Struktura i znaczenie największych przedsiębiorstw publicznych w Polsce w latach 1996-2011

A N N A L E S

8 N , 9 E 5 S , 7A7 , S 0 A 5 , A E & 8 5 , E  S . à 2 ' 2 : S . A L8%L,N ± 32L2N,A

92L ;L9,,,  SE&7,2 + 

8QLZHUV\WHW 0DULL &XULHSNáRGRZVNLHM Z LXEOLQLH .DWHGUD 7HRULL L +LVWRULL ENRQRPLL 8QLZHUV\WHW 0DULL &XULHSNáRGRZVNLHM Z LXEOLQLH :\G]LDá ENRQRPLF]Q\

-2ANNA &=A3LA.  52%E57 ĩ<ĝ.2

6WUXNWXUDL]QDF]HQLHQDMZLĊNV]\FK

SU]HGVLĊELRUVWZSXEOLF]Q\FKZ3ROVFH

…

w ODWDFK±

SWUXFWXUH DQG PHDQLQJ RI WKH ELJJHVW SXEOLF HQWHUSULVHV LQ 3RODQG LQ WKH \HDUV ±

6áRZD NOXF]RZH SU]HGVLĊELRUVWZD Z 3ROVFH UDQNLQJ QDMZLĊNV]\FK SU]HGVLĊELRUVWZ ZáDVQRĞü

SDĔ-stwowa i prywatna

Keywords: enterprises in 3oOand rankinJ oI tKe EiJJest enterprises puEOiF and priYate ownersKip

&eOeP artykuáu Mest identyIikaFMa zPian strukturaOnyFK zaFKodząFyFK w Jru-pie naMwiĊkszyFK poOskiFK przedsiĊEiorstw puEOiFznyFK pp _{w ostatniFK  OataFK}

oraz okreĞOenie iFK roOi i znaFzenia wĞryd naMwiĊkszyFK podPiotyw JospodarFzyFK w 3oOsFe : opraFowaniu dokonano wieOoaspektoweM anaOizy EadaneM Jrupy przed-siĊEiorstw wykorzystuMąF trzy FKarakterystyki ekonoPiFzne przyFKody ze sprzedaĪy zatrudnienie i zysk netto_

 _{=Jodnie z 8stawą z dnia  wrzeĞnia  roku o przeMrzystoĞFi stosunkyw IinansowyFK poPiĊdzy} orJanaPi puEOiFznyPi a przedsiĊEiorFaPi puEOiFznyPi oraz o przeMrzystoĞFi IinansoweM niektyryFK przed-siĊEiorFyw >'z 8  Nr  poz  z pyĨn zP@ przez przedsiĊEiorstwo puEOiFzne naOeĪy rozuPieü kaĪdy podPiot prowadząFy dziaáaOnoĞü JospodarFzą Eez wzJOĊdu na sposyE dziaáania oraz IorPĊ orJani-zaFyMno-prawną w szFzeJyOnoĞFi spyákĊ KandOową spyádzieOniĊ przedsiĊEiorstwo paĔstwowe towarzystwo uEezpieFzeĔ wzaMePnyFK oraz Eank paĔstwowy na ktyreJo dziaáaOnoĞü orJan puEOiFzny wywiera deFyduMąFy wpáyw niezaOeĪnie od wpáywu wywieraneJo na nieJo przez inne podPioty

 _{:e wszystkiFK taEeOaFK przyFKody oraz zyski netto wyraĪono w POd zá a zatrudnienie w tys osyE}

 -2ANNA &=A3LA. 52%E57 ĩ<ĝ.2

:sWĊS

'ziennik Ä5zeFzpospoOita´ od kiOkunastu Oat puEOikuMe Fenione przez Ğrodowiska naukowe oraz przez anaOitykyw JospodarFzyFK dwie Oisty rankinJowe naMwiĊkszyFK poOskiFK przedsiĊEiorstw /LVWĊ  QDMZLĊNV]\FK SU]HGVLĊELRUVWZ oraz /LVWĊ 

QDMZLĊNV]\FKSU]HGVLĊELRUVWZ 0aMą one rywnieĪ podoEną konstrukFMĊ ± szereJuMą

przedsiĊEiorstwa pod wzJOĊdeP osiąJanyFK przyFKodyw oraz zawieraMą dodatkowe FKarakterystyki takie Mak dynaPika przyFKodyw wieOkoĞü eksportu rentownoĞü przyFKody na MedneJo zatrudnioneJo nakáady inwestyFyMne oraz zysk netto Na po-trzeEy EadaĔ ePpiryFznyFK w ninieMszyP opraFowaniu wykorzystano dostĊpne /LVW\

QDMZLĊNV]\FKSU]HGVLĊELRUVWZ z roku  _{i  oraz /LVW\QDMZLĊNV]\FK}

SU]HGVLĊELRUVWZ z Oat   

:spoPniane rankinJi stanowią oEszerne Ĩrydáo inIorPaFMi o naMwiĊkszyFK poOskiFK podPiotaFK JospodarFzyFK 0iPo to w swoMeM pierwotneM postaFi ze wzJOĊdu na niedo-skonaáoĞFi PetodoOoJiFzne nie PoJą Eyü wykorzystywane do EadaĔ naukowyFK 7e Eraki są Mednak w znaFzneM wiĊkszoĞFi PoĪOiwe do usuniĊFia przy wykorzystaniu danyFK *8S oraz innyFK opraFowaĔ i zestawieĔ rankinJowyFK dotyFząFyFK naMwiĊkszyFK poOskiFK przedsiĊEiorstw oraz po przyMĊFiu pewnyFK zaáoĪeĔ upraszFzaMąFyFK_{ -edną z JáywnyFK}

wad rankinJyw dziennika Ä5zeFzpospoOiteM´ Mest oEeFnoĞü na OistaFK zarywno Jrup kapitaáowyFK Mak i spyáek doPinuMąFyFK wraz z podPiotaPi zaOeĪnyPi wFKodząFyPi w iFK skáad 7aka konstrukFMa zaEurza wyniki anaOizy JdyĪ do oEOiFzeĔ PoJą zostaü wykorzystane powtarzaMąFe siĊ FzĊĞFi danyFK_{ =ateP konieFzne Eyáo usuniĊFie z Oist}

Mednostek doPinuMąFyFK oraz zaOeĪnyFK a pozostawienie wyáąFznie Jrup kapitaáowyFK : przypadku porywnywania rankinJyw z okresu  Oat poMawiáy siĊ dodatkowe proEOePy wynikaMąFe z Iaktu nieMednoOiteM PetodoOoJii konstruowania Oist ĨrydáowyFK *eneraOnie PoĪna stwierdziü Īe w przypadku Oist z Oat  oraz  stosowano PnieM szFzeJyáowe kryteria podziaáu przedsiĊEiorstw pod wzJOĊdeP FKarakterystyk wáasnoĞFiowyFK niĪ w OistaFK z Oat  Fzy  : FeOu zapewnienia porywnywaO-noĞFi danyFK uMednoOiFono wyĪeM wspoPniane kryteria podziaáu

3rzedsiĊEiorstwa zostaáy skOasyIikowane wedáuJ kryteriuP rodzaMu wiĊkszoĞFioweJo wáaĞFiFieOa na puEOiFzne i prywatne -ako puEOiFzne zJodnie z zasadaPi przyMĊtyPi przez *8S traktowano przedsiĊEiorstwa ze stuproFentowyPi OuE wiĊkszoĞFiowyPi udziaáaPi paĔstwa OuE paĔstwowyFK osyE prawnyFK_{ 'odatkowo w FaáyP zEiorze wyodrĊEniono}

spyáki koPunaOne sk oraz spyáki Jieádowe z wiĊkszoĞFiowyPi udziaáaPi paĔstwa sJ  _{Lista  z  roku Eyáa puEOikowana w ÄNowyP ĩyFiu *ospodarFzyP´ }

 _{Na tePat szFzeJyáyw PetodoOoJiFznyFK Änaprawiania´ Oist rankinJowyFK przedsiĊEiorstw zoE} >- &zapOak 5 ĩyĞko  s ±@

 _{'ane OiFzEowe FKarakteryzuMąFe JrupĊ kapitaáową FzĊĞFiowo zawieraMą dane podPiotyw wFKodząFyFK} w skáad Jrupy NaOeĪy paPiĊtaü Īe nie podOeJaMą one prostePu suPowaniu odpowiedniFK pozyFMi zJodnie z zasadaPi raFKunkowoĞFi stosuMe siĊ okreĞOone korekty i wyáąFzenia w przypadku transakFMi PiĊdzy Med-nostką doPinuMąFą a zaOeĪną

 _{:iĊFeM na tePat deIiniowania i rodzaMyw przedsiĊEiorstw paĔstwowyFK zoE >0 %aátowski  @}



S758.785A , =NA&=EN,E NA-:,ĉ.S=<&+ 35=E'S,ĉ%,25S7: 38%L,&=N<&+ : 32LS&E«

Na podstawie trzeFK podstawowyFK FKarakterystyk iOoĞFiowyFK przyFKody ze sprzedaĪy zysk netto wieOkoĞü zatrudnienia oEOiFzono i przeanaOizowano trzy wskaĨniki eIektywnoĞFiowe

• wydaMnoĞü praFy ± przyFKody ze sprzedaĪy na zatrudnioneJo w tys zá • zyskownoĞü praFy ± zysk netto na zatrudnioneJo w tys zá

• rentownoĞü netto ± udziaá zysku netto w przyFKodaFK ze sprzedaĪy w pro-FentaFK

: anaOizowanyFK zEioraFK przedsiĊEiorstw nie uwzJOĊdniono Eankyw IirP uEezpieFzeniowyFK ani innyFK instytuFMi IinansowyFK JdyĪ nie znaMdowaáy siĊ one na /LVWDFK oraz  puEOikowanyFK przez dziennik Ä5zeFzpospoOita´

5eSre]eQWDWywQoĞüSryEyEDdDwF]eM

3orywnanie Jrupy przedsiĊEiorstw z /LVW z opraFowaniaPi *8S_{ zawieraMąFyFK}

dane dotyFząFe wszystkiFK przedsiĊEiorstw IunkFMonuMąFyFK w poOskieM JospodarFe pozwoOiáo zweryIikowaü przyMĊtą PetodoOoJiĊ EadaĔ oraz okreĞOiü znaFzenie anaOizy zawarteM w opraFowaniu taEeOa 

3rzeprowadzenie porywnania Eyáo PoĪOiwe poniewaĪ zarywno /LVW\  Mak i puEOikaFMa *8S uwzJOĊdniaMą te saPe Jrupy podPiotyw JospodarFzyFK tM nie są Erane pod uwaJĊ Mednostki sektora IinansoweJo 3onadto zawarty w opraFowaniu *8S podziaá przedsiĊEiorstw ze wzJOĊdu na wieOkoĞü zatrudnienia pozwaOa wydzieOiü na potrzeEy porywnania ÄnaMwiĊksze przedsiĊEiorstwa´ 0oĪna zauwaĪyü Īe pod wzJOĊdeP przyFKodyw anaOizowany zEiyr przedsiĊEiorstw/LVW\z Oat ± oEeMPuMe odpowiednio ok  a pod wzJOĊdeP zatrudnienia ok  przyFKodyw wszystkiFK przedsiĊEiorstw zatrudniaMąFyFK ponad  osyE 3od wzJOĊdeP zysku netto FKarakterystyki te uksztaátowaáy siĊ na nieFo wyĪszyP pozioPie

7aEeOa  8dziaá danyFK dotyFząFyFK przedsiĊEiorstw z /LVW w danyFK dotyFząFyFK peáneJo zEioru naMwiĊkszyFK poOskiFK przedsiĊEiorstw w 

:yszFzeJyOnienie   

8dziaá przyFKodyw zatrudnienie !     8dziaá przyFKodyw zatrudnienie !     8dziaá zysku netto zatrudnienie !     8dziaá zysku netto zatrudnienie !    

ħrydáo opraFowanie wáasne na podstawie na podstawie danyFK zawartyFK w OistaFK rankinJowyFK naMwiĊkszyFK poOskiFK przedsiĊEiorstw oraz >%LODQVRZHZ\QLNLILQDQVRZH«    taE @

 _{3orywnanie przeprowadzono dOa Oat   oraz  ze wzJOĊdu na istnienie dOa tyFK okresyw} odpowiedniFK danyFK *8S

 -2ANNA &=A3LA. 52%E57 ĩ<ĝ.2

5yĪniFe PiĊdzy /LVWDPL a danyPi *8S wynikaMą w duĪyP stopniu z od-miennyFK kryteriów kOasyIikowania przedsiĊEiorstw na OistaFK Ä5zeFzpospoOiteM´ oraz przez *áówny 8rząd StatystyFzny *8S w przeFiwieĔstwie do rankinJów wspomnianeJo dziennika zEiera dane dotyFząFe wszystkiFK samodzieOnyFK pod-miotów niezaOeĪnie od iFK mieMsFa w JrupaFK kapitaáowyFK 'OateJo przedstawione wyniki pozwaOaMą stwierdziü duĪą reprezentatywnoĞü EadaneM próEy w odniesieniu do zEioru naMwiĊkszyFK poOskiFK przedsiĊEiorstw

2JyOQDFKDrDNWerysWyNDQDMwLĊNs]yFKSoOsNLFKSr]edsLĊELorsWwSXEOLF]QyFK

: anaOizowaneM próEie  naMwiĊkszyFK poOskiFK przedsiĊEiorstw z Oat ± poFzątkowo dominowaáy przedsiĊEiorstwa sektora puEOiFzneJo któryFK udziaá w przy-FKodaFK FaáeM Oisty w  r wyniósá  taEeOa  ,FK OiFzeEnoĞü w koOeMnyFK OataFK sukFesywnie siĊ zmnieMszaáa :  roku Eyáy to  przedsiĊEiorstwa a w  roku na /LĞFLH znaOazáy siĊ Medynie  przedsiĊEiorstwa puEOiFzne Fo stanowiáo  7eM tendenFMi spadkoweM towarzyszyáa równieĪ redukFMa poziomu zatrudnienia ± aĪ o  w OataFK ± podFzas Jdy zatrudnienie wszystkiFK podmiotów z /LVW\ w Eadanym okresie wzrosáo o 

:artoĞü przyFKodów w FenaFK EieĪąFyFK wszystkiFK przedsiĊEiorstw z /LVW w OataFK ± staOe rosáa i w przeFiąJu  Oat zwiĊkszyáa siĊ o  = koOei zysk netto równieĪ w FenaFK EieĪąFyFK wzrósá o  Natomiast w przypad-ku przedsiĊEiorstw puEOiFznyFK ± mimo maOeMąFeM iFK OiFzEy ± FKarakterystyki te zwiĊkszyáy siĊ odpowiednio o  i  7en znaFząFy wzrost zysków netto wynika naMprawdopodoEnieM z monopoOistyFzneM pozyFMi przedsiĊEiorstw puEOiFznyFK które FKarakteryzuMą siĊ wysoką rentownoĞFią w porównaniu do Iirm prywatnyFK =askakuMąFy Mest Mednak Iakt Īe zmiany wartoĞFi przyFKodów oraz zysku netto naMwiĊkszyFK przedsiĊEiorstw puEOiFznyFK w anaOizowanym okresie miaáy FKarakter FykOiFzny =apewne Mest to wynikiem mnieMszeM eOastyFznoĞFi dziaáania EadanyFK podmiotów oraz wiĊkszeM podatnoĞFi na zmiany koniunkturaOne wzrost 3.% wy-niósá w  roku ±  w  roku ±  w  roku ±  w  roku ±  a w  roku ± 

7aEeOa  2JóOna FKarakterystyka Jrupy przedsiĊEiorstw puEOiFznyFK ± dane iOoĞFiowe

Lp :yszFzeJóOnienie      'ynamika w   Liczba pp   89     Przychody (lista) 8 9 9 9  88   Przychody pp 9  88  898 9   (w )  9   8 x

UMCS

9

S758.785A , =NA&=EN,E NA-:,ĉ.S=<&+ P5=E'S,ĉ%,25S7: P8%L,&=N<&+ : P2LS&E«

 =atrudnienie (lista)        89     =atrudnienie pp  8 9 8 9  8

  (w ) 9 8 8   x

8 =ysk netto (lista) 9  8  98  8

9 =ysk netto pp  ± 9 9  9

 98 (w )  x  8  x

ħródáo opracowanie wáasne na podstawie danych zawartych w listach rankinJowych naMwiĊkszych polskich przedsiĊbiorstw

: 99 roku przedsiĊbiorstwa publiczne stanowiące wówczas  wszystkich firm z /LVW\  uzyskaáy  udziaáu w przychodach i miaáy 9 udziaáu w zatrudnieniu Po  latach udziaáy te znacząco siĊ zmnieMszyáy :  roku przedsiĊbiorstwa publiczne stanowiáy  wszystkich firm z /LVW\ miaáy  udziaáu w przychodach i  w zatrudnieniu :skazuMe to na spadek znaczenia przedsiĊbiorstw publicznych wĞród naMwiĊkszych firm w polskieM Jospodarce (rysunek ) :arto Mednak zwróciü uwaJĊ Īe przedsiĊbiorstwa publiczne maMą szczeJólnie duĪy udziaá w Jrupie naMwiĊkszych polskich firm Na przykáad wĞród  naMwiĊkszych firm w 9 roku aĪ 9 z nich to przedsiĊbiorstwa publiczne lub znaMduMące siĊ pod kontrolą korporacyMną Skarbu PaĔstwa >%aátowski  s ±@

0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 80,00 1996 2000 2004 2009 2011 63,54 34,69 27,46 16,20 16,08 74,94 55,28 47,86 34,12 _24,04 8G]LDáZSU]\FKRGDFK 8G]LDáZ]DWUXGQLHQLX

5ysunek 1 8dziaá przychodów i zatrudnienia pp w koleMnych listach naMwiĊkszych przedsiĊbiorstw (w )

ħródáo opracowanie wáasne na podstawie danych zawartych w listach rankinJowych naMwiĊkszych polskich przedsiĊbiorstw

AnalizuMąc efektywnoĞü funkcMonowania przedsiĊbiorstw publicznych w latach 1996±2011 (tabela 3), zauwaĪamy, Īe przyrost wydaMnoĞci pracy przedsiĊbiorstw publicznych byá niĪszy od wskaĨnika caáeM Jrupy firm z /LVW 2 ile w 1996 roku wydaMnoĞü pracy w pp wynosiáa 84,8 przeciĊtneM wydaMnoĞci na /LĞFLH, o tyle w 2011 roku 66,9

60 -2ANNA &=APLA., 52%E57 ĩ<ĝ.2

7abela 3 2Jólna charakterystyka Jrupy przedsiĊbiorstw publicznych ± dane MakoĞciowe

Lp :yszczeJólnienie 1996 2000 2004 2009 2011 'ynamika (w )

1 :ydaMnoĞü pracy (lista) 160,93 354,79 544,74 614,60 692,32 430,18 2 :ydaMnoĞü pracy pp 136,45 222,62 312,53 291,74 463,05 339,36

3 21 (w ) 84,78 62,75 57,37 47,47 66,88 x

4 =yskownoĞü pracy (lista) 3,48 2,70 31,35 25,74 35,10 1 009,48 5 =yskownoĞü pracy pp 2,03 –3,16 16,38 13,41 40,10 1 975,51

6 54 (w ) 58,39 – 52,26 52,11 114,27 x

7 5entownoĞü (lista) 2,16 0,76 5,76 4,19 5,07 234,66

8 5entownoĞü pp 1,49 –1,42 5,24 4,60 8,66 582,12

9 87 (w ) 68,87 – 91,09 109,78 170,84 x

ħródáo opracowanie wáasne na podstawie danych zawartych w listach rankinJowych naMwiĊkszych polskich przedsiĊbiorstw

0oĪe to Ğwiadczyü o utrzymuMącym siĊ nadmiernym poziomie zatrudnienia w Jrupie przedsiĊbiorstw publicznych Natomiast wskaĨniki zyskownoĞci pracy oraz rentownoĞci pp cechowaáy siĊ wiĊkszą i zróĪnicowaną zmiennoĞcią :ynika to naMprawdopodobnieM z faktu, Īe zysk netto, determinuMący te wskaĨniki, podleJaá w badanym okresie istotnym wahaniom związanym ze zmianami koniunktury Jo-spodarczeM w Polsce i na Ğwiecie

:artoĞü wskaĨnika wydaMnoĞci pracy w przedsiĊbiorstw publicznych na tle war-toĞci teJo wskaĨnika dla caáeM listy w koleMnych latach przedstawiono na rysunku 2

100,00 175,00 250,00 325,00 400,00 475,00 550,00 625,00 700,00 1996 2000 2004 2009 2011 136,45 222,62 312,53 _291,74 463,05 160,93 354,79 544,74 614,60 692,32 Z\GDMQRĞüSUDF\SS Z\GDMQRĞüSUDF\/LVWD 5ysunek 2 :skaĨnik wydaMnoĞci pracy w pp w porównaniu do caáeM listy

ħródáo opracowanie wáasne na podstawie danych zawartych w listach rankinJowych naMwiĊkszych polskich przedsiĊbiorstw

61

S758.785A , =NA&=EN,E NA-:,ĉ.S=<&+ P5=E'S,ĉ%,25S7: P8%L,&=N<&+ : P2LS&E«

=PLDQysWrXNWXrDOQewJrXSLeQDMwLĊNs]yFKSr]edsLĊELorsWwSXEOLF]QyFK

:Ğród przedsiĊbiorstw publicznych w 1996 roku moĪna byáo wyróĪniü 14 spóáek komunalnych, natomiast paĔstwo nie byáo wiĊkszoĞciowym udziaáowcem ĪadneM spóáki notowaneM na *ieádzie Papierów :artoĞciowych w :arszawie (*P:) (tabela 4)

7abela 4 &harakterystyka spóáek Jieádowych i komunalnych w Jrupie przedsiĊbiorstw publicznych – dane iloĞciowe

Lp :yszczeJólnienie 1996 2000 2004 2009 2011 1 Liczba pp, w tym 223 140 89 44 32 D VJ ±     E sk      2 Przychody pp, w tym 170,29 160,12 181,78 156,37 189,86 D VJ ±     E sk      3 2a2 (w ) – 0,22 0,24 42,35 54,45 4 2b2 (w ) 2,00 2,65 1,88 2,42 1,74 5 =atrudnienie pp, w tym 1 248,05 719,25 581,63 535,97 410,03 D VJ ±     E sk      6 5a5 (w ) – 0,06 0,45 19,62 30,78 7 5b5 (w ) 2,11 2,93 2,79 2,83 3,20

8 =ysk netto pp, w tym 2,53 –2,27 9,53 7,19 16,44

D VJ ±    

E sk     

9 8a8 (w ) – x 0,13 93,61 65,37

10 8b8 (w ) 2,12 x 0,45 2,51 1,20

ħródáo opracowanie wáasne na podstawie danych zawartych w listach rankinJowych naMwiĊkszych polskich przedsiĊbiorstw

: koleMnych latach liczba spóáek komunalnych zmnieMszaáa siĊ, a Jieádowych rosáa : 2011 roku spóáki komunalne stanowiáy 12,5 przedsiĊbiorstw publicznych znaMduMących siĊ na /LĞFLH, a Jieádowe 18,8 =aobserwowane tendencMe Ğwiadczą o postĊpuMąceM prywatyzacMi, zazwyczaM w wyniku sprzedaĪy w caáoĞci duĪych, dobrze dziaáaMących przedsiĊbiorstw komunalnych inwestorom prywatnym oraz stopnioweJo zbywania udziaáów przedsiĊbiorstw paĔstwowych za poĞrednictwem *P:

62 -2ANNA &=APLA., 52%E57 ĩ<ĝ.2

SzczeJólneJo znaczenia wĞród przedsiĊbiorstw publicznych nabraáy w ostatnich latach duĪe spóáki notowane na *P:, w których Mednak Skarb PaĔstwa zachowuMe udziaáy wiĊkszoĞciowe PrzedsiĊbiorstwa te, które moĪna okreĞliü Mako paĔstwowe spóáki Jieádowe, w 2011 roku wyJenerowaáy 65,4 zysków netto, 54,5 przychodów caáeJo badaneJo zbioru przedsiĊbiorstw publicznych i zatrudniaáy 30,8 pracowni-ków (rysunek 3) SzczeJólny wzrost ich znaczenia moĪna obserwowaü od 2009 roku, kiedy to w wyniku prywatyzacMi poĞrednieM w latach 2008–2011 na Jieádzie zade-biutowaáy duĪe i znaczące paĔstwowe spóáki Jieádowe, przede wszystkim z branĪy enerJetyczneM, takie Mak Enea SA, P*E SA, 7auron Polska EnerJia SA, -astrzĊbska Spóáka :ĊJlowa SA – znalazáy siĊ one wĞród pierwszych 40 firm z/LVW\ z 2009 roku oraz w czoáowych 20 przedsiĊbiorstw z 2011 roku

2000 2004 2009 2011 0,22 0,24 42,35 54,45 0,06 0,45 19,62 30,78 0,13 93,61 65,37 8G]LDáZ]\VNXQHWWR 8G]LDáZ]DWUXGQLHQLX 8G]LDáZSU]\FKRGDFK

5ysunek 3 8dziaá charakterystyk ekonomicznych spóáek Jieádowych w Jrupie przedsiĊbiorstw publicznych (w )

ħródáo opracowanie wáasne na podstawie danych zawartych w listach rankinJowych naMwiĊkszych polskich przedsiĊbiorstw

: latach 1996–2011 dynamika przychodów spóáek komunalnych spadáa o 13,1, natomiast dynamika zatrudnienia oraz zysku netto wyniosáa odpowiednio 151,6 oraz 367,6 7endencMe te wynikaMą ze specyfiki funkcMonowania spóáek komunalnych, które czĊsto maMą atrybuty monopolu naturalneJo :arto zwróciü Mednak uwaJĊ na to, Īe dynamika przychodów spóáek komunalnych byáa o poáowĊ niĪsza niĪ wszystkich przedsiĊbiorstw publicznych z /LVW 0oĪe to wynikaü z faktu, iĪ podstawowy cel spóáek komunalnych stanowi zaspokaManie potrzeb bytowych spoáecznoĞci, a nie maksymalizacMa zysku

: analizowanym okresie spóáki komunalne miaáy wĞród przedsiĊbiorstw niewiel-kie znaczenie, JdyĪ ich udziaá w charakterystykach naMwiĊkszych przedsiĊbiorstw publicznych byá doĞü stabilny i wynosiá kilka procent (rysunek 4)

63

S758.785A , =NA&=EN,E NA-:,ĉ.S=<&+ P5=E'S,ĉ%,25S7: P8%L,&=N<&+ : P2LS&E«

1996 2000 2004 2009 2011 2,00 2,65 1,88 2,42 1,74 2,11 2,93 2,79 2,83 3,20 2,12 0,45 2,51 1,20 8G]LDáZ]\VNXQHWWR 8G]LDáZ]DWUXGQLHQLX 8G]LDáZSU]\FKRGDFK

5ysunek 4 8dziaá charakterystyk ekonomicznych spóáek komunalnych w Jrupie przedsiĊbiorstw publicznych (w )

ħródáo opracowanie wáasne na podstawie danych zawartych na listach rankinJowych naMwiĊkszych polskich przedsiĊbiorstw

=DNoĔF]eQLe

Na /LĞFLH  naMwiĊkszych przedsiĊbiorstw w 1996 roku sektor publiczny zaMmowaá dominuMącą pozycMĊ pod wzJlĊdem charakterystyk iloĞciowych (przy-chodów, zatrudnienia), a takĪe wskaĨników efektywnoĞciowych (wydaMnoĞci pracy, zyskownoĞci oraz rentownoĞci netto) Po 15 latach znaczenie sektora publiczneJo wĞród naMwiĊkszych polskich przedsiĊbiorstw znacząco siĊ zmnieMszyáo : 2011 roku badane podmioty stanowiáy 6,4 wszystkich firm /LVW\, maMąc 16,1 udziaáu w przychodach, 27,5 w zysku netto oraz 24,0 w zatrudnieniu 7endencMe te moJą wynikaü z faktu, Īe przedsiĊbiorstwa publiczne to duĪe podmioty zaMmuMące czoáowe mieMsca na /LVWDFK Ponadto wysoka koncentracMa przedsiĊbiorstw publicznych pod wzJlĊdem zatrudnienia oraz zysku netto moĪe wynikaü z ich uprzywileMowaneM pozycMi

PowyĪszy wniosek potwierdza analiza wskaĨników efektywnoĞci przedsiĊbiorstw publicznych : badanym okresie podmioty te, mimo niĪszeJo przyrostu zysku netto w porównaniu do caáeM /LVW\, charakteryzowaáy siĊ znacząco wyĪszą dynamiką rentownoĞci netto oraz zyskownoĞci pracy Ponadto przedsiĊbiorstwa publiczne od 2009 roku osiąJaáy wyraĨnie wiĊkszą rentownoĞü netto niĪ wszystkie firmy z /LVW\

7rzeba dodaü, Īe udziaá wydaMnoĞci pracy przedsiĊbiorstw publicznych we wskaĨ-niku caáeM /LVW\ sukcesywnie zmnieMszaá siĊ do 2009 roku 0oĪe to wskazywaü

64 -2ANNA &=APLA., 52%E57 ĩ<ĝ.2

na nieracMonalny poziom zatrudnienia w badanych podmiotach oraz na nieadekwatną politykĊ restrukturyzacyMną

:arto równieĪ zauwaĪyü, Īe w latach 1996–2011 charakterystyki iloĞciowe (przychody, zysk netto), a takĪe wskaĨniki MakoĞciowe (zyskownoĞü pracy oraz ren-townoĞü netto) przedsiĊbiorstw publicznych cechowaáy siĊ wysoką podatnoĞcią na zmiany cykli koniunkturalnych, co moĪe byü konsekwencMą mnieMszeM elastycznoĞci dziaáania tych podmiotów

Na podstawie analizy strukturalneM przedsiĊbiorstw publicznych moĪemy za-uwaĪyü rosnące znaczenie spóáek Jieádowych wĞród badanych podmiotów w latach 1996–2011 : 1996 roku na /LĞFLH nie byáo ĪadneM spóáki notowaneM na *P:, a po 15 latach podmioty te stanowiáy MuĪ 18,8 przedsiĊbiorstw publicznych, uzy-skaáy 65,4 zysków netto, 54,5 przychodów i zatrudniaáy 30,8 pracowników sektora publiczneJo 7ak wysoki odestek spóáek Jieádowych wĞród publicznych przedsiĊbiorstw moĪe wynikaü z przeprowadzoneM w ostatnich latach prywatyzacMi poĞrednieM duĪych firm paĔstwowych zaMmuMących czoáowe pozycMe na /LVWDFK

Natomiast spóáki komunalne wĞród naMwiĊkszych publicznych przedsiĊbiorstw w latach 1996–2011 miaáy marJinalną pozycMĊ – ich liczebnoĞü sukcesywnie siĊ zmnieMszaáa, a udziaá w charakterystykach wahaá siĊ w Jranicach 0,5–3,2 0oĪe to wynikaü ze specyfiki dziaáania spóáek komunalnych = reJuáy podmioty te funkcMo-nuMą na rynkach lokalnych, JdyĪ skalĊ ich dziaáania czĊsto oJranicza infrastruktura, niezbĊdna do Ğwiadczenia usáuJ komunalnych, oraz liczba mieszkaĔców daneM Med-nostki terytorialneM Ponadto podstawowym celem dziaáania spóáek komunalnych Mest zaspokaManie potrzeb bytowych daneM spoáecznoĞci, a nie maksymalizacMa zysku – co ma wpáyw na wielkoĞü ich przychodów oraz rentownoĞü produkcMi

5easumuMąc, przeprowadzona analiza naMwiĊkszych w latach 1996–2011 przed-siĊbiorstw publicznych pozwoliáa zidentyfikowaü tendencMe zachodzące w badaneM Jrupie podmiotów oraz okreĞliü ich znaczenie i rolĊ w polskieM Jospodarce

%LEOLoJrDILD:

1 %aátowski 0 (2007), 5RGRZyGZáDVQRĞFLRZ\LXG]LDáNDSLWDáX]DJUDQLF]QHJRDZ\QLNLQDMZLĊNV]\FK

SROVNLFKSU]HGVLĊELRUVWZ, >w@ =PLDQ\ZSROVNLFKSU]HGVLĊELRUVWZDFK, % %áaszczyk, P .ozarzewski

P (red), 5aporty &ASE, nr 70, :arszawa

2 %aátowski 0 (2012), 3ROVNLHÄF]HPSLRQ\´±FKDUDNWHU\VW\NDLDQDOL]D]ELRUXQDMZLĊNV]\FKSROVNLFK

SU]HGVLĊELRUVWZSRODWDFKWUDQVIRUPDFML, >w@ /LEHUDOL]PHNRQRPLF]Q\ZGRELHWUDQVIRUPDFML LQWHJUDFMLL JOREDOL]DFML, =N 8E, PoznaĔ 2012, nr 230

3 %LODQVRZH Z\QLNL ILQDQVRZH SRGPLRWyZ JRVSRGDUF]\FK ]D  U  U  U  U

U, *8S, :arszawa 1997–2012

4 &zaplak -, ĩyĞko 5 (2012), :LHORDVSHNWRZDDQDOL]DQDMZLĊNV]\FKSU]HGVLĊELRUVWZZ3ROVFHZ

URNX, ÄAnnales 80&S´ 2012, sec +, Yol ;L9,, 2

5 /LVWD, Ä5zeczpospolita´, edycMa 2004, 2009, 2011, paĨdziernik 2005–2012 6 /LVWD, Ä5zeczpospolita´, edycMa 2000, kwiecieĔ 1999

7 /LVWDHG\FMD, ÄNowe ĩycie *ospodarcze´ 1997, nr 22

65

S758.785A , =NA&=EN,E NA-:,ĉ.S=<&+ P5=E'S,ĉ%,25S7: P8%L,&=N<&+ : P2LS&E«

6WrXFWXreDQdPeDQLQJoIWKeELJJesWSXEOLFeQWerSrLses LQ3oODQdLQWKeyeDrs±

The article presents results of multi-faceted analysis which was conducted on the set of biggest public enterprises in the years 1996–2011 The surYey was based on the ³500 List´ and ³2000 List´ published by ³5zeczpospolita´ daily

,n the introduction, there are methodology assumptions presented which were accepted for the needs of analysis Next chapters focus on firms from public sector and consist of multi-faceted analysis ,n the last part of this research authors presented conclusions based on the analysis

UMCS