Zasady rachunkowości podręcznik (rozdziały 6-8)

(1)

JACEK MUSIAŁKIEWICZ

 



ZASADY

RACHUNKOWOŚCI

(2)

Okładkę projektował: Jacek Musiałkiewicz

Opracowanie redakcyjne i skład: Jarosław Bralski

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników szkolnych przeznaczonych do kształce-nia w zawodach: technik ekonomista, technik rachunkowości i technik handlowiec, na po-ziomie technikum i szkoły policealnej, na podstawie recenzji rzeczoznawców:

mgr Bogusława Bebak – recenzja merytoryczna mgr Dariusz Dziurzyński – recenzja językowa mgr Elżbieta Wawrowska – recenzja dydaktyczna mgr Włodzimierz Wąsowski – recenzja merytoryczna

Numer dopuszczenia – 31/03

ISBN 978-83-7735-051-5

Wydawnictwo Ekonomik – Jacek Musiałkiewicz ul. Zwierzyniecka 7 m. 1 00-719 Warszawa tel./faks 22 840-19-25, tel. 22 851-70-31 e-mail: biuro@ekonomik.biz.pl www.ekonomik.biz.pl Druk i oprawa:

Drukarnia cyfrowa „Elpil” ul. Artyleryjska 11

08-110 Siedlce tel. 25 643-50-42

(3)

WSTĘP

Podręcznik „Zasady rachunkowości” jest przeznaczony dla uczniów zdobywają-cych zawód technika ekonomisty, technika handlowca i technika rachunkowości.

Układ i treść podręcznika są dostosowane do obowiązujących podstaw pro-gramowych i programów nauczania. Treść podręcznika uwzględniająca aktualne rozwiązania polskiego prawa bilansowego została uzupełniona licznymi przykła-dami i ćwiczeniami.

Na stronach 163-166 zamieszczony został słownik najczęściej używanych ter-minów z zakresu rachunkowości, który powinien ułatwić korzystanie z podręcznika.

Podręcznik jest zatwierdzony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu jako książka dopuszczona do użytku szkolnego i wpisany do wykazu podręczników szkolnych. Numer w wykazie – 31/03.

Wydawnictwo Ekonomik będzie wdzięczne za wszelkiego rodzaju uwagi i propo-zycje, które zostaną wykorzystywane w kolejnych wydaniach podręcznika. Mogą być one składane na adres pocztowy lub na adres e-mail: ekonomik@ekonomik.tpi.pl.

(4)

WYKAZ PODSTAWOWYCH DOWODÓW KSIĘGOWYCH

I SKRÓTY WYKORZYSTYWANE DO ICH OZNACZANIA

Skrót nazwy

dokumentu Nazwa dokumentu

PK

Polecenie księgowania

PZ

Przyjęcie zewnętrzne – dowód przyjęcia do magazynu (materiałów, _towarów)

WZ

Wydanie zewnętrzne – dowód wydania z magazynu (materiałów, _towarów)

RW

Wydanie wewnętrzne – dowód wydania materiałów do użycia we-_{wnątrz jednostki}

ZW

Zwrot magazynowy

LP

Lista płac

FV

Faktura VAT

FK

Faktura korygująca VAT

WB

Wyciąg bankowy

KP

Kasa przyjmie – dowód wpłaty do kasy

KW

Kasa wypłaci – dowód wypłaty z kasy

(5)

(6)

Rozdział 6

6

KONTA WYNIKOWE

6. 1. P

ODSTAWOWE POJĘCIA

Jednostki osiągają przychody i zyski oraz ponoszą koszty i straty. Przychody i zyski zwiększają wynik finansowy, natomiast koszty i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego zmniejszają go. Poszczególne elementy przychodów, zysków, kosztów i strat, wynik finansowy oraz relacje, jakie zachodzą między tymi wielkościami, zapre-zentowane zostały na rys. 27. Elementy te zo-staną omówione w dalszej części rozdziału.

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o ra-chunkowości przychody i zyski to powstałe w okresie sprawozdawczym korzyści ekono-miczne, które spełniają wszystkie niżej wymie-nione cechy:

 są uprawdopodobnione;

 mają wiarygodnie określoną wartość;  powodują albo zwiększenie wartości

ak-tywów, albo zmniejszenie wartości zobo-wiązań;

 prowadzą do wzrostu kapitału własnego (lub zmniejszenia jego niedoboru) w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Natomiast koszty i straty są to zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekono-micznych, które spełniają wszystkie niżej wy-mienione cechy:

 są uprawdopodobnione;

 mają wiarygodnie określoną wartość;  powodują albo zmniejszenia wartości

akty-wów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw;

 prowadzą do zmniejszenia kapitału własne-go lub powiększenia jewłasne-go niedoboru w inny sposób niż przez wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Inaczej mówiąc, ponoszone koszty to przede wszystkim wyrażona w jednostkach pieniężnych wartość celowego zużycia: skład-ników majątku przedsiębiorstwa, usług obcych oraz pracy zatrudnionych osób. Strata tym różni się od kosztu, że nie ma charakteru celowego. W ustawie o rachunkowości koszty i straty de-finiuje się łącznie – jako jedno pojęcie.

Od pojęcia „koszty” należy odróżnić po-jęcie „wydatek”.

Wydatek to rozchód środków pieniężnych na

zakup surowców czy materiałów, to także za-płata za usługi oraz wyza-płata wynagrodzeń pra-cowników.

Jak widać z zamieszczonych wyżej defi-nicji, wydatek nie jest kosztem – wydatek oznacza jedynie wydatkowanie środków pie-niężnych (z kasy, rachunku bankowego). Na-tomiast koszt jest:

(7)



zużyciem np.: materiałów czy środków

trwałych (a nie ich zakupem, który oznacza wydatek);



wykorzystaniem usługi obcej w

działalno-ści gospodarczej (a nie zapłatą za tę usłu-gę, która jest wydatkiem);



wynagrodzeniem za pracę (a nie jego

wy-płatą, która jest wydatkiem).

Koszt i wydatek mogą występować jed-nocześnie. Może się też zdarzyć sytuacja, że koszt będzie poprzedzał wydatek lub że wyda-tek będzie poprzedzał koszt. Gdy koszt i wydatek nie występują jednocześnie, odręb-nie się je ewidencjonuje w księgach

rachun-kowych. Ponadto niektóre wydatki nie są ni-gdy zaliczane do kosztów uzyskania przycho-dów, np. spłata pożyczki jest wydatkowaniem określonej kwoty, a więc wydatkiem, ale nie jest i nie będzie kosztem.

PRZYKŁAD 32

Zakup paliwa do samochodu ciężarowego będzie

jednocześnie wydatkiem (zapłata za paliwo)

i kosztem (paliwo w baku przeznaczone jest do użytku i już za chwilę rozpocznie się jego zużycie). PRZYKŁAD 33

Skorzystanie z usługi transportowej jest kosztem, zapłata za usługę nastąpi później po wystawieniu faktury. W tej sytuacji koszt poprzedza wydatek.

Rys. 27. Przychody, koszty i wynik finansowy

–

Koszty działalności operacyjnej

= WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI _OPERACYJNEJ + + Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne = = Razem przychody z

działalności operacyjnej działalności operacyjnej Razem koszty

+ +

Przychody finansowe Koszty finansowe

– = WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI _GOSPODARCZEJ

= =

Przychody z działalności

gospodarczej Koszty działalności gospodarczej

+ +

Zyski nadzwyczajne Straty nadzwyczajne

= WYNIK FINANSOWY BRUTTO = = OGÓŁEM PRZYCHODY I ZYSKI OGÓŁEM KOSZTY I STRATY – = WYNIK ZE SPRZEDAŻY – Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego WYNIK FINANSOWY NETTO = Przychody z działalności operacyjnej

(8)

Zasady rachunkowości

PRZYKŁAD 34

Zakup materiałów biurowych i przekazanie ich do magazynu jest wydatkiem. Przekazanie tych mate-riałów do użytkowania, a więc wydanie ich pra-cownikom biurowym jest rozpoczęciem ich zużycia i jednocześnie momentem powstania kosztu. W tej sytuacji wydatek poprzedza koszt.

6. 2. P

RZYCHODY I KOSZTY

.

W

YNIK FINANSOWY

Koszty i straty oraz przychody i zyski osiągane przez jednostkę dzieli się na następu-jące grupy:



przychody i koszty z działalności opera-cyjnej;



pozostałe przychody i koszty operacyjne;



przychody i koszty finansowe;



zyski i straty nadzwyczajne.

6. 2. 1. P

RZYCHODY I KOSZTY Z DZIA

-ŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

Działalność operacyjna polega na wyko-nywaniu przez jednostkę tych zadań, do któ-rych została powołana. Działalnością operacyj-ną w przedsiębiorstwie usługowym jest świad-czenie usług, w przedsiębiorstwie handlowym zakup i sprzedaż towarów, a w przedsiębior-stwie produkcyjnym wytwarzanie i sprzedaż produktów.

Przychody z działalności operacyjnej (nazywane również przychodami ze sprzedaży lub przychodami ze zwykłej działalności opera-cyjnej) są to kwoty należne z tytułu sprzedaży produktów (wyrobów i usług), towarów i mate-riałów, z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń, bez podatku od towarów i usług. Przychody z działalności operacyjnej powstają w związ-ku z podstawową działalnością jednostki.

Przychody ze sprzedaży dzieli się na chody ze sprzedaży produktów oraz na przy-chody ze sprzedaży towarów i materiałów. PRZYKŁAD 35

Spółka z o.o. „MAX” z Augustowa prowadzi działal-ność produkcyjną, usługową i handlową. W 2002 r. spółka ta wyprodukowała i sprzedała 5000 sztuk telewizorów. Telewizory zostały sprzedane po cenie brutto 854 zł (cena netto bez podatku VAT wynosiła 700 zł). W związku z tym przychody tej spółki z działalności produkcyjnej w roku 2002 wyniosły 3 500 000 zł. Spółka ta prowadziła rów-nież działalność usługową w zakresie napraw sprzętu RTV. Z tytułu tej działalności przychody spółki netto (bez podatku VAT wyniosły) 235 000 zł. Ponadto spółka prowadziła w 2002 r. działal-ność handlową w zakresie sprzedaży zestawów kina domowego. Spółka sprzedała 1500 takich zestawów. 500 klientów, którzy nabyli zestaw kina domowego, jednocześnie z zakupem telewizora zapłaciło za zestaw kina domowego 3660 zł (jest to cena brutto). Natomiast 1000 klientów którzy nabywali sam zestaw kina domowego, płaciło za zestaw 4026 zł (jest to cena brutto). Przychody ze sprzedaży towarów spółki w 2002 r. wyniosły więc 4 800 000 zł (500 x 3000 zł [cena netto zestawu zakupionego wraz z telewizorem] + 1000 x 3300 zł [cena netto zestawu]). Przychody z działalności operacyjnej spółki „MAX” w 2002 r. wyniosły łącz-nie 8 535 000 zł, z czego 3 735 000 zł stanowiły przychody ze sprzedaży produktów (sprzedaż tele-wizorów i usług w zakresie naprawy teletele-wizorów), a 4 800 000 zł przychody ze sprzedaży towarów.

Koszty działalności operacyjnej są to koszty, które zostały poniesione w związku z osiągnięciem przychodów z działalności ope-racyjnej. Obejmują one:



koszty wytworzenia sprzedanych

produk-tów (w przedsiębiorstwach prowadzących działalność produkcyjną i usługową)31;

31_{Koszt wytworzenia sprzedanych produktów to suma}

kosz-tów poniesionych na wytworzenie tych produkkosz-tów. Porównanie przychodów ze sprzedaży tych produktów z kosztami ich wy-tworzenia pozwoli na ustalenie wyniku ze sprzedaży.

(9)



wartość sprzedanych towarów według cen

ich nabycia (w przedsiębiorstwach han-dlowych);



koszty działalności jednostki (koszty

za-rządu i koszty sprzedaży).

6. 2. 2. P

OZOSTAŁE KOSZTY

I PRZYCHODY OPERACYJNE

Pozostała działalność operacyjna to dzia-łalność występująca niesystematycznie (incy-dentalnie). Działalność ta jest tylko pośrednio związana z działalnością operacyjną. Działal-ność ta wiąże się z osiąganiem przychodów i z ponoszeniem kosztów, które są zaliczane albo do pozostałych przychodów operacyjnych, albo do pozostałych kosztów operacyjnych.

Pozostałe przychody operacyjne obej-mują m.in. następujące przychody związane z:



działalnością socjalną;



zbyciem środków trwałych, środków trwa-łych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych;



otrzymanymi odszkodowaniami i karami;



otrzymaniem darowizn;



przedawnionymi zobowiązaniami.

Do pozostałych kosztów operacyjnych zalicza się koszty związane z działalnością so-cjalną oraz wartość netto sprzedanych lub zli-kwidowanych środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości niematerial-nych i prawniematerial-nych. Ponadto do pozostałych kosz-tów operacyjnych należą zapłacone kary, grzywny i odszkodowania, a także przedawnio-ne należności i przekazaprzedawnio-ne darowizny. Również koszty związane z utworzeniem rezerw (z wy-jątkiem rezerw związanych z operacjami finan-sowymi) są zaliczane do tej grupy kosztów.

6. 2. 3. P

RZYCHODY I KOSZTY FINANSOWE

Jednostki realizują różne operacje fi-nansowe: dokonują inwestycji finansowych, gromadzą środki pieniężne na rachunkach bankowych, zaciągają kredyty i pożyczki, udzielają pożyczek, nabywają papiery warto-ściowe i mogą je również emitować. Doko-nywanie tych operacji wiąże się z osiąganiem przychodów lub ponoszeniem kosztów. Przy-chody i koszty związane z operacjami finan-sowymi są określane jako przychody i koszty finansowe.

Do przychodów finansowych należą m.in. dywidendy i udziały w zyskach, odsetki od lokat bankowych i pożyczek, odsetki i dys-konto od papierów wartościowych, kwoty otrzymane ze sprzedaży udziałów, akcji, obli-gacji i innych papierów wartościowych oraz dodatnie różnice kursowe.

Koszty finansowe obejmują m.in.:



odsetki i prowizje od zaciągniętych

kredy-tów i pożyczek;



dyskonto32 i odsetki od wyemitowanych

papierów wartościowych; PRZYKŁAD 36

Przedsiębiorstwo „AGA” w Przemyślu emitowa-ło w roku 1999 obligacje. Podobnie jak w latach poprzednich, także w roku 2002 wy-płaci posiadaczom obligacji odsetki. Kwota od-setek wynosi 120 000 zł i stanowią one koszt finansowy Przedsiębiorstwa „AGA"

32_{Dyskonto – zgodnie z definicją zamieszczoną w Szkolnym}

słowniku ekonomicznym Andrzeja Komosy, wydanym przez

Ekonomik – to różnica między kwotą, jaka ma być zapłaco-na w przyszłości, a ceną, po której posiadacz weksla czy innego dokumentu (np. obligacji) odstępuje go przed ter-minem płatności.

(10)



wartość – według cen nabycia –

sprzeda-nych udziałów, akcji, obligacji oraz insprzeda-nych papierów wartościowych;

PRZYKŁAD 37

Spółka Akcyjna „CZAS” sprzedała na Giełdzie 12 000 szt. akcji Spółki Akcyjnej „IBS” po 7 zł. Przychód Spółki „CZAS” z tytułu sprzedaży ak-cji wyniesie zatem 84 000 zł (12 000 x 7). Wa-runkiem uzyskania tego przychodu było jednak wcześniejsze nabycie sprzedanych akcji. Po-nieważ spółka nabyła je po 6 zł, to wartość sprzedanych akcji – według cen nabycia – wy-niosła 72 000 zł).



ujemne różnice kursowe.

6. 2. 4. S

TRATY I ZYSKI NADZWYCZAJNE

Zyski i straty nadzwyczajne powstają w rezultacie zajścia zdarzeń trudnych do przewidzenia i nie związanych z działalnością operacyjną i związanym z nią ryzykiem. Zyski i straty nadzwyczajne powstają w rezultacie wystąpienia zdarzeń losowych i usuwania ich skutków. Przykładami takich zdarzeń są: po-żar, powódź, wichura.

Jeżeli zdarzenia losowe powodują ujemne skutki finansowe – to skutki te są określane jako straty nadzwyczajne. Zdarzenia nadzwy-czajne mogą spowodować zniszczenie środków trwałych, materiałów, towarów i produktów gotowych. Wartość netto zniszczonych skład-ników majątku należy zaliczyć do strat nad-zwyczajnych. Usuwanie skutków zdarzeń lo-sowych wymaga często zatrudnienia innych jednostek, wyspecjalizowanych w usuwaniu skutków takich zdarzeń. Koszty związane z zatrudnieniem tych jednostek także będą zali-czane do strat nadzwyczajnych.

Zyski nadzwyczajne obejmują odszko-dowania uzyskane od firm ubezpieczeniowych

w związku ze skutkami zdarzeń losowych. Ponadto zyski nadzwyczajne obejmują przy-chody uzyskane w związku ze sprzedażą składników majątku, które uległy zniszczeniu w wyniku zdarzeń losowych (np. przychody uzyskane ze sprzedaży złomu pochodzącego ze zniszczonych maszyn należy zaliczyć do zysków nadzwyczajnych).

6. 2. 5. O

BOWIĄZKOWE OBCIĄŻENIA WYNIKU FINANSOWEGO

W celu ustalenia wyniku finansowego netto należy pomniejszyć wynik finansowy brutto o obowiązkowe obciążenia wyniku fi-nansowego (rys. 27.).

Obowiązkowe obciążenia wyniku fi-nansowego obejmują przede wszystkim po-datek dochodowy. W przypadku przedsię-biorstw prowadzonych przez osoby fizyczne jest to podatek dochodowy od osób fizycz-nych, w przypadku pozostałych przedsię-biorstw jest to podatek dochodowy od osób prawnych. Należy zwrócić uwagę na różnice, jakie występują pomiędzy wynikiem finan-sowym brutto a podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym33. Różnice te po-wstają w związku z tym, że:



niektóre z przychodów wykazane zgodnie z ustawą o rachunkowości jako przychody nie są traktowane jako przychody w rozu-mieniu ustaw o podatku dochodowym;



niektóre koszty wykazane zgodnie z usta-wą o rachunkowości jako koszty nie są traktowane jako koszty uzyskania przy-chodów w rozumieniu ustaw o podatku dochodowym;

33_{Wynik finansowy brutto to kategoria z prawa bilansowego}

(rachunkowość), a podstawa opodatkowania podatkiem

dochodowym to kategoria z prawa podatkowego. Od

podsta-wy opodatkowania obliczany jest podatek dochodopodsta-wy po-mniejszający wynik finansowy brutto.

(11)



niektóre z przychodów osiągniętych w da-nym okresie (np. w roku obrotowym) zgodnie z ustawą o rachunkowości, w ro-zumieniu ustaw o podatku dochodowym powinny być zaliczone do przychodów do opodatkowania w innym roku obrotowym;



niektóre z kosztów poniesionych w danym okresie (np. w roku obrotowym) zgodnie z ustawą o rachunkowości, w rozumieniu ustaw o podatku dochodowym powinny być zaliczone do kosztów uzyskania przy-chodów w innym roku obrotowym.

Dwie pierwsze z tych różnic są określa-ne jako różnice trwałe pomiędzy wynikiem finansowym brutto a podstawą opodatkowa-nia. Kolejne dwie różnice są określane jako różnice przejściowe (czasowe) pomiędzy wy-nikiem finansowym brutto a podstawą opodat-kowania. Różnice przejściowe wynikają z od-mienności występujących pomiędzy ustawą o rachunkowości a ustawami o podatku do-chodowym w zakresie momentu uznawania osiągnięcia przychodu lub poniesienia kosztu. Różnice przejściowe pomiędzy wynikiem fi-nansowym brutto a podstawą opodatkowania mogą być dodatnie lub ujemne.

Dodatnie różnice przejściowe będą pod-legały opodatkowaniu w przyszłych okresach. W związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych tworzy się rezerwę z tytułu od-roczonego podatku dochodowego w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w

przyszłości zapłaty, z uwzględnieniem stawki podatkowej, jaka będzie obowiązywała w tym roku, w którym podatek ten będzie musiał być zapłacony (rys. 28.). Rezerwa z tytułu podatku odroczonego wykazywana jest jednocześnie w bilansie – w pasywach w pozycji „zobowiąza-nia i rezerwy na zobowiąza„zobowiąza-nia”.

Ujemne różnice przejściowe powodują zwiększenie podatku w bieżącym okresie, gdyż zwiększyły one podstawę opodatkowa-nia, a do wyniku finansowego brutto zostaną zaliczone w przyszłych okresach (rys. 28.). W związku z występowaniem ujemnych róż-nic przejściowych tworzy się aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego w wyso-kości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku do-chodowego. Aktywa z tytułu podatku odro-czonego wykazywane są w bilansie – w ak-tywach w pozycji „długoterminowe rozlicze-nia międzyokresowe”.

PRZYKŁAD 38

Wynik finansowy brutto w Spółce Akcyjnej „LAS” z Legnicy za styczeń 2003 r. wyniósł 160 000 zł, a podstawa opodatkowania podatkiem dochodo-wym od osób prawnych za ten sam okres wyniosła 140 000 zł. Oznacza to, że kwota 20 000 zł opo-datkowana zostanie w następnym okresie spra-wozdawczym. Ustalmy wynik finansowy netto spółki „LAS” za styczeń 2003 r.

Prawo bilansowe (rachunkowość)

Relacja Prawo podatkowe (podatek dochodowy)

Różnica

przejściowa (w rachunkowości) Konsekwencje

Wynik finansowy

brutto

>

opodatkowania Podstawa Dodatnia Utworzenie rezerwy z tytułu odro-czonego podatku dochodowego Wynik finansowy

brutto

<

opodatkowania Podstawa Ujemna Utworzenie aktywów z tytułu odro-czonego podatku dochodowego

(12)

Konta bilansowe ROZWIĄZANIE

Ustalamy wysokość zobowiązania podatkowego z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych. Stawka tego podatku w 2003 r. wynosi 27%, a zatem zaliczka podatku za styczeń wynosi: 27% x 140 000 = 37 800 zł

Ze względu jednak na to, że przychód w rozumie-niu ustawy o rachunkowości jest o 20 000 zł więk-szy, to obliczamy wysokość kwoty podatku od przychodu, który nie jest przychodem w rozumie-niu ustawy o podatku dochodowym:

27% x 20 000 zł = 5400 zł i na tę kwotę tworzymy rezerwę. Jest to rezerwa z tytułu odroczenia po-datku dochodowego i zostanie ona wykazana w bilansie po stronie pasywów – w pozycji „zobo-wiązania i rezerwy na zobo„zobo-wiązania”.

PRZYKŁAD 39

Wynik finansowy brutto w Spółce Akcyjnej „OKA” w Białymstoku za styczeń 2003 r. wyniósł 120 000 zł, a podstawa opodatkowania podatkiem docho-dowym od osób prawnych za ten sam okres wy-niosła 150 000 zł. Ustalmy wynik finansowy netto spółki „OKA” za styczeń 2003 r.

ROZWIĄZANIE

Ustalamy wysokość zobowiązania podatkowego z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych. Stawka tego podatku w 2003 r. wynosi 27%, a zatem zaliczka podatku za styczeń wynosi: 27% x 150 000 = 40 500 zł

Ze względu jednak na to, że przychód w rozumie-niu ustawy o rachunkowości jest o 30 000 zł mniejszy to mamy do czynienia z ujemną różnicą przejściową i w związku z tym korygujemy obli-czoną kwotę podatku o 8100 zł (27% x 30 000). Ta kwota to aktywa z tytułu odroczenia podatku dochodowego i zostanie ona wykazana w bilansie po stronie aktywów – w pozycji „długoterminowe rozliczenia międzyokresowe”.

W przedsiębiorstwach państwowych i jednoosobowych spółkach z udziałem Skarbu Państwa do obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego należą również wpłaty z zysku na

rzecz budżetu państwa.

6. 2. 6.

WYNIK FINANSOWY

Rezultaty prowadzonej działalności go-spodarczej w przyjętym okresie obrotowym (najczęściej jest to rok kalendarzowy) są mie-rzone wynikiem finansowym netto. Wynik finansowy netto może być dodatni lub ujem-ny. Dodatni wynik finansowy jest określany jako zysk, a ujemny wynik finansowy jest określany jako strata. Na wynik finansowy netto składają się:



wynik działalności operacyjnej, w tym z tytułu pozostałych przychodów i kosz-tów operacyjnych;



wynik operacji finansowych;



wynik operacji nadzwyczajnych;



obowiązkowe obciążenia wyniku finan-sowego.

Wynik działalności operacyjnej sta-nowi różnicę między przychodami netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (bez podatku od towarów i usług) oraz pozo-stałymi przychodami operacyjnymi a warto-ścią sprzedanych produktów, towarów i mate-riałów powiększoną o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów zarządu i kosztów sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz pozostałych kosztów opera-cyjnych (rys. 29.).

Wynik operacji finansowych stanowi różnicę między przychodami finansowymi a kosztami finansowymi.

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych sta-nowi różnicę między zyskami nadzwyczaj-nymi a stratami nadzwyczajnadzwyczaj-nymi.

Obowiązkowe obciążenia wyniku fi-nansowego opisane zostaną w następnym podrozdziale.

(13)

Rys. 29. Ustalanie wyniku działalności operacyjnej

PRZYKŁAD 40

Przychody ze sprzedaży netto (bez podatku od towarów i usług) w spółce z o.o. „MARCO POLO” wyniosły 200 000 zł, a koszty sprzedaży produk-tów wyniosły 140 000 zł. Pozostałe przychody operacyjne wyniosły 14 000 zł, a pozostałe kosz-ty operacyjne wyniosły 9000 zł. Ustalmy wynik finansowy brutto, jeżeli wiadomo dodatkowo, że wynik ze zdarzeń nadzwyczajnych wynosi – 2000 zł (minus dwa tysiące), a obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego wyniosły 20 000 zł.

ROZWIĄZANIE

Zgodnie ze schematem ustalamy wynik działalno-ści operacyjnej:

200 000 – 140 000 + 14 000 – 9 000 = 65 000 zł Następnie wynik działalności operacyjnej po-mniejszamy o stratę (ujemny wynik zdarzeń nad-zwyczajnych), a następnie pomniejszamy o obo-wiązkowe obciążenia wyniku finansowego: 65 000 – 2 000 – 20 000 = 43 000 zł Kwota 43 000 zł to wynik finansowy netto.

Jednostki zobowiązane są do rzetelnego ustalania wyniku finansowego. Rzetelna pre-zentacja wyniku finansowego wymaga prze-strzegania ogólnych zasad rachunkowości. PRZYKŁAD 41

Spółka z o.o. „Żaczek” z Wałbrzycha w dniu 1 października 2001 r. otrzymała kredyt bankowy w wysokości 100 000 zł. Kredyt został udzielony na jeden rok i był oprocentowany w wysokości 20% w skali roku. Spółka „Żaczek” była zobowią-zana do spłaty kredytu wraz z odsetkami w dniu 30 września 2002 r.

ROZWIĄZANIE

Spółka była zobowiązana do ustalenia wyniku fi-nansowego za okres 01.01.2001 – 31.12.2001. W wyniku tym, w kosztach finansowych – zgodnie z zasadą memoriału – spółka uwzględniła koszty odsetek od udzielonego kredytu w kwocie 5041,10 zł. Zgodnie z zasadą memoriału koszty odsetek od kredytu za 92 dni 2001 r. (październik, listopad, grudzień) powinny być uwzględnione w wyniku roku 2001, niezależnie od tego, że termin ich zapłaty przypada dopiero 30 września 2002 r.

6. 3. Z

ASADY FUNKCJONO

-WANIA KONT

WYNIKOWYCH

Konta wynikowe to konta, na których

ewiden-cjonowane są przychody i koszty.

Konta przychodów i kosztów (konta wy-nikowe) funkcjonują odmiennie od kont bilan-sowych. Na kontach tych księgowane są bieżą-ce operacje gospodarcze związane z osiąga-niem przychodów i ponoszeosiąga-niem kosztów w określonym okresie. Na kontach wyniko-wych dokonuje się również księgowań zwią-zanych z ustaleniem wyniku finansowego na koniec okresu.

Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

+

Pozostałe przychody operacyjne –

Wartość sprzedanych produktów, towarów i materiałów powiększona o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów zarządu i kosztów sprzedaży produktów,

towarów i materiałów +

Pozostałe koszty operacyjne =

WYNIK DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

(14)

Otwarcie konta wynikowego następuje w chwili zaksięgowania na koncie pierwszej operacji gospodarczej w danym roku. To róż-ni konta wyróż-nikowe od kont bilansowych – konta bilansowe otwiera się, księgując na nim stan początkowy. Zamknięcie konta wyniko-wego następuje wraz z ustaleniem wyniku finansowego jednostki.

6. 3. 1. E

WIDENCJA KOSZTÓW

Każda jednostka potrzebuje informacji o kosztach swojej działalności. Informacji tych dostarcza rachunkowość, która obejmuje również ewidencję i rozliczanie poniesionych przez jednostkę kosztów.

Jednostki mogą stosować różne sposoby ewidencji kosztów. Wybór wariantu ewiden-cji kosztów zależy od decyzji jednostki. Wa-rianty ewidencji kosztów dotyczą jedynie sposobu ewidencji kosztów z działalności operacyjnej. Pozostałe kategorie kosztów, tj. pozostałe koszty operacyjne, koszty finanso-we i straty nadzwyczajne są księgowane w ten sam sposób, bez względu na wybrany przez jednostkę sposób ewidencji kosztów z dzia-łalności operacyjnej. Wybór sposobu ewiden-cji kosztów zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to: wielkość jed-nostki, rodzaj działalności, struktura organi-zacyjna czy zróżnicowanie oferowanych przez nią produktów.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje ewidencji kosztów: układ rodzajowy i układ

kalkulacyjny.

W układzie rodzajowym koszty z działalności operacyjnej są grupowane jedynie według ro-dzaju poniesionego kosztu.

W układzie kalkulacyjnym kosztów ewidencja kosztów pozwala na ustalenie jednostkowych kosztów wytworzenia produktów.

W praktyce jednostki wybierając układ kalkulacyjny kosztów z uwagi na wymaga-nia określone w ustawie o rachunkowości, dokonują również ewidencji w układzie ro-dzajowym.

UKŁAD RODZAJOWY KOSZTÓW

Ewidencja rodzajowa kosztów jest prowadzona w mniejszych jednostkach, któ-rych działalność jest w miarę jednorodna, co sprawia, że nie ma potrzeby kalkulacji kosz-tów wytworzenia poszczególnych produk-tów. Tego układu ewidencji kosztów nie mo-gą stosować jednostki, których działalność jest zróżnicowana, gdyż muszą one mieć in-formacje do kalkulacji kosztów wytworze-nia poszczególnych produktów, a układ ro-dzajowy kosztów nie zapewnia takich infor-macji. Układ rodzajowy kosztów dostarcza informacji o poszczególnych rodzajach kosz-tów poniesionych przez jednostkę w danym okresie i stanowi on podstawę do rozliczania kosztów według miejsc ich powstawania, a także do kalkulacji kosztów poszczególnych produktów wytwarzanych przez jednostkę.

Koszty rodzajowe (proste) to takie koszty, których nie można podzielić na prost-sze składniki. Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym polega na wyodrębnieniu rodza-jów kosztów i księgowaniu kosztów każdego rodzaju na odrębnym koncie. Wyróżnia się następujące rodzaje kosztów:



zużycie materiałów i energii – są to

koszty zużycia surowców, opakowań, pa-liw, energii, wody i środków czystości;



usługi obce – są to koszty usług

wyko-nywanych przez inne podmioty (np.: usługi remontowe, telekomunikacyjne, transportowe, prawne, związane z utrzy-maniem czystości);

(15)



podatki i opłaty obejmują wszystkie po-datki i opłaty, które stanowią element kosztów działalności operacyjnej jednost-ki (podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu, opłaty targowisko-we). Podatki i opłaty obejmują również tę część naliczonego podatku od towarów i usług, której jednostki nie mogą odli-czyć od podatku należnego. Podatek chodowy od osób prawnych i podatek do-chodowy od osób fizycznych nie są ele-mentami kosztów, dlatego nie ewidencjo-nuje się ich w ramach pozycji „Podatki i opłaty”;



wynagrodzenia obejmują koszty

wyna-grodzeń wypłacanych zatrudnionym pra-cownikom, a także osobom wykonującym pracę na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło;



ubezpieczenia społeczne i inne

świad-czenia obejmują płacone przez praco-dawcę składki na ubezpieczenia społecz-ne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwaranto-wanych Świadczeń Pracowniczych, Pań-stwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Nie-pełnosprawnych. W ramach tego rodzaju kosztów zawarte są również odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjal-nych oraz inne świadczenia na rzecz pra-cowników (koszty szkoleń prapra-cowników,

dodatkowych ubezpieczeń czy zapewnie-nia im opieki zdrowotnej);



amortyzacja obejmuje koszty związane

ze stopniowym zużywaniem rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerial-nych i prawniematerial-nych;



pozostałe koszty rodzajowe obejmują

koszty, które nie zostały zakwalifikowane do żadnej z ww. grup i są to np.: koszty z tytułu podróży służbowych, koszty re-prezentacji i reklamy czy ubezpieczenia majątkowe.

Każdy z rodzajów kosztów jest księgo-wany na odrębnym koncie. Ewidencję kosz-tów według rodzaju przedstawiono na rys. 30. Do poszczególnych kont, na których są księgowane koszty rodzajowe mogą być wy-odrębnione konta analityczne. Wyodrębnienie kont analitycznych dokonuje się, jeżeli jed-nostka chce posiadać bardziej szczegółowe informacje na temat tych kosztów rodzajo-wych, dla których wyodrębniono konta anali-tyczne (np. jeżeli jednostka chciałaby wie-dzieć, jakie są koszty usług transportowych, usług remontowych, usług doradczych, to w ramach konta „Usługi obce” wyodrębnia konta analityczne, na których będą ewiden-cjonowane poszczególne kategorie kosztów usług obcych). Wn Różne konta Ma Wn Koszty według rodzaju Ma

(16)

Zasady rachunkowości PRZYKŁAD 42

Salda początkowe niektórych kont w sp. z o.o. „ADA” na dzień 1 stycznia były następujące:

 materiały 25 000 zł;

 rachunek bankowy 12 000 zł.

Zaksięgujmy na rys. 31. operacje dotyczące kosz-tów podane w dzienniku (wzór 41.).

W przykładzie przyjęto, że w operacji 9. występuje część składki na ubezpieczenia społeczne finan-sowana przez pracodawcę i inne obciążenia (Za-kładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych i Fun-dusz Pracy).

Wzór 41. Dziennik operacji do przykładu 42.

Lp. _operacjiData Numer dowodu _księgowego Treść operacji Kwota

1 02.01.2003 RW 1/03 Wydanie z magazynu materiałów do produkcji 4 000,00 2 03.01.2003 PK 1/03 Odpisy amortyzacyjne składników aktywów trwałych 3 500,00 3 05.01.2003 FV/01/03/487 Otrzymano fakturę za usługi telekomunikacyjne 1 000,00

4 10.01.2003 WB 1/03 Zapłacono podatek od nieruchomości 900,00

5 18.01.2003 FV/11/03/ Otrzymano fakturę za konsultację prawną 200,00 6 20.01.2003 FV/9/03 Otrzymano fakturę za usługę transportową 100,00 7 21.01.2003 RW 2/03 Wydanie z magazynu materiałów biurowych 300,00 8 28.01.2003 LP 1/03 Lista płac za styczeń 2003 r. – wynagrodzenia 12 000,00 9 28.01.2003 LP 1/03 Lista płac za styczeń 2003 r. – ubezpieczenia społeczne 2 494,80

Wn Materiały Ma Wn Rachunek bankowy Ma Wn Zobowiązania wobec dostawców Ma

(Sp) 25 000,00 4000,00 (1) (Sp) 12 000,00 900,00 (4) 1000,00 (3)

300,00 (7) 200,00 (5)

100,00 (6)

Wn Zużycie materiałów Ma Wn Umorzenie Ma Wn Amortyzacja Ma

(1) 4000,00 3500,00 (2) (2) 3500,00 (7) 300,00 Wn Usługi obce Ma Wn Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Ma Wn Wynagrodzenia Ma (3) 1000,00 12 000,00 (8) (8) 12 000,00 (5) 200,00 (6) 100,00

Wn Podatki i opłaty Ma Wn publicznoprawne Inne rozrachunki Ma Wn Ubezpieczenia społecz-ne i inne świadczenia Ma

(4) 900,00 2494,80 (9) (9) 2494,80

(17)

Wn

Różne konta

Ma Wn

Koszty według

rodzaju Ma

Wn Rozliczenie kosztów Ma Wn Koszty działalności podstawowej Ma

 Ewidencja kosztów według rodzaju

 Rozliczenie kosztów według rodzaju na koszty działalności podstawowej Rys. 32. Ewidencja kosztów działalności podstawowej

UKŁAD KALKULACYJNY KOSZTÓW

Większe jednostki, które prowadzą bar-dziej zróżnicowaną działalność i które mają złożoną strukturę organizacyjną, prowadzą bardziej rozbudowaną ewidencję kosztów. Koszty w tych jednostkach są najczęściej w pierwszej kolejności ewidencjonowane w układzie rodzajowym, a następnie są one rozliczane według miejsc ich powstawania. Miejscami powstawania kosztów są z reguły wydzielone komórki organizacyjne jednostki, które realizują jej podstawową działalność lub które spełniają w jednostce określone funkcje. Stosowanie takiego sposobu ewiden-cji kosztów pozwala ustalić jednostkowe koszty sprzedawanych produktów. Dokonując podziału kosztów wg miejsc ich powstawa-nia, wyodrębnia się34:

34_{W podręczniku dla uproszczenia przyjęto, że poniesione}

koszty są bezpośrednio rozliczane na koszty działalności podstawowej, koszty zarządu i koszty sprzedaży. Dlatego pominięto ewidencję kosztów działalności pomocniczej i kosztów wydziałowych.

Koszty działalności pomocniczej są związane z tą częścią

działalności jednostki, która pełni funkcje pomocnicze wobec działalności podstawowej i obejmują one np.: koszty działal-ności transportowej czy koszty działaldziałal-ności remontowo-konserwacyjnej.

 Koszty działalności podstawowej.  Koszty zarządu.

 Koszty sprzedaży.

Koszty działalności podstawowej (rys. 32.) obejmują – w przedsiębiorstwach produk-cyjnych i usługowych – koszty bezpośrednio związane z wytwarzanymi produktami (np.: zużycie materiałów, płace zatrudnionych pra-cowników, koszty zużycia narzędzi i urządzeń) oraz koszty pośrednie związane z wytwarza-nymi produktami (np. koszty napraw środków transportu własnego). W przedsiębiorstwach handlowych kosztami działalności podstawo-wej są koszty handlowe (np.: wynagrodzenia pracowników wraz z obciążeniami na ZUS i podatkiem dochodowym od osób fizycznych, czynsze, amortyzacja, opakowania, usługi ob-ce, energia). W jednostkach produkcyjnych koszty działalności podstawowej są ewidencjo-nowane w na koncie „Koszty działalności pod-stawowej – produkcyjnej”, a w jednostkach handlowych na koncie „Koszty działalności podstawowej – handlowej”.

Koszty wydziałowe obejmują pośrednie koszty wytworzenia

produktów i należą do nich np.: koszty utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń produkcyjnych, koszty związane z kontrolą techniczną czy z bezpieczeństwem i higieną pracy.

 

(18)

Salda początkowe niektórych kont w sp. z o.o. „ADA” na dzień 1 stycznia były następujące: mate-riały 25 000 zł, rachunek bankowy 12 000 zł.

Przyjmując, że jednostka ewidencjonuje koszty w układzie rodzajowym, a następnie rozlicza je według miejsc ich powstawania, zaksięgujmy na rys. 33. operacje dotyczące kosztów podane w dzienniku (wzór 42.).

Wzór 42. Dziennik operacji do przykładu 43.

Lp. _operacjiData dowodu Numer księgowego

Treść operacji Kwota

1 02.01.2003 RW 1/03 Wydanie z magazynu materiałów do produkcji 4 000,00 2 02.01.2003 RW 1/03 Rozliczenie kosztów zużycia materiałów na koszty działalności _podstawowej 4 000,00

3 03.01.2003 PK 1/03 Odpisy amortyzacyjne składników aktywów trwałych 3 500,00 4 03.01.2003 PK 1/03 Rozliczenie kosztów amortyzacji na koszty działalności podsta-_wowej 3 500,00

5 05.01.2003 FV/01/03/47 Otrzymano fakturę za usługi telekomunikacyjne 1 000,00 6 05.01.2003 FV/01/03/47 Rozliczenie kosztów usług na koszty działalności podstawowej 1 000,00

7 10.01.2003 WB 1/03 Zapłacono podatek od nieruchomości 900,00

8 10.01.2003 WB 1/03 Rozliczenie podatku od nieruchomości na koszty działalności _podstawowej 900,00 9 18.01.2003 FV/11/03 Otrzymano fakturę za konsultację prawną 200,00 10 18.01.2003 FV/11/03 Rozliczenie kosztów konsultacji na koszty działalności podsta-_wowej 200,00 11 20.01.2003 FV/9/03 Otrzymano fakturę za usługę transportową 100,00 12 20.01.2003 FV/9/03 Rozliczenie kosztów usług na koszty działalności podstawowej 100,00 13 21.01.2003 RW 2/03 Wydanie z magazynu materiałów biurowych 300,00 14 21.01.2003 RW 2/03 Rozliczenie kosztów zużycia materiałów na koszty działalności _podstawowej 300,00 15 28.01.2003 LP 1/03 Lista płac za styczeń 2003 r. – wynagrodzenia 12 000,00 16 28.01.2003 LP 1/03 Rozliczenie kosztów wynagrodzeń na koszty działalności pod-_stawowej 12 000,00 17 28.01.2003 LP 1/03 Lista płac za styczeń 2003 r. – ubezpieczenia społeczne 2 494,80 18 28.01.2003 LP 1/03 Rozliczenie kosztów ubezpieczeń społecznych na koszty dzia-_{łalności podstawowej} 2 494,80

Wn Materiały Ma Wn Rachunek bankowy Ma Wn Zobowiązania wobec dostawców Ma

(Sp) 25 000,00 4 000,00 (1) (Sp) 12 000,00 900,00 (7) 1 000,00 (5)

300,00 (13) 200,00 (9)

100,00 (11)

Wn Zużycie materiałów Ma Wn Umorzenie Ma Wn Amortyzacja Ma

(1) 4 000,00 3 500,00 (3) (3) 3 500,00

(13) 300,00

(19)

Wn Usługi obce Ma Wn Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Ma Wn Wynagrodzenia Ma (5) 1 000,00 12 000,00 (15) (15) 12 000,00 (9) 200,00 (11) 100,00

Wn Podatki i opłaty Ma Wn publicznoprawne Inne rozrachunki Ma Wn Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia Ma

(7) 900,00 2 494,80 (17) (17) 2 494,80

Wn Rozliczenie kosztów Ma Wn Koszty działalności podstawowej Ma

4 000,00 (2) (2) 4 000,00 3 500,00 (4) (4) 3 500,00 1 000,00 (6) (6) 1 000,00 900,00 (8) (8) 900,00 200,00 (10) (10) 200,00 100,00 (12) (12) 100,00 300,00 (14) (14) 300,00 12 000,00 (16) (16) 12 000,00 2 845,20 (18) (18) 2 845,20

Rys. 33. Księgowanie do przykładu 43. – ciąg dalszy

Do konta „Koszty działalności podstawo-wej” jednostka może prowadzić konta analitycz-ne. Dzięki temu możliwe będzie ustalenie kosz-tów poszczególnych produkkosz-tów lub ich grup.

Koszty działalności podstawowej obej-mują tylko koszty bezpośrednio i pośrednio związane z wytwarzanymi produktami. Pozo-stałe koszty działalności operacyjnej jednostki, które nie mogą być przypisane wytwarzanym produktom, są ewidencjonowane na kontach „Koszty zarządu” i „Koszty sprzedaży”.

Koszty zarządu obejmują koszty zwią-zane z zarządzaniem jednostką jako całością i składają się na nie koszty administracyjno-gospodarcze oraz koszty utrzymania komórek organizacyjnych służących całej jednostce. Koszty zarządu są ewidencjonowane wg schematu przedstawionego na rys. 32. – jedyna różnica polega na tym, że zamiast konta „Koszty działalności podstawowej” występuje konto „Koszty zarządu”.

Koszty sprzedaży są to koszty, jakie ponosi jednostka w związku ze sprzedażą swo-ich produktów. Są one związane z reklamą, opakowaniem, transportem produktów sprze-dawanych przez jednostkę. Koszty sprzedaży są ewidencjonowane wg schematu przedsta-wionego na rysunku 32. – jedyna różnica po-lega na tym, że zamiast konta „Koszty działal-ności podstawowej” występuje konto „Koszty sprzedaży”.

ROZLICZANIE KOSZTÓW PRODUKCJI

Wszystkie koszty dotyczące działalno-ści podstawowej jednostka ewidencjonuje na koncie „Koszty działalności podstawowej”. Koszty te stanowią podstawę do obliczenia kosztu jednostkowego wytworzonych produk-tów. Koszt jednostkowy wytworzonych pro-duktów oblicza się, dzieląc koszty działalności podstawowej przez ilość wytworzonych pro-duktów.

(20)

Spółka z o.o. „Zdrowa Woda” z Wieruszowa wy-produkowała w styczniu 2003 r. 500 000 butelek wody mineralnej. Koszty działalności podstawowej tej spółki wyniosły 25 000 zł. Koszt jednostkowy wytworzenia jednej butelki wody mineralnej wyniósł więc 0,50 zł (25 000 zł : 50 000 butelek).

Produkty, których produkcję zakończo-no, są przyjmowane wg kosztu wytworzenia do magazynu wyrobów gotowych, skąd są sprzedawane odbiorcom (rys. 34.). Jeżeli pro-dukcja części produktów nie została zakoń-czona to konto „Koszty działalności podsta-wowej” będzie posiadało saldo Winien. Saldo to oznacza wartość produkcji niezakończonej – produkcji w toku.

6. 3. 2. E

WIDENCJA PRZYCHODÓW

ZE SPRZEDAŻY PRODUKTÓW

,

TOWARÓW I MATERIAŁÓW

Wytworzone przez jednostkę produkty, a także zakupione przez nią towary i materiały są przez nią sprzedawane. Sprzedaż ta może być dokonywana w różnej formie. Inaczej przebiega ewidencja sprzedaży produktów w przedsiębiorstwach produkcyjnych i usłu-gowych, a inaczej w przedsiębiorstwach han-dlowych.

Jednostki, dokonując sprzedaży produk-tów (przedsiębiorstwa produkcyjne i usługo-we), wraz z przychodami muszą zaewidencjo-nować koszty wytworzenia sprzedanych pro-duktów, dla ustalenia wyniku ze sprzedaży w ciągu roku. Do ewidencji przychodów ze sprzedaży produktów wykorzystywane są kon-ta: „Sprzedaż produktów” i „Koszt sprzedanych produktów”.

Po stronie Ma konta „Sprzedaż produk-tów” ewidencjonuje się przychody netto ze sprzedaży produktów (bez podatku VAT), czyli iloczyn ceny jednostkowej netto i ilości sprze-danych produktów. Przychody ze sprzedaży są ewidencjonowane na tym koncie niezależnie od tego, czy zostały zapłacone przez odbiorców. Po stronie Wn konta „Sprzedaż produktów” księgowane są zmniejszenia przychodów ze sprzedaży produktów wynikające np. z uzna-nych reklamacji odbiorców czy przyznauzna-nych im rabatów, upustów i bonifikat. Saldo konta „Sprzedaż produktów” w trakcie roku obroto-wego jest zawsze saldem kredytowym i ozna-cza ono wartość sprzedanych przez jednostkę w tym roku produktów. Na koniec roku obro-towego wartość sprzedanych produktów po uwzględnieniu wszystkich reklamacji, upustów, rabatów i bonifikat przenosi się na konto „Wy-nik finansowy”. Wn Koszty działalności podstawowej Ma Wn Produkty gotowe Ma

 przekazanie wyrobów gotowych do magazynu według kosztu wytworzenia

Rys. 34. Rozliczenie kosztów produkcji

(21)

Po stronie Wn konta „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów” księgowane są rze-czywiste koszty wytworzenia sprzedanych pro-duktów. Po stronie Ma konta „Koszt wytwo-rzenia sprzedanych produktów” księguje się koszty wytworzenia produktów, które zostały zwrócone przez kupujących, np. w rezultacie uznanych reklamacji odbiorców. Saldo konta „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów” w trakcie roku obrotowego jest zawsze saldem debetowym i oznacza ono koszt wytworzenia produktów sprzedanych przez jednostkę w tym roku. Na koniec roku obrotowego całość kosz-tów wytworzenia sprzedanych produkkosz-tów po pomniejszeniu o koszty wytworzenia produk-tów zwróconych przez odbiorców jest przeno-szona na konto „Wynik finansowy”.

PRZYKŁAD 45

Spółka z o.o. „GLOB” ze Świdnicy sprzedała 15 stycznia swoim odbiorcom 10 000 sztuk mierników elektrycznych po 60 zł za sztukę (cena netto). Koszt wytworzenia jednego miernika wynosił 40 zł. Od-biorcy płacili za zakupione mierniki w kasie spółki z o.o. „GLOB”. W dniu 20 stycznia jeden z odbiorców zareklamował jakość 200 sztuk mierników. Reklama-cja ta została uznana za uzasadnioną przez spółkę „GLOB”. Za zareklamowane mierniki kasa spółki z o.o. „GLOB” zwróciła pieniądze. Saldo początkowe konta „Produkty gotowe” wynosiło 700 000 zł. Za-księgujmy sprzedaż produktów i reklamację zgło-szoną przez klienta, a także dokonajmy przeniesie-nia przychodów ze sprzedaży produktów i kosztów

wytworzenia sprzedanych produktów na konto „Wynik finansowy”. A ponadto zamknijmy wszyst-kie konta oprócz konta „Wynik finansowy”.

 Wartość sprzedanych produktów wyniosła

10 000 szt. x 60 zł = 600 000 zł.

 Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

wyniósł 10 000 szt. x 40 zł = 400 000 zł.

 Wartość zareklamowanych produktów wyniosła

200 szt. x 60 zł = 12 000 zł.

 Koszt wytworzenia zareklamowanych

produk-tów wyniósł 200 szt. x 40 zł = 8000 zł. Zaksięgowane operacje gospodarcze (rys. 35.): (1) Sprzedaż produktów nabywcom (według cen

sprzedaży) – 600 000 zł (FV 14/03).

(2) Wydanie produktów gotowych, sprzedanych

w punkcie (1) według kosztu wytworzenia

sprzedanych produktów (WZ 12/03), i prze-księgowanie kosztów wytworzenia sprzeda-nych produktów w kwocie 400 000 zł.

(3) Uznana reklamacja klienta na kwotę 12 000 zł (FK 6/03).

(4) Przyjęcie uszkodzonych produktów gotowych (zareklamowanych) i pomniejszenie kosztów wytworzenia sprzedanych produktów o koszty wytworzenia zareklamowanych produktów w kwocie 8000 zł (PZ 11/03).

(5) Przeniesienie przychodów ze sprzedaży na konto „Wynik finansowy” w kwocie 588 000 zł (PK 5/03).

(6) Przeniesienie kosztów wytworzenia sprzeda-nych produktów na konto „Wynik finansowy” w kwocie 392 000 zł (PK 6/03).

Wn Produkty gotowe Ma Wn Sprzedaż produktów Ma Wn Kasa Ma

(Sp) 700 000,00 400 000,00 (2) (3) 12 000,00 600 000,00 (1) (1) 600 000,00 12 000,00 (3) 700 000,00 400 000,00 (5) 588 000,00 600 000,00 12 000,00

300 000,00 (Sk) 600 000,00 600 000,00 588 000,00 (Sk)

700 000,00 700 000,00 600 000,00 600 000,00

Wn Koszt sprzedanych produktów Ma Wn Uszkodzone Produkty Ma Wn finansowy Wynik Ma

(2) 400 000,00 8 000,00 (4) (4) 8 000,00 (6) 392 000,00 588 000,00 (5) 392 000,00 (6) 8 000,00 8 000,00 (Sk)

400 000,00 400 000,00 8 000,00 8 000,00 Rys. 35. Księgowanie do przykładu 45.

(22)

Jednostki, dokonując sprzedaży towarów i materiałów (są to najczęściej przedsiębior-stwa handlowe, ale działalność taką mogą prowadzić również przedsiębiorstwa produk-cyjne i usługowe), wraz z przychodami ze sprzedaży towarów i materiałów muszą zae-widencjonować wartość sprzedanych materia-łów i towarów według cen nabycia lub cen zakupu35, w zależności od przyjętych zasad wyceny tych składników majątku (w dalszej części rozdziału przyjęto, że wartość tę ustala się według cen zakupu). Dla ustalenia wyników ze sprzedaży wykorzystywane są konta: „Sprzedaż towarów i materiałów” oraz „War-tość sprzedanych towarów i materiałów”.

Po stronie Ma konta „Sprzedaż towarów i materiałów” ewidencjonuje się przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów (bez podatku VAT), czyli iloczyn ceny jednostkowej netto i ilości sprzedanych towarów i materiałów. Przychody ze sprzedaży są ewidencjonowane na tym koncie niezależnie od tego, czy zostały za-płacone przez odbiorców. Po stronie Wn konta „Sprzedaż towarów i materiałów” księgowane są zmniejszenia przychodów ze sprzedaży towa-rów i materiałów wynikające np. z uznanych reklamacji odbiorców czy przyznanych im ra-batów, upustów i bonifikat. Saldo konta „Sprze-daż towarów i materiałów” w trakcie roku obrotowego jest zawsze saldem kredytowym i oznacza ono wartość sprzedanych przez jed-nostkę w tym roku towarów i materiałów. Na koniec roku obrotowego wartość sprzedanych towarów i materiałów po uwzględnieniu wszyst-kich reklamacji, upustów, rabatów i bonifikat przenoszona jest na konto „Wynik finansowy”.

Po stronie Wn konta „Wartość sprzeda-nych towarów i materiałów” księguje się war-tość sprzedanych towarów i materiałów

35_{Cena zakupu jest to cena, jaką nabywca płaci za zakupione}

towary i materiały. Cena nabycia jest to cena zakupu powięk-szona o koszty uboczne związane z zakupem towarów i materia-łów, takie jak koszty transportu czy koszty ubezpieczenia.

w cenach zakupu. Po stronie Ma konta „War-tość sprzedanych towarów i materiałów” księ-guje się wartość zwróconych towarów i materiałów wg cen zakupu. Saldo konta „Wartość sprzedanych towarów i materiałów” w trakcie roku obrotowego jest zawsze saldem debetowym i oznacza ono koszty zakupu sprzedanych przez jednostkę towarów i mate-riałów. Na koniec roku obrotowego cała war-tość sprzedanych towarów i materiałów, po pomniejszeniu o wartość towarów i materia-łów zwróconych przez odbiorców, jest przeno-szona na konto „Wynik finansowy”.

PRZYKŁAD 46

Spółka z o.o. „BUT” ze Śmigla prowadząca sklep obuwniczy sprzedała 3 stycznia swoim odbiorcom 100 par obuwia po 70 zł za parę (cena netto). Koszt zakupu jednej pary obuwia wynosił 40 zł. W dniu 4 stycznia jeden z klientów zareklamował jakość jednej pary obuwia. Reklamacja ta została uznana za uzasadnioną przez spółkę „BUT”. Za zareklamowane obuwie zwrócono pieniądze. Saldo początkowe konta „Towary” wynosiło 10 000 zł. Należy zaksięgować sprzedaż obuwia i reklamację zgłoszoną przez klienta.

 Przychody ze sprzedaży towarów wyniosły 100

szt. x 70 zł = 7000 zł.

 Wartość sprzedanych towarów wg ceny zakupu

wynosiła 100 szt. x 40 zł = 4000 zł.

 Wartość zareklamowanych towarów wg ceny

sprzedaży wyniosła 1 szt. x 70 zł = 70 zł.

 Wartość zareklamowanych towarów wg cen

zakupu wyniosła 1 szt. x 40 zł = 40 zł. Zaksięgowane operacje gospodarcze (rys. 36.): (1) Sprzedaż towarów (według cen sprzedaży) na

kwotę 7000 zł (FV 9/03).

(2) Wydanie sprzedanych towarów (poz. 1. – według cen zakupu) i przeksięgowanie warto-ści sprzedanych towarów w kwocie 4000 zł (WZ 10/03).

(3) Uznana reklamacja klienta na kwotę 70 zł (FK 7/03).

(4) Pomniejszenie wartości zakupu sprzedanych towarów o wartość zakupu zareklamowanych towarów w kwocie 40 zł (PZ 8/03).

(23)

Wn Towary Ma Wn Sprzedaż Towarów Ma Wn Kasa Ma (Sp) 10 000,00 4 000,00 (2) (3) 70,00 7 000,00 (1) (1) 7 000,00 70,00 (3)

Wn Wartość sprzedanych towarów Ma Wn uszkodzone Towary Ma

(2) 4 000,00 40,00 (4) (4) 40,00

Rys. 36. Księgowanie do przykładu 46.

6. 3. 3. E

WIDENCJA POZOSTAŁYCH PRZYCHODÓW I KOSZTÓW OPERACYJNYCH

Pozostałe przychody i koszty operacyjne są pośrednio związane z działalnością opera-cyjną jednostki. Ewidencja pozostałych przy-chodów operacyjnych jest prowadzona na koncie „Pozostałe przychody operacyjne”. Przychody te księguje się po stronie Ma konta, natomiast na koniec roku obrotowego całość osiągniętych pozostałych przychodów opera-cyjnych przenosi się na konto „Wynik finan-sowy”. Na koncie pozostałych przychodów operacyjnych przeniesienie to księgowane jest po stronie Winien.

Ewidencja pozostałych kosztów opera-cyjnych jest prowadzona na koncie „Pozostałe koszty operacyjne”. Koszty te księguje się po stronie Winien konta, natomiast na koniec roku obrotowego całość poniesionych pozosta-łych kosztów operacyjnych przenosi się na konto „Wynik finansowy”. Na koncie pozosta-łych kosztów operacyjnych przeniesienie to księgowane jest po stronie Ma.

PRZYKŁAD 47

W 2003 r. w jednostce miały miejsce następujące zdarzenia związane pośrednio z działalnością operacyjną:

1. W związku z upadłością dłużnika wpisano w koszty należność od niego w kwocie 1000 zł (PK 1/03).

2. W związku z nieterminową realizacją zamó-wień otrzymano karę umowną od dostawcy w wysokości 6000 zł, która wpłynęła na rachu-nek bankowy (WB 2/03).

3. Sprzedano samochód osobowy w cenie 5000 zł (zapłata nastąpi w terminie późniejszym) (FV 7/03).

4. Wartość netto sprzedanego samochodu wyno-siła 3000 zł (wartość nabycia pomniejszona o odpisy umorzeniowe) (PK 2/03).

5. Zapłacono z rachunku bankowego karę za za-nieczyszczanie środowiska w kwocie 2000 zł (WB 3/03).

6. Dokonano przeniesienia pozostałych przycho-dów i kosztów operacyjnych na konto wynik fi-nansowy (PK 3/03).

Księgowanie ww. zdarzeń przedstawia rys. 37. Saldo początkowe należności od odbiorców wynosi 5000 zł. Saldo początkowe środków trwałych (war-tość netto) wynosi 9000 zł36.

36_{Wyjątkowo w tym przykładzie – dla uproszczenia –}

przyję-to, że środki trwałe są ewidencjonowane według wartości netto. Generalnie środki trwałe ewidencjonowane są według ceny nabycia, a stopniowe zużycie środków trwałych ewiden-cjonowane jest na koncie „Umorzenie środków trwałych”.

(24)

Zasady rachunkowości Wn Należności od odbiorców Ma Wn Rachunek bankowy Ma Wn Środki trwałe Ma (Sp.) 5 000,00 1 000,00 (1) (2) 6 000,00 2 000,00 (5) (Sp.) 9 000,00 3 000,00 (4) (3) 5 000,00

Wn Pozostałe przychody operacyjne Ma Wn Pozostałe koszty operacyjne Ma Wn Wynik finansowy Ma

(6b) 11 000,00 6 000,00 (2) (1) 1 000,00 6 000,00 (6a) (6a) 6 000,00 11 000,00 (6b) 5 000,00 (3) (4) 3 000,00

11 000,00 11 000,00 (5) 2 000,00

6 000,00 6 000,00

6. 3. 4. E

WIDENCJA PRZYCHODÓW

I KOSZTÓW FINANSOWYCH

Przychody finansowe, np. odsetki od po-siadanych przez jednostkę lokat bankowych, są księgowane na koncie „Przychody finansowe”. Osiągnięte przez jednostkę przychody finanso-we są księgowane po stronie Ma tego konta, po stronie Winien księguje się przeniesienia wszystkich przychodów finansowych, osiągnię-tych przez jednostkę w całym roku obrotowym, na konto „Wynik finansowy”. W trakcie roku obrotowego saldo konta „Przychody finanso-we” może być tylko saldem kredytowym.

Koszty finansowe, np. odsetki od otrzy-manych kredytów, są księgowane na koncie „Koszty finansowe”. Poniesione przez jed-nostkę koszty finansowe są księgowane po stronie Winien tego konta, po stronie Ma księ-guje się przeniesienia wszystkich kosztów finansowych, poniesionych przez jednostkę w całym roku obrotowym, na konto „Wynik fi-nansowy”. W trakcie roku obrotowego saldo konta „Koszty finansowe” może być tylko saldem debetowym.

PRZYKŁAD 48

Saldo początkowe konta „Krótkoterminowe ak-tywa finansowe” wynosiło 1500 zł. W trakcie roku obrotowego w jednostce miały miejsce na-stępujące operacje gospodarcze związane z osią-ganiem przychodów i ponoszeniem kosztów finansowych:

1. Sprzedano papiery wartościowe należące do krótkoterminowych aktywów finansowych za 1000 zł. Środki wpłynęły na rachunek bankowy (WB 4/03).

2. Wartość sprzedanych papierów wartościowych w cenach nabycia wynosiła 1500 zł (PK 1/03). 3. Bank pobrał z rachunku bankowego odsetki od

kredytu w wysokości 300 zł (WB 5/03).

4. Otrzymano na rachunek bankowy dywidendę od posiadanych papierów wartościowych w kwocie 100 zł (WB 6/03).

5. Otrzymano odsetki od lokaty bankowej w wyso-kości 200 zł (WB 7/03).

6. Poniesione przez jednostkę koszty finansowe i osiągnięte przychody finansowe należy prze-nieść na konto „Wynik finansowy” (PK 2/03). Księgowanie ww. zdarzeń przedstawia rys. 38.

(25)

Wn Krótkoterminowe aktywa finansowe Ma Wn Rachunki bankowe Ma (Sp) 1 500,00 1 500,00 (2) (1) 1 000, 00 300,00 (3) (4) 100, 00 (5) 200, 00

Wn Przychody finansowe Ma Wn Koszty finansowe Ma Wn Wynik finansowy Ma

(6a) 1 300, 00 1 000,00 (1) (2) 1 500,00 1 800,00 (6b) (6b) 1 800,00 1 300,00 (6a)

100,00 (4) (3) 300,00

200,00 (5) 1 800,00 1 800,00 1 300,00 1 300,00

6. 3. 5. E

WIDENCJA ZYSKÓW I STRAT NADZWYCZAJNYCH

Straty nadzwyczajne są ewidencjonowa-ne na koncie „Straty nadzwyczajewidencjonowa-ne”, a zyski nadzwyczajne na koncie „Zyski nadzwyczaj-ne”. Konto strat nadzwyczajnych funkcjonuje tak, jak inne konta kosztowe. Po stronie Wn tego konta księguje się wartość poniesionych przez jednostkę strat nadzwyczajnych. Na ko-niec roku obrotowego sumę obrotów konta „Straty nadzwyczajne” przenosi się na konto „Wynik finansowy”.

PRZYKŁAD 49

W wyniku powodzi w jednostce zniszczeniu uległy wyroby gotowe wartości 5000 zł. Była to jedyna pozycja strat nadzwyczajnych poniesiona przez jednostkę w całym roku obrotowym. Należy za-księgować poniesienie straty, a następnie dokonać

przeniesienia strat nadzwyczajnych na konto „Wy-nik finansowy”. Saldo początkowe konta „Wyroby gotowe” wynosiło 10 000 zł.

Zaksięgowane operacje gospodarcze (rys. 39.): (1) Zniszczenie w czasie powodzi wyrobów

goto-wych wartości 5000 zł.

(2) Przeniesienie strat nadzwyczajnych poniesio-nych w całym roku na konto wyniku finanso-wego – 5000 zł (operacji tej dokonuje się jedy-nie raz w roku w momencie ustalania wyniku finansowego jednostki).

Konto zysków nadzwyczajnych funkcjo-nuje tak, jak inne konta przychodowe. Po stro-nie Ma tego konta księguje się wartość osią-gniętych przez jednostkę zysków nadzwyczaj-nych. Na koniec roku obrotowego sumę obro-tów konta „Zyski nadzwyczajne” przenosi się na konto „Wynik finansowy”.

Wn Wyroby gotowe Ma Wn nadzwyczajne Straty Ma Wn finansowy Wynik Ma

(Sp) 10 000,00 5 000,00 (1) (1) 5 000,00 5 000,00 (2) (2) 5 000,00

5 000,00 5 000,00

(26)

Konta wynikowe PRZYKŁAD 50

Zakład ubezpieczeń wypłacił jednostce odszkodo-wanie w wysokości 2000 zł za zniszczone w wyniku powodzi wyroby gotowe. Była to jedyna pozycja zysków nadzwyczajnych jednostki w całym roku obrotowym. Należy zaksięgować osiągnięte zyski, a następnie dokonać przeniesienia zysków nadzwy-czajnych na konto „Wynik finansowy”.

Zaksięgowane operacje gospodarcze (rys. 40.): (1) Otrzymanie odszkodowania w wysokości

war-tości 2000 zł. Środki wpłynęły na rachunek bankowy (WB 1/03).

(2) Przeniesienie zysków nadzwyczajnych osią-gniętych w całym roku na konto wyniku finan-sowego (PK 1/03) – 2000 zł (operacji tej doko-nuje się jedynie raz w roku w momencie usta-lania wyniku finansowego jednostki).

6. 3. 6. E

WIDENCJA OBOWIĄZKOWYCH OBCIĄŻEŃ WYNIKU FINANSOWEGO

Najważniejszą kategorią obowiązko-wych obciążeń wyniku finansowego jest poda-tek dochodowy. Podapoda-tek ten jest liczony od podstawy opodatkowania, która może być inna niż wynik finansowy brutto jednostki.

Do ewidencji obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego wykorzystywane jest kon-to „Obowiązkowe obciążenia wyniku finanso-wego”. Po stronie Winien tego konta jest księ-gowany podatek dochodowy wynikający z deklaracji podatkowych oraz rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Po stronie

Ma konta „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego” księgowane są zmniejszenia za-księgowanego wcześniej podatku dochodowego (np. wynikające z nadpłaty) oraz aktywa z tytu-łu odroczonego podatku dochodowego. Ponad-to po stronie Ma konta „Obowiązkowe obcią-żenia wyniku finansowego” księguje się prze-niesienie obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego na wynik finansowy. Operacja ta wykonywana jest tylko na koniec roku w mo-mencie ustalania wyniku finansowego jednostki. PRZYKŁAD 51

Spółka z o.o. „MARUDER” z Puław w 2003 r. za-płaciła następujące zaliczki na podatek dochodo-wy: w styczniu 2003 r. 9000 zł, w maju 2003 r. 5000 zł, w listopadzie 2003 r. 6000 zł. Wszystkie zaliczki zostały zapłacone do 20 dnia następnego miesiąca, a więc w terminie. Ostateczna deklaracja podatkowa sporządzona za cały 2003 r. wykazała, że spółka powinna zapłacić za cały rok 15 000 zł podatku dochodowego od osób prawnych. Tak więc spółka nadpłaciła w trakcie roku 5000 zł po-datku. Ponadto na koniec roku obrotowego wyli-czono rezerwę z tytułu odroczonego podatku do-chodowego w kwocie 1000 zł. Należy zaksięgować wszystkie te operacje i dokonać przeniesienia po-datku dochodowego na konto „Wynik finansowy” oraz zamknąć wszystkie konta (oprócz konta „Wy-nik finansowy”). Saldo początkowe na koncie „Ra-chunek bankowy” wynosiło 30 000 zł.

Zaksięgowane operacje gospodarcze (rys. 41.): (1) Wyliczenie (zarachowanie) zaliczki za styczeń

– 9000 zł (PK 3/03).

(2) Zapłata zaliczki za styczeń – 9000 zł (WB 8/03).

Wn Rachunek bankowy Ma Wn nadzwyczajne Zyski Ma Wn finansowy Wynik Ma

(1) 2 000,00 (2) 2 000,00 2 000,00 (1) 2 000,00 (2)

2 000,00 2 000,00

(27)

Wn Rachunek bankowy Ma Wn Rozrachunki z tytułu podatku dochodowego Ma Wn Obowiązkowe

obciąże-nia wyniku finansowego Ma

(Sp) 30 000,00 9 000,00 (2) (2) 9 000,00 9 000,00 (1) (1) 9 000,00 5 000,00 (7) 5 000,00 (4) (4) 5 000,00 5 000,00 (3) (3) 5 000,00 16 000,00 (9) 6 000,00 (6) (6) 6 000,00 6 000,00 (5) (5) 6 000,00 30 000,00 20 000,00 (7) 5 000,00 (8) 1 000,00 10 000,00 Sk) 25 000,00 20 000,00 21 000,00 21 000,00 30 000,00 30 000,00 5 000,00 Sk) 25 000,00 25 000,00 Wn Rezerwa z tytułu odroczonego podatku

dochodowego Ma Wn Wynik finansowy Ma

1 000,00 (8) (9) 16 000,00 (Sk) 1 000,00 1 000,00

(Sk) 1 000,00 1 000,00 Rys. 41. Księgowanie do przykładu 51.

(3) Wyliczenie zaliczki za maj – 5000 zł (PK 5/03). (4) Zapłata zaliczki za maj – 5000 zł (WB 7/03). (5) Wyliczenie zaliczki za listopad – 6000 zł (PK

6/03).

(6) Zapłata zaliczki za listopad – 6000 zł (WB 9/03).

(7) Zaksięgowanie nadpłaty z tytułu podatku do-chodowego za 2003 r. w wysokości 5000 zł (PK 7/03).

(8) Zaksięgowanie rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego za 2003 r. w wysokości 1000 zł (PK 8/03).

(9) Przeniesienie obowiązkowych obciążeń wyni-ku finansowego na konto „Wynik finansowy” w wysokości 16 000 zł (PK 9/03).

6. 4. R

ACHUNEK ZYSKÓW

I

STRAT

Rachunek zysków i strat, określany często jako rachunek wyników, to część spo-rządzanych przez jednostki sprawozdań finan-sowych. Rachunek zysków i strat jest to

ze-stawienie, które prezentuje wszystkie osiągnię-te przez jednostkę przychody i zyski oraz po-niesione koszty i straty oraz informuje o wyniku finansowym jednostki za rok obro-towy. Wynik finansowy ustalony w rachunku zysków i strat jest prezentowany również w bilansie – w pasywach jako zysk lub strata netto w ramach kapitałów własnych.

W rachunku zysków i strat wykazuje się oddzielnie przychody i zyski, koszty i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finan-sowego. Ustawa o rachunkowości określa spo-sób i kolejność prezentowania poszczególnych pozycji rachunku zysków i strat.

Sporządzając rachunek zysków i strat, należy pamiętać o tym, że:



rachunek zysków i strat musi zawierać następujące elementy: określenie jednost-ki, dla której jest sporządzany, określenie okresu, za który jest on sporządzany (np. za okres od 1 stycznia 2003 r. do 31 grudnia 2003 r.), dane liczbowe o przy-chodach i kosztach, datę sporządzenia ra-chunku zysków i strat, podpis osoby spo-rządzającej i podpis kierownika jednostki;