143
RECENZJE
kiem, z/e dostrzega sie7 globalnie sens z/ycia zarówno pedagogów, cze7sto amatorów, jak i dzieA przez nich animowanych i prowadzonych (por. róz/ne dokumenty publi-kowane na s. 96, 100 i 217).
Wspomniano tu, choc´ nader pobiez/nie, o wkAadzie Wydawców w czytelnos´c´ dzie-Aa. Nie be7dzie chyba przesady w twierdzeniu, z/e teksty poszczególnych dokumentów nalez/y studiowac´ równolegle z cze7s´ci 7a wprowadzaj 7ac 7a w ich zrozumienie. Edytorzy z powodzeniem starali sie7 objas´niac´ procesy zwi 7azane z funkcjonowaniem szkolnic-twa w omawianym czasie i na okres´lonym terenie.
DokAadniejsze zrecenzowanie tak waz/nego dzieAa, przy tym nasyconego przebo-gat 7a faktografi 7a, jest praktycznie niemoz/liwe. Wiele w 7atków w nim zawartych wymagaAoby rozwinie7cia, bowiem jest oczywiste, iz/ w zwie7zAych notatkach, niekiedy sygnalizuj 7acych tylko zaszAos´ci codzienne, zawarty jest ogromny Aadunek wiedzy o z/yciu tamtych czasów, a wie7c takz/e o ludziach. To wAas´nie jest najcenniejsze. Recenzent powinien wydobyc´ i jak gdyby zsumowac´ te7 porcje7 wiedzy, jaka jest w dziele. Nie pozwala jednak na to jej róz/norodnos´c´. Dlatego recenzja moz/e tylko zwrócic´ uwage7 na te momenty, które w czasie lektury – dodac´ nalez/y, selektywnej – wywarAy na nim szczególne wraz/enie. Byc´ moz/e jednak nawet tak pobiez/ne spoj-rzenie na te7 cze7s´c´ opublikowanej spus´cizny edukacyjnej z Archiwum Pan´stwowego w Piotrkowie Trybunalskim, któr 7a udoste7pnili czytelnikowi Wydawcy, zache7ci do sie7gnie7cia po te7 wartos´ciow 7a edycje7 z´ródeA.
Ks. Edward Walewander Katedra Pedagogiki Porównawczej KUL
Dorota K o r n a s - B i e l a, Pedagogika prenatalna. Nowy obszar
badan´ o wychowaniu
, Lublin: Wydawnictwo KUL 2009, ss. 547.
Problematyka zagadnien´ prenatalnych staje sie7 coraz cze7s´ciej przedmiotem zainteresowan´ róz/nych osób i wielu s´rodowisk. W tym konteks´cie warto odnotowac´ ukazanie sie7 ksi 7az/ki autorstwa Doroty Kornas-Bieli (KUL) zatytuAowanej: Pedagogika prenatalna nowy obszar badan´ o wychowaniu.
Juz/ we wprowadzeniu ukazany zostaA naukowy charakter pracy, bowiem Autorka prezentuj 7ac koncepcje7 pedagogiki prenatalnej, sygnalizuje wprowadzenie nowych kategorii, takich jak: dziecko prenatalne, wychowanie prenatalne, prenatalne s´rodowisko wychowawcze, wychowawcze s´rodowisko Aona, dialog prenatalny, dwu-podmiotowos´c´ wychowania prenatalnego, prenatalne macierzyn´stwo, prenatalne ojcostwo, rodzicielstwo prenatalne, prenatalni rodzice, personalizm prenatalny, prenatalne oddziaAywanie wychowawcze, osobotwórczy charakter Aona matki, przemoc
144 RECENZJE
prenatalna, prenatalne krzywdzenie dziecka, pedagog prenatalny. Takz/e w sposób syntetyczny ujmuje zakres omawianych zagadnien´.
Ksi 7az/ka poza wste7pem i zakon´czeniem posiada siedem rozdziaAów oraz bardzo obszern 7a, licz 7ac 7a 81 stron bibliografie7.
RozdziaA pierwszy, zatytuAowany „SpoAeczno-kulturowy kontekst wyAaniania sie7 pedagogiki prenatalnej” (s. 21-41), ukazuje trendy ponowoczesnos´ci wraz z lanso-wanymi przez siebie wartos´ciami: dAugos´ci z/ycia, zdrowia, siAy, sprawnos´ci fizycznej, atrakcyjnos´ci mAodego ciaAa, maksymalizacji doznan´, minimalizacji bólu, wygody, szybkos´ci dziaAania, niczym nieograniczonej wolnos´ci, przekraczaniem reguA, kwestionowania zasad, indywidualnos´ci. Ws´ród tych postmodernistycznych zasad pojawia sie7 czAowiek jako poszukiwacz przyjemnos´ci i wraz/en´, oddzielaj 7acy pAcio-wos´c´ i prokreacje7 od moralnego i duchowego wymiaru. Po transformacji ustrojowej zauwaz/a sie7 nie tylko zmiany polityczne, ale takz/e mentalne godz 7ace w maAz/en´stwo i rodzine7. Prokreacja zagroz/ona jest przez zmedykalizowanie, ztechnicyzowanie i komercjalizacje7. Autorka kres´li w tym momencie ogromne wyzwanie stoj 7ace przed pedagogik 7a, która ma na celu ksztaAtowanie mAodych ludzi w kierunku speAniania funkcji rodzicielskich od pierwszych chwil z/ycia dziecka.
Drugi rozdziaA – „Prenatalna relacja z dzieckiem – wyzwanie dla pedagogiki” (s. 43-88) zawiera opis prenatalnej relacji z dzieckiem, która jest wyzwaniem dla pedagogiki. Autorka przedstawia w nim przemoc prenataln 7a o charakterze medycz-nym, fizyczmedycz-nym, psychicznym – jej formy i znaczenie, wpAyw stresu matki na rozwój dziecka i przebieg prokreacji oraz wie7z´ z dzieckiem prenatalnym. Wskazuje, iz/ przywi 7azanie do dziecka jeszcze przed urodzeniem jest waz/nym czynnikiem uAatwia-j 7acym jakos´c´ kontaktów z nim.
Nowe podejs´cie do prokreacji i dziecka prenatalnego stanowi 7a tres´c´ trzeciego rozdziaAu (s. 89-163). Omówiono w nim takie zagadnienia, jak: nowe tendencje w podejs´ciu do prokreacji, cechy nowego podejs´cia do dziecka prenatalnego, psy-chologie7 prenataln 7a be7d 7ac 7a inspiracj 7a dla pedagogiki prenatalnej oraz struktury naukotwórcze pedagogiki prenatalnej. Autorka rozpoczyna rozdziaA od nakres´lenia zmian terminologicznych. Odrzuca biologistyczne podejs´cie do prokreacji, które okres´la ci 7az/e7 jako stan kobiety i rozwijaj 7ac 7a sie7 istote7 ludzk 7a, opowiadaj 7ac sie7 za funkcj 7a ontyczn 7a i funkcjonaln 7a dziecka, jako autonomicznego bytu i ci 7az/ 7a, rozu-mian 7a jako stan organizmu matki podtrzymuj 7acym z/ycie dziecka. Zwraca uwage7 na rodzinny kontekst pocze7cia dziecka, dynamike7 dos´wiadczen´ prokreacyjnych, pAciowe zróz/nicowanie dos´wiadczen´ prokreacyjnych, wzrost zaangaz/owania me7z/czyzny w pro-ces prokreacji, pocze7cie dziecka jako waz/ne wydarzenie z/yciowe, znaczenie prokrea-cji dla osobistego rozwoju rodziców, indywidualny i niepowtarzalny charakter do-s´wiadczen´ prokreacyjnych, integralne uje7cie procesu prokreacji, znaczenie wsparcia spoAecznego. Nakres´la takz/e cechy nowego podejs´cia do dziecka prenatalnego, akcen-tuj 7ac najpierw koniecznos´c´ zmian w terminologii traktuj 7acej dziecko przedmiotowo do podejs´cia podmiotowego, ukazuj 7acego wartos´c´ z/ycia ludzkiego od pocze7cia, przez okres prenatalny, perinatalny az/ do s´mierci jako niepodzielnej caAos´ci. Dlatego tak waz/ne s 7a prenatalne dos´wiadczenie tak rodziców, jak i dziecka oraz przyje7cie optymistycznej wizji rozwoju czAowieka jako istoty niepowtarzalnej.
145
RECENZJE
W rozdziale czwartym, zatytuAowanym „Pedagogika prenatalna jako odpowiedz´ na nowe wyzwania w naukach o wychowaniu” (s. 165-224), Autorka prezentuje inspi-racyjne walory traktatu Je7drzeja S´niadeckiego O fizycznym wychowaniu dzieci, w którym autor zwraca uwage7 na wychowanie dziecka jeszcze przed urodzeniem, na ci 7agAos´c´ rozwoju czAowieka od pocze7cia do dorosAos´ci, na znaczenie psychogennego podAoz/a zaburzen´ rozwoju oraz zalecen´ dotycz 7acych ci 7az/y i porodu. Dalej D. Kornas-Biela zajmuje sie7 wczesnym dziecin´stwem, be7d 7acym przedmiotem zainteresowan´ pe-dagogiki XX wieku, oraz wybranymi tendencjami z terenu wspóAczesnej pepe-dagogiki. Pi 7aty rozdziaA – „Zarys statusu metodologicznego pedagogiki prenatalnej” (s. 225-314) zostaA pos´wie7cony zagadnieniom metodologicznym. Autorka okres´liAa przedmiot i cel pedagogiki prenatalnej, metode7 oraz logiczn 7a strukture7 poznania naukowego.
W szóstym rozdziale – „WspóApraca pedagogiki prenatalnej z dyscyplinami peda-gogicznymi” (s. 315-393) – Autorka odwoAuje sie7 do form i zakresów wspóApracy z pokrewnymi dyscyplinami pedagogicznymi, psychologicznymi i medycznymi; m.in. z pedagogik 7a rodziny, pedagogik 7a zdrowia, pedagogik 7a opiekun´cz 7a, pedagogik 7a spo-Aeczn 7a, pedagogik 7a kultury, pedagogik 7a dorosAych, pedagogik 7a staros´ci, pedagogik 7a specjaln 7a, pedagogik 7a chrzes´cijan´sk 7a.
Ostatni, siódmy rozdziaA pracy – „Interdyscyplinarny charakter pedagogiki prenatalnej” (s. 395-450) rozpisany zostaA w trzech punktach odnosz 7acych sie7 do wspóApracy pedagogiki prenatalnej z dyscyplinami psychologicznymi, z naukami biologicznymi i medycyn 7a oraz z naukami humanistycznymi. Autorka ukazuje wspóA-prace7 pedagogiki prenatalnej z róz/nymi dziaAami psychologii, na przykAad z psy-chologi 7a ogóln 7a, fizjologiczn 7a, rozwojow 7a, wychowania, kliniczn 7a, ewolucyjn 7a, ekologiczn 7a, kulturow 7a, psycholingwistyk 7a, psychologi 7a zwierz 7at, prenataln 7a, prokreacji, rodziny i zdrowia. d 7aczy pedagogike7 prenataln 7a z naukami biologicznymi – z genetyk 7a behawioraln 7a, endokrynologi 7a i teratologi 7a behawioraln 7a oraz z naukami medycznymi – z embriologi 7a, perinatologi 7a, ginekologi 7a czy poAoz/nictwem. Nie za-pomina takz/e o wspóApracy pedagogiki prenatalnej z naukami humanistycznymi – socjologi 7a, muzykologi 7a, prawem czy filozofi 7a.
Podsumowuj 7ac w zakon´czeniu caAos´c´ dotychczasowych rozwaz/an´ na temat peda-gogiki prenatalnej, Autorka zaproponowaAa wyodre7bnienie nowej dyscypliny pedago-gicznej, jako nauki teoretycznej i empirycznej o charakterze opiekun´czym i wy-chowawczym, ale takz/e wskazaAa na stoj 7ace przed ni 7a wyzwania, które domagaj 7a sie7 dopracowania metodologicznych podstaw badan´ pedagogicznych nad rodzin 7a w pro-cesie prokreacji, ustalenia rozumienia funkcji wychowawczo-opiekun´czej oraz dziaAan´ rodziny w najwczes´niejszym etapie z/ycia czAowieka, a takz/e okres´lenia korzystnych i niekorzystnych warunków i czynników wychowawczych.
Ksi 7az/ka D. Kornas-Bieli jest bardzo dobrym z´ródAem tres´ci dotycz 7acych pro-blematyki pedagogiki prenatalnej. Po ni 7a z pewnos´ci 7a sie7gn 7a osoby zajmuj 7ace sie7 w praktyce zawodowej prac 7a z rodzinami, studenci, pracownicy naukowi, bowiem dzie7-ki swym walorom naukowym i poznawczym, ogromnej znajomos´ci uje7cia opisanych problemów oraz przyste7pnos´ci formy przekazu, pozycja stanowi doskonaAe z´ródAo zdobycia i pogAe7bienia wiedzy z zakresu pedagogiki prenatalnej.
Warto zaznaczyc´, iz/ podje7ty w recenzowanej pracy problem staje sie7 coraz bar-dziej powszechnym dos´wiadczeniem.
146 RECENZJE
Pozycje7 ksi 7az/kow 7a D. Kornas-Bieli uczyniAabym obowi 7azuj 7ac 7a lektur 7a dla wspóA-czesnych „formatorów i edukatorów” seksualnych, nauczycieli planowania rodziny, pracowników poradni rodzinnych, obron´ców z/ycia, aby im us´wiadomiAa, z/e rozwija-j 7ace sie7 pod sercem matki dziecko ma prawo do z/ycia, a do prawidAowego rozwoju potrzebuje optymalnych warunków podtrzymuj 7acych, stymuluj 7acych i maksymalizu-j 7acych dojrzewanie.
Magdalena Parzyszek Katedra Pedagogiki Rodziny KUL
Ks. Edward W a l e w a n d e r, „O duszy nauczycielstwa” – przed
stu laty i dzis´
, Torun´: Wydawnictwo Adam MarszaAek 2012, ss. 42.
Pedagogika, odgrywaj 7aca podstawow 7a role7 w z/yciu spoAeczen´stwa, znajduje sie7 obecnie na przysAowiowym rozstaju dróg. Klasyczne nurty pedagogiki odwoAuj 7ace sie7 do integralnej koncepcji czAowieka s 7a zwalczane przez zwolenników nurtów socja-listyczno-lewicowych, liberalno-anarchistycznych i tzw. antypedagogiki. Aktualnie przeprowadzona reforma szkolnictwa na terenie Polski takz/e budzi niepokój, po-niewaz/ pomniejsza role7 nauk humanistycznych – w tym je7zyka polskiego i historii – na rzecz dyscyplin przyrodniczo-technicznych. Obniz/enie poziomu wyksztaAcenia ogólnohumanistycznego zagraz/a utrat 7a toz/samos´ci ideowoetycznej. Z tego wzgle7du na uwage7 zasAuguje niewielka, ale interesuj 7aca praca ks. prof. Edwarda Walewandra pt. „O duszy nauczycielstwa” – przed stu laty i dzis´, w której prezentuje on idee przewodnie aktywnego dziaAacza na terenie pedagogiki, z/yj 7acego na przeAomie XIX i XX wieku Jana WAadysAawa Dawida, zawarte w jego pracy „O duszy nauczyciel-stwa”.
Ks. prof. Walewander jest kierownikiem Katedry Pedagogiki Porównawczej w In-stytucie Pedagogiki na Wydziale Nauk SpoAecznych Katolickiego Uniwersytetu Lu-belskiego Jana PawAa II. W swych zainteresowaniach naukowych i licznych publi-kacjach koncentruje sie7 na problematyce pedagogiki chrzes´cijan´skiej, teologii duchowos´ci i tematyce polonijnej. W swym dorobku posiada 23 ksi 7az/ki oraz ponad 700 prac naukowych i popularnych. Jest równiez/ redaktorem Biblioteki Pedago-gicznej, serii licz 7acej obecnie 18 tomów.
Jan WAadysAaw Dawid (1859-1914) byA nie tylko pedagogiem, ale równiez/ psy-chologiem, filozofem i dziaAaczem spoAecznym. PrzeszedA istotn 7a ewolucje7 s´wia-topogl 7adow 7a: pocz 7atkowo byA sympatykiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, póz´niej interesowaA sie7 pismami H. Bergsona i W. Jamesa, a po s´mierci z/ony – takz/e problematyk 7a psychologii religii. Ewolucja ideowo-s´wiatopogl 7adowa uwidoczniAa sie7 w pracy „O duszy nauczycielstwa”, opublikowanej najpierw w roku
