S³owo wstêpne dyrektora Pañstwowego Instytutu Geologicznego
Rok temu, w maju 2019 r., obchodziliœmy setn¹roczni-cê utworzenia Pañstwowego Instytutu Geologicznego. Niestety w bie¿¹cym roku, z powodu pandemii, nie mogliœ-my zrealizowaæ wszystkich naszych planów zwi¹zanych z uczczeniem jubileuszu. Œwiêtowanie ma siê ku koñcowi, a niniejszy numer Przegl¹du Geologicznego jest jednym z ostatnich akcentów obchodów stulecia.
Jubileusz jest dobr¹ okazj¹ do retrospekcji, ale tak¿e do zastanowienia siê nad planami na przysz³oœæ. Pozwolê sobie zatem na krótk¹ refleksjê nad histori¹ instytutu, któr¹ niezwykle cenimy i z której jesteœmy dumni. S³owa wypo-wiedziane 100 lat temu przez pierwszego dyrektora insty-tutu – profesora Józefa Morozewicza: [...] geologia
stosowana nie da siê pomyœleæ bez geologii teoretycznej, nie mo¿e bez niej ani rozwijaæ siê, ani nale¿ycie spe³niaæ swojego zadania – by³y i s¹ drogowskazem w realizacji
naszej misji. Od wieku z powodzeniem wype³niamy zada-nia s³u¿by geologicznej i jednoczeœnie prowadzimy bada-nia we wszystkich dyscyplinach nauk geologicznych.
Ju¿ w latach 20. ubieg³ego wieku dzia³ania instytutu koncentrowa³y siê na tworzeniu profesjonalnej s³u¿by geologicznej oraz zapewnieniu zasobów surowców mine-ralnych, tak potrzebnych do rozwoju gospodarki odra-dzaj¹cego siê pañstwa. Odkrycie z³ó¿ ¿elaza, fosforytów i wêgla kamiennego, a tak¿e opracowanie licznych map geologicznych, z pewnoœci¹ nale¿y zaliczyæ do pierw-szych wiêkpierw-szych osi¹gniêæ instytutu, tym bardziej ¿e by³y owocem ciê¿kiej pracy bardzo nielicznej wówczas za³ogi. Pañstwowy Instytut Geologiczny przetrwa³ trudne cza-sy wojenne – ju¿ w styczniu 1945 r. powrócili do niego pierwsi pracownicy. Po wojnie swoj¹ wiedz¹ oraz badania-mi – zw³aszcza geologiczno-in¿ynierskibadania-mi i hydrogeolo-gicznymi – ponownie wspomaga³ odbudowê i rozwój kraju. Lata 50. i 60. to okres bezprecedensowych sukcesów PIG w poszukiwaniu surowców. Odkrycia z³ó¿, w tym miedzi, srebra, siarki rodzimej, wêgla kamiennego, wêgla brunatnego, soli kamiennej, soli potasowych, rud ¿elaza, tytanu, wanadu, cynku i o³owiu, by³y ko³em zamachowym rozwoju gospodarki na wiele lat, a na ich bazie powsta³y kluczowe inwestycje przemys³owe. To wspania³e dziedzic-two jest kontynuowane do dziœ przez kolejne pokolenia zatrudnionych w instytucie geologów.
Niezale¿nie od osi¹gania niezaprzeczalnych sukcesów w odkrywaniu z³ó¿ instytut wykonywa³ i wykonuje wiele innych wa¿nych zadañ, takich jak rozpoznawanie budowy geologicznej Polski, opracowanie map geologicznych, zapewnienie bezpieczeñstwa surowcowego kraju poprzez bilansowanie jego zasobów, kontrola i ochrona zasobów wód podziemnych itd. Instytut nie tylko pod¹¿a za rewolucj¹ tech-nologiczn¹, ale i sam wyznacza jej trendy, jak choæby poprzez utworzenie cyfrowych baz danych geologicznych i informatyzacjê innych prac. Dlatego, gdy w pierwszej dekadzie XXI wieku powo³ano s³u¿by pañstwowe: geolo-giczn¹ i hydrogeologeolo-giczn¹, oczywiste by³o, ¿e ich funkcje zacz¹³ pe³niæ Pañstwowy Instytut Geologiczny.
Ostatnie lata to skierowanie uwagi na nowe obszary tematyczne, jak choæby geozagro¿enia, ochrona œrodowi-ska, dostosowanie do zmian klimatu i geotermia. Ten codzienny, ¿mudny, konsekwentny i rzetelny wysi³ek wie-lu pokoleñ pracowników instytutu jest wielkim wk³adem naszej instytucji w rozwój polskiej geologii i kraju.
Dziedzictwo zobowi¹zuje, a refleksja nad przesz³oœci¹ jest te¿ wyznacznikiem kierunku przysz³ych dzia³añ. Zmieniaj¹ca siê rzeczywistoœæ stawia przed nami trudne wyzwania, tak¿e w geologii. Postaramy siê im sprostaæ!
Wype³niaj¹c zadania pañstwowej s³u¿by geologicznej oraz pañstwowej s³u¿by hydrogeologicznej i prowadz¹c badania naukowe szukamy nowych rozwi¹zañ, które pozwol¹ rozwijaæ siê obecnym i przysz³ym pokoleniom. Wysi³ki geologów z PIG-PIB skupiaj¹ siê obecnie na wspie-raniu dzia³añ Polaków na rzecz zapewnienia bezpieczeñstwa energetycznego, surowcowego, ekologicznego i redukcji ryzyka zwi¹zanego z zagro¿eniami geologicznymi oraz na zaspokajaniu potrzeb gospodarki i spo³eczeñstwa w zakre-sie korzystania z wód podziemnych. Natomiast wyniki badañ, które prowadzimy na polskich obszarach morskich, wspomagaj¹ optymalne wykorzystanie tej przestrzeni.
Ubolewamy, ¿e mimo wspania³ej historii i impo-nuj¹cego dorobku PIG ubieg³oroczne obchody 100-lecia przebiega³y w doœæ przykrej atmosferze, a nad instytutem zawis³a realna groŸba zakoñczenia jego dzia³alnoœci. Trud-ny czas nie z³ama³ ducha pracowników, którzy z w³asnej inicjatywy, przy wsparciu Sekcji Historii Nauk Geologicz-nych Polskiego Towarzystwa Geologicznego, zorganizo-wali jubileuszow¹ sesjê naukow¹ zatytu³owan¹ 100 lat
Pañstwowego Instytutu Geologicznego – doœwiadczenie i przysz³oœæ. W historycznym momencie rozpoczêcia
drugiego wieku dzia³alnoœci mo¿emy spokojniej patrzeæ w przysz³oœæ, zajmuj¹c siê tym, co umiemy najlepiej – geo-logi¹. Owocem wspomnianej sesji jest w du¿ej mierze niniejszy numer Przegl¹du Geologicznego. Artyku³y w nim zamieszczone obrazuj¹ nasze aspiracje w prioryteto-wych obszarach dzia³alnoœci instytutu. Wszystkich, którzy pragn¹ poznaæ szczegó³y planów rozwoju Pañstwowego Instytutu Geologicznego, zachêcam do ich lektury!
Mateusz Damrat Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego Pañstwowego Instytutu Badawczego
305 Przegl¹d Geologiczny, vol. 68, nr 5, 2020
