACHLE -DÓWK A HILL Punkt widok ow y Bachledó wk a 19°55’11’ ’E 49°22’29’ ’N Cz er wienne Czar ny D unajec N P
landscape punkt widok
ow y Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie
Landscape viewing poin
t loca ted a t the t op of the Bachledó wk a H ill (947 m a.s .l.), with view on to the Ta tr a M oun tains , P ienin y M oun -tains , Or aw a-No w y Tar
g Basin, and the B
esk idy M oun tains . T he P aul -ine monast er
y which has a hot
el stands in this plac
e. Punkt widok ow y znajdując y się na sz cz ycie wzgór za Bachledó wk a (947 m n.p .m.), z widok iem na T atr y, P ienin y, K otlinę O rawsk o-No w o-tarsk ą i Besk idy . W
tym miejscu znajduje się t
eż k lasz tor P aulinó w or az luksuso w y hot el Bachledó wk a. 9 „CHOCHOŁ ÓW “ THERM AL SPRING O dwier t geot ermaln y Cho chołó w PIG -1 19°49’22’ ’E 49°21’04’ ’N Chochołó w Czar ny D unajec N P spr ing źr ódło Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie Ther mal w at er a t the Chochołó w village c oming fr om a bor ehole , flo wing fr om a depth of 3,570 m. Temper atur e of this w at er e xc eeds 90°C. I t is a sulpha te -calcium-sodium-mag nesium w at er c on taining silic
on, and sulphide (fluor
ide) with miner
aliza
tion ca. 1.24 g/dm³.
Rec
en
tly
, it is the biggest ther
mal aqaupar k („Chochoło w sk ie Ter m y“) in souther n P oland . W oda t ermalna w miejsc ow ości Cho chołó w p ocho dzi z odwier tu osa -dz onego na głęb ok ości 3570 m. Temp er atur a w ody sięga 90°C. Jest to w oda siar czano w o-w apnio w o-so do w o-magnez ow a zawier ając a kr ze -mionk ę i siar czk i z miner alizacją 1,24 g/dm 3. W oda z odwier tu w yk o-rz yst yw ana jest w rek reacji w największ ym aqu aparku w południo w ej Polsc e: „ Cho choło wsk ie T erm y” . 10 TUF A LIMEST ONE AND LANDSC APE VIE WPOINT A T OSTR YSZ HILL Mar twic e w apienne na O str yszu 19°51’ 21”E 49°20’33”N Ciche G ór ne Czar ny D unajec N P out cr op odsłonię -cie sk alne Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie
Landscape viewing poin
t loca ted a t the Ostr ysz H ill (1023 m a.s .l.), with a view t o the Ta tr a M oun tains , Or aw a – No w y Tar g Basin and Babia G ór a M oun tain. Ther e is also an out cr op of Holoc
ene tufa lime
-st
one including mollusc shells (
A le xandr owicz, 1985). Punkt widok ow y p oło żon y na O str yszu (1023 m n.p .m.), z widok iem na Tatr y, Kotlinę O rawsk o-No w otarsk ą i Babią G ór ę. Na wzgór zu znajduje się r ównież o dsłonięcie mar twic y w apiennej z m uszlami mięczak ów (Alex andr owicz, 1985). 11 „USY PY “ LANDSLIDE O suwisk o „ Usyp y” 19°49’15’ ’E 49°20’20’ ’N Wi tó w Kościelisko T P landslide osuwisk o Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie This is a landslide a t W itó w village , loca ted close t o houses and main r oad a t a lo w er par t of the village c ov er
ing the sur
fac e of ca. 3 hec tar es . T ypical elemen ts of the
landslide including niche
, scar
p,
tongue and a small lake ar
e visible ther e. O suwisk o w miejsc ow ości W itó w , usytuo w ane w pobliżu domó w i głó wnej dr ogi w dolnej cz ęści wsi. P owier zchnia osuwisk a w ynosi ok . 3 hektar y. Na osuwisku wido czne są t yp ow e jego element y: nisza, sk arpa głó wna i b oczna, jęz or or az małe jeziork o osuwisk ow e. 12 „K OŚCIÓŁ “ LAND -SLIDE O suwisk o „Nad kościołem ” 19°49’21’ ’E 49°19’32’ ’N Wi tó w Kościelisko T P landslide osuwisk o Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie This is a landslide a t W itó w village , loca ted a t the c en tr al par t of the village c ov er
ing the sur
fac e ca 6,5 hec tar es . T he landslide begun t o for m dur
ing the Ear
ly Holoc ene . I t is still ac tiv e. I ts flo w s do wn near a w ooden chur ch tha t w as built a t the t op of the r iv er t ongue . O suwisk o zlok aliz ow ane w W ito wie , p oło żone w centr alnej cz ęści wsi, o po wier zchni ok oło 6,5 ha. O suwisk o t o zacz ęło ksz tałt ow ać się w e w cz esn ym Holo cenie i jest nadal akt ywne . Na jęz or ze t ego osuwisk a został w ybudo w an y dr ewnian y k ościół par afialn y. 13 „WIT ÓW -SKI“ LAND -SLIDE O suwisk o W itó w -sk i 19°49’26’ ’E 49°19’16’ ’N Wi tó w Kościelisko T P landslide osuwisk o Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie This is a landslide at W itó w village , loca ted at cen tr al par t of the vil -lage co ver ing the sur fac e of ca 1,7 hec tar es . T ypical elemen ts of the
landslide include a
niche
, scar
p, t
ongue and small lake
. A
sno
wpack
tha
t w
as built on the landslide niche is an additional t
our istic a ttr ac -tion dur
ing the win
ter mon ths . O suwisk o znajdując e się w W ito wie , p oło żone w centr alnej cz ęści wsi, o po wier zchni ok
oło 1,7 ha. Na osuwisku wido
czne są t yp ow e elemen -ty : nisza, sk arpa, jęz or or az małe jeziork o. D odatk ow ą atr ak cją tur y-st yczną jest w yciąg nar ciarsk i i sno wpark , kt ór y w yk or zystuje sk arp y wt órne osuwisk a. 14 CHOCHOŁ ÓW BEDS AT A TER AC CE EDGE AL ONG CZARN Y DUNA JEC RIVER O dsłonięcie „Sk alne Mur y” 19°50’15’ ’E 49°18’30’ ’N Wi tó w Kościelisko T P out cr op odsłonię -cie sk alne Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie Oligoc ene tur bidit e deposits belong ing t o the Chochołó w B eds (a par t of the P odhale F ly sch; G ołąb , 1954) out cr opped on the r igh t bank of the C zar ny D unajec R iv er a t the Kojsó wk a hamlet of W itó w village . Na pr aw ym br zegu r zek i C zarn y D unajec w cz ęści wsi W itó w z w anej Ko jsó wk a znajduje się o dsłonięcie piask ow có w i łupk ów w arst w cho -choło wsk ich fliszu p odhalańsk iego ( G ołąb , 1954).
O rd i-nal Lp. NAME OF THE GEOSITE Naz w a ge ost ano wisk a
LON λ Długość geogr
a fic zna LAT φ Szerok ość ge ogr a fic zna LOC ALIT Y Mie jsc o w ość Communit y Gmina DIS Po wia t REG Re gion CAT Ka tegoria G eo gr aphic region af ter Kondr ack i (2011) Mezoregion fiz yc zno ge ogr afic zn y CHAR A CTERISTIC FEA TURES O pis ge ost ano wisk a 7 ST ARE B YSTRE VILLA GE WITH EXPOSURE OF EGR AVELSTNES A T DOM ANSKI HILL O dsłonięcie ż wir ów st ożk a D omańsk iego W ier ch u w Star em Bystr em 19° 54’01”E 49°25’01”N Star e B ystr e Czar ny D unajec N P out cr op odsłonię -cie sk alne Pienin y Neogene c onglomer at es and gr av els , ca. 10 m thick , loca ted on the righ t bank of the C ich y cr eek
, near its mouth in
to the R ogo źnik cr eek tha t cr osses the D omańsk i W ier ch H ill . T his ma ter ial is domina ted b y the P odhale fly sh sandst ones , associa
ted with limest
one and cher
ts coming fr om the P ienin y K lippen B elt , and oc casionally b y quar tz -ites , c oming fr om the Ta tr a M oun tains . Small cr acks r ela ted t o ne -ot ec tonic mo vemen ts ar
e also visible in the out
cr ops (Bir kenmajer , 1958; K uk ulak , 1998). W pr aw ym br zegu p ot oku Cich y, kt ór y jest dopły w em p ot oku Ro go ź-nik , w miejsc ow ości Star e B ystr e widać o dsłonięcie piask ów i żwir ów dat ow an ych na neo gen. M iąższ ość ut w or ów w ynosi 10 m. W mat eriale tym pr zew ażają piask ow ce fliszu po dhalańsk iego , wido czne są r ównież w apienie z Pienińsk iego P asa Sk ałk ow ego or az k w ar cyt y tatr zańsk ie . W odsłonięciu wido czne są t eż niewielk ie p ęk nięcia z wiązane z rucha -mi neot ekt oniczn ymi (Birk enmajer , 1958; K ukulak , 1998). 8 LANDS CAPE VIE WING POINT A T B ACHLE -DÓWK A HILL Punkt widok ow y Bachledó wk a 19°55’11’ ’E 49°22’29’ ’N Cz er wienne Czar ny D unajec N P
landscape punkt widok
ow y Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie
Landscape viewing poin
t loca ted a t the t op of the Bachledó wk a H ill (947 m a.s .l.), with view on to the Ta tr a M oun tains , P ienin y M oun -tains , Or aw a-No w y Tar
g Basin, and the B
esk idy M oun tains . T he P aul -ine monast er
y which has a hot
el stands in this plac
e. Punkt widok ow y znajdując y się na sz cz ycie wzgór za Bachledó wk a (947 m n.p .m.), z widok iem na T atr y, P ienin y, K otlinę O rawsk o-No w o-tarsk ą i Besk idy . W
tym miejscu znajduje się t
eż k lasz tor P aulinó w or az luksuso w y hot el Bachledó wk a. 9 „CHOCHOŁ ÓW “ THERM AL SPRING O dwier t geot ermaln y Cho chołó w PIG -1 19°49’22’ ’E 49°21’04’ ’N Chochołó w Czar ny D unajec N P spr ing źr ódło Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie Ther mal w at er a t the Chochołó w village c oming fr om a bor ehole , flo wing fr om a depth of 3,570 m. Temper atur e of this w at er e xc eeds 90°C. I t is a sulpha te -calcium-sodium-mag nesium w at er c on taining silic
on, and sulphide (fluor
ide) with miner
aliza
tion ca. 1.24 g/dm³.
Rec
en
tly
, it is the biggest ther
mal aqaupar k („Chochoło w sk ie Ter m y“) in souther n P oland . W oda t ermalna w miejsc ow ości Cho chołó w p ocho dzi z odwier tu osa -dz onego na głęb ok ości 3570 m. Temp er atur a w ody sięga 90°C. Jest to w oda siar czano w o-w apnio w o-so do w o-magnez ow a zawier ając a kr ze -mionk ę i siar czk i z miner alizacją 1,24 g/dm 3. W oda z odwier tu w yk o-rz yst yw ana jest w rek reacji w największ ym aqu aparku w południo w ej Polsc e: „ Cho choło wsk ie T erm y” . 10 TUF A LIMEST ONE AND LANDSC APE VIE WPOINT A T OSTR YSZ HILL Mar twic e w apienne na O str yszu 19°51’ 21”E 49°20’33”N Ciche G ór ne Czar ny D unajec N P out cr op odsłonię -cie sk alne Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie
Landscape viewing poin
t loca ted a t the Ostr ysz H ill (1023 m a.s .l.), with a view t o the Ta tr a M oun tains , Or aw a – No w y Tar g Basin and Babia G ór a M oun tain. Ther e is also an out cr op of Holoc
ene tufa lime
-st
one including mollusc shells (
A le xandr owicz, 1985). Punkt widok ow y p oło żon y na O str yszu (1023 m n.p .m.), z widok iem na Tatr y, Kotlinę O rawsk o-No w otarsk ą i Babią G ór ę. Na wzgór zu znajduje się r ównież o dsłonięcie mar twic y w apiennej z m uszlami mięczak ów (Alex andr owicz, 1985). 11 „USY PY “ LANDSLIDE O suwisk o „ Usyp y” 19°49’15’ ’E 49°20’20’ ’N Wi tó w Kościelisko T P landslide osuwisk o Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie This is a landslide a t W itó w village , loca ted close t o houses and main r oad a t a lo w er par t of the village c ov er
ing the sur
fac e of ca. 3 hec tar es . T ypical elemen ts of the
landslide including niche
, scar
p,
tongue and a small lake ar
e visible ther e. O suwisk o w miejsc ow ości W itó w , usytuo w ane w pobliżu domó w i głó wnej dr ogi w dolnej cz ęści wsi. P owier zchnia osuwisk a w ynosi ok . 3 hektar y. Na osuwisku wido czne są t yp ow e jego element y: nisza, sk arpa głó wna i b oczna, jęz or or az małe jeziork o osuwisk ow e. 12 „K OŚCIÓŁ “ LAND -SLIDE O suwisk o „Nad kościołem ” 19°49’21’ ’E 49°19’32’ ’N Wi tó w Kościelisko T P landslide osuwisk o Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie This is a landslide a t W itó w village , loca ted a t the c en tr al par t of the village c ov er
ing the sur
fac e ca 6,5 hec tar es . T he landslide begun t o for m dur
ing the Ear
ly Holoc ene . I t is still ac tiv e. I ts flo w s do wn near a w ooden chur ch tha t w as built a t the t op of the r iv er t ongue . O suwisk o zlok aliz ow ane w W ito wie , p oło żone w centr alnej cz ęści wsi, o po wier zchni ok oło 6,5 ha. O suwisk o t o zacz ęło ksz tałt ow ać się w e w cz esn ym Holo cenie i jest nadal akt ywne . Na jęz or ze t ego osuwisk a został w ybudo w an y dr ewnian y k ościół par afialn y. 13 „WIT ÓW -SKI“ LAND -SLIDE O suwisk o W itó w -sk i 19°49’26’ ’E 49°19’16’ ’N Wi tó w Kościelisko T P landslide osuwisk o Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie This is a landslide at W itó w village , loca ted at cen tr al par t of the vil -lage co ver ing the sur fac e of ca 1,7 hec tar es . T ypical elemen ts of the
landslide include a
niche
, scar
p, t
ongue and small lake
. A
sno
wpack
tha
t w
as built on the landslide niche is an additional t
our istic a ttr ac -tion dur
ing the win
ter mon ths . O suwisk o znajdując e się w W ito wie , p oło żone w centr alnej cz ęści wsi, o po wier zchni ok
oło 1,7 ha. Na osuwisku wido
czne są t yp ow e elemen -ty : nisza, sk arpa, jęz or or az małe jeziork o. D odatk ow ą atr ak cją tur y-st yczną jest w yciąg nar ciarsk i i sno wpark , kt ór y w yk or zystuje sk arp y wt órne osuwisk a. 14 CHOCHOŁ ÓW BEDS AT A TER AC CE EDGE AL ONG CZARN Y DUNA JEC RIVER O dsłonięcie „Sk alne Mur y” 19°50’15’ ’E 49°18’30’ ’N Wi tó w Kościelisko T P out cr op odsłonię -cie sk alne Spiš – Gubałó w -ka F oothills Po gór ze Spisk o--Gubało wsk ie Oligoc ene tur bidit e deposits belong ing t o the Chochołó w B eds (a par t of the P odhale F ly sch; G ołąb , 1954) out cr opped on the r igh t bank of the C zar ny D unajec R iv er a t the Kojsó wk a hamlet of W itó w village . Na pr aw ym br zegu r zek i C zarn y D unajec w cz ęści wsi W itó w z w anej Ko jsó wk a znajduje się o dsłonięcie piask ow có w i łupk ów w arst w cho -choło wsk ich fliszu p odhalańsk iego ( G ołąb , 1954).
