Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii – luty 2014
Miros³aw Rutkowski
1Najwiêksze zainteresowanie mediów w lutym 2014 roku wzbudzi³a zapowiedŸ rych³ego przedstawienia Radzie Ministrów pakietu zmian legislacyjnych dotycz¹cych poszukiwania i eksploatacji wêglowodo-rów gazowych i p³ynnych. Rz¹d przyj¹³ projekt zmian na pocz¹tku marca br., ale w mediach ju¿ od po³owy lutego trwa³a o¿ywiona dyskusja na temat spodziewa-nych regulacji i potencjalspodziewa-nych skutków ich wprowadzenia. Ze swoich piêciu minut w prasie wci¹¿ korzystaj¹ bursz-tyny. Nic dziwnego, bo to wdziêczny temat i ³atwo go powi¹zaæ z archiwalnymi sensacjami w rodzaju zaginionej Bursztynowej Komnaty. Tym razem prasa zosta³a zelek-tryzowana informacj¹, ¿e w Polsce powstanie pierwsza l e g a l n a kopalnia bursztynu w dzielnicy Gdañska – Prze-róbce. Informacja jest niezupe³nie œcis³a (zdaje siê, ¿e zgodnie z prawem pozyskiwano bursztyn równie¿ podczas budowy Portu Pó³nocnego), ale daje do myœlenia w kontek-œcie nagminnego ³amania przepisów w trakcie wydobywa-nia nie tylko bursztynu, ale równie¿ wielu innych kopalin, ze ¿wirami i piaskami na czele.
O braku strategii czy te¿ polityki pañstwa w dziedzinie wykorzystania krajowych kopalin pisano w prasie popular-nej jak dot¹d rzadko. W mediach specjalistycznych przypo-minano, ¿e dokument „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” w pewnej mierze wyznacza kierunki zagospo-darowania paliw kopalnych, jednak wci¹¿ nie ma spójnej wizji dotycz¹cej wykorzystania pozosta³ych surowców dla rozwoju gospodarki narodowej. Spraw¹ zajê³a siê ostatnio Rzeczpospolita i urz¹dzi³a w swej redakcji debatê pod has³em „Bezpieczeñstwo surowcowe Polski”. Obszern¹ relacjê z dyskusji, w której udzia³ wziêli m.in. Herbert Wirth, prezes KGHM, Pawe³ Jarczewski, prezes Grupy Azoty, prof. Jerzy Nawrocki, dyrektor PIG-PIB, i prof. Marek Nieæ, szef KZGSM PAN, opublikowa³ 17 lutego Adam Roguski.
O koniecznoœci przyspieszenia prac nad polityk¹ surow-cow¹ pañstwa pisa³ równie¿ 6 lutego Puls Biznesu w du¿ym artykule Magdaleny Graniszewskiej pod nieco przesad-nym tytu³em „Bogata Polska idzie na œlepo”. Byæ mo¿e ponawiane od lat apele Pañstwowego Instytutu Geologicz-nego o sformu³owanie klarownych zasad gry o surowce nie posz³y na marne, skoro zdo³aliœmy wywo³aæ zaintere-sowanie dziennikarzy. Bo z przedstawicielami administra-cji pañstwowej i samorz¹dowej sz³o nam raczej s³abo...
Nauka nie cieszy siê du¿¹ popularnoœci¹ w mediach, ale bywaj¹ wyj¹tki. Oto w lutym w wielu gazetach i porta-lach internetowych pojawi³a siê informacja, ¿e odkryto
najstarsze fragmenty ziemskiej materii. Rzecz by³aby inte-resuj¹ca, gdyby nie chodzi³o o znane od dawna australijskie cyrkony, ju¿ dekadê temu datowane na oko³o 4,4 mld lat, co stawia³o je w rzêdzie najstarszych minera³ów na naszej planecie.
ród³em informacji, jak siê wydaje, by³ tekst opubliko-wany 23 lutego w portalu Discovery News, niestety bardzo sp³ycony przez polskich ¿urnalistów. Z materia³u orygi-nalnego mo¿emy siê dowiedzieæ, ¿e rzeczywiœcie jest to naukowa sensacja – John Valley wraz z kolegami z Univer-sity of Wisconsin-Madison bardzo dok³adnie okreœli³ wiek cyrkonu z Jackson Hills w Australii na 4,374 lat. W ten sposób potwierdzone zosta³o poprzednie datowanie, nie-jednokrotnie poddawane w w¹tpliwoœæ. Twórczym wk³adem naukowców z Madison by³a dyskusja b³êdów pomiaru, oparta na ocenie stopnia migracji izotopów o³owiu poza badan¹ próbkê, co mog³o potencjalnie zniekszta³ciæ wynik datowania.
TRUDNE NARODZINY USTAWY WÊGLOWODOROWEJ
Tak zwana ustawa wêglowodorowa, o której pisz¹ od dwóch lat dziennikarze, to w rzeczywistoœci projekt nowe-lizacji „Prawa geologicznego i górniczego” oraz projekt ustawy o specjalnym podatku od wydobycia wêglowodo-rów. Za pierwszy odpowiada Ministerstwo Œrodowiska, drugi jest dzie³em Ministerstwa Finansów. W sk³ad pakietu wchodz¹ ponadto propozycje zmian w niektórych innych ustawach, powi¹zanych z dwiema g³ównymi.
Za³o¿enia regulacji prawnych, które mia³y zdynamizo-waæ poszukiwania przede wszystkim gazu z ³upków, Rada Ministrów przedstawi³a jeszcze w paŸdzierniku 2012 roku. Uzgodnienia miêdzyresortowe i konsultacje spo³eczne ci¹g-nê³y siê jednak w nieskoñczonoœæ, przek³adano kolejne terminy zakoñczenia prac, czasami w przeddzieñ zapowia-danej finalnej konferencji prasowej. Koœci niezgody by³o wiele, jednak najwiêksz¹ stanowi³o NOKE, czyli Narodo-wy Operator Kopalin Energetycznych – spó³ka, za której poœrednictwem pañstwo mia³o uczestniczyæ w podziale gazowego tortu. Nie chcieli jej inwestorzy, a kilka mini-sterstw za¿arcie walczy³o o kontrolê nad now¹ organizacj¹. Patow¹ sytuacjê, rzucaj¹c¹ cieñ na wizerunek rz¹du, zdecy-dowano siê wreszcie zakoñczyæ metod¹ Aleksandra Mace-doñskiego, który, jak wiadomo, rozwi¹za³ skomplikowany wêze³ gordyjski, u¿ywaj¹c po prostu miecza. Podobnie post¹piono z kontrowersyjn¹ spó³k¹ NOKE, wycinaj¹c j¹ z pakietu zmian legislacyjnych. Jak wynika z relacji pra-sowych, rozwi¹zanie to zosta³o przyjête z ulg¹ zarówno
169
Przegl¹d Geologiczny, vol. 62, nr 4, 2014
CO W PRASIE PISZCZY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; miroslaw.rutkowski@ pgi.gov.pl.
w œrodowiskach gospodarczych, jak i politycznych. Tomasz Furman w artykule „£upkowa ustawa trochê lepsza” opu-blikowanym 20 lutego w Rzeczypospolitej pisze: „Bran¿a nieŸle ocenia nowe propozycje regulacji poszukiwañ ropy i gazu. Pozosta³a jednak obawa, ¿e inwestycje nadal mog¹ byæ hamowane”.
Publicyœci gospodarczy pozytywnie ocenili pozosta³e propozycje zmian. Najwa¿niejsze to: jedna koncesja ³¹czna zamiast trzech dotychczasowych (na poszukiwania, rozpo-znanie i wydobycie), mo¿liwoœæ dokumentowania czêœci z³o¿a przy jednoczesnym prowadzeniu prac w pozosta³ej czêœci koncesji, ograniczenie obszaru objêtego koniecz-noœci¹ wykonania pe³nej oceny oddzia³ywania na œrodowi-sko do bezpoœredniej okolicy terenu wierceñ, przesuniêcie terminu wykonania g³ównej dokumentacji œrodowiskowej do fazy eksploatacji, uporz¹dkowanie kwestii przekazywa-nia przez wykonawców danych do s³u¿by geologicznej.
Pakiet finansowy w lutym nie by³ jeszcze znany w szcze-gó³ach, ale dziennikarze zauwa¿yli, ¿e rz¹d dotrzyma³ obiet-nic sk³adanych w 2012 roku – ca³kowite obci¹¿enie przed-siêbiorców op³atami fiskalnymi, tzw. renta surowcowa, nie przekroczy wed³ug zapowiedzi 40 proc. Du¿e zmiany szy-kuj¹ siê w podziale spodziewanych dochodów – znacznie wiêkszy strumieñ pieniêdzy ma pop³yn¹æ do samorz¹dów, nie tylko gmin, w których prowadzona bêdzie eksploatacja, ale równie¿ powiatów i województw. Premier Donald Tusk oœwiadczy³ ponadto, ¿e pobieranie proponowanych podat-ków bêdzie zawieszone do 2020 roku.
Czy nowe przepisy przyspiesz¹ zagospodarowanie poten-cjalnych z³ó¿ gazu i ropy w polskich ³upkach? Powinny, bo wyraŸnie mamy z tym problem. Na 56 otworów odwierco-nych do koñca lutego tylko jeden daje szansê – nie pew-noœæ – na komercyjne wydobycie. W kategoriach u¿ywa-nych w rozpoznaniu klasyczu¿ywa-nych z³ó¿ wszystkie pozosta³e s¹ negatywne. Czy odnotujemy sukces choæby w jednym otworze, zanim wyczerpi¹ siê zasoby finansowe (i cierpli-woœæ) inwestorów? O to toczy siê dzisiaj gra, której roz-strzygniêcie nast¹pi prawdopodobnie jeszcze w tym roku.
NIESPODZIEWANY SUKCES
PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO
Sensacyjn¹ wiadomoœæ przyniós³ serwis internetowy PAP – Nauka w Polsce. Z artyku³u opublikowanego 14 lutego mo¿na by³o siê dowiedzieæ, ¿e tylko trzy polskie oœrodki naukowo-badawcze znalaz³y siê w pierwszej „piêæsetce” œwiatowego rankingu Webometrics, oceniaj¹cego 8000 in-stytucji tego typu poprzez ich aktywnoœæ w internecie. Wysokie, 14. miejsce zajê³o Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskie-go, 123. – Polska Akademia Nauk, a 366. – Pañstwowy Instytut Geologiczny!
Ranking Webometrics to jedna z najwa¿niejszych glo-balnych baz danych informuj¹cych o aktywnoœci sieciowej 12 000 oœrodków akademickich i 8000 centrów naukowo--badawczych. Zestawienie – oddzielnie dla uczelni i od-dzielnie dla centrów naukowo-badawczych – publikuje co pó³ roku Consejo Superior de Investigaciones Cientificas
(CSIC) w Madrycie. Badania w sektorze uczelni prowa-dzone s¹ od 2003 roku, a oœrodki badawcze klasyfikowane s¹ od 2008 roku.
Opracowanie CSIC ró¿ni siê od pozycjonowania stron generowanego przez popularne wyszukiwarki interneto-we jak Google czy Yahoo. Autorzy projektu Webometrics Ranking of Research Centers staraj¹ siê oceniæ rzeczywist¹ pozycjê instytucji w œwiecie nauki, uwzglêdniaj¹c w algo-rytmie porównawczym nie tylko ogl¹dalnoœæ witryn dane-go oœrodka, ale tak¿e iloœæ i jakoœæ materia³ów w nich publikowanych, liczbê cytowañ i odwo³añ odnotowanych przez specjalistyczne wyszukiwarki naukowo- i bibliome-tryczne, informacje o kadrze naukowej i wiele innych. Zastrzegaj¹, ¿e wyliczona przez nich pozycja rankingowa jednostki nie œwiadczy o jakoœci i donios³oœci jej badañ. Nale¿y jednak zauwa¿yæ, ¿e wbrew zaleceniom twórców odbiorcy traktuj¹ miejsce jednostki w rankingu jako dosyæ dok³adne odzwierciedlenie jej pozycji w miêdzynarodowej spo³ecznoœci naukowej. St¹d te¿ bierze siê popularnoœæ danych Webometrics wœród studentów zastanawiaj¹cych siê nad wyborem uczelni czy specjalistów wybieraj¹cych œcie¿kê dalszej kariery naukowej.
Ciekawe wnioski wynikaj¹ z rankingu Webometrics analizowanego pod k¹tem obecnoœci w sieci narodowych s³u¿b geologicznych. W rankingu generalnym (dla przypo-mnienia – obejmuj¹cym 8000 oœrodków) najwy¿sz¹ spo-œród wszystkich jednostek tego typu – szóst¹ pozycjê – zaj-muje amerykañska USGS, kolejn¹, lecz dopiero 206. s³u¿ba geologiczna Japonii. Nastêpne s¹ s³u¿ba francuska – BRGM (293), hiszpañska – IGME (316), po niej brytyjska – BGS (365) i w s¹siedztwie polska – PIG-PIB (366).
Jeœli weŸmiemy pod uwagê centra naukowo-badawcze tylko w Unii Europejskiej – co redukuje przewagê instytu-cji amerykañskich, tradycyjnie okupuj¹cych czo³owe miej-sca rankingu – to wyniki Pañstwowego Instytutu Geo-logicznego rysuj¹ siê jeszcze korzystniej. Jako pierwsza s³u¿ba geologiczna na liœcie 3566 sklasyfikowanych unij-nych jednostek naukowo-badawczych pojawia siê BRGM (107), po niej IGME (116), dalej BGS (136) i w s¹siedz-twie PIG-PIB (137). Bratnia, czeska s³u¿ba geologiczna zajmuje 158. miejsce, duñsko-grenlandzka 209., fiñska 246., holenderska 338., norweska 363., a szwedzka 391. miejsce. Niemiecki BGR plasuje siê dopiero na 483. pozycji, a kolej-ne w okolicy 1000. i dalej. Jak siê wydaje, wysoka pozy-cja instytutu wynika nie tylko z pracowitoœci naszej kadry, ale przede wszystkim ze œwiadomej polityki informacyjnej, zak³adaj¹cej szerokie udostêpnienie danych i wiedzy geo-logicznej, co zaleca m.in. konwencja z Aarhus o powszech-nym dostêpie do informacji o œrodowisku oraz dyrektywy unijne, z INSPIRE na czele.
Malkontenci pewnie bêd¹ wybrzydzaæ – 366. pozycja, i to w internecie – ale zauwa¿my, ¿e to trzecie miejsce wœród wszystkich polskich oœrodków naukowych, a jest ich przecie¿ 960, jeœli liczyæ tylko oceniane przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych. A co internetu: ju¿ dawno zauwa¿ono, ¿e dana rzecz nie istnieje, jeœli nie mo¿na jej znaleŸæ w Google...
170
