Kronika naukowa Instytutu Badań
Literackich.
Biuletyn Polonistyczny 14/42, 12-24
1971
KRONIKA NAUKOWA
INSTYTUTU BADAŃ LITERACKICH
POSIEDZENIE RADY NAUKOWEJ
w dniu 15 października 1971 roku
T)josiedzenie Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN # dniu 15 października 1971 r . miało charakter nieco dzienny. W p ierw szej, pu blicznej, części zebrania odbyło się uroczyste wręczenie dyplomów 29 doktorami nauk humanistycznych i 20 doktorom habilitowanym, którzy uzyskali te stopnie w Insty tucie Badań Literackich w latach 1968-1971.
Posiedzenie otworzył przewodniczący Rady, p ro f. J. Krzyża nowski, a po nim przemawiał p.o. dyrektora Instytutu, dr hab. Z. Goliński. Zwrócił on uwagę na fa k t, że akurat przed 50 la ty w murach Uniwersytetu Jagiellońskiego nadano stopień dokto ra p ro f. J.Krzyżanowskiemu, zaś w Uniwersytecie Warszawskim - p ro f. K.Górskiemu, Półwiecze pracy naukowej obu uczonych może być przykładem rzetelnego i owocnego wysiłku badawczego, p a s ji poznawczej i umiłowania dziejów rodzimej kultury - mówił dr hab. Z.G oliński, te cechy stawiając za wzór pracownikom, któ rym w In stytu cie nadano stopnie doktorów i doktorów h a b ilito wanych, i podkreślając zarazem ciągłość humanistycznej trady c j i , jaką Instytut Badań L iterackich podtrzymuje m.in. d zię k i udziałowi jubilatów w naukowym i organizacyjnym życiu Instytu tu. Mówca zw rócił s ię w zakończeniu do p ro f. £. Górskiego i prof. J.Krzyżanowskiego z wyrazami serdecznej wdzięczności za tę współ pracę, życząc im - i Instytutowi - by podtrzymywali ją jak naj d łu żej, tworząc nadal w iele książek dla liczn ego zastępu ucz niów.
Po podziękowaniu obu ju b ila t ów j ponownie zabrał głos p.o.ay- rektora Instytutu, zwracając s ię do promowanych w In stytu cie doktorów i doktorów habilitowanych z życzeniami dalszych suk cesów naukowych, które, jak świadczą obecnie, tak i w przysz- s z ło ś c i dowodzić będą n a jle p ie j sensu is tn ie n ia Instytutu Ba dań Literackich i jego poczynań.
Następnie przewodniczący Rady Naukowej wręczył dyplomy do ktorom nauk humanistycznych:
S te fa n ii Bańcer Zdzisławowi Łapińskiemu Janowi Błońskiemu Hannie Małgowskiej
M arii B rykalskiej Teresie Brzozowskiej Krystynie Czajkowskiej Danucie Danek
Tadeuszowi Drewnowskiemu Hannie F ilipk ow skiej H alin ie Gacowej
Andrzejowi Goreniowi . Marcie Hussakowskiej Janinie Kamionkowej Jerzemu K ą d z ie li
F e lik s ie Lichodziejew skiej
Danucie Paluchowakiej Jerzemu Paszkowi Marcie Piwińskiej Marianowi Rawińskiemu E lżb ie cie Sarnowskiej Wiesławowi Szymańskiemu Ire n ie Szypowskiej Wacławowi Twardzikowi M arii Wantowskiej Andrzejowi Wernerowi Ryszardowi Wojciechowskiemu Bożenie Wojnowskiej Romanowi Lotbowi
oraz doktorom habilitowanym nauk humanistycznych:
Kazimierzowi Bart os zyńs kiemu Franciszkowi Pepłowskiemu
W imieniu promowanych przemawiała dr hab. L. Pszczołowska, dziękując Instytutow i za stworzenie możliwości uzyskania zasz czytnych stopni naukowych i deklarując gotowość pomnażania zdo b ytej wiedzy we własnych pracach badawczych,a także przekazywa
nia j e j przez nauczanie innych.
Po t e j o fic ja ln e j części posiedzenia obrady zamknięte roz poczęto przyjęciem protokołu z zebrania Rady Naukowej w dniu 12 czerwca 1971 r . Z k o le i Rada* wysłuchała sprawozdania z prac ko m is ji, która ustosunkowała s ię do wytycznych w sprawie reorga n iz a c ji Instytutu Badań L iterackich . Po dłuższej dyskusji Rada Naukowa sprawozdanie zaakceptowała, zatwierdzając też propozy c je D yrekcji dotyczące mianowania kierowników Zakładów is t n ie jących w In s ty tu c ie , a mianowicie:
Kierownik Zakładu H is t o r ii L iteratu ry
S tarop olsk iej i Oświecenia - dr hab. Z.Gollński Tadeuszowi Bieńkowskiemu Janowi Błońskiemu Krystynie Pisarkowej M arii Podraza-Kwiatkowskie j Ryszardowi Przybylskiemu L u c y lli Pszczołowskiej Wandzie Roszkowskiej Z o f ii Sinko Januszowi Sławińskiemu Annie W ierzbickiej A lin ie Witkowskiej Hannie D ziechcińskiej Michałowi Głowińskiemu Zenonowi Kmiecikowi Jerzemu Kwiatkowskiemu Julianowi Lewańskiemu Teresie Michałowskiej Paulinie Pelcowej
Kierownik Zakładu H is t o r ii L i
teratury XIX w. - p ro f. M.Janion Kierownik Zakładu Literatu ry XX w. - p ro f. S.Żółkiewski Kierownik Zakładu Systematyki i Form
Literackich - dr hab. J.Sławiński p.o. Kierownika Pracowni Badań
Literatu ry Ludowej - dr H.Kapełuś • Kierownik Wydawnictw Instytutu - dr hab. S.Treugutt p .o. Kierownika Zakładu Językoznaw
stwa w W-wie - dr W.Pomianowska Kierownik Zakładu Języka Polskiego
w Krakowie - dr hab. M.Kucała Kierownik Pracowni Słownika
Polszczyzny XVI w. /zj~ Oddziałami* w Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu
i Toruniu/ - dr hab. F.Pepłowski W kolejnym punkcie porządku dziennego Rada Naukowa jedno myślnie wypowiedziała s ię za otwarciem postępowania o nadanie tytułów profesora nadzwyczajnego doktorom habilitowanym: Ed mundowi Jankowskiemu i|Michałowi Głowińskiemu.
Rada powołała p ro f. J.Krzyżanowskiego na przewodniczącego, a p ro f. J.Kulczycką-Saloni i p ro f. A.Hutnikiewicza na człon ków kom isji, która ma zająć s ię skompletowaniem materiałów do nadania tytułu profesora nadzwyczajnego drowi hab. E. Jankow skiemu. Jego dorobek naukowy zrecenzują: p ro f. K.Górski, p ro f. Z.Szmydtowa i p ro f. Z.Szweykowski.
Sprawę nadania tytu łu profesora nadzwyczajnego drowi hab.
M.Głowińskiemu powierzono kom isji w sk ła d zie: p ro f. H.Markie wicz /przewodniczący/, p ro f. M.Janion i dr hab.S.Treugutt/człon- kowie/, a na recenzentów postanowiono zaprosić: prof. A.Hutni kiewicza, p ro f. J.Nowakowskiego i p ro f. I.Sławińską.
Rada Naukowa wyraziła jednomyślną zgodę na wystąpienie o nadanie tytułu profesora zwyczajnego prof.dr M arii Janion i po wołała do t e j sprawy komisję złożoną z: p ro f. W.Danka/przewod niczący/, p ro f. B.Zakrzewskiego i p r o f. J.Ziomka /członkowie/, obowiązki recenzentów zlecając p ro f. E.Sawrymowiczowi, p ro f. S.Skwarczyńskiej, p ro f. K.Wyce i p ro f. Cz.Zgorzelskiemu.
Również jednogłośnie Rada Naukowa wypowiedziała s ię za wszczęciem starań o nadanie tytułu profesora zwyczajnego p ro f.
dr M arii Renacie Mayenowej. Do kom isji, która zajmie s ię zwią zanymi z tym formalnościami, zaproszono: p ro f. S. Żółkiewskie go, p ro f. M .Flezię i p ro f. Cz.Hernasa, zaś na recenzentów dorobku p ro f. M.R.Mayenowej wytypowano:prof. M.Dłuską, p ro f. W.Kurasz- kiew icza, p ro f. B.Badolskiego i p ro f. R.Pollaka.
Rada poparła też wniosek p ro f. S.Żółkiewskiego o podjęcie kroków windykacyjnych w zgłoszonej przed .siedmiu la ty sprawie nadania tytu łu profesora nadzwyczajnego doc.dr Ewie Korzeniew s k ie j .
W punkcie 6 porządku dziennego Rada Naukowa wysłuchała wniosków uzasadnianych przez dra hab. S.Treugutta i w głosowa niu tajnym jednomyślnie uchwaliła powołać na stanowiska samo dzielnych pracowników naukowo-badawczych dra hab. Teresę Kost- kiewiczową, dra hab. Lu cyllę Pszczołowską, dra hab. Franciszka Pepłowskiego i dra hab. Janusza Sławińskiego.
Po zapoznaniu s ię z opiniami właściwych Kom isji Rada Nau kowa postanowiła nadać stopnie doktora nauk humanistycznych trzem doktorantom Instytutu Badań Literackich , których publi czne obrony rozpraw odbyły s ię dnia 14 października 1971:
mgr M arii Jankowskiej na podstawie pracy1" \>>Wisła« jako czasopismo fo lk lo ry s ty c zn e " /promotor - p ro f. J. Krzyżanowski, recenzenci: p ro f. A.Kutrzeba-Pojnarowa, doc. dr hab. D.Simoni des/ ,
mgr H alin ie Kowalewskiej za rozprawę "Jan Karłowicz jako fo lk lo r y s t a " /promotor - p ro f. J.Krzyżanowski, recenzenci: p ro f. J.Burszta, p ro f. B. Zakrzewski/,
mgrowi Wojciechowi Podgórskiemu za przygotowaną pod k ie runkiem p ro f. J.Nowaka-Dłużewskiego, a recenzowaną przez p ro f. Z.Liberę i dra hab. A.Witkowską pracę na temat "Poezja p o lit y czna Księstwa Warszawskiego"
-oraz mgr Jadwidze Twardzikowej, która w dniu 19 czerwca 1971 r . obroniła rozprawę o "Zdaniach rozw ijających w polskim systemie op ozycji hipotaktyczuych" /promotor - dr hab.K.Pisar- kowa, recenzenci: doc. dr hab. M.Honowska i doc. dr hab. K.Po lański/.
Na wniosek kom isji h a b ilita c y jn e j Rada Naukowa wyraziła zgodę na wszczęcie postępowania h a b ilitacyjn ego dra Ireneusza Opackiego, na recenzentów jego pracy "Poezja romantycznych prze łomów" wyznaczając: prof.K .G órskiego, p ro f. Cz.Zgorzelsk:-.»go i dra hab. Z.Stefanowską. .
Także wniosek kolejny, o otwarcie przewodu h a b ilitacyjn ego dra Kazimierza Rymuta.zyskał aprobatę Rady Naukowej, która po stanowiła zwrócić s ię o recenzję przedłożonej przez niego roz prawy na temat "Słowotwórstwo polskich form patronimicznych z przyrostkiem - ov/it.io - na t l e zachodniosłowiańskim" do prof. M.Karasia, prof. W.Taszyckiegc, prof. S.Urbańczyka i doc.dra hab. K .Zierhoffera.
Rada Naukowa p rzyjęła następnie wniosek D yrekcji Instytutu o rozpoczęcie postępowania habilitacyjn ego dr E lżb iety Aleksan drowskiej na podstawie tomu "Studia nad >Monitorem< . Z war sztatu b ib lio g ra fa ", i powołała komisję h abilitacyjn ą w skła d zie : p rof. A.Gryczowa /przewodnicząca/, p rof. Cz.Hernas i dr hab. Z.Gołiński /członkowie/.
Rada Naukowa przyjęła do wiadomości informację, że Główna Komisja Kwalifikacyjna zatw ierdziła nadane przez Radę stopnie doktorów habilitowanych drowi J.Kwiatkowskiemu, drowi F.Pepłow- skięmu, dr Ł.Pszczołowskie.i i drowi J.Sławińskiemu.
Rada Naukowa powołała na stanowiska adiunktów i asystentów w historycznoliterackim pionie Instytutu: dr Janinę Kamionkowa. dra Janusza Maciejewskiego, dra Zdzisława Łapińskiego /adiunk ci/ , mgr Izabelę Jarośińska, mgra Zbigniewa Jarosińskiego, mgra Zygmunta Z iętka, mgr Ewę Szary-Matywiecką i mgra, Krzysztofa Głombiowskiego /st. asystenci/. W nowo powstałej Pracowni Języ koznawstwa Stosowanego w Poznaniu na stanowisko adiunkta powo łano dra Kazimierza Srokę, na stanowisko s t. asystenta - mgra Ireneusza Jakubczaka; mgralRomana K alisza zatrudniono na etacie asystenta, zaś mgra Macieja Grochowskiego “zaangażowano jako a systenta w Pracowni Budowy Gramatycznej Współczesnego Języka Polskiego Zakładu Językoznawstwa w Krakowie.
Na zakończenie posiedzenia Rada Naukowa powołała p ro f. Cz. Hernasa, dra hab. Z.Sinko i dra hab. Z.Stefanowską w skład Ko m is ji Nagrody im. T.Mikulskiego za rok 1971» Po p rzyjęciu przez aklamację wniosku prof. K.Górskiego o skierowanie do p ro f. Zyg munta Szweykowskiego adresu z gratulacjami z r a c ji już 51 rocz
ZEBRANIA „CZW AR TKOW E”
Zagadnienie interpunkcji w wydaniach klasyków polskich
/Streszczenie odczytu wygłoszonego dnia 14 października 1971 r ./
Z
agadnienie, jaką interpunkcję stosować w wydaniach klasy ków polskich: obowiązującą d ziś , czy też zgodną ze zwy czajami epoki, w k tó re j dany utwór powstał, wyłania s ię w związ ku z tym, że w połowie XIX w. zaczęto w Polsce odchodzić od daw nej interpunkcji retoryczno-intonacyjnej i stosować interpunk c ję składniowo-logiczną według wzorów niemieckich. Praktyka e dytorska u nas nie lic z y ła s ię z tym faktem. Odmienność dawnej interpunkcji poczytywano błędnie za nieporadność dawniejszych autorów w zakresie zasad przestankowania i wobec tego moderni zowano interpunkcję w ich tekstach według zasad dziś obowiązu jących. Ale zestawienie pierwodruków d z ie ł Mickiewicza, Słowac kiego i Krasińskiego z wydaniami sporządzanymi w naszym s tu le ciu przekonywa, że modernizacja interpunkcji rujnuje zamierzone przez wymienionych poetów ukształtowanie strumienia mowy i w ten sposób pozbawia teksty artystyczne pewnej ich znamiennej cechy. Jest to więc naruszenie pewnego świadomego zamysłu artystyczne go, sprzeczne z zasadą poszanowania in te n c ji twórczej autora .Eu nika stąd p ostu lat, aby w nowych wydaniach dawniejszych tekstów do epoki romantycznej włącznie zachowywać interpunkcję epoki, przynajmniej w ucworach artystycznych.P ro f. dr Konrad Górski
Cechy polskiej kultury literackiej lat 1918— 1932
/Streszczenie odczytu wygłoszonego dnia 28 października 1971 r./ Ą utor przedstaw ił schemat wyników swojej k ilk u setstro n ico- •^"^-wej monografii na wymieniony temat, która ukaże s ię na kładem "C zyteln ika” . Referent uzasadnił wybrane granice chrono log iczn e, twierdząc, że polska kultura lite ra c k a w niepodległym państwie przekroczyła granicę współczesności swoich przemian. W r. 1932 zamknięty zostaje natomiast wstępny okres tego rozwoju.
Wyznaczony on był przede wszystkim przez wyraźny rozrost maso wych środków komunikacji społecznej, który to proces o k r e ś lił powstanie masowego typu ówczesnej kultury lit e r a c k ie j.
Z k o le i referen t scharakteryzował walkę o s t y l t e j kultury. P od k reślił j e j in sty tu cjo n a liza cję. Cmówił zakres i charakter działania in s ty tu c ji programowania rozwoju kultury lit e r a c k ie j, głównie w sferze odbioru, a nie twórczości, ze strony państwa, Kościoła, organ iza cji społecznych, zwłaszcza związanych z maso wymi ruchami emancypacyjnymi.
W dalszym ciągu scharakteryzowany został proces profesjona l i z a c j i pisarstwa w tych latach i w związku z tym rozwój in sty tu c ji zawodu lite ra c k ie g o . Scharakteryzowane zostało także funk cjonowanie dwóch ówczesnych in s ty tu c ji: społecznej k o n tro li l i teratury i in s ty tu c ji mecenatu. Część ta została zakończona cha rakterystyką ówczesnych r ó l społecznych p isarzy: ekspertów kul tury, działaczy i techników lite ra c k ic h .
Z k o le i referen t przeszedł do omówienia c z y te ln ic z e j kultu ry lit e r a c k ie j. Szacunkowo o k r e ś lił rozmiaryl ówczesnej publicz ności c zy te ln ic ze j i j e j zróżnicowanie klasowe. Omówił procesy i n ic j a c ji c z y te ln ic z e j, sposoby wyboru wartości lite ra c k ic h oraz empiryczne wyniki tych wyborów. Scharakteryzował in stytu cje u czestnictwa w życiu literackim , poczynając od b ib lio te k , świet l i c i klubów, poprzez, wszelkiego typu wieczory lite r a c k ie , aż po kawiarnie artystyczne, tea try i te a trzy k i.
Omówiona została polityka przekładów wyboru tr a d y c ji l i t e rackich i politykai lektur szkolnych w latach 1918- 1932.
Na zakończenie referen t scharakteryzował typowe społeczne sytuacje komunikacji lit e r a c k ie j - kształtowane przez nie mode le lite r a tu r y kanonicznej, zaangażowanej i ludycznej.Wskazał na swoiste funkcje społeczne odrębnych modeli ówczesnej lite ra tu ry . P ro f. dr Stefan Żółkiewski
O konkretyzacji
/Streszczenie odczytu wygłoszonego dnia 11 listopada 1971 r ./ Oformułowany przez Romana Ingardena problem konkretyzacji ^ in te r e s o w a ł mnie nie tylko ze względu na jego m iejsce w
systemie estetycznym f ilo z o fa , i l e ze względu na znaczenie dla współczesnej poetyki, zorientowanej h istorycznie i s o c jo lo g i cznie. Koncepcja konkretyzacji pozwala ująć d zie ło lite ra c k ie w stosunku do odbiorców, nie przekreślając jego tożsamości.Wy maga ona jednak pewnego poszerzenia w stosunku do zakresu, ja k i j e j przyznał Ingarden. Przede wszystkim odnosi s ię więc nie tylk o do tzw. m iejsc samookreślenia, ale do c a łe j wypowiedzi l it e r a c k ie j. Kwestią podstawową je s t stosunek zawartych w u tworze dyrektyw konkretyzacyjnych do dyrektyw konkrety za c y j- nych obowiązujących w danej kulturze czy epoce. Nie muszą być one tożsame. Na proces konstytuowania konkretyzacji wpływ mają właściwości utworu /m.in. gatunkowe i s ty listy c zn e/ , jak też podstawowe właściwości kultury lit e r a c k ie j danego czasu,a więc wyobrażenia dotyczące statusu i funkcjonowania lite r a tu r y , je j zadań społecznych, powiązań ze światopoglądami i wierzeniami, ogólnie - z wszelkimi dziedzinami d zia ła ln ości humanistycznej. Konkretyzacja /w przypadku d z ie ł epok minionych/ bywa z reguły modernizacją, wprowadza d z ie ło w pewien współczesny układ syn
chroniczny. Takie możliwości u jęcia konkretyzacji nie są sprze czne z teori% Ingardena, znajdowały s ię bowiem na zarysowanych przez nią terenach, choć zajmowały miejsce dalszoplanowe - z punktu widzenia t e j dziedziny badań, którą Ingarden określał mianem f i l o z o f i i lite r a tu r y , były mniej is to tn e . Stają s ię zaś najważniejsze dla poetyki, którą zajmuje s ię nie dziełem l i t e rackim w ogólności, a le pewnymi grupami d z ie ł w ich uwikłaniach historycznych i społecznych oraz ze względu na organizujące je zasady. Problem konkretyzacji - to jedna z tych koncepcji, które prowadzą do zn iesienia granic pomiędzy poetyką a socjo lo g ią lit e r a t u r y , pozwala bowiem ująć d z ie ło jako element swo is te g o aktu komunikacji, a więc specyficzny fakt społeczny.
Dr hab. Michał Głow^^ki
SPRAW OZDANIA Z PO DR Ó ŻY NAUKOWYCH
Sprawozdanie z pobytu we Francji
/^\d 3 I I 1971 do 21 V 1971 przebywałam w Paryżu jako s ty -^ 'p e n d y s tk s Rządu Francuskiego.
Stałym miejscem moich studiów była B iblioteka Polska.Czyta łam tam rękopisy związane z Mickiewiczem i jego epoką oraz zde kompletowaną w kraju prasę W ielk iej Em igracji. /Choć B iblioteka czynna je s t od godz. 14 do 18, aby nie marnować połowy dnia, u zyskałam prawo czytania od 9 rano. Pozwolono mi także, acz nie chętnie, na zabieranie książek mniej cennych uo domu.W ten spo sób udało mi s ię przeciwdziałać prawdziwej k lęsce, jaką są go dziny otwarcia b ib lio te k paryskich, w tym także B ib lio te k i P o l s k ie j./
Wskutek p rzytła cza ją cej i l o ś c i materiałów mickiewiczowskich, którymi dysponuje B iblioteka i Muzeum Mickiewicza, zrezygnowa łam z prowadzenia studiów nad sentymentalizmem francuskim, któ ry figurował jako drugi - obok Mickiewicza - temat badawczy me go wyjazdu. W okresie czterech miesięcy w żaden sposób nie u dało się pracować nad dwoma, tak ogromnymi tematami badawczymi. Także studiów nad Mickiewiczem niepodobna uznać za zamknięte; prowadzę je nadal w kraju i prowadzić będę jeszcze przez la t k ilk a, niezależn ie od k sią żk i, którą napiszę w ciągu n a jb liż szych m iesięcy.
Z materiałów paryskich najwyżej cenię zbiory listów ,n p. L i sty o Adamie Mickiewiczu, rkps Muzeum A.M., nr ? ? 8 ; L is ty C e li ny Mickiewiczowej, rkps j.w ., nr 899 - część tych listów była publikowana, np. w pracy Władysława Mickiewicza "Moja Matka", ale w formie d alek iej od doskonałości i w w e r s ji mocno niekom p le tn e j; L is ty do Celiny Mickiewiczowej, rkps j.w ., nr 912; L i sty do M arii Góreckiej, rkps j.w ., nr 919; L is ty K.Gaszyńskiego pomieszczone w zbiorze ze wszech miar cennym pt. "Papiery emi
grantów różnych", rkps B ib l.P o l., nr 466. Inny fascynujący blok materiałów rękopiśmiennych związany je s t z towiańszczyzną.Z pa pierami tymi zapoznałam s ię mniej gruntownie, gdyż towianizm stanowi tylk o jeden z komponentów, acz ważnych, in telek tu a ln ej b io g r a fii Mickiewicza. Uwagę swą skupiłam przede wszystkim na bloku zatytułowanym "Korespondencja, modlitwy i pisma rozmaite w sprawie A.Towiańskiego", rkps nr 865, oraz na dzienniczku A. Chodźki.
Dla mnie, jako monografisty Mickiewicza, obok możności stu diowania materiałów rękopiśmiennych bezcenne znaczenie miała moż liwość obejrzenia miejsc związanych z poetą i pamiątek polskich
w Paryżu z czasów W ielk iej Em igracji. Jest to korzyść wyjazdu, k tó re j niepodobna wprost przecenić.
Dr bab. Alina Witkowska
Sprawozdanie z pobytu naukowego w Paryżu (10 V — 9 V U J 1971)
C
elem mojego wyjazdu do Paryża było opracowanie autografów utworów dramatycznych Mickiewicza dla e d y c ji t . I I I "Dzieł wszystkich" oraz dla wydania w podobiźnie autografów brulionu I I I cz. "Dziadów" /części dramatycznej oraz "Ustępu":/. W Muzeum Mickiewicza w Paryżu znajdują s ię następujące autografy spośród tych, które stanowią dokumentację filo lo g ic z n ą wspomnianych wy dań:1/ "Dziady. Widowisko". Cz. I 2/ "Dziadów" cz. I I I
a/ fragment brulionu części dramatycznej,
b/ dwie czyscopisowe wstawki do c zę ś ci dramatycznej, c/ ty tu ł, dedykacja, Przemowa i Objaśnienia w czystop i-
s ie ,
d/ brulion "Ustępu",
e/ osobna kilkuwierszowa wstawka do "Ustępu", f/ 'w ie rs z "Do p rz y ja c ió ł M oskali",
3/ fragment polEkiego dramatu o Jasińskim
4/ "Jacques Jasiński ou le s deuz Polognes",początkowy fra g ment dramatu francuskiego,
5/ "Les Confédérés de Bar", dwa pierwsze akty dramatu fran cuskiego w k o p ii Jańskiego z własnoręcznymi poprawkami Mickiewicza. *
Większość tych autografów opracowałam uprzednio w Warszawie na podstawie fo to k o p ii. Podczas pobytu w Paryżu chodziło o mak symalne wyzyskanie tych m ożliwości, jak ie daje studium orygina łu, zwłaszcza w zakresie odczytania wyrazów nieczytelnych, nie dokończonych, pokrytych wersją późniejszą oraz wszelkich skreś leń, dopisków it d . Jak wiadomo, ze względu na trudno czytelne pismo Mickiewicza i wielką ilo ś ć błędów p ió ra , zwłaszcza w bru lionach, wymienione autografy nigdy nie zostały w p ełn i
odczy-tane, w iele zaś z dotychczasowych lek cy3 budzx poważne wąt pliw ości.
Wobec wszystkich wymienionych autografów p rzyjęto następu jący sposób opracowania: 1 / tra n s lite ra c ja uwzględniająca moż liw ie dokładnie właściwości ortograficzn e, interpunkcyjne, wa hania pióra, układ graficzn y i t d . ; 2/ zestawienie odmian tekstu
oraz opis tych właściwości autografu, które nie dadzą s ię prze kazać w tr a n s lit e r a c ji, oraz wszelkich wątpliwości w zakresie lekcyj wyrazów i poszczególnych l i t e r , znaków interpunkcyjnych i t d . ; zestawiono tu również hipotetyczne le k c je wyrazów nieczy telnych lub wątpliwych oraz prawdopodobną kolejność redakcyj w wypadkach, w których nie wynika ona z t r a n s lit e r a c ji; 3/ opis fizycznych cech autografu. Od powyższych zasad opracowania od stąpiono jedynie w stosunku do k op ii dramatu "Les Confédérés de Bar"; kopia ta mianowicie je s t na ty le czytelna w fo to k o p ii, że można było zrezygnować z t r a n s lit e r a c ji c a ło ś c i, a ograniczyć się do tr a n s lit e r a c ji skreśleń i dopisków rę k i Mickiewicza.
Ze względu na stan autografów /lichy przeważnie p ap ier,czę sto bardzo kruchy/ zrezygnowano z tych możliwości odczytania kreśleń, jakie dałoby zastosowanie współczesnych środków tech nicznych - zawsze połączone z ryzykiem uszkodzenia przy trans porcie i manipulowaniu rękopisem.
Nie wszystkie nowe le k cje mają charakter bezsporny. Część z nich odnotowana zostanie w komentarzu edytorskim na prawach h i potezy. Rezultaty pracy nad autografami I I I cz. "Dziadów" znaj dą s ię w odmianach tekstu wydania krytycznego, ponieważ podsta wą tekstu głównego i tak je s t druk. Natomiast pozostałe autogra fy ogłaszane były pośmiertnie i stanowią jedyną podstawę f i l o logiczną tekstu głównego. W związku z tym będzie można, jak są dzę, wprowadzić pewne korektury do tekstu głównego I cz. "Dzia dów" i polskiego dramatu o Jasińskim. Dramaty francuskie stano wią problem osobny, ponieważ ich teksty nigdy nie były wydawane w sposób zgodny z regułami sztuki f i lo lo g ic z n e j. !Iu też zmiany, w porównaniu z tekstami wydanymi ongi przez Władysława Mickie wicza, będą największe.
Wobec dużego programu studiów nad autografami Mickiewicza niewiele stosunkowo czasu udało mi s ię poświęcić innemu temato wi, mianowicie rozprawie komparatystycznej o I I I cz. "Dziadów".
Pewną ilo ś ć materiałów do tego tematu zebrałam w B ib lio tece P o
l-iespełna dwutygodniowy pobyt w ÎIRD, zorganizowany w ra-. mach wymiany naukowej z Deutsche Akademie der Künste,spę dziłam częściowo w B e rlin ie ,2-7 XI/, częściowo w Lipsku /7-14 XI/. Celem wyjazdu były k on su ltacje. z uczonymi niemieckimi oraz praca w b ib liotek a ch związana z tematem: ’’Echa współczesnej l i
teratury niem ieckiej w publikacjach teoretycznych Stanisława Przybyszewskiego w okresie 1896-1900” . Spośród pisarzy zaprzy jaźnionych z Przybyszewskim zajęłam s ię głównie Ryszardem Deh- melem, Alfredem Mombertem, Detlewem von Liliencronem. P rzejrza łam wydania zbiorowe tych pisarzy, korespondencję i dokumenty znajdujące s ię w Archiwum Literackim przy Deutsche Akademie der Künste i w Staatsb ib lioth ek w B e rlin ie . W czasie pobytu w Lip sku pracowałam wyłącznie w Deutsche Bücherei, koncentrując się nad zagadnieniem wzajemnego oddziaływania Przybyszewskiego i A.Momberta. Zebrałam m ateriały krytyczne o Mombercie na podsta wie katalogów rzeczowych, b ib ]t o g r a fii D ietricha / "Z e its c h rif- ten b ib liograp h ie” /, "Jahresberichte fü r deutsche Sprache und L i tera tu r” i przejrzałam wszystko, co z tego zakresu było w po siadaniu b ib lio t e k i.
Z zebranego materiału wynika, że artykuł Przybyszewskiego o zbiorze p o e z ji Momberta p t. "Der Glühende" /"Die Z e it” , Wien 1896, nr 114/ je s t pierwszym omówieniem krytycznym o tym poecie w ogóle. Stwierdziłam te ż , że przekłady następujące bezpośred nio po artykule w w e rs ji p o ls k ie j / "Ż ycie", Kraków 1899» nr V , pochodzą nie ze zbioru "Der Glühende", jak by to sugerował ar tykuł, a le ze zbiorów późniejszych: "Die Schöpfung" /1897/,"Per Denker" /1901/. W związku z tym nasuwa s ię przypuszczenie, że fragmenty utworów ukazały s ię najpierw w przekładzie polskim, a później dopiero w ca łości po niemiecku.
s k ie j oraz w Bibliothèque Rationale.
Dr hab. Zofia Stefaoowska
Sprawozdanie z pobytu w N R D (2— 14 X I 1971)
Z PRAC NAD REORGANIZACJĄ „BIULETYNU POLONISTYCZNEG O”
T T " iniu 9 XI 1971 r . odbyło s ię w Warszawie spotkanie Redak- ' ’ c j i "Biuletynu Polonistycznego” ze współpracującymi z p is mem przedstawicielam i uniwersytetów i WSP. Przedmiotem spotkania była wymiana zdań na temat przygotowanego przez Redakcję "B iu le tynu" projektu reo rga n iza cji pisma.
W spotkaniu u c ze s tn ic zy li w charakterze gości przedstaw icie le WSK.
W wyniku parogodzinnej dyskusji ustalono, że:
1/ począwszy od roku 1972 "B iu letyn " ukazywać s ię będzie nie, jak dotychczas - 3 razy w roku, a le 4 razy /w miesiącach: lutym, maju, sierpniu, lis to p a d zie / , w postaci zeszytów o b jęto ści ok. 160 s t r . każdy;
2/ Redakcja BP ' podejmie starania zmierzające do zwiększenia dotychczasowej ob jęto ści poszczególnych zeszytów pisma oraz do podniesienia jego nakładu /z dotychczasowych 300 do wysokości przynajmniej 1000 egz./;
3/ n a jb liższy zeszyt - 43 - ukaże s ię jeszcze w postaci do tychczasowej, natomiast począwszy od nru 44 wprowadzana bę dzie nowa, zmieniona forma;
4/ od r . 1972 w BP ukazywać się będą również sprawozdania 2 pracy WSK.
Szczegółową informację o nowej formie "Biuletynu" oraz spra wozdanie ze spotkania z korespondentami zamieścimy w zeszycie 43
