K r o n ik a
577
SPRA W O ZD A N IA Z S E S JI N A U K O W EJ PO ŚW IĘ C O N E J ŻYCIU I D ZIA ŁA LN O ŚCI H ENR Y K A H OYERA SEN IO RA —
TW ÓRCY P O L S K IE J H ISTO LO G II. Z IN ST Y TU T U H IS T O R II N A UK I, OŚW IATY I TE C H N IK I PAN , W ARSZA W A
W d n iu 4 lis to p a d a 1987 r. o d b y ła się w P a ła c u S tasz ic a w W arszaw ie S e sja N au k o w a pośw ięcona życiu i działalności H e n ry k a H o y era se n io ra — tw ó rcy p o l sk ie j histologii. S e sja zo stała zorg an izo w an a przez Z espół H isto rii N au k M edycz n y ch In s ty tu tu H isto rii N auki, O św iaty i T ec h n ik i P A N k ie ro w a n y przez doc. Zo fię P o d g ó rsk ą -K la w e. O kazją d la zorganizow ania te j sesji b y ła p rz y p a d a ją c a w ty m ro k u 80 ro cznica śm ierci H e n ry k a H oyera. Z a in te re so w a n ia n au k o w e tego w y b itn e g o uczonego o bejm ow ały w iele dziedzin, co znalazło sw oje odzw iercied len ie w p ro g ra m ie sesji. O b ejm o w ała o n a re f e ra ty p o d k re śla ją c e zasługi H o y era w d zie dzinie histologii, filozofii m edycyny, d y d a k ty k i i o rg an iz ac ji życia naukow ego.
S esji przew odniczył prof. B olesław G órnicki, a w śró d zaproszonych Gości zn a leźli się nie ty lk o p rzed staw iciele p ra w ie w szy stk ich k ra jo w y c h ośrodków z a jm u jący ch się h isto rią m edycyny, ale i prze d staw ic ie le ty c h d y scy p lin te o re ty cz n y ch i klinicznych, do ro zw o ju k tó ry c h przyczynił się H e n ry k H oyer, ja k np. histologia, ch iru rg ia .
Szczególnego znaczenia dla sesji n a b ra ł udział w niej, w ro li p re le g e n ta prof. Ja n u s z a K o m en d e ra — M in istra Z d ro w ia i O pieki S połecznej. S zanow ny P re le g e n t w e w stę p n y m re fe ra c ie pt. Z n aczen ie H e n r y k a H o y e r a dla n a u k m e d y c z n y c h p rz e d sta w ił drogę n a u k o w ą H e n ry k a H oyera oraz głów ne jego o siągnięcia w d zie dzinie m edycyny, zw łaszcza histologii, ob ejm u jce m. in.:
1
) w y k re cie i o pisanie p ołączeń tętn iczo -ży ln y ch ;2
) o d k ry cie budow y śró d b ło n k a n aczyń w łoso w aty ch ; u sta le n ie budow y n a b ło n k a w ielorzędow ego m igaw kow ego; 3) w yk azan ie, że szpik tłuszczow y i g a la re to w a n y są odm ian am i d eg e n erac y jn y m i szpiku czerw onego; 4) op an o w an ie i zastosow anie m eto d y złocenia, co um ożliw iło m u po r a z p ie rw szy w lite ra tu rz e n au k o w ej opisanie zakończeń n e rw o w y ch w n a b ło n k u w ielo w arstw o w y m p ła sk im rogów ki i p rzebiegu w łó k ie n nerw o w y ch w rogów ce; 5) l a b o ra to ry jn e p rz e b a d a n ie te o rii za p aleń C onheim a;6
) p ro p ag o w an ie te o rii b a k te r y jn e j etiologii za p aleń ; 7) b a d a n ia n ad g rzy b k a m i chorobotw órczym i i założenie p ierw szej w Polsce hodow li b a k te rii.Z kolei n astę p n y p releg en t, prof. J a n N ielubow icz z A k ad em ii M edycznej w W arszaw ie p rz e d sta w ił r e f e r a t pt. W a r to ść o d k r y ć H o y e r a dla w s p ó ł c z e s n e j ch i
r u r g ii n aczyń . P re le g e n t p o d k reślił znaczenie w y k ry c ia i o p isa n ia p rzez H o y e ra p o łączeń tętn iczo -ży ln y ch w e w spółczesnej patologii chorób n aczyniow ych n a p rz y k ła d zie k o n k re tn y c h zespołów chorobow ych. C h oroba lu b zespół R a y n a u d ’a, o w rz o dzenie tro ficz n e (tzw. odleżyny), o d m rożenia są p rz y k ła d a m i zm ian chorobow ych b ęd ący ch k o n se k w e n cją o tw ie ra n ia się nieczynnych w w a ru n k a c h fizjologicznych połączeń tętn iczo -ży ln y ch i k ie ro w a n ia p rą d u k rw i z u k ła d u tętn iczeg o do żylnego z pom inięciem u k ła d u n aczyń w łosow atych. S w oje w y stą p ien ie prof. J a n N ielu bow icz zilu stro w ał przeźroczam i o b ejm u ją cy m i p rac e d ośw iadczalne i kliniczne.
T rzecim p rele g en te m był d r A n d rz ej S ródka, a d iu n k t Z ak ład u H isto rii M edy c y n y i F a rm a c ji A k ad em ii M edycznej w W arszaw ie, k tó ry w ygłosił r e fe ra t pt.
H e n r y k H o y e r ja k o d y d a k t y k . W sw oim w y stą p ie n iu p re le g e n t w ykazał, że p ra c a H oyera n a polu d y d a k ty k i b y ła ró w n ie w y d a jn a ja k i jego p ra c a nau k o w a. D o w odem tego były liczne jego w y k ła d y ja k ró w n ież f a k t o p rac o w a n ia jednego z pierw szy ch n a św iecie p o d ręc zn ik a histologii. W y d a n a w 1862 r. H istologia ciała
l u d z k i e g o była w sp an iały m ja k n a owe czasy pod ręczn ik iem , za w ie ra ją c y m w szy st kie z te j dziedziny zdobycze naukow e. D ziałalność d y d ak ty cz n a H e n ry k a H o y era
578
K ro n ik ap rz e ja w iła się ta k ż e w fak cie stw o rze n ia przez niego p olskiej szkoły histologicz nej, co spraw iło, że w k o ń cu X IX w ie k u W a rsza w a s ta ła się w aż n y m ośrodkiem n a u k przyrodniczych. F a k t te n dow odzi ta k że w ielk ich zdolności organ izacy jn y ch H oyera. W łaśnie te m u za g ad n ien iu pośw ięcony był r e f e r a t m g r H an n y B ojczuk z A akdem ii M edycznej w W arszaw ie, k tó ra po p rz e rw ie p rz e d sta w iła p racę pt.
H e n r y k H o y e r ja k o a n im a to r ż y c i a n a u k o w e g o . W sw oim re fe ra c ie p rele g e n tk a p o d k re śliła zdolności o rg an izacy jn e H oyera, w y ra ża jąc e się m. in. w zg rupow aniu w okół siebie ludzi, podobnie ja k on za in te re so w an y c h w b a d a n ia c h p rz y ro d n i czych. H oyer w szczepiał w nich ta k konieczny naukow com k ry ty cy z m i o b ie k ty w izm . Z jego to szkoły w yszli ta c y uczeni ja k : S tra ssb u rg e r, L askow ski, N uss- bau m -H ilaro w icz, H e n ry k H oyer ju n . i inni, k tó rz y działali nie tylk o w W arsza w ie, ale i innych o śro d k ach naukow ych.
N astęp n ie le k a rz K rzysztof Je z io rsk i z In s ty tu tu H isto rii N auk, O św iaty i T ec h n ik i PA N w ygłosił r e f e ra t pt. F ilozofia m e d y c y n y H e n r y k a H oyera, w k tó ry m p rz e d sta w ił głów ne m y śli z a w a rte w p ra c a c h filozoficznych H e n ry k a H oyera. Z a in te re so w a n ia filozoficzne H o y era k o n ce n tro w ały się nie ty lk o w okół zagadnień te o rii n a u k i, ale ta k ż e n a zn a cz en iu m eto d y h isto ry czn ej w zdobyw aniu wiedzy, ró w norzędności k sz ta łc e n ia teorety czn eg o i p raktycznego, teleologicznej in te rp re ta c ji zjaw isk biologicznych.
N a zakończenie, w d y sk u sji u zupełniono w iadom ości z a w a rte w w ygłoszonych r e fe ra ta c h . Głos z a b ra ł ta k ż e doc. Z dzisław G ajd a z A kadem ii M edycznej w K ra kow ie, k tó ry p rz e d sta w ił sy lw e tk ę H e n ry k a H o y era ju n io ra , k o n ty n u a to ra n a u k o w e j m yśli sw ojego ojca.
C ennym u zu p e łn ie n ie m sesji b y ła zorg an izo w an a przy w y d a tn e j pom ocy doc. Ja n u s z a K a p u śc ik a i m g r M a rk a W ag n era z G łów nej B ib lio te k i L e k a rs k ie j m a ła w y sta w a , w k tó re j p rze d staw io n o fo to g ra fie i w ażniejsze dzieła H en ry k a H oyera seniora.
K r z y s z t o f J e zio rsk i
(W arszaw a)
Z K R A J U
Z H IS T O R II I ZABYTKÓW H U TNICZYCH
W S to w arzy sz en iu In ży n ie ró w i T ech n ik ó w P rz em y słu H utniczego p ra c u je od przeszło 20 la t K o m isja H isto rii i O chrony Z ab y tk ó w H utniczych. O piekuje się ona z a b y tk a m i h u tniczym i przez inicjow anie p rac nad zabezpieczaniem obiek tó w zabytkow ych, opiniow anie za b y tk ó w o raz o rg an iz u je sesje p o p u la rn o -n a u k o w e ploświęcone zab y tk o m i ich o ch ro n ie oraz w y d a je o p rac o w a n ia z te j dziedziny o objętości 1 a rk u sz a d ru k u i n ak ład z ie ok. 500 egzem plarzy. D o K om isji należy obecnie 67 osób, głów nie z K atow ic, ale te ż z B ielsk a -B ia łej, Częstochow y, K ielc, K ra k o w a i W rocław ia, k tó re z a jm u ją się zagad n ien iam i h isto rii h u tn ic tw a.
W ro k u 1987 zorganizow ano 3 sesje w h u ta c h obchodzących sw oje jubileusze: H u ta Z y g m u n ta w B y to m iu -Ł ag ie w n ik ac h — 130 la t, H u ta im. K a ro la Ś w ierczew skiego w Z aw adzkim — 150 la t i H u ta Ł abędy w G liw icach — 140 lat.
Z o kazji 375 ro czn icy w y d a n ia w K ra k o w ie dzieła W alentego R ozdzieńskiego „O fficina F e r r a r i a ” odbyła się se sja n au k o w a w K ato w ic ac h o ra z w y d an o oko licznościow ą b ro szu rę i p a m ią tk o w ą p la k ietk ę.
