■ . J
Hans R ie s s *
ZASADY KOMPLEKSOWEGO PLANOWANIA POSTgPU TECHNICZNEGO W PRZEDSIĘBIORSTWIE
Ja k wiadomo, p r z y s p i e s z e n i e p o s tę p u n a u k o w o -te c h n ic z n e g o stanow i i s t o t n y c z y n n ik p o g ł ę b i e n i a p r o c e s u i n t e n s y f i k a c j i , a J e d n o c z e ś n ie w związku z tym stanow i p ierw szoplanow ą p o z y c ję w c z y n n o ś c ia c h z a r z ą d z a n i a i p lanow ania p r z e d s i ę b i o r s t w i kom-b i n a t ó w .
W c e l u o s i ą g n i ę c i a planow anej w ydajności p r a c y , w g o sp o d a r-ce narodow ej ŃRD w l a t a c h 1976-1900 nieodzowne J e s t s k u te c z n e w droż e nie p o s t ę p u - n a ukow o-te c hnic z ne go do zakładowego p r o c e s u r e p r o d u k c j i . Związane z tym wymagania s ta w ia n e n a u c e i t e c h -n i c e , jako głównym źródłom rozw oju w ydajności p r a c y i e fe k ty w -n o ś c i w s k a l i m ikro- 1 makroekonomicznej, w y r a ż a ją J e d n o c z e ś -n i e -n i e r o z e r w a l -n y związek pomiędzy postępem n a u k o w o te c h n ic z -nym a wymaganiami in te n s y w n e j r e p r o d u k c j i r o z s z e r z o n e j . N ie-i s t o t n e j e s t z j a k i e g o punktu w id z e n ia r o z p a t r u j e s i ę z a d a n ia zw iązane z i n t e n s y f i k a c j ą . Zawsze c hodz i t u o w y k o r z y s ta n ie wiedzy, n a u k o w o - te c h n ic z n e j i wyników, k t ó r e , o p ró c z rozwoju m a t e r i a l n e g o p c o c esu p r o d u k c j i , powinny ta k ż e p r z y c z y n ić s i ę do planowanego i celowego rozw oju procesów s o c j a l n y c h w p r z e d -s i ę b i o r -s t w a c h i k o m b in a ta c h . W takim p r o c e s i e c h o d z i o p e łn e w y k o r z y s ta n ie i r o z w i j a n i e z d o l n o ś c i tw órczych ( k re a ty w n o ś ć ) z a t r u d n i o n y c h .
Problem sprowadza s i ę w z a s a d z i e t y l k o do t e g o , w J a k i spo-sób n a j l e p i e j można u j ą ć z n a c z e n ie i k i e r u n k i d z i a ł a n i a n a u k i i t e c h n i k i w p l a n i e cząstkowym w ramach p l a n u c a ło ś c io w e g o d a -nego p r z e d s i ę b i o r s t w a . Ważne j e ś t p rzy tym n i e t y l k o s k u te c z n e
opanowanie p o s z c z e g ó ln y c h problemów cząstkowych l e c z ta k ż e o- panowanie wielowarstwowego p r o c e s u c y k lu n a u k a - t e c h n i k a - p r o d u k - c j a .
J a k p r z e d s t a w i a s i ę s y t u a c j a w tym z a k r e s i e ?
W o s t a t n i c h l a t a c h w y ło n iły s i ę problemy d o ty c z ą c e t r e ś c i i m etodyki p lan o w a n ia n a u k i i t e c h n i k i , k t ó r e zarówno w t e o r i i , j a k i w p r a k t y c e n i o z o s t a ł y i n i e s ą d o tą d w sposób zadowala-j ą c y ro z w ią z a n e . Przykładow o, p la n cząstkow y "nauka i tecuniK a" zajmował c z ę s t o m i e j s c e obok p la n u z a k ła d u . W k o n s e k w e n c ji, plar. d o ty c z ą c y nauki i t e c h n i k i b y ł opracowywany w oderw aniu od e» konomicznych wymagań c a ł e j r e p r o d u k c j i i p l a n u g lo b a l n e g o , a za-> d a n i a o r a z w yniki p la n u n a uki i t e c h n i k i n i e b y ł y związane o r -g a n i c z n i e ze wskaźnikami w y d ajn o ści p l a n u p r z e d s i ę b i o r s t w a . W p r a k t y c e o k a z a ło s i ę w ię c , że i s t n i e j ą n i e z g o d n o ś c i ' pomiędzy o b n iż k ą kosztów w łasnych na p o d s ta w ie wskaźników p la n u c z ą s t -kowego "nauka i te c h n ik a * a rozwojem' kosztów w łasnych w c z ę ś c i p l a n u d o t y c z ą c e j kosztów i f in a n s ó w lu b pomiędzy wzrostem p r o -duktyw ności p r a c y we w skaźnikach p l a n u n a u k i i t e c h n i k i a r o z -wojem s i ł y r o b o c z e j w c z ę ś c i p l a n u d o t y c z ą c e j produktyw ności p r a c y i s i ł y r o b o c z e j .
N astępny problem to n i e w y s t a r c z a j ą c e opanowanie ła ń c u c h a ( c i ą g u ) od badań podstawowych p o p rz e z b a d a n ia stosow ane i r o z -wój do w d ro ż e n ia do p r o d u k c j i , j a k rów nież n i e w y s t a r c z a j ą c e b i la n s o w a n i e zadań p l a n u n a u k i i t e c h n i k i z konkretnym i warun-kami r e a l i z a c j i , ipip. z przygotowaniem ry n k u , z niezbędnymi wdrożeniami i n w e s ty c y jn y m i, z przygotowaniem p o d j ę c i a produk-c j i -z punktu w i d z e n ia c z y n n ik a rzeczowego i l u d z k i e g o .
’ .Na p o d s ta w ie wyników badań n a te m a t wspomnianych i in n y c h problemów można wekazaó na c z t e r y główne k i e r u n k i d a ls z e g o r o z -woju p lan o w a n ia n a u k i i t e c h n i k i :
1) stopniow e wprowadzenie planow ania d łu g o fa lo w e g o ,
2) w łaściw e i w porę przygotow ane p r z e d s t a w i e n i e ekonomicz-nego c e l u d l a n a u k i i t e c h n i k i ,
У) u s t a l e n i e powiązań jak o śc io w y c h i i l o ś c io w y c h p o s z c z e g ó l -nych planów p l a n u cząstkow ego n a u k i i t e c h n i k i między so b ą , a t a k ż e z innymi c z ę ś c ia m i p l a n u , wchodzącymi w s k ł a d komplekso-wego p l a n u p r z e d s i ę b i o r s t w a ,
4) planowe opanowanie p r o c e s u w d r o ż e n ia .
-waniem n a u k i i t e c h n i k i a planowaniem p o sz cz e g ó ln y c h p r z e d s i ę -w zięć -w p r z e d s i ę b i o r s t -w a c h 1 k om binatach.
J a k wiadomo, p l a n n a uki i t e c h n i k i , jak o c z ę ś ć składowa c a -ło śc io w e g o p l a n u p r z e d s i ę b i o r s t w a , odnosi s i ę do roku planowe-g o . Planowanie p r z e d s i ę w z ię ć n a t o m i a s t wiąże s i ę z okresem o - pracow ań, k t ó r y z r e g u ł y trw a d ł u ż e j n i ż je d e n r o k . Opracowanie c y k l u n a u k a - t e c h n i k a - p r o d u k c j a , Jak również kompleksowość p l a -nowania nauki i t e c h n i k i , wymaga zatem:
1) u z g o d n ie n ia związku pomiędzy planem ogólnym a planem p r z e d s i ę w z i ę ć ,
2 ) w e w nętrznej zgodności p la n u nauki i t e c h n i k i ,
3) w ew nętrznej zgodności p l a n u n a u k i i t e c h n i k i z innymi planam i cząstkowymi w o b r ę b i e p la n u ogólnego p r z e d s i ę b i o r s t w a .
Wynikają s t ą d zarówno problemy t r e ś c i o w e (d o ty c z ą c e zawar-t o ś c i ) , ( n p . p lan o w a n ie i wykrywanie o b n iż k i kosztów własnych i o s z c z ę d n o ś c i c z a s u p r a c y ) , problemy metodyczne p la n u ( n p , wy-o d r ę b n i e n i e k wy-o r z y ś c i ekonomicznych z p la n u nauki i t e c h n i k i i k o r z y ś c i ekonomicznych z p la n u i n w e s t y c j i ) , a ta k ż e problemy c z a s o w o - o r g a n iz a c y jn e ( n p . dopasowanie planow ania ogólnego i p r z e d s i ę w z i ę ć do n a u k i i t e c h n i k i ) .
Omawiany d o t ą d , w yraźnie kompleksowy, c h a r a k t e r zakładowego planow ania p o s tę p u naukow o-technicznego wymaga J e d n o c z e ś n ie j e -d n o l i t e g o z a r z ą d z a n i a i o d p o w ie d z ia ln o ś c i p r z y opracowywaniu i planow aniu zadań d l a n auki i t e c h n i k i w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h i k o m b in a ta c h . Końcowe k o n k l u z j e na te m a t z il u s tr o w a n y c h p r o b l e -mów są J e d n o c z e ś n ie wymaganiami d l a p r z e d s i ę b i o r s t w a w z a k r e -s i e u trz y m a n ia porządku odno śn ie kompleksowego p lanow ania, p r z y -g o to w a n ia , w droż e nia i k o n t r o l o w a n i a p la n u cząstkow ego n a uki i t e c h n i k i . Kompleksowość j e g o planow ania wymaga t a k samo w i e l o -stopniow ego p o s tę p o w a n ia .
Należy przy tym zauważyć, że k i e r o w a n ie postępem naukowo- -te c h n ic z n y m r o z c i ą g a s i ę na ró ż n e s z c z e b l e z a r z ą d z a n i a w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h i k o m b in a ta c h . Ponadto n ie z b ę d n e j e s t b a r -d z i e j b e z p o ś r e -d n ie zaangażowanie ośrodków badawczych d a n e j g a -ł ę z i prze m y s-łu , j a k i wyższych s z k ó ł i p o l i t e c h n i k , a więc ko-o p e r a c j a badawcza. Z tym wiąże s i ę k o n ie c z n o ś ć ś c i s ł e g o u s t a -l e n i a i r o z g r a n i c z e n i a k o m p ete n cji k ie r o w a n ia i o d p o w ie d z ia ln o -ś c i , a ta k ż e l i c z e b n o ś ć kolektyw u badawczego. W większym s t o p -n i u -n a l e ż y u w z g lę d -n ić c e n t r a l n e l u b zakładowe placów ki badawcze
p o sz cz e g ó ln y c h f a z p r o d u k c j i , odbiorców l u b konsumentów. Aktu-a l n e problemy z a r z ą d z a n i a u j a w n i a j ą s i ę z w ła sz c z a p rz y koordy-nowaniu t r e ś c i zadań i przy w yznaczaniu terminów wykonania na p o s z c z e g ó ln y c h s z c z e b la c h z a r z ą d z a n i a .
W k om binatach, kierow nictw o ma z a d a n ie k ierow ać procesem r e p r o d u k c j i kom binatu ja k o procesem j e d n o l i t y m , mającym n a c e -l u s tw o r z e n i e pożądanych warunków n a u k o w o -te c h n ic z n y c h i ekono-micznych w c e l u wysokiego p o d n i e s i e n i a produktyw ności p r a c y i e fe k ty w n o ś c i p r o d u k c j i w p o sz cz e g ó ln y c h z a k ła d a c h kom binatu. Aby zakładom kom binatu i ośrodkom badawczym, p rz y u w z g lę d n ie n iu r e -a ln e g o p o t e n c j -a ł u ekonomicznego, p r z e d s t a w i ć państwowe w sk a ź n i-k i i normatywy zró ż n ico w a n e, kiero w n ic tw o kom binatu p o t r z e b u j e m ia ro d ajn y c h i zaagregowanych i n f o r m a c j i , opracowanych n a pod-s t a w i e j e d n o l i t e j m etodyki.
T akie u s t a l e n i e zadań wymaga j e d n o c z e ś n i e o r g a n ic z n e g o po-w i ą z a n i a zadąń i po-wynikópo-w n a u k i i t e c h n i k i z innymi planami c z ą -stkowymi kompleksowego p la n u p r z e d s i ę b i o r s t w a . O sią g a s i ę to p r z e d e wszystkim p o p rz e z z c e n t r a l i z o w a n i e na p ł a s z c z y ź n i e k i e -row nictw a kom binatu planow ania c a ł o ś c i zadań n a u k i i t e c h n i k i ц c e l u w łaściw ego w ł ą c z e n i a p r a c i zadań nauko w o -te c h n ic z n y c h w o g ó ln y rozwój ko m b in a tu . Narzuca t o je d n a k ż e k o n ie c z n o ś ć o p r a -cow ania d l a zakładów kombinatu i p o s z c z e g ó ln y c h zadań n a u k i i t e c h n i k i ekonomicznych dyrektyw . Z d e c e n tr a liz o w a n e planow anie p o s z c z e g ó ln y c h p r z e d s i ę w z i ę ć i zadań n a s t ę p u j e w o p a r c i u o dy-rek ty w y k iero w n ic tw a kom binatu n a o d p o w ie d z ia ln o ś ć zakładów kom-b i n a t u . T akie r o z g r a n i c z e n i e o d p o w i e d z ia ln o ś c i d l a zakładowego p l a n o w a n ia n a u k i i t e c h n i k i wydaje s i ę ce low e.
Kompleksowe uporządkow anie zakładowego p lan o w a n ia n a u k i i t e c h n i k i o k r e ś l a p rzy tym z a sa d y i z a d a n i a w . p r o c e s i e planow a-n i a , wyza-nacza metody i i a-n s t r u m e a-n t y d l a p rz y g o to w a a-n ia p l a a-n u i o- p r ac o w an ia te m a tu , j a k i d l a o b l i c z e ń planowych i k o n t r o l i , ! r e -g u l u j e b i l a n s o w a n i e ogólnych zadań p l a n u • n a u k i i t e c h n i k i ; Q- p i e r a j ą c s i ę n a u s t a l o n y c h w yznacznikach i c e n t r a l n e j metodyce p la n o w a n ia , j e s t ono in stru m e n te m d l a jakościow ego k i e r o w a n ia procesem p r z y s p i e s z e n i a p o s tę p u n a u k o w o -te c h n ic z n e g o .
