Stanisław Włodarczyk
"Chrystologia Ewangelii św. Jana",
Stanisław Mędala, Kraków 1993 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 64/3, 185-186
tekstem biblijnym a jeg o u stn ą in te rp re ta cją, dające d o b re ro zezn an ie o egzegezie, lek sy k o g rafii i g ram aty ce rabinicznej), The M ea n in g o f ’O R A Y È T A in the B abylonian T a lm u d (an aliza aram ejsk ieg o te rm in u oz n aczająceg o z aró w n o Pięcioksiąg M ojżesza ja k i T o rę spoza P ięcioksięgu), The M ishnah as O ral Torah: A Reconsideration (relacja M iszny d o T o ry spisanej o ra z jej n a tu ra i specyfika). K siążkę zam y k ają b a rd zo p rz y d atn e indeksy: miejsc biblijnych, rab in iczn y ch i in n y ch c y to w an y ch ź ró d eł sta ro ży tn y ch (m ez o p o t., a n a to l., ugar., k a n an .), indeks an alizo w an y ch pojęć o ra z in d ek s au to ró w .
N ie tru d n o zauw ażyć, że w pierw szej części książki chodzi o w ydobycie a k tu a ln o ści i zn am io n biblijnego spo jrzen ia n a k o b ietę, zaś w części trzeciej m am y ro z w a ż a n ia n a tem at fu n d a m e n ta ln y ch koncepcji ju d a iz m u d o ty cz ąc e O bjaw ienia o ra z roli egzegezy biblijnej w religii żydow skiej. A u to r św iadom ie zm ierza d o p rzełam an ia tego, co o cen ia ja k o krzyw dzące ju d aiz m stereo ty p y . Jed en to p o g ląd , że egzegeza ra b in icz n a , ta k a ja k ą znajdujem y np. w m id raszach , sta n o w i w ypaczenie zaw arteg o w Biblii H eb rajsk iej Słow a Bożego. D ru g i to ocena rab in iczn eg o tra k to w a n ia T o ry ustnej ja k o ś ro d k a , za p o m o cą k tó reg o rab in i d o p ro w a d zili Ż y d ó w d o zastą p ie n ia p rzy k azań Bożych p rzep isam i ludzkim i. G ru b e r p o d k re śla, że sp o só b p rz e d sta w ian ia tych tem a tó w m a o g ro m n e kon sek w en cje nie ty lk o d la p o z n aw a n ia i o b ja ś n ia n ia Biblii, lecz i d la p o stę p ó w n a w iązan eg o w naszych czasach d ialo g u c h rzcścija ń sk o -ju d aisty czn c g o ’ C y tu je opinię, k tó rą w yraził prof. R o b e rt L. W i 1 - к e n, że „jed y n ą d rogę d o zm iany n eg aty w n eg o spo jrzen ia, k tó re w ielu ch rześcijan p o sia d a n a w spółczesny ju d a iz m stan o w i z m ia n a ich z ap a try w a ń n a ju d a iz m sta ro ży tn y ” (s. X II). T ru d n o o dm ów ić tem u sp o strzeżen iu racji.
W ażn a k siążk a G ru b e ra p o w in n a być p rzy sw o jo n a przez p o lsk ich bib listó w , b o wiele schem atów , jak ie usiłuje zm ienić a u to r, istnieje tak że i u nas. O cen a, czy i n a ile G ru b e r p o tra fi się z nim i u p o ra ć zależy o d z a p o z n an ia się z to k iem jeg o m yślenia i a rg u m e n ta c ją o ra z od krytycznej oceny, rów nie sum iennej ja k ro zw ażan ia G ru b e ra.
K siążk ę z ideą m acierzyństw a B ożego w ty tu le a u to r d e d y k o w ał sw oim p ięciorgu dzieciom . N ied łu g o p o jej o p u b lik o w an iu z m a rła ż o n a p ro f. М . I. G ru b e ra , a n a nim spoczął obo w iązek z astąp ien ia dzieciom m atk i. W tej sytuacji jego ro zw aż an ia o m acierzyństw ie B oga n a b y w ają now ej głębi i znaczenia.
ks. W aldem ar C hrostow ski, W arszaw a
S tanisław M Ę D A L A C M , C hrystologia Ewangelii św. Jana, K ra k ó w 1993, ss. 400.
•ч
B iblistyka p o lsk a w zbogaciła się w dziedzinie c h ry stologii E w angelii św. J a n a o n iezw yk le w a rto ścio w ą p racę ks. S. M ę d a 1 i, jed n e g o z najb ard ziej zn an y ch p o lsk ich sp ecjalistów o d czw artej Ew angelii. A u to r p o d ejm u jąc tak i p ro b lem m u siał z ap o z n ać się z niezw ykle b o g a tą lite ratu rą, ab y stw orzyć sw oją w łasn ą wizję i podejście do chry sto lo g ii E w angelii św. Ja n a . Z az n ac z a w yraźnie w e w stępie, że „ zasadniczy p ro b lem , ja k i staje p rz e d n am i przy o d czy ty w a n iu ch ry stologii Jan o w ej, nie p o leg a n a k o n fro n tac ji daw niejszych ujęć z b a d a n ia mi naszych czasów , ale n a zn alezieniu tak ieg o p u n k tu w idzenia, k tó ry pozw o liłb y w pełni o b jąć m yśl c h ry sto lo g iczn ą czw artej E w angelii, o ra z z asto so w an iu takiej m eto d y , k tó ra p o m o g ła b y w yjaśnić ją w jej histo ry czn y m i teologicznym k o n tek ście” (s. 5).
A u to r stosuje m e to d ę k o n te k s tu a ln ą , k tó ra je s t k o m b in acją an alizy retorycznej i lite rac kiej alb o łączeniem m eto d d iach ro n iczn y ch z m eto d a m i synchronicznym i. B ad ając ró żn e po zio m y znaczeń: literacki, teologiczny, histo ry czn y i herm eneutyczny, a u to r z w raca uw agę nie ty lk o n a to, co w tekście z o stało pow iedziane, ale także ja k to z o stało p o w iedziane i dlaczego. A b y cel ten osiągnąć, o p iera się n a tradycyjnej analizie filologicznej i literackiej, a kiedy zach o d zi p o trz e b a posłu g u je się m e to d ą sem iotycznej analizy tek stu . P o n iew aż tekst czw artej Ew angelii naw iązuje d o ró żn y ch tradycji ch ry stologicznych bazu jący ch n a ró żn y ch k o n cep cjach m esjańskich i n a ró żn y ch p ojęciach w śro d o w isk u hellenistycznym , a u to r zw raca uw agę n a o dniesienia p o zatek sto w e. M a jąc p rzed so b ą o g ro m p ro b lem ó w , a chcąc rozgraniczyć sw oje w łasne spojrzenie n a c h ry sto lo g ię J a n o w ą o d innych a k tu a ln ie p r o p o n o w anych orien tacji, dzieli p racę n a dw ie części.
•W pierw szej części zaty tu ło w an ej O rientacje chrystologii Janow ej w egzegezie współczes
w y n ik o m b a d a ń , by m óc je uzu p ełn ić lu b skorygow ać. T e ró żn e szkoły i system y teologiczne p ro w a d zą d o b a rd z o zró żn ico w an y ch k ie ru n k ó w w in te rp retacji c h ry sto lo g ii Ja n o w ej. S tąd ch cąc m eto d y czn ie oddzielić ujęcia zależne od m eto d y b a d a ń od ujęć zależnych o d założeń teologicznych, a u to r k o n sek w en tn ie w pierw szych trzech ro z d ziała ch zw raca uw agę na m eto d y b a d a ń p rzed staw iają c w pierw szym rozdziale p o d ejścia d o c h ry sto lo g ii Jan o w ej n a tle b a d a ń p o d ło ż a histo ry czn o -relig ijn eg o (s. 15-36). W ro zd ziale d ru g im p o d a je ujęcia rozw oju c h ry sto lo g ii Jan o w ej, u k azu jąc no w e sp o jrzen ia n a ź ró d ła czw artej E w angelii i etap y jej red ak cji (s. 36-52), w trzecim rozdziale p o d e jm u je b a d a n ia s tru k tu ry czw artej E w angelii, k tó re p ro w a d zą go d o stw ierd zen ia, że m im o p ro s to ty i pew nej je d n o ro d n o ś c i jes t to dzieło b ard zo złożone, a zatem z ło żo n a je s t jeg o c h ry sto lo g ia (s. 52-71). W czw arty m ja k b y o d ręb n y m rozdziale zw raca uw agę n a p ro b lem y h erm en eu ty czn e w chry sto lo g ii Jan o w ej (s. 72-102).
U w zględniając w yniki w spółczesnych b a d a ń n a u k o w y ch o o rg an iczn y m p o w iązan iu te k s tu czw artej E w angelii z życiem i ro zw o jem w sp ó ln o ty kościelnej, w d rugiej części p racy pt.
Jedność i różnorodność chrystologii Janow ej, a u to r p o d ejm u je się b a rd zo tru d n eg o ale
isto tn e g o p ro b le m u d la p o p ra w n eg o zro zu m ien ia tejże chry sto lo g ii, m ian o w icie sp o jrzen ia na w ypow iedzi chry sto lo g iczn e czw artej E w angelii p o p rz ez p ry z m a t recepcji i ro zw o ju w iary chry sto lo g iczn ej od b itej w sam ym tekście. S tąd p rz ed m io tem pierw szego ro z d ziału będzie fo rm a trad y cji Jan o w ej i o koliczności jej pisem nego sfo rm u ło w an ia, im p lik acje chry sto lo g icz ne literack ich i reto ry czn y ch a sp e k tó w czw artej E w angelii, tem aty ch ry sto lo g iczn e tradycji Jan o w ej i ich rozw inięcie w czw artej E w angelii, p rzeznaczenie i ch ry sto lo g ic zn y cel czw artej E w angelii (s. 103-148).
D ru g i ro zd ział (s. 149-193) zo stał p o św ięcony w y zn an iu w iary i je g o ekspozycji w p ro lo g u (J 1,1 -18), p o n iew aż w edług a k tu a ln y c h b a d a ń ch ry sto lo g ii w czw artej E w angelii in te rp reta cja Jan o w e g o w y zn an ia w iary najw yraźniej w ystępuje w p ro lo g u . N a stę p n e rozdziały - trzeci i czw arty m ają za z ad a n ie zw eryfikow ać, w ja k im sto p n iu i d laczego in te rp reta c ja w iary chrystologicznej p o d a n a w p ro lo g u o ra z jej tło h isto ry czn e p o jaw ia się w tek sta ch n a rra c y jn y c h , gdzie fo rm aln ie prezen tu je sw oje p o g ląd y ew angelista. R odzi się dalszy p ro b lem , d laczego i w ja k im sto p n iu ta in te rp re ta c ja w iary chrystologicznej p o d a n a w p ro lo g u p o jaw ia się w w ypow iedziach Jezu sa, k tó re fo rm aln ie stan o w ią rozw inięcie m yśli p o d an ej w J 1,18. S tą d p iąty ro zd ział p ośw ięca a u to r chry sto lo g ii w d ialo g a ch Jezu sa (s. 294-315), Jego m o w ach (s. 315-341) i tzw. m o d litw ie a rcy k ap łań sk ie j (s. 341-350).
P ra c a ks. S. M ę d a 1 i u k a z a ła m ożliw ie pełny o b ra z ch ry stologii czw artej E w angelii, jak i w y n ik a z a k tu a ln e g o sta n u b a d a ń tego dzieła z a ró w n o n a płaszczyźnie literackiej ja k i teologicznej w k o n tek ście histo ry czn y m , więcej, w nio sła no w e p ró b y p o d ejść i ro zw iązań , ja k p o d z ia ł m a te ria łu n a o p o w ia d a n ia i św iadectw a, p o d z ia ł w ypow iedzi Jez u sa n a dialo g i i m ow y Jezu sa, w sk az an ie fo rm i sch em ató w n a rra c y jn y c h w b a rd zo złożonych tek stach , ja k J 9; J 11. W sum ie jes t to p ra c a n a p is a n a d la b iblistów i p ro fe sjo n a ln y ch teologów językiem fachow ym , stą d m o że być m niej d o stę p n a n aw et d la s tu d e n tó w teologii - przy n ajm n iej pierw szych lat studiów .
ks. Stanislaw W łodarczyk, Częstochow a
E b e rh a rd S C H O C K E N H O F F i P e ter W A L T E R (H g.), D ogm a und Glaube. Bausteine
f ü r eine, theologische E rkenntnislehre. F estschrift f ü r B is c h o f W alter K asper, M at-
th ia s-G rü n ew a ld -V e rla g , M a in z 1993, ss. 334.
U ro d z o n y 5 m a rc a 1933 r. b p W alte r K a s p e r o b ch o d ził w łaśnie sw oje 60 u rodziny. Z tej o k azji - zg o d n ie z p rzyjętym w N iem czech zw yczajem - dw aj jeg o byli uczniow ie, k tó rzy pisali swe p ra c e hab ilitacy jn e p o d jeg o k ieru n k iem , a obecnie p ra c u ją ju ż ja k o pro feso ro w ie teologii m o raln ej (E . S c h o c k e n h o f f ) n a uniw ersytecie w R aty sb o n ie o ra z teologii d o g m aty czn ej (P. W a 11 e r) n a u niw ersytecie we F re ib u rg u , w ydali do sy ć sk ro m n ą -r ja k n a ta k ą u ro czy sto ść - pozycję k sią żk o w ą, z ło ż o n ą z o p ra co w a ń k ilk u n a stu p ro feso ró w niem ieckich: koleg ó w i uczniów J u b ila ta . P rz ed o m ów ieniem jej treści w a rto zw rócić uw agę na b a rd z o c en n y d o d a te k b ibliograficzny, sp o rz ą d z o n y p rzez o so b iste g o se k reta rz a księdza B iskupa, J. D r u m m a , zaw ierający w szystkie d ru k o w a n e p ra ce W . K a s p e r a w liczbie 498, u ło żo n e w p o rz ą d k u ch ro n o lo g icz n y m , nazw y czaso p ism , z k tó ry m i w sp ó łp ra co w ał
