AMELIA DZIURDA-MULTAN Katedra Pedagogiki Specjalnej w Instytucie Pedagogiki KUL
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA
„EDUKACJA OSÓB Z USZKODZENIAMI S UCHU –
NOWE WYZWANIA DLA LOGOPEDÓW I PEDAGOGÓW”
LUBLIN, 18-19 LISTOPADA 2006 ROKU
Jesieni þa 2006 roku Centrum Edukacji Nies"ysz þacych i S"abos"ysz þacych oraz Podyplomowe Studium Surdopedagogiki KUL zorganizowa"o ogólnopolsk þa konferen-cjeþ naukow þa, której adresatami byli surdologopedzi, surdopedagodzy i audioprotetycy. Konferencja odby"a sieþ w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Paw"a II. Dokonuj þac uroczystego jej otwarcia, dziekan Wydzia"u Nauk Spo"ecznych KUL, prof. dr hab. Andrzej Seþkowski, wyrazi" podziw dla osób, które d þazú þa do wykorzystania w edukacji osób z uszkodzeniami s"uchu najlepszych metod i urz þadzen´ technicznych. Program konferencji sk"ada" sieþ z siedmiu sesji tematycznych.
Sesjeþ I: „Wczesna kompleksowa i ustawiczna stymulacja rozwoju dziecka z uszkodzeniem s"uchu” rozpoczeþ"o wyst þapienie dr hab. Jagody Cieszyn´skiej, prof. AP z Instytutu Filologii Polskiej AP w Krakowie, która w referacie „Stymulacja rozwoju nies"ysz þacych dzieci w wieku poniemowleþcym i przedszkolnym” przedsta-wi"a najwazúniejsze za"ozúenia wczesnej nauki czytania jako stymulacji rozwoju dzieci z zaburzeniami komunikacji jeþzykowej. Autorka dowiod"a, zúe symultaniczno-sek-wencyjna wczesna nauka czytania u"atwia dziecku dotarcie do struktury fonemowej jeþzyka, poznanie regu" morfologicznych, morfonologicznych i sk"adniowych. Umozúliwia równoczes´nie prowadzenie stymulacji rozwoju funkcji s"uchowych i wzrokowych zgodnie z etapami ich kszta"towania sieþ u dzieci zdrowych. Wy-st þapienie mgr Agnieszki Pankowskiej z Mieþdzynarodowego Centrum S"uchu i Mowy Instytutu Fizjologii i Patologii S"uchu w Warszawie (referat: pt. „Zagadnienia implantacji dzieci w wieku wczesnoszkolnym”; wspó"autorzy tekstu: L. K"onica, A. W þasowski) zwi þazane by"o z dos´wiadczeniami, jakie towarzysz þa pracy specjalistów z Instytutu Fizjologii i Patologii S"uchu. Koncentruj þac sieþ na umiejeþtnos´ciach jeþzykowych i komunikacyjnych ma"ych pacjentów IFiPS, prelegentka zwróci"a uwageþ na koniecznos´c´ trafnego okres´lenia celów rehabilitacji s"uchu i mowy oraz wskazania czynników, które wp"ywaj þa na efekty podejmowanych dzia"an´. Ilustracj þa wyst þapienia sta"y sieþ fragmenty nagran´ z zajeþc´ prowadzonych z kilkorgiem pacjentów, u których operacja wszczepienia implantu s´limakowego zosta"a przeprowadzono u progu decyzji o rozpoczeþciu edukacji szkolnej. Sesjeþ I zamkn þa" referat pt. „Wczesna rehabilitacja i szko"a specjalna – kontynuacja czy sprzecznos´c´”. Wyg"osi"a go dr Justyna Leszka
z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prelegentka, odwo"uj þac sieþ do w"as-nych dos´wiadczen´ dydaktyczw"as-nych z pracy z dziec´mi nies"ysz þacymi, podjeþ"a tematykeþ dzia"an´ edukacyjnych podejmowanych obecnie przez szko"y specjalne dla dzieci i m"odziezúy z uszkodzeniami s"uchu.
Sesjeþ II: „Dziecko z uszkodzonym narz þadem s"uchu i jego rodzina”, rozpoczeþ"o wyst þapienie „Prawid"owo funkcjonuj þacy s"uch i pe"na rados´ci aktywnos´c´ zawodowa – to istotne predykatory stymuluj þace rozwój mowy i jeþzyka u dzieci z uszkodzeniami neurologicznymi w wieku od 0 do 5 lat”. Jego autorka, dr Elzúbieta Maria Mincza-kiewicz z Akademii Pedagogicznej w Krakowie, zwróci"a uwageþ na kwestieþ uszko-dzen´ neurologicznych os"abiaj þacych lub opóz´niaj þacych rozwój funkcji percepcyjno--motorycznych i funkcji s"uchowych dziecka. Autorka referatu zaproponowa"a proste zabawy stymuluj þace rozwój funkcji s"uchowych, które mog þa wykorzystywac´ rodzice dzieci z opóz´nieniem rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych. Kolejnym wyst þa-pieniem by" referat pt. „Rola jeþzyka wspólnoty komunikacyjnej w wychowaniu dzieci z uszkodzeniami s"uchu”, który wyg"osi"a dr hab. Kazimiera Krakowiak, prof. KUL, reprezentuj þaca Instytut Pedagogiki tej uczelni. Celem referatu by"a analiza sytuacji dzieci nies"ysz þacych wychowuj þacych sieþ w specjalnej (sztucznej) wspólnocie komu-nikacyjnej. Autorka przedstawi"a sk"adniki i cechy systemu komunikacyjnego, roz-wijaj þacego sieþ w s´rodowisku szko"y specjalnej dla dzieci nies"ysz þacych i s"abo-s"ysz þacych. Podkres´li"a, zúe uzúywanie jeþzyka migowego i „polszczyzny g"uchoniem-skiej” umozúliwia wprawdzie swobodn þa komunikacjeþ w szkolnej wspólnocie komuni-kacyjnej, ale przyczynia sieþ do spo"ecznego wykluczenia nies"ysz þacych. Za szcze-gólnie niebezpieczne dla ich rozwoju uzna"a wykluczenie z rodzin pochodzenia i wynikaj þace z tego sieroctwo spo"eczne. Kolejna prelegentka, dr Grazúyna Gunia z Katedry Pedagogiki Specjalnej AP w Krakowie, w referacie „Rodzice partnerem w terapii logopedycznej dziecka z wad þa s"uchu”, przywo"a"a fakt, zúe choc´ zasada s´wiadomego udzia"u rodziców jako partnerów w terapii logopedycznej dziecka z wad þa s"uchu jest znana od lat, nadal czeþsto jest ona niedoceniana. Z badan´ w"asnych autorki wynika, zúe rodzice oczekuj þa pomocy, opieki i wsparcia w radzeniu sobie w sytuacji trudnej, zwi þazanej z niepe"nosprawnos´ci þa s"uchow þa ich potomka. Tematykeþ teþ poruszy"a równiezú mgr Arleta Kucharczyk z Poradni Psychologiczno--Pedagogicznej w Zielonej Górze. Zaprezentowa"a ona wyst þapienie pt. „Wsparcie spo"eczne – z´ród"o si"y i kompetencji rodziców dzieci z uszkodzeniami s"uchu”. Autorka opisa"a wycinek rzeczywistos´ci dos´wiadczanej przez rodziców dzieci z uszkodzeniami s"uchu. Dane uzyska"a w badaniach w grupie rodzin wychowuj þacych dzieci z uszkodzeniami s"uchu. Wypowiedzi rodziców umozúliwi"y skategoryzowanie – nie zawsze us´wiadamianych sobie przez badanych – potrzeb wsparcia informa-cyjnego (poznawczego), emocjonalnego i potrzeby pomocy materialnej. Sesjeþ II zamkn þa" referat mgr Aleksandry Borowicz z Instytutu Pedagogiki KUL „O potrzebie badan´ nad stresem rodzicielskim”. Autorka stwierdzi"a w nim, zúe zagadnienie stresu rodzicielskiego jest istotne ze wzgleþdu na specyfikeþ wp"ywu emocjonalnej kondycji rodzica na osobeþ dziecka oraz sposobów pomocy rodzinie. Uszkodzenie s"uchu dziecka jest silnym stresorem dla cz"onków rodziny i wywiera istotny wp"yw na ich funkcjonowanie. Analizowanie specyfiki profilu stresu rodziców mozúe prowadzic´ do
wykrycia wytycznych beþd þacych kluczem do lepszego rozumienia problemów prze-zúywanych przez rodziców nies"ysz þacego dziecka.
Sesjeþ III – „Programy i efekty opieki logopedycznej” – otworzy" referat pt. „Realizacja funkcji jeþzyka jako przejaw nabywania kompetencji jeþzykowej i komuni-kacyjnej u dzieci z uszkodzeniami s"uchu”. Wyg"aszaj þaca go dr Agnieszka D"uzú-niewska (Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 1 dla Dzieci ze Specjalnymi Potrzebami Edukacyjnymi w P"ocku) mówi"a, izú przyswajanie jeþzyka przez ma"e dziecko z uszkodzonym s"uchem jest mozúliwe dzieþki interakcjom spo"ecznym, w których ono aktywnie uczestniczy. Gotowos´c´ do nawi þazywania interakcji ujawnia sieþ pod wp"ywem adekwatnych do poziomu dziecka dzia"an´ doros"ych. Przejawem rozwoju jeþzykowego ma"ego cz"owieka staje sieþ realizacja funkcji jeþzyka za pomoc þa dosteþpnych mu, pocz þatkowo niejeþzykowych, a nasteþpnie jeþzykowych, s´rodków wyra-zu. Drugim referatem tej sesji by"o wyst þapienie mgr Renaty Ko"odziejczyk z Insty-tutu Pedagogiki KUL, pos´wieþcone problemowi rozwoju: „Kompetencje jeþzykowe dzieci nies"ysz þacych rozpoczynaj þacych edukacjeþ szkoln þa”. Oceny poziomu tej kompetencji s þa rózúnie formu"owane, w zalezúnos´ci od orientacji teoretycznych badaczy oraz wykorzystywanych do badan´ metod i narzeþdzi. Prelegentka przyjeþ"a pogl þad o kreatywnos´ci jeþzykowej nies"ysz þacych. W tym konteks´cie, przytaczaj þac próbki wypowiedzi dziecieþcych, dokona"a ich analizy lingwistycznej. Analiza ta umozúliwi"a ujawnienie innowacji jeþzykowych zw"aszcza w obreþbie sk"adni. Kolejnym punktem sesji by"o wyst þapienie dr Ewy Muzyki z Zak"adu Logopedii i Jeþzykoznawstwa Sto-sowanego UMCS w Lublinie (tytu" referatu: „Program pracy z dzieckiem nies"y-sz þacym, czyli o czym powinien pamieþtac´ logopeda”). W referacie zosta"a podjeþta problematyka programowania jeþzykowego osób nies"ysz þacych. Autorka dowiod"a (na podstawie przeprowadzonych prób eksperymentalnych w szko"ach dla dzieci nies"y-sz þacych oraz na podstawie zgromadzonego w trakcie zajeþc´ terapeutycznych materia"u jeþzykowego), zúe w kszta"ceniu jeþzykowym osób nies"ysz þacych niedoceniane s þa c´wi-czenia s"owotwórcze. W dalszej czeþs´ci sesji III znalaz" sieþ referat „Wymowa dzieci nies"ysz þacych pos"uguj þacych sieþ fonogestami”, przygotowany przez dr Aniteþ Trochymiuk z Zak"adu Logopedii i Jeþzykoznawstwa Stosowanego UMCS w Lublinie. Prelegentka, odwo"uj þac sieþ do badan´ w"asnych, skupi"a sieþ na analizie akustycznej g"osek jeþzyka polskiego, artyku"owanych przez osoby z g"eþbokimi uszkodzeniami s"uchu, i udowodni"a, zúe stosowanie metody fonogestów umozúliwia nies"ysz þacym dotarcie do systemu fonologicznego polszczyzny. Wykorzystaniu tej metody po-s´wieþcony by" równiezú referat pt. „Zastosowanie metody fonogestów w nauczaniu jeþzyków obcych – podejs´cie eksperymentalne” mgr Olgi Grabowskiej z Instytutu Psychologii KUL. Autorka stwierdzi"a, zúe ucz þac sieþ jeþzyka obcego, uczniowie próbuj þa odzyskac´ utracon þa zdolnos´c´ rózúnicowania dz´wieþków mowy w obcym jeþzyku. Opanowanie tej sprawnos´ci wymaga od nich umiejeþtnos´ci odrózúniania g"osek podob-nych w jeþzyku obcym, a równoczes´nie czeþsto nieobecpodob-nych w ich jeþzyku ojczystym. Poniewazú teþ sam þa umiejeþtnos´c´ rózúnicowania umozúliwia metoda fonogestów, wprowa-dzono j þa do nauczania jeþzyka obcego i przynios"o to pozytywne rezultaty. Sesjeþ teþ zakon´czy"o wyst þapienie pt. „Problemy diagnozy i terapii sprzeþzúonych zaburzen´ mowy u dziewczynki z zespo"em porózúyczkowym”, przygotowane przez dr Jolanteþ Panasiuk (Zak"ad Logopedii i Jeþzykoznawstwa Stosowanego UMCS w Lublinie) oraz dr Marieþ
Kaczyn´sk þa-Ha"adyj (Oddzia" Neuropsychiatrii Dziecieþcego Szpitala Neuropsychia-trycznego 20 w Lublinie). Autorki zaprezentowa"y analizeþ przypadku. Obraz zaburzen´ jeþzykowych u dziewczynki nie by" typowy dla zúadnej ze zdiagnozowanych jednostek patologii mowy. Jednoczes´nie sprzeþzúone trudnos´ci dziecka uniemozúliwia"y mu samo-dzielne funkcjonowanie w systemie szkolno-rówies´niczym. Posteþpowanie terapeutycz-ne w tym przypadku wymaga"o podejs´cia indywidualterapeutycz-nego, a prowadzony komplekso-wo program terapii bazowa" na biologicznych prawach warunkuj þacych jego przyswa-janie w ontogenezie. Ilustracj þa wyst þapienia sta"y sieþ fragmenty nagran´ z zajeþc´ prowadzonych z dziewczynk þa.
Sesjeþ IV: „Organizacja i metody kszta"cenia dzieci i m"odziezúy z uszkodzeniami s"uchu” otworzy"o wyst þapienie prof. dr hab. Józefa Stachyry z Instytutu Psychologii UMCS w Lublinie („Znaczenie diagnozy psychologicznej w procesie rewalidacji dzieci z uszkodzonym s"uchem”). Profesor wyjas´ni", zúe w rewalidacji dziecka z uszkodzonym s"uchem uwzgleþdniamy aspekt medyczny, psychologiczny, logope-dyczny, a takzúe pedagogiczny. Bior þac pod uwageþ aspekt psychologiczny, nalezúy dokonac´ diagnozy (oceny) s´rodowiska wychowawczego, szczególnie wazúne s þa tu postawy rodziców i najblizúszego otoczenia dziecka. Istotna jest psychologiczna ocena samego dziecka, jego osobowos´c´, rozwój intelektualny, emocjonalny, spo"eczny, motoryczny. Czeþsto nieodzowne staj þa sieþ badania neuropsychologiczne, wskazuj þace na miejsce uszkodzenia tkanki mózgowej. Kompleksowy zakres badan´ psychologicz-nych, sukcesywnie wykonywapsychologicz-nych, ukierunkowuje i usprawnia proces rewalidacji dziecka z uszkodzonym s"uchem. Kolejny referat – „Edukacja dzieci z g"eþbokim ubytkiem s"uchu w szkole podstawowej – bajki i legendy, lektury szkolne” – wyg"osi"y mgr Marianna Krawiec i mgr Dorota Dan´ska ze Specjalnego Os´rodka Diagnozy i Rehabilitacji PZG w Radomiu. Celem autorek by"o zaprezentowanie rezultatów pracy z dziec´mi z g"eþbokimi ubytkami s"uchu, podjeþtej w ramach autorskiego programu „S UCHAM – MÓWIEþ – CZYTAM – ROZUMIEM”. Rozwi þa-zaniem nowatorskim by"y w nim opracowane przez autorki teksty dosteþpne jeþzykowo, tzn. teksty beþd þace nos´nikiem najwazúniejszych informacji, sformu"owane w sposób zrozumia"y dla dziecka z niepe"n þa kompetencj þa jeþzykow þa. Program ten u"atwi" dzieciom realn þa integracjeþ edukacyjn þa, która ma istotne znaczenie dla integracji spo"ecznej. Efekty uzyskane w ci þagu pieþciu lat pracy s þa zadowalaj þace, umozúliwiaj þa tezú obalenie mitu, wed"ug którego literatura jest niedosteþpna dla wieþkszos´ci z dzieci z uszkodzeniami s"uchu. W sesji tej zaplanowano równiezú wyst þapienie dr Aliny Maciejewskiej i mgr Aldony Uzieb"o z Os´rodka Logopedycznego Akademii Podla-skiej w Siedlcach pt. „Definiowanie wyrazów przez studentów z uszkodzonym s"uchem”. Zosta"y w nim przedstawione czeþs´ciowe wyniki badan´ z zakresu spraw-nos´ci definiowania wyrazów przez studentów z uszkodzonym s"uchem (wykorzystano wzory stosowane w badaniach kognitywnych). Celem dociekan´ autorek by"a próba odtworzenia jeþzykowego obrazu s´wiata osób, które – z racji uszkodzenia s"uchu – opanowuj þa kompetencje i sprawnos´ci jeþzykowe w inny sposób nizú s"ysz þacy. Kolejne wyst þapienie zaprezentowa"a dr Ma"gorzata Zaborniak-Sobczak (Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Rzeszowskiego; Szko"a Podstawowa nr 2 w Rzeszowie). W referacie „Wspólne kszta"cenie uczniów z wad þa s"uchu i uczniów s"ysz þacych” prelegentka stwierdzi"a, zúe integracja szkolna uczniów z wad þa s"uchu przyniesie wieþksze
korzys´ci, jes´li skupiona beþdzie na aspekcie wychowawczym szko"y, mniej na aspekcie dydaktycznym. Ponadto szkolnictwo specjalne musi sieþ rozwijac´ i do-stosowywac´ do obecnych warunków gospodarczo-spo"ecznych w naszym kraju. Sesjeþ IV zakon´czy"o wyst þapienie o. mgr. Wojciecha Turskiego z Ewangelickiego Centrum Diakonii i Edukacji we Wroc"awiu. Wyg"osi" on referat pt. „Wykorzystanie systemu jeþzykowo-migowego w katechezie dzieci i m"odziezúy nies"ysz þacej”, w którym po-dzieli" sieþ w"asnymi dos´wiadczeniami z kilkuletniej pracy katechetycznej z dziec´mi i m"odziezú þa z uszkodzeniami s"uchu. Ojciec Turski stwierdzi", zúe system jeþzykowo-migowy ma swoje wazúne miejsce w katechezie i w duszpasterstwie nies"ysz þacych, gdzie traktowany jest g"ównie jako sposób porozumiewania sieþ. Czym innym jest jednak porozumiewanie sieþ z osobami nies"ysz þacymi, a czym innym ich nauczanie, przekaz pewnych wiadomos´ci, które uczniowie zapamieþtaj þa i wykorzystaj þa w swoim zúyciu. Trudno dzis´ ocenic´, jak þa roleþ w nauczaniu spe"ni system jezykowo-migowy, beþd þacy kodem ograniczonym.
Sesja V, „plakatowa”, wzbudzi"a duzúe zainteresowanie odbiorców z uwagi na wazúnos´c´ podejmowanych tematów, beþd þacych ide þa przewodni þa kazúdego z nich. Nie-stety, streszczanie tematyki plakatów wykracza poza ramy niniejszego sprawozdania. Sesja VI, „Osoba nies"ysz þaca i jej kompetencje” – odby"a sieþ w niedzielne przedpo"udnie. Zainicjowa" j þa referat „Gdzie jest moje prawdziwe Ja? – s´wiat emocji m"odziezúy g"uchej ze s"ysz þacych rodzin”, powsta"y na podstawie badan´ przepro-wadzonych przez mgr Joanneþ Kobosko (Mieþdzynarodowe Centrum S"uchu i Mowy Instytutu Fizjologii i Patologii S"uchu w Warszawie). Wed"ug autorki przyjeþcie perspektywy interpersonalnej rozwoju i patologii dziecka oraz uwzgleþdnienie jej w badaniach diady matka-dziecko pozwala zobaczyc´, jak w wybranej „badawczo” rzeczywistos´ci znajduje odzwierciedlenie wynikaj þacy z niej model teoretyczny. Rzeczywistos´c´ teþ wyznaczaj þa w podjeþtych badaniach s"ysz þace matki i ich g"uche dzieci (adolescenci), a tym samym – sama g"uchota, która staje sieþ uwik"ana w rozwój tozúsamos´ci macierzyn´skiej matek i tozúsamos´ci osobowej dziecka, jak i jego patologieþ. Kolejny referat („Nazywanie emocji i uczuc´ w tekstach dzieci nie-s"ysz þacych”) wyg"osi"a mgr Zdzis"awa Orlowska, reprezentuj þaca Specjalny Os´rodek Szkolno-Wychowawczy w Krakowie. Celem autorki by"o przedstawienie jeþzykowego opisu emocji i uczuc´ w tekstach uczniów nies"ysz þacych. Wed"ug prelegentki nalezúy skupic´ sieþ na bogaceniu jeþzyka uczniów nies"ysz þacych w zakresie s"ownictwa. Obecnie ich zasób s"ów uniemozúliwia im budowanie hierarchii wartos´ci, odrózúnianie dobra od z"a, jak równiezú rozwi þazywanie problemów zúyciowych, komunikowanie o w"asnych stanach emocjonalnych i interpretacjeþ emocji przezúywanych przez inne osoby. Nasteþpny referat („Kompetencja pojeþciowa dzieci nies"ysz þacych”) zapre-zentowa" dr Marcin Bia"as z Akademii S´wieþtokrzyskiej im. Kochanowskiego w Kiel-cach, który omówi" autorsk þa Metodeþ Szybkiego Wzbogacania Kompetencji Jeþzykowo-Kulturowej i Pojeþciowej, wzorowan þa na metodzie Robina Callana. Prelegent wyjas´ni", zúe dostosowanie tej metody do potrzeb dzieci nies"ysz þacych nie stanowi"o jedynie prostej transpozycji, gdyzú inne s þa potrzeby i mozúliwos´ci s"uchaczy. Pocz þatkowo metoda stosowana by"a eksperymentalnie na lekcjach religii, jednakzúe dostosowac´ j þa mozúna takzúe do innych przedmiotów humanistycznych. W dalszej czeþs´ci sesji g"os zabra"a mgr Joanna Putkiewicz z Mieþdzynarodowego Centrum S"uchu i Mowy
Insty-tutu Fizjologii i Patologii S"uchu w Warszawie. Na wsteþpie swego wyst þapienia pt. „Dziecko z czeþs´ciow þa g"uchot þa w aspekcie relacji szkolnych i rówies´niczych” (wspó"autorzy tekstu: A. Piotrowska, A. Lorens, A. Pankowska, A. Obrycka, H. Skarzúyn´ski) prelegentka wyjas´ni"a, zúe obecnie pod opiek þa Centrum pozostaje os´mioro implantowanych dzieci w wieku od 4 do 12 lat z czeþs´ciow þa g"uchot þa, u których brak czu"os´ci s"uchu dla wysokich czeþstotliwos´ci w znacz þacy sposób ogranicza" mozúliwos´c´ rozumienia mowy na drodze s"uchowej. Trudnos´ci wynikaj þace z braku s´wiadomos´ci problemu i póz´no postawionej diagnozy w istotny sposób wp"ywa"y na funkcjonowanie dziecka, obnizúaj þac jakos´c´ jego relacji z otoczeniem. W sytuacji tych pacjentów postawienie diagnozy i zastosowanie leczenia metod þa implantu s´limakowego sta"o sieþ szans þa na odbudoweþ pe"nej, skutecznej i efektywnej komunikacji dziecka z otoczeniem. Kolejnym referentem by"a dr Marta Korendo (Akademia Pedagogiczna, Kraków). Wyst þapienie autorki pt. „Jak nies"ysz þacy pisz þa o sobie? Analiza przyk"adów” odnosi"o sieþ do tekstów napisanych przez nies"ysz þa-cych gimnazjalistów ze szko"y specjalnej. Zebrany materia" s´wiadczy" o niskim poziomie kompetencji jeþzykowych i komunikacyjnych nies"ysz þacej m"odziezúy, unaocz-ni" ponadto, jakie mog þa byc´ jej perspektywy edukacyjne i zawodowe. Kontekst rozwazúan´ autorki stanowi"a filozofia dialogu i filozofia odpowiedzialnos´ci. W tej sesji (referat pt. „Kompetencje komunikacyjne dziecka z wad þa s"uchu a jego poziom zdo"nos´ci twórczych”) wyst þapi"a równiezú dr Marzena Klaczak (Akademia Pedagogicz-na, Kraków), która odwo"a"a sieþ do w"asnych dos´wiadczen´ z pracy z dziec´mi z uszkodzeniami s"uchu. Autorka tekstu skupi"a sieþ na interakcjach mieþdzy kompe-tencjami komunikacyjnymi dzieci z uszkodzeniami s"uchu a ich aktywnos´ci þa twórcz þa. Badania przeprowadzone przez prelegentkeþ mog þa stanowic´ bardzo cenne wnioski do programowania dzia"an´ edukacyjnych, podejmowanych obecnie przez szko"y specjalne i integracyjne.
Kon´cow þa czeþs´c´ konferencji stanowi"a sesja VII pos´wieþcona wsparciu spo"ecznemu m"odziezúy i doros"ych osób z uszkodzeniami s"uchu. Otworzy"o j þa wyst þapienie pt. „Organizacja wsparcia dla studentów z uszkodzonym s"uchem w Akademii Podla-skiej” autorstwa mgr Beaty Gulati – dyrektora Centrum Kszta"cenia i Rehabilitacji Osób Niepe"nosprawnych Akademii Podlaskiej w Siedlcach. Autorka referatu mówi"a, zúe juzú od ponad 16 lat Akademia Podlaska kszta"ci osoby niepe"nosprawne w sys-temie integracyjnym (obecnie jest 256 studentów niepe"nosprawnych, w tym 92 osoby z dysfunkcj þa narz þadu s"uchu). W oddzia"ywaniach uczelni prelegentka wyodreþbni"a trzy okresy: pre-student, student i post-student. W pierwszym okresie istotne jest rozpoznanie predyspozycji potencjalnych studentów. Etap drugi to czas studiowania, czyli najszerszych oddzia"ywan´ uczelni. Wed"ug autorki uczelnia zapewnia studentom mozúliwos´c´ korzystania i przeszkolenia w zakresie obs"ugi urz þadzen´ FM. Ponadto w zajeþciach bior þa udzia" t"umacze jeþzyka migowego, orga-nizowane s þa zajeþcia z jeþzyka polskiego, angielskiego, a takzúe indywidualna terapia logopedyczna. Etap post-student to kontakty z absolwentami. Na zakon´czenie prele-gentka przyzna"a, zúe placówka jest dumna z efektów swych dzia"an´, ale i pe"na po-kory w zdobywaniu nowych dos´wiadczen´ i udoskonalaniu dzia"alnos´ci Centrum Edu-kacji Nies"ysz þacych i S"abos"ysz þacych mówi"a mgr Renata Ko"odziejczyk (wspó"-autorki referatu: dr hab. Kazimiera Krakowiak – prof. KUL, mgr Aleksandra
Bo-rowicz). Wyst þapienie mia"o formeþ sprawozdania z dzia"alnos´ci CENiSS, funkcjonu-j þacego od 2005 roku przy Katedrze Pedagogiki Specfunkcjonu-jalnefunkcjonu-j KUL. Inspiracfunkcjonu-j þa do organizowania pomocy studentom nies"ysz þacym by" fakt rozpoczeþcia studiów wyzú-szych przez kilka osób prelingwalnie nies"ysz þacych. W referacie zaprezentowane zosta"y cele oraz formy dzia"alnos´ci CENiSS; ws´ród najwazúniejszych form pracy wymieniono organizowanie systematycznej pomocy dla wszystkich cheþtnych studen-tów z uszkodzenien narz þadu s"uchu, prowadzenie Podyplomowego Studium Surdope-dagogiki, Studium Umiejeþtnos´c´ Komunikowania sieþ z Nies"ysz þacymi i S"abos"y-sz þacymi, organizacjeþ seminariów i konferencji naukowych oraz kursów metody fonogestów. Zamknieþciem sesji by" referat dr Ewy Domaga"y-Zys´k (KUL, Lublin) „Lektorat jeþzyka angielskiego dla nies"ysz þacych studentów KUL”, w którym autorka podzieli"a sieþ w"asnymi dos´wiadczeniami dydaktycznymi i stwierdzi"a, zúe nie ma psychologicznych czy metodologicznych przeszkód uniemozúliwiaj þacych osobom nies"ysz þacym nauczanie jeþzyków obcych. Prelegentka podkres´li"a, zúe ogromny wp"yw na efekty pracy dydaktycznej wywiera motywacja studentów, cheþc´ komunikowania sieþ z innymi oraz ich zainteresowania i uzdolnienia, o których mozúna opowiadac´ takzúe w jeþzyku angielskim.
Nalezúy podkres´lic´, zúe uczestnicy konferencji przygotowywali swoje referaty w formie prezentacji multimedialnych, ponadto wieþkszos´c´ wyst þapien´ by"a t"umaczona na jeþzyk migowy oraz transliterowana z fonogestami. Dzieþki temu konferencja sta"a sieþ jedn þa z nielicznych, w której uczestniczy"y osoby nies"ysz þace. Satysfakcjonuj þaca by"a równiezú obecnos´c´ protetyków s"uchu z firm Acfon i Geers, którzy do"ozúyli wszelkich staran´, aby uczestnicy konferencji mogli zapoznac´ sieþ z funkcjonowaniem aparatów i innych urz þadzen´ technicznych stosowanych przez osoby nies"ysz þace.
