W. MIZERSKI – Geologia Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, 288 str.
W. MIZERSKI & K. SZAMA£EK – Geologia i surowce mine-ralne oceanów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, 212 str.
Wydawnictwo Naukowe PWN w ubieg³ych latach opubliko-wa³o kilka poœwiêconych naukom geologicznym podrêczników akademickich dla geografów i geologów. Wœród nich znajduj¹ siê dwie pozycje: Geologia Polski oraz Geologia i surowce mineral-ne oceanów. Oba podrêczniki ³¹czy g³ówny, celowy odbiorca (chocia¿ kr¹g potencjalnych czytelników jest znacznie szerszy) oraz fakt, ¿e autorem jednego z nich i wspó³autorem drugiego jest ta sama osoba.
Ksi¹¿ka Geologia Polski wyraŸnie nawi¹zuje do istniej¹cej, wydanej wczeœniej (w latach 2002 i 2005) przez PWN Geologii Polski dla geografów, przy czym od pierwowzoru ró¿ni siê prze-de wszystkim dodaniem w ka¿prze-dej czêœci publikacji rozdzia³u do-tycz¹cego z³ó¿ surowców mineralnych oraz wydatnym zwiêksze-niem (prawie o jedn¹ pi¹t¹) liczby ilustracji. Rozszerzony zosta³ tak¿e zakres zagadnieñ omawianych w pierwszej czêœci ksi¹¿ki, co pozwoli³o na uwypuklenie znaczenia Polski – geologicznego serca Europy – w zrozumieniu ewolucji naszego kontynentu. Uzupe³niono równie¿ podrozdzia³ Blok dolnoœl¹ski (w rozdziale 3) o charakterystykê g³ównych kompleksów strukturalnych. Po do-konaniu wymienionych (oraz wielu innych, drobnych) modyfika-cji, omawiana pozycja w zasadzie dobrze przedstawia aktualny stan pogl¹dów i g³ównych kontrowersji dotycz¹cych kluczowych zagadnieñ budowy geologicznej Polski. ¯al jednak, ¿e ta konsta-tacja nie dotyczy np. cechsztynu Ni¿u – najwidoczniej bowiem uwadze autora umknê³y treœci zawarte w monografii Wagnera (Pr. Pañstw. Inst. Geol., 146, 1994). Tematyka dzie³a dotyczy podsta-wowej wiedzy o budowie kraju, co si³¹ rzeczy wymusza na auto-rze koniecznoœæ usystematyzowanego, wrêcz encyklopedyczne-go przedstawienia niezbêdnych informacji w sposób mo¿liwie pe³ny. Takie podejœcie skutkuje, niestety, powtarzaniem informa-cji, niekiedy nawet na s¹siednich stronach, ale z drugiej strony zapewnia jasnoœæ przekazu. Publikacja jest w zamierzeniu prze-znaczona dla studentów wydzia³ów przyrodniczych wy¿szych uczelni i przy braku innych syntez budowy geologicznej Polski uwzglêdniaj¹cych obecny stan wiedzy pe³ni wielce u¿yteczn¹ rolê. Szkoda tylko, ¿e jest w niej sporo drobnych b³êdów natury g³ównie redakcyjnej – zgodnie z apelem autora przekaza³em listê usterek z nadziej¹, ¿e w kolejnym wydaniu zostan¹ usuniête.
Drugi podrêcznik jest dzie³em dwóch autorów: piêæ pierw-szych rozdzia³ów, poœwiêconych budowie oceanu, napisa³ W³odzi-mierz Mizerski, a piêæ kolejnych, prezentuj¹cych kopaliny oceanu – Krzysztof Szama³ek. W pierwszej czêœci przedstawiono kolej-no: zarys historii i metod badañ geologicznych dna oceanicznego, charakterystykê morfotektoniczn¹ oceanów i budowê skorupy oceanicznej oraz omówiono marginalne strefy oceanów i genezê oceanów. W czêœci drugiej, po przedstawieniu systematyki i warunków wystêpowania z³ó¿ kopalin oceanu œwiatowego, poda-no ich charakterystykê, ze szczególnym uwzglêdnieniem kopalin polimetalicznych oraz mechanogenicznych. Na uwagê zas³uguje doskona³e ujednolicenie stylu narracji i bardzo dobra integracja obu czêœci – w istocie tylko jedna rycina (64) jest zbêdnym ozdobnikiem w drugiej czêœci podrêcznika, podczas gdy jej miej-sce jest na pocz¹tku pierwszego rozdzia³u. Drobne b³êdy (szkoda, ¿e doœæ liczne) natury redakcyjnej s¹ przede wszystkim zwi¹zane z powo³aniami na literaturê – w spisie literatury brakuje wielu pozycji cytowanych w tekœcie i opisach rycin, powo³ania s¹
nie-jednoznaczne itp.; w kilku przypadkach brakuje tak¿e skali na rycinach. S¹ to wszak¿e usterki nadzwyczaj ³atwe do usuniêcia, chocia¿ zw³aszcza w podrêczniku nie powinny w ogóle zaistnieæ.
Nak³adem PWN-u ukaza³y siê zatem: niezbêdnik encyklope-dyczny oraz nowoczesne kompendium zawieraj¹ce du¿¹ iloœæ kompetentnie podsumowanych i ciekawie podanych informacji. Oba podrêczniki s¹ wa¿nym wzbogaceniem podstawowej biblio-teki polskiego geologa, która ci¹gle jest bardzo sk¹pa – wielka szkoda, ¿e zamierzona przez poprzedniego g³ównego geologa kraju, prof. Mariusza-Oriona Jêdryska, seria oko³o 30 podrêczników z ró¿nych dziedzin geologii, podsumowuj¹cych nowoczesn¹ wiedzê niezbêdn¹ geologom i studentom geologii (Prz. Geol., 55: 801– 815), nie doczeka³a siê realizacji.
Tadeusz Peryt
854
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 9/2, 2010
