Profesor Wacław Odyniec 1922-1999

Józef Mieczysław Bagiński

Profesor Wacław Odyniec 1922-1999

N

E

K

R

O

L

O

G

I

Profesor Wacław Odyniec

1922— 1999

Był historykiem, nauczycielem akademickim, etno­ grafem, regionalistą, muzealnikiem i kulturoznawcą. Z urodzenia wilnianin, z wyboru Pom orzanin.

Urodził się 17 lutego 1922 r. w Wilnie, w rodzinie sięgającej swymi korzeniam i tradycji szlacheckich, posiadającej swoje dobra ziemskie na Kresach Północ­ no-W schodnich II Rzeczypospolitej. Dzieciństwo spę­ dził w m ajątku babki D orże w ówczesnym powiecie oszmiańskim. D o gimnazjum imienia Jana Śniadec­ kiego uczęszczał w Oszmianie, gdzie w 1939 r. uzyskał m ałą m aturę. Po wybuchu II wojny światowej prze­ niósł się do W ilna i tam do 1941 r. uzupełniał średnie wykształcenie, na podstawie czego po wojnie w T o ru ­ niu (1946 r.) otrzym ał świadectwo dojrzałości.

W okresie okupacji uczestniczył w ruchu oporu. Gdy powstała 8 Brygada Oszmiańska Arm ii Krajow ej Okręgu Wileńskiego dow odzona przez porucznika W. T uronka (pseudonim „ T u r”), Wacław Odyniec (pseudonim „D zik”) brał udział we wszystkich akcjach zbrojnych tego ugrupowania, aż po operację „O stra Bram a” 6— 13 lipca 1944 r. N a przełomie 1944 i 1945 r. Jego oddział działał głównie w Puszczy Nalibockiej. Do krytycznego m om entu doszło 2 lutego 1945 r. pod Rowinam i koło miasteczka Korelicze (ok. 25 km na wschód od Nowogródka). K ilkakrotnie większe oddziały NK W D rozbiły siły polskie. Zginęło 52 partyzantów . U ratow ał się dowódca z kilkoma żołnierzami; był wśród nich W. Odyniec. W m arcu 1945 r., chroniąc się przed aresztowaniem, wyjechał do Polski.

W 1946 r. rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie w Toruniu im. M ikołaja K opernika, gdzie w grudniu tego roku został zastępcą asystenta w Zakładzie Historii prof. dr. K aro la Górskiego. Pod jego kierunkiem w 1949 r. napisał pracę m agisterską na temat: Działalność Erazma ManteuJJla w Gdańsku w 1526 r. na tle polityki polsko-pomorskiej w X V I >v. W listopadzie 1948 r. przeniósł się do G dańska i tam został przyjęty na etat asystenta w Wyższej Szkole Pedagogicznej. Nadal będąc uczniem prof. К. Górskiego, rozwijał swoje zainteresowania naukowe, które z czasem wykrystalizowały się w specyficzny dla regionu, gdzie przyszło mu pracować, program badawczy, zawierający dzieje Prus Królewskich od XV do XVIII w. na szerokim tle dziejów Wielkiego Pomorza. Ważnym etapem w tych badaniach była dysertacja Starostwo puckie

1546— 1678, za k tó rą otrzym ał w 1960 r. stopień doktora. Przejawem

zaintereso-K om unikaty

wań etnografią historyczną była praca wydana w 1966 r. pt. Życie i obyczaje ludu

pomorskiego w X V II i X V III w. W następnym roku uzyskał habilitację na

Uniwersytecie Poznańskim im. A. Mickiewicza za dotychczasowy dorobek naukowy i przedstaw ioną rozprawę pt. Położenie ekonomiczne i społeczne

chłopów województwa pomorskiego w X V III w.

W 1974 r. W. Odyniec uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1986 r. — zwyczajnego. Z Jego nazwiskiem wiąże się kilkanaście większych publikacji, których był autorem lub współautorem i ok. 250 rozpraw, artykułów i recenzji wydrukowanych w czasopismach naukowych. Znaczącą pozycją historyczną jest m onografia pt.: Dzieje Prus Królewskich (Warszawa 1972).

Do końca życia pracował nad pełną syntezą Prus Królewskich, w której, jak się często zwierzał, nie m oże także zabraknąć dziejów dominium warmińskiego. Właśnie po 1972 r. zaczął żywo interesować się życiem naukowym naszego środowiska i dziejami naszego regionu. Bywał dość często w Olsztynie i w okoli­ cznych m iastach. M ożna Go było spotkać na odczytach PTH , sympozjach i sesjach organizowanych przez Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego czy M uzeum W armii i M azur.

Od 1974 r. był W. Odyniec członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego im. W. Kętrzyńskiego, biorąc aktywny udział w pracach Komisji Historycznej. Już na pierwszym spotkaniu wygłosił referat pt. M iędzy zaściankiem a Europą.

Z dziejów szlachty pomorskiej. Spotkań tych było sporo. Ostatni raz był Profesor

w Olsztynie przed czterem a laty, gdy Jego uczniowie, przyjaciele i współpracow­ nicy z WSP wręczyli M u księgę pam iątkow ą Jemu poświęconą z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin i zbliżającego się pięćdziesięciolecia pracy naukowej.

W „K om unikatach M azursko-W arm ińskich” spotykamy Jego recenzje ważnych publikacji, dotyczących naszego regionu, w „Studiach W arm ińskich” zamieszczał m ateriały poświęcone Stanisławowi Hozjuszowi.

W spółpracując z Wydawnictwem „Pojezierze” , W. Odyniec przyczynił się do druku dwóch pozycji z jakże cennej dla historiografii polskiej serii „L iteratura Warmii i M azur w Dawnych W iekach” , a mianowicie: Stanisław Hozjusz, Poezje (Olsztyn 1980, wyd. II 1988), Tom asz Bielawski, Myśliwiec (Olsztyn 1980, wyd. II 1985), pisząc do nich wstępy.

W yprom ował blisko 300 m agistrów i dziewięciu doktorów. Prawie połowa Jego d oktorantów swoje prace poświęciła dziejom Warmii w okresie staropol­ skim. O statnią Jego d o k to ran tk ą była B arbara Śliwińska, przełożona sióstr katarzynek w Braniewie. Jej dysertacja poświęcona Reginie Protm ann (1552— 1613) została włączona do procesu beatyfikacyjnego, który się zakończył 13 czerwca 1999 r. w W arszawie wyniesieniem Reginy na ołtarz przez Jana Pawła II.

Nawiązując do Jego osobistych kontaktów z Olsztynem, należy przypo­ mnieć, że W. Odyniec od lipca 1975 r. do lutego 1976 r. prowadził w olsztyńskiej WSP seminarium m agisterskie z historii Prus Królewskich i Warmii oraz poświęcony tym zagadnieniom wykład monograficzny.

W. Odyniec pełnił wiele funkcji w organizacjach naukowych i społecznych. We wszystkim, czego się podejmował, wykazywał wielki profesjonalizm i nie­ zwykłą aktywność. Za tę działalność został uhonorowany wieloma odznaczenia­

Nekrologi 683 mi, w tym Krzyżem Kaw alerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodow ej. Za zasługi wojskowe otrzymał Krzyż Armii Krajowej i Krzyż Partyzancki. Otrzym ał też wiele odznaczeń regionalnych. W Olsztynie wręczono M u m edal pam iątkow y z okazji dwudziestolecia WSP oraz honorow ą odznakę „Z a zasługi dla W SP” .

Zm arł 9 kw ietnia 1999 r. w Tczewie, pochowany na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku-W rzeszczu. Pozostawił w głębokim smutku żonę Krystynę, córkę Joannę M arię i syna Pawła wraz z ich rodzinami.

Tkwi w nas, żyjących, wielka wdzięczność dla Profesora za wszystko, czego dokonał, oraz nadzieja przekazana przez Horacego „N on omnis m oriar!”