Hanna Filipkowska
Z prac Pracowni literatury okresu
Młodej Polski
Biuletyn Polonistyczny 18/4 (58), 41-43
- 41
-32. doc. dr hab. Marian Stępień (UJ) 33. doc. dr hab. S tefan Traugutt (IBL] 34. doc. dr hab. A lin a Witkowska (IB L )“ 35. p r o f, dr Jan Kazimierz Zaremba (UŚ1.) 36. p r o f, dr Bogdan Zakrzewski (UWr.) 37. p r o f, dr Czesław Z górzela k i (KOL) 38. p r o f, dr Jerzy Ziomek (UAM) 39. p r o f, dr Maria Żmigrodzka (IB L ) 40. p r o f, dr S tefan Żółkiewski (IB L )
Z PRAC PR A C O W N I L IT ER A TU R Y O KR ESU M ŁO DEJ POLSKI
W dniach 27-28 lu tego 1975 r* w In sty tu cie Badań L ite ra c k ic h w Warsza wie odbyło s ię otwarte zebranie Pracowni L ite ra tu ry Okresu Młodej P o ls k i
poświęcone zagadnieniom komp ar aty s ty k i i zatytułowane t "Studia porównawcze
nad kulturą m odernistyczną".
W obradach u d zia ł w z i ę l i p r ze d s ta w ic ie le ośrodków uniwersyteckich zain
teresowani wymienioną problematyką. Wygłoszono ogółem siedem re fe ra tó w , w
tym dwa dotyczące h i s t o r i i s z tu k i, przygotowane p rze z zaproszonych do u czestnictw a w zebraniu s p e c ja lis tó w w t e j d z ie d z in ie .
Hanna- F i l i p k o w s k a w r e fe r a c ie p t . " 'p Sztuka d la sztuki^C
w Polsce i we F r a n c ji” skoncentrowała s ię na podobieństwach typologiczn ych
p o ls k ie j i fra n cu sk ie j w e r s ji t e o r i i "s z tu k i d la sz tu k i" i j e j fu n k c ji w rozwoju procesu lit e r a c k ie g o , a przede wszystkim na j e j znaczeniu w formo waniu s ię przełomu modernistycznego w P o lsce i w innych krajach europej
skich. A n a lizu ją c za ło żen ia "s z tu k i d la sztu k i” , popularyzowane zwłaszcza
w pismach Miriama 1 Przybyszewskiego, autorka r e fe r a t u wskazała również na
motywy nyślowe n ie znane w e r s ji fra n cu sk ie j tego h a sła , a wynikające z r y w a liz a c ji z koncepcją p o ls k ie j lit e r a t u r y narodowej ukształtowaną w warun kach rozbiorowych.
Wypowiedź Jana Z i e l i ń s k i e g o - "Młodopolska re cep cja HLa-
k e ’ a ", zaw ierała p rze glą d artykułów, not i wzmianek oraz towarzyszących im
przekładów, a także sygn alizow ała, n ie lic z n e z r e s z tą , in s p ira c je tw órczoś
c ią a n g ielsk iego poety w dorobku artystycznym Młodej P o ls k i. Młodopolską
re c e p c ję B la ke'a skonfrontował r e fe r e n t z re c e p c ją an gielską oraz z ogólny mi tendencjami modernizmu, wskazując, i ż tym, co w największym stopniu fa s
cynowało p o lsk ich w i e l b i c i e l i B lake’ a, była przystawalność liczn y ch e le
mentów jego życia i tw órczości do panującego ówcześnie wzorca osobowości
a rty s ty .
Jan J ó ze f L i p s k i , mówiąc o "Ekspresjonizm ie polskim in iem iec k im ", scharakteryzował ten prąd jako zjawisko w lit e r a t u r z e eu ro p ejsk iej w sposób
42.
-szczególny związana ,z licznymi i ceirfcralnymitendenojemi kUlturyniem ieo- k ie j. Podkreślając "nie-iieckość" ekspres jonizmu, r e f'r e n t polemizował z te orią prostych wpływów i zapożyozeń, zgodnie z którą ekaprą* jon1.zm polski jest traktowany jako wtórzy wobec niemieckiego. /.ulaniem r t fa t t a t e , ckepre— sjonizn polaki wyrósł z pogranicza kulturowego uformowanego na styku dwu kultur etnicznych» na którym to pograniczu wartości луговłe z ducha i t r a dycji niemieckie j zostały zasymilowane i włąozore w obieg sztoki p o l A i e j , zwłaszcza przez pisarzy odznaczajqoyoh się znajomością kultury n x w le c k ie j.
S lib ie t * G r a o s k a w refe rac ie zatytułowanym "Dom frty e ty " roz ważyła - na przykładzie Czerwonego Ввод Ikar iwa 1 domu Oaftoourtów przy bou levard Mojtmorency w Pary id - problem artystycznej aanowiedz^ twórców , k t ó - r*y w obrębie własnego domu k ształtują sodai nowoczesnego wareztmtu pra«y, Czeiwony dom określał program romancy o*ry,. któremu śewrls po co w iał wiemy zarówno п swej pracy lit e r a c k ie j, jak w różnorodnej działalności ьк^рагу- mentatora*' na terenie plastyki, eeganisacjl iy c la artysty caaego i reform społecznych. Współczesne The Red Houaj rozważania ‘■•a fc etyczne rf. Pater а щ/б.я~ ją się koncepcją zbieżną z programem Domu twórcy wwzechstronnego, który üiorrib kształtował przez całe życie. Kio dokończone, szkicowe rozmyślania Patera o iiouse Seautlful są jedńoozeinie ogniwem łączącym program Morrisow- sklej utopii z aoturentalirtycsxym warzEtate* pracy pisarzy i koneserów - braoi Concourt.
R efera t Romana l i m a n d e "Apułton Chlmarę ś c ig a ją c y " b y ł rekone-
aansев % d z ie d z in ie całkow icie w P eisoe zaniedoatych studiów kouparety^t/cz- nych aau ftoaemizmem polskim i roeyjzklm . P r z y n o s i! porównanie sza ty gra fic z n e j czasopism modamiffuycŁy eh i ezaaepisw entymodernlstycznego p rze łomu ("i^ y c ie ", ^CtoiwerŁ^. "J Ł oeion *, *2!lr ïakusatwa", "A p o łło n ") oraz Tybrtśuyoh ccgudnleń z W ypełniającej i oh ' l%cty problem atyki, â .in . r e f e ren t omówił eh*u?akt;eiy ety cerą «11«. potakieęo 1 ro s y js k ie g o modernizmu - cho- o is i tu i tam nc irnyoh p r z e ta r g a c h opartą - dyskusję wokół t;swc ja k o ś o i" i
"obcości*' sztu k i, W R o s ji dyskusja t a snr.jdpwułr oparcie w poczuciu oóręb-
nośoi fcrlturowej R ou jl wobec fa ro p y , w лЫ ясе (g d z ie poczu-lo jed n ości z
Europą bi łc niew ątpliw e) by bu podyktowane zadaniami stawianymi sztu ce w w a runkach n ie w o li narodowej.
Janina W i e r c i ń s k a w r a f er ecie* "kriątka jefco przedmiot sztu k i" mńwjjc o modernistycznym przewrocie w- dziedzinie zdobnictwa książek, с z eeopiemj ,nydawnictw dziecięcych. Była to , zdaniem referen tki, jedna z form r e a liz a c ji postulowanej wówczas reforwy iycia poprzez sztukę i przekształ cenia ludzkiego środowiska w harmonijną całość artystyczną. Kariera drzewo rytu i nowo ese sny oh technik ilustracyjnych, dbałość o kształt czcionek, f o r mat, barwę papieru, wprowadzenie ornamentyki o motywach symbolic-oych - -Ho
- 43
-e f-e k ty dąż-eń do wydania k s ią ż k i ozy czasopisma, k tó r-e byłyby dzi-ełam i Rztu- k i . w wydawniotwach d ziecię cych wyeksponowanie i l u s t r a c j i przy ograniczeniu tek stu , elim in a cja dydaktyki na rz e c z fa n ta s ty k i m iały na oelu zarówno wy chowanie e s te ty c z n e , jak rozbudzenie o gó ln ej w rażliw oócl dziecka - poten cjaln ego nowego odbiorcy s z tu k i.
B efera t Bożeny W o j n o w s k i e j "Buskinizm w Młodej P o lsce"
p rzy n o s ił rekon stru kcję inspirowanego przez myśl Susklna programu k u ltu ry. W rek on stru k cji młodopolskiego ruskinlzmu oparła s ię referen tk a na a n a liz ie następujących motywów nyélowyoh: 1 ) motywu estetyczno-humanistyczne j k ryty k i kultury m ieszczań sk iej, ze szczególnym uwzględnieniem społecznych przes
łanek tzw . "s z tu k i stosow anej", 2) motywu założeń estetyozn o-an trop olo-
gioznych tkwiących w tworzeniu dyrektyw oraz prak tyk i stylow ej tego ruchu,
a także 3 ) na a n a liz ie programu kulturowego, z uwzględnianiem ta k ich jego
c z ę ś c i składowyoh, jakim i b y ły : pogląd na m isję sztu ki w ku ltu rze oraz
pogląd na sztukę Jako ca ło ść, zawarty w postawie wobec sztu ki ludowej. Dr Hanna Filipkowska
SPR A W O ZD A N IA Z P O D R Ó ŻY N AU K OW YCH
Sprawozdanie i pobytu aaukcwegc we Francji
W o k resie od 30 września do 22 grudni a 1974 r . przebywałam we F ra n cji
na stypendium T I S e k c ji &oole Pratiqu e des Hautes .études. Celem pobytu, by
ło zebranie m ateriału d la dokumentacji lit e r a t u r y p o ls k ie j i p olsk iego ży c ia lit e r a c k ie g o w ok resie I I w ojry św iatow ej.
Poszukiwania ograniczyłam d i trz e c h b ib lio t e k paryskich, posiadającyoh bogate zbiory p o lsk ich czasopism emigracyjnych i polon ijn ych , wydawanych w c z a s ie wojny we F r a n c ji 1 w innych k raja ch : B iblioth èque N a tio n a le, B ib lio t e k i P o ls k ie j i B ib lioth èqu e de Dokument at i on In tern a tion a le Contemporaine
(H a n te r rc ).
K orzystając ze zbiorów tych b ib lio t e k opraoowałam 42 ezasopisma p o ls k ie ,
wyŚLawane w o k res ie od 1 września 1939 do 8 maja 1945 (w tym dwa d z ie n n ik i:
"Narodowiec" i "Wiarus P o ls k i" ) - których brak w b ib lio tek a ch krajowych. Warto nadmienić, i ż w o statn ich dniach pobytu udało mi s ię dotrzeć do n ie
zanotowanego w katalogach B iblioth èque N a tio n a le, a is tn ie ją c e g o w j e j ma
gazynach, jedynego w Paryżu rocznika 1944 "W iarusa". J le s t e t y , n ie zdążyłam go ju ż opracować.
