View of Przewartościowania i adaptacje. Epilog nordyckiej bezaliansowości?

,QVW\WXW1DXN6SRáHF]Q\FKL%H]SLHF]HĔVWZD :\G]LDá+XPDQLVW\F]Q\

Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach2

damian_jarnicki@onet.pl

35=(:$572ĝ&,2:$1,$ I ADAPTACJE.

EPILOG NORDYCKIEJ

%(=$/,$162:2ĝ&,"

ABSTRAKT: 'RZRGyZ ĞZLDGF]ąF\FK R SU]HEXGRZLH REHFQHJR áDGX PLĊG]\QDURGRZHJR

FLąJOHSU]\E\ZD-HGQ\P]QLFKMHVWIDNWÄDXG\WXEH]SLHF]HĔVWZD´, przeprowadzanego przez SDĔVWZD VNDQG\QDZVNLH SURZDG]ąFH GRW\FKF]DV SROLW\NĊ QHXWUDOQRĞFL '\VNXUV VSRáHF]QR-polityczny w SzZHFMLL)LQODQGLLĞZLDGF]\RW\PLĪSDĔVWZDEĊGąFHGRW\FKF]DVSRGVZRLVWą SRZáRNą JZDUDQFML PLĊG]\QDURGRZ\FK, QD SRGVWDZLH EDUG]LHM OXE PQLHM ]QDQ\FK RJyáRZL SRZRGyZVNRQVWDWRZDá\LĪE\üPRĪHQLHMHVWWRMXĪF]DVSUDZDPLĊG]\QDURGRZHJRDF]DV realpolitiN7RV\PSWRPDW\F]Q\SURFHVZ\PDJDMąF\V]HUV]HJRVSRMU]HQLDLSU]HDQDOL]RZDQLD -HVW WR V]F]HJyOQLH ZDĪQH Z NRQWHNĞFLH F]DVX ]GLDJQR]RZDQHJR SU]H] DXWRUD MDNR HUD UDG\NDOQ\FK SU]HZDUWRĞFLRZDĔ i nieuchronnych adaptacji w materii doktryn i polityk bezpieczHĔVWZD SDĔVWZ ZH ZVSyáF]HVQ\P ĞZLHFLH 6ZRLVWą UHNRQNZLVWĊ ]QDF]HQLD Z W\FK SU]HZDUWRĞFLRZDQLDFK]DOLF]DDVSHNWVLáRZ\

Sà2:$ ./8&=2:(: EH]SLHF]HĔVWZR PLĊG]\QDURGRZH SROLW\ND QHXWUDOQRĞFL 6]ZHFMD

Finlandia, NATO

REDEFINITIONS AND ADAPTATIONS.

THE NORDIC NON-ALLIANCE EPILOGUE?

ABSTRACT: There is more and more evidence for the reconstruction of the current

international order. One of them is “the security audit” conducted by the Scandinavian countries which maintain neutrality. Socio-political discourse in Sweden and Finland proves that the countries which so far have been under a kind of shell of the international guarantees, taking into account the arguments which the public opinion is more or less aware of, came to the conclusion on that perhaps this is no longer the time for the rule of international law, but it is the time for realpolitik instead. It is a symptomatic process which requires a broader look

1_{Damian Jarnicki – magister, doktorant IQVW\WXWX1DXN6SRáHF]Q\FKL%H]SLHF]HĔVWZDZ=DNáDG]LH%H]SLHF]HĔVWZD} 0LĊG]\QDURGRZHJR L 6WXGLyZ 6WUDWHJLF]Q\FK :\G]LDáX +XPDQLVW\F]QHJR 8QLZHUV\WHWX 3U]\URGQLF]R-+XPDQLVW\F]QHJR Z 6LHGOFDFK $XWRU SUDF\ PDJLVWHUVNLHM SRG W\WXáHP Ä5HQHVDQV PRFDUVWZRZRĞFL Federacji Rosyjskiej - ELODQVLSURJQR]\´'R]DLQWHUHVRZDĔEDGDZF]\FKDXWRUDQDOHĪąSROLW\ND]DJUDQLF]QDLEH]SLHF]HĔVWZD JáyZQ\FK JUDF]\ QD DUHQLH PLĊG]\QDURGRZHj oraz ich systemy polityczne, PDWHULD VLá\ SRWĊJL L KLHUDrchii w VWRVXQNDFK PLĊG]\QDURGRZ\FK JHRSROLW\F]QH GHWHUPLQDQW\ W\FK UHODFML MDN UyZQLHĪ DQDWRPLD ZVSyáF]HVnych i SU]\V]á\FKNRQIOLNWyZ

2

and a deeper analysis. This is particularly important in the context of the time, diagnosed by the author as an era of radical redefinition and inevitable adaptations as far as the security doctrines and policies of the states in the contemporary world are concerned.

Key words: international security, policy of neutrality, Sweden, Finland, NATO

W

6WRVXQNLPLĊG]\QDURGRZHVąNRPSLODFMąSHZQ\FKSRZWDU]DOQ\FKSRVWDZPRW\ZRZDQ\FK RNUHĞORQ\PLREDZDPLLGRVWU]HJDQ\PLV]DQVDPL&]DV\SRNRMXVąNRPIRUWRZH&]ĊVWRSURZDG]ą GRÄVWUDWHJLF]QHMRFLĊĪDáRĞFL´Z\QLNDMąFHM]ZLDU\ZGREUH]DPLDU\RWRF]HQLD*G\JyUĊELHU]H VWUDFK QDURG\ PXV]ą GRNRQ\ZDü RNUHĞORQ\FK Z\ERUyZ (VHQFMĊ W\FK G\OHPDWyZ Z VSRVyE EH]SRĞUHGQLXND]XMąV]HURNRRSLV\ZDQHZOLWHUDWXU]HSU]HGPLRWXZ\GDU]HQLD]ZLą]DQH]ZRMQą SHORSRQHVNą RUD] HXURSHMVNLP UyZQRZDĪHQLHP VLá Z ;,; ZLHNX +LVWRU\F]QH GRĞZLDGF]HQLD Z\QLNDMąFH ] ]DFKRZDĔ $WHĔF]\NyZ RUD] 6SDUWDQ F]\ SU]HGH ZV]\VWNLP 0HOLMF]\NyZ MDN UyZQLHĪ:LHONLHM%U\WDQLLL)UDQFMLVąSU]HáRĪHQLHPWHJRFRG]LHMHVLĊQDRF]DFKZVSyáF]HVQHM VSRáHF]QRĞFLPLĊG]\QDURGRZHM:RMQDSHORSRQHVNDWRZLVWRFLHSU]\NáDGSHUPDQHQWQHMZRMQ\ wielkich - NWyU\FK FHOHP Vą ZSá\Z\ L DPELFMĊ QLH]DOHĪQRĞFL ÄPQLHMV]\FK´ )RUPXáĊ NRQFHUWX PRFDUVWZQDOHĪ\WUDNWRZDüMDNRZ\UD]F]XMQRĞFLSDĔVWZ$OHWHĪPDNV\PDOL]DFMĊZáDVQHMVLá\ iEDF]HQLH E\ NWRĞ z najmocniHMV]\FK QLH Z\ELá VSR]D ÄUyZQ\FK´ L QLH ]GHVWDELOL]RZDá korzystnego status quo3. Wielka polityka zatem, szczególnie w ostatnich 200-300 latach4, to historia geopolitycznej kalkulacji.

6]F]HJyOQąRGVáRQąZ\ĪHMZ\PLHQLRQ\FKSURFHVyZMHVW;;,ZLHN&KRüPHFhanizmy SR]RVWDMąSRGREQHGXĪą]PLDQąMHVWQLH]Z\NáDG\QDPLNDLZ]DMHPQHSRZLą]DQLHSURFHVyZ F\ZLOL]DF\MQ\FK /DELOQRĞü WXG]LHĪ SU]HMĞFLRZRĞü REHFQHJR V\VWHPX PLĊG]\QDURGRZHJR NDĪĊ UR]SDWU\ZDü JR SU]H] SU\]PDW SR SLHUZV]H ]DJDGNL L LPSOLNDFML áDGX ÄSRVW-ZDV]\QJWRĔVNLHJR´5_{3RGUXJLHSU]H]SU\]PDWSU]HVLOHĔGRW\NDMąF\FKNRQZHUVMLSROLW\NQD}

UHDOLVW\F]Qą WZDUGą V\PSWRPDW\F]Q\FK SDĔVWZ WDNLFK MDN -DSRQLD6

czy ostatnio Szwecja L )LQODQGLD NWyUH ]ZUDFDMą XZDJĊ QD URVQąF\ Z LFK SU]\SDGNX ÄG\OHPDW EH]SLHF]HĔVWZD´ „F]\ĪERZLHPQLH]URELFLHVRELHZURJyZ]SDĔVWZQHXWUDOQ\FKVNRUR]REDF]ąMDN]QDPL SRVWĊSXMHFLHLGRMGąGRSU]HNRQDQLDĪHNLHG\ĞWDNĪHLLFK]DDWDNXMHFLH"”7

.

: DUW\NXOH W\P VDP\P DXWRU EĊG]LH SRV]XNLZDü RGSRZLHG]L QD S\WDQLH F]\P MHVW QHXWUDOQRĞüZĞZLHFLH]JOREDOL]RZDQHJREH]SLHF]HĔVWZDLF]\MHVWWRPHFKDQL]PDNWXDOQ\"

3_{$*DáJDQHN+LVWRULDWHRULLVWRVXQNyZPLĊG]\QDURGRZ\FK, Warszawa 2009, s. 123-154, 496-501.} 4_{Vide W. Rojek, +LVWRULDQRZRF]HVQ\FKVWRVXQNyZPLĊG]\QDURGRZ\FK, Warszawa 2010.}

5

H. Binkowski, $PHU\NDĔVNLH ZL]MH áDGX PLĊG]\QDURGRZHJR >Z@ 7 .XEDF]\N 0 ĩ\áD HG àDG

PLĊG]\QDURGRZ\Z;;,ZLHNX, Warszawa 2016, s. 11-25.

6

T. Bednarzak, JaponiD VWDZLD QD RGZDĪQLHMV]ą SROLW\NĊ EH]SLHF]HĔVWZD $OH WR QLH NRQLHF MDSRĔVNLHJR

pacyfizmu,

http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Japonia-stawia-na-odwazniejsza-polityke-bezpieczenstwa-Ale-to-nie-koniec-japonskiego-pacyfizmu,wid,17201191,wiadomosc.html?ticaid=118314 (05.03.2017).

7 _{Tukidydes, Wojna peloponeska, Ks. V (84- WáXP .D]LPLHU] .XPDQLHFNL :DUV]DZD } http://www.iphils.uj.edu.pl/~m.kuninski/Tukidydes%20%20WOJNA%20PELOPONESKA%20Dialog%20melij ski.pdf, (03.03.2017).

3U]HGHZV]\VWNLP]DĞZMDNLPVWDGLXP]QDMGXMHVLĊQRUG\FNDQHXWUDOQRĞüF]\PRĪQDPyZLü o jej epilogu?

=GDQLHP DXWRUD RĪ\ZLHQLH G\VNXUVX QD WHPDW SROLW\NL EH]SLHF]HĔstwa w Helsinkach i6]WRNKROPLHMHVWSUyEąDGDSWDFMLGRSRVWĊSXMąFHMQLHREOLF]DOQRĞFLUHDOLyZPLĊG]\QDURGRZ\FK 7UXGQR RNUHĞOLü F]\ MHVW WR SHZLHQ ]DELHJ GH]LQIRUPDF\MQ\ F]\ FKĊü ]UHZROXFMRQL]RZDQLD XWDUWHJRVFKHPDWXEH]DOLDQVRZRĞFL

W Polsce tematyka QHXWUDOQRĞFL Z VWRVXQNDFK PLĊG]\QDURGRZ\FK QD JUXQFLH QDXNRZ\P  GRW\FKF]DV SRGHMPRZDQD  E\áD U]DGNR SU]H] QLHOLF]Q\FK EDGDF]\ 2EHFQLH VSRáHF]QRĞüQDXNRZD]DF]\QDSRĞZLĊFDüWHPXSUREOHPRZLFRUD]ZLĊFHMXZDJL']LHMHVLĊ WDN PLQ SRSU]H] G]LDáDOQRĞü WKLnk-WKDQNyZ =D EDUG]R ZDĪQH SR]\FMH OLWHUDWXU\ Z WHM WHPDW\FHQDOHĪ\X]QDüNVLąĪNLDXWRUVWZD'DULXV]D3RSáDZVNLHJRSW0LĊG]\EH]VWURQQRĞFLą

aVROLGDUQRĞFLą3ROLW\NDEH]SLHF]HĔVWZDHXURSHMVNLFKSDĔVWZQHXWUDOQ\FKLEH]DOLDQVRZ\FK po zimnej wojnie oraz MaUW\.XĨPLDN - 5RODXQLMQ\FKSDĔVWZQHXWUDOQ\FKZNV]WDáWRZDQLX EH]SLHF]HĔVWZDZ(XURSLH.

$PELFMą DXWRUD MHVW ]DNWXDOL]RZDQLH ZLHG]\ Z RPDZLDQ\P WHPDFLH SRQLHZDĪ SUREOHPDW\NĊQHXWUDOQRĞFLFKDUDNWHU\]XMHFLąJáDG\QDPLND

P

–

UCZESTNICTWA I PRZETRWANIA

8QLZHUVDOQ\P NDWDORJLHP SRWU]HE EH]SLHF]HĔVWZD R SURZHQLHQFML QDURGRZHM Vą RFKURQDLVSHáQLDQLHHJ]\VWHQFMDOQ\FKSRWU]HEOXGQRĞFL-QDURGXOHJLW\PL]XMąFHVLĊSRSDUFLHP VSRáHF]Q\P ZáDG]H UHDOL]XMąFH ZHZQĊWU]QH (sprawiedliwie i egzekwowalnie-karnie) i (suwerennie) zagraniczne oblicza raison d'État-HVWWRWDNĪHNRU]\VWQDNRQLXQNWXUDLQWHUDNFML z innymi narodami8.

%H]SLHF]HĔVWZR NDĪGHJR QDURGX SRGOHJD VSU]ĊĪHQLX V]HUV]\FK LQWHUDNFML systemowych9'RĞZLDGF]HQLHKLVWRU\F]QHSRND]XMHĪHV\VWHPHPPLĊG]\QDURGRZ\PU]ąG]ą RNUHĞORQHPHWD-SUDZLGáRZRĞFL-HGQ\P]QLFKMHVWWRĪHW]ZÄQLHZ\PDJDMąFH´V\VWHP\GDMą PRĪOLZRĞü SU]HWUZDQLD VáDE\P SRGPLRWRP ,QQH PRFQH SRGPLRW\ V\VWHPX X]\VNXMą Z\ĪV]RĞü L PRĪOLZRĞü UHZROXFMRQL]RZDQLD V\WXDFML V\VWHPRZHM 3U]\V]áRĞü VáDE\FK SRGPLRWyZ PRĪH SU]\EUDü IRUPĊ DV\PHWU\F]QHM ]DOHĪQRĞFL EąGĨ ]PDUJLQDOL]RZDQLD Z UHODFMDFK ] VLOQLHMV]\PL RĞURGNDPL 'ODWHJR WHĪ REHFQLH NXOWXUD VWUDWHJLF]QD JáyZQ\FK SRGPLRWyZ áDGX PLĊG]\QDURGRZHJR SU]HNáDGD VLĊ QD WR ZHGáXJ MDNLFK UHJXá WRF]\ VLĊ PLĊG]\QDURGRZD U\ZDOL]DFMD – D ILQDOQLH MDN ]DSHZQLD VLĊ EH]SLHF]HĔVWZR QDURGRZH 0yZLąFREUD]RZRSRSU]H]KDQGHOPLĊG]\QDURGRZ\LUR]ZyMF]\SRSU]H]Z\ĞFLJ]EURMHĔ10

.

8 _{0 .DPLĔVNL L LQQL PojĊFLH EH]SLHF]HĔVWZD SDĔVWZD [w:] I. Oleksiewicz (red.), :\PLDU EH]SLHF]HĔVWZD}

SDĔVWZDZG]LVLHMV]\PĞZLHFLH, Warszawa 2016, s. 23.

9

B. Buzan, R. Little, 6\VWHP\PLĊG]\QDURGRZHZKLVWRULLĞZLDWD, Warszawa 2011, s. 469-475. 10

7H F]\QQLNL WZRU]ą V]F]HOQą L V\QHUJLF]Qą VLHü V\VWHPRZ\FK Z\PRJyZ IXQNFMRQRZDQLD SDĔVWZDQDDUHQLHPLĊG]\QDURGRZHM

Rysunek 1. 6\VWHPPLĊG]\QDURGRZ\LSRLW\NLSDĔVWZ

ĩUyGáR3pUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH 6%LHOHĔ3ROLW\NLEH]SLHF]HĔVWZDSDĔVWZ, „Teka Komisji Politologii L6WRVXQNyZ0LĊG]\QDURGRZ\FK´9/XEOLQV-92,

http://www.pan-ol.lublin.pl/wydawnictwa/TPol5/Bielen.pdf, (07.03.2017).

:VSRPQLDQH LQWHUDNFMH V\VWHPRZH VWDQRZLą MHGQRF]HĞQLH SXQNW RGQLHVLHQLD NRQVWUXRZDQLDLSURZDG]HQLDSROLW\NLEH]SLHF]HĔVWZDSDĔVWZD7HVąSU]HZDĪQLHGRVWRVRZ\ZDQH GRPRĪOLZRĞFLGDQHJRSDĔVWZDNWyUHNRQIURQWRZDQHVąF]ĊVWRWDNĪHKLVWRU\F]QLH]HVWUXNWXUą REHFQHJR V\VWHPX 3DĔVWZD Z ELODQVLH SU]HJOąGX VWUDWHJLF]QHJR PRJą REUDü RULHQWDFMĊ PXOWLODWHUDOQą – ZVSyáWZRU]\ü VWUXNWXUĊ EH]SLHF]HĔVWZD PLĊG]\QDURGRZHJR ZHVSyá ] LQQ\PL EąGĨXQLODWHUDOQąLSUyERZDüNUHRZDüMąZSRMHG\QNĊ:VSyáWZRU]HQLHPRĪHRGE\ZDüVLĊQD GURG]HXWU]\P\ZDQLDELODQVXVLáNROHNW\ZQHJRRGVWUDV]DQLDLVRMXV]QLF]\FKJZDUDQFML:W\P udzielania i egzekwowaniDJZDUDQFMLQHXWUDOQRĞFL:DULDQWSROLW\NLÄ]GHF\GRZDQHM´SU]\MPXMą SDĔVWZDGRPLQXMąFHQDGV\VWHPHPKHJHPRQL]P6ąRQHZVWDQLHRSR]\F\MQLHGRNRQVHQVXVX PLĊG]\QDURGRZHJR XĪ\ü VLá\ LQWHUZHQFMRQL]P EąGĨ SR]RVWDZDü SR]D V\VWHPHP (izolacjonizm)11. SzczególQLH LQWHUHVXMąFD Sá\QQRĞü ]DFKRG]L REHFQLH PLĊG]\ ]GROQRĞFLą odstraszania, aliansami aQHXWUDOQRĞFLą

:P\ĞORG]\VNXMąFHJRVáXV]QHPLHMVFHZRSW\FHSDWU]HQLDQDRWRF]HQLHPLĊG]\QDURGRZH –QXUWXUHDOLVW\F]QHJRSDĔVWZDPRJąREUDüNXUVPDNV\PDOL]DFMLZáDVQHJRSRWHQFMDáX&]\QLąFWR PLQ  SU]H] ZFKRG]HQLH Z ]ZLĊNV]DMąFH LFK ]QDF]HQLH DOLDQVH 0RJą UyZQLHĪ ZVSyáWZRU]\ü KDPXMąFH ZSá\Z DQDUFKLL PLĊG]\QDURGRZHM ĞURGRZLVND VWUXNWXU\ L RUJDQL]DFMH 5RELą WR W\P

11 _{6 %LHOHĔ PoOLW\NL EH]SLHF]HĔVWZD SDĔVWZ Ä7HND .RPLVML 3ROLWRORJLL L 6WRVXQNyZ 0LĊG]\QDURGRZ\FK´} V/2010, Lublin, s. 68-92, http://www.pan-ol.lublin.pl/wydawnictwa/TPol5/Bielen.pdf, (07.03.2017).

VDP\P QD XĪ\WHN SRWU]HE L VWDELOQRĞFL ZHZQĊWU]QHM MDN UyZQLHĪ  SURMHNFML ]HZQĊWU]QHM – ]DFLHUDQLDOXNZHZáDVQ\PSRWHQFMDOH12

.

6SRáHF]QRĞüPLĊG]\QDURGRZDQDSU]HVWU]HQL ZLHNyZVWDUDáDVLĊZ\SUDFRZDüZ stosunku GRUHODFMLPLĊG]\QDURGRZ\FKSUDZQR-oUJDQL]DF\MQH UHĪLP\ UHJXOXMąFHL VDQNFMRQXMąFHNZHVWLĊ implemeQWDFML UR]ZLą]DĔ VLáRZ\FK13 0LPR OLF]Q\FK SUyE QLH XGDáR VLĊ RVLąJQąü ]QDF]Q\FK VXNFHVyZ0HWRG\VLáRZHZUDFDMąPLPR]GHOHJDOL]RZDQLDZRMHQQDSDVWQLF]\FK14

.

3DĔVWZDPL QHXWUDOQ\PL Z VWRVXQNDFK PLĊG]\QDURGRZ\PL  Vą SDĔVWZD GHF\GXMąFH VLĊ SR]RVWDZDüEH]VWURQQ\PLXF]HVWQLNDPLQLHU]DGNLFKDQLPR]MLLNRQIOLNWyZQDĞZLHFLH2]QDF]D WRVWULFWHLFKDEVHQFMĊZXJUXSRZDQLDFKPLOLWDUQ\FKOXEEUDNSU]\]ZROHQLDQDLFKSU]HGVLĊZ]LĊFLD QD VZRLP WHU\WRULXP EH]DOLDQVRZRĞü )RUPXáĊ ZLHF]\VWą WHM HZHQWXDOQRĞFL SU]\EUDá\ Go tej SRU\ U]ąG\ Z :LHGQLX L %HUQLH :ĞUyG RSFML QHXWUDOQRĞFL SR]RVWDMH MHV]F]H QHXWUDOQRĞü wojenna (czasowa)15 -HVW WDNĪH HZHQWXDOQRĞü EĊGąFD GH IDFWR Z\SDGNRZą SU]\MĊWHM VZRLVWHM GRNWU\Q\SDĔVWZZSRVWDFLSROLW\NLQHXWUDOQRĞFL3RWZLHUG]LüMąPXVLDSUREDWDPLĊG]\QDURGRZD ZSRVWDFLDNWXQRUPDW\ZQHJR7ąRSFMąMHVWSROLW\NDQHXWUDOQRĞFL – ]NWyUąNRMDU]\VLĊ+HOVLQNL oraz Sztokholm16 D WDNĪH PLNUR-SDĔVWZD DUFKLWHNWXU\ PLĊG]\QDURGRZHM 1HXWUDOQRĞü VDPD w sobie – QLH REH]ZáDGQLD SDĔVWZD – nie rozbraja go – wUĊF] SU]HFLZQLH PXVL SRVLDGDü VLá\ ]EURMQHGRREURQ\QHXWUDOQRĞFL&RZLĊFHMPLPREUDNXJZDUDQFMLDXWRPDW\F]QHJRPHFKDQL]PX FDVXVIRHGHULV]HVWURQ\LQQHJRSDĔVWZDZ\QLNDMąFHJR]QLHSDUW\F\SRZDQLDZMDNLPĞDOLDQVLH SR]RVWDZLDPX]ZLą]DQ\]ZáDVQąDUPLą- DWU\EXWVDPRREURQ\&KRüQLHPRĪHSU]\MĞü]SRPRFą LQQHPX SDĔVWZX PRĪH SURZDG]Lü RQR REURQĊ VZRMHJR WHU\WRULXP EąGĨ Z\NRU]\VWDü RIHUWĊ SRPRF\LQQHJRSDĔVWZD17

.

Marta Kowalicka UHNDSLWXOXMH WR ]DJDGQLHQLH SRGNUHĞODMąF MHJR GZD DVSHNW\ 7DNLH SDĔVWZRZLąĪHÄREURQDZáDVQHMQHXWUDOQRĞFLQDZHWSU]\XĪ\FLXVLá\´JG\ĪÄVDPDQLHFKĊüGR ZDONL QLH SRPRĪH MHM XQLNQąü´ =DVWU]HJD UyZQLHĪ LĪ ZVSRPQLDQD QLHFKĊü PXVL E\ü XJUXQWRZDQD ERZLHP ÄQD VWDWXV QHXWUDOQRĞFL SDĔVWZR PXVL ]DSUDFRZDü ZLDU\JRGQ\P GOD innych oddaQLHPLGHLQHXWUDOQRĞFL]DQLPMHV]F]HGRMG]LHGRZ\EXFKXZRMQ\´18.

B

:VSyáF]HVQH EH]SLHF]HĔVWZR QRUG\FNLH E\áR SRZLą]DQH ]H ]PLDQDPL V\VWHPX PLĊG]\QDURGRZHJR MDNLH GRNRQ\ZDá\ VLĊ NROHMQR Z Z\QLNX GUXJLHM ZRMQ\ ĞZiatowej, ]LPQHMZRMQ\RUD]MHM]DNRĔF]HQLD1DREHFQ\MHJRNV]WDáWZSá\ZPLDá\]PLDQ\ĞURGRZLVND 12_{$'\EF]\ĔVNL6RMXV]HPLĊG]\QDURGRZH, Warszawa 2014, s. 127, 136-140.} 13 M. N. Shaw, 3UDZRPLĊG]\QDURGRZHWáXP--*RMáR66DZLFNL:DUV]DZDV-702. 14

L. Antonowicz, 3RGUĊF]QLNSUDZDPLĊG]\QDURGRZHJR, Warszawa 2011, s. 252.

15_{$àD]RZVNL$=DZLG]ND-àRMHN3UDZRPLĊG]\QDURGRZHSXEOLF]QH, Warszawa 2011, s. 302.}

16_{(QF\NORSHGLD]DJDGQLHĔPLĊG]\QDURGRZ\FKUHG(&DáD-:DQNLHZLF]53RGJyU]DĔVND':DFLQNLHZLF]} Warszawa 2011, s. 797.

17_{.-*UXV]F]\ĔVNL&76]\MNR3UDZRPLĊG]\QDURGRZHSXEOLF]QHVademecum studenta. Skrypt akademicki.}

How to beat the exam stress?, Warszawa 2016, s. 175.

18

M. Kowalicka, 3ROLW\ND QHXWUDOQRĞFL ZVSyáF]HĞQLH, „International Journal of Management and Economics” 15/2004, Warszawa, s. 174. file:///C:/Users/Marta/Downloads/Zeszyty_Naukowe_SGH-2004-9-15-174-188.pdf, (30.03.2017).

PLĊG]\QDURGRZHJR SR ]DNRĔF]HQLX PLĊG]\EORNRZHM U\ZDOL]DFML L NU\VWDOL]RZDQLH VLĊ áDGX SR]LPQRZRMHQQHJR .OXF]RZH ]QDF]HQLH PD WDNĪH JHRORNDOL]DFMD %DáW\NX FHntralnego SXQNWXRGQLHVLHQLDEH]SLHF]HĔVWZDSDĔVWZQRUG\FNLFKNWyUDVSRZRGRZDáDĪH]DMĊá\VLĊRQH SU]HGHZV]\VWNLPNZHVWLDPLUR]ZRMRZ\PLNWyUHZ\SLHUDá\LQVW\WXFMRQDOL]DFMĊZG]LHG]LQLH EH]SLHF]HĔVWZD19_{ 1LH PRĪQD MHGQDN SRPLMDü IDNWX ĪH NRQIHUHQFMH KHOVLĔVNLH PLDá\ VZyM}

GXĪ\XG]LDáZXVWDODQLXPLĊG]\QDURGRZ\FKNDQRQyZSRNRMX:ODWDFKG]LHZLĊüG]LHVLąW\FK DNZHQ]QDOD]áVLĊZQLHPDOĪHFDáNRZLWHZJHRSROLW\F]Q\PRNUąĪHQLXSU]H]SDĔVWZDXQLMQH20

, ZW\PF]ĊĞFLRZRSU]H]SDĔVWZD6RMXV]X

Ten stan rzeczy trwDá GR F]DVX NLHG\ Z ;;, ZLHNu na Kremlu przypomniano sobie oVWUDWHJLF]QHMUDQG]HDNZHQXLV]HUHJXJHRVWUDWHJLF]Q\FKSU]HVáDQHNLVWRWQ\FKGODWDNZDĪQHMGOD 5RVMLNDONXODFMLGRW\F]ąF\FKDNWXDOQHJRXNáDGXVLá6]F]HJyOQLHZHZVFKRGQLHMF]ĊĞFL%DáW\NX WymiHüWXQDOHĪ\WDNLHSU]HVáDQNLMDNZV]\VWNLHNRQVHNZHQFMHZ\QLNDMąFH] REHFQRĞFL/LWZ\ (VWRQLL L àRWZ\ Z 6RMXV]X 7UDQVDWODQW\FNLP QS üZLF]HQLD ] SDĔVWZDPL ]DFKRGQLPL PRGHUQL]DFMDLFKSRWHQFMDáyZPLOLWDUQ\FKOXEWHĪ]H]PLDQRWRF]HQLDVWUDWHJLF]QHJRUosyjskiej eksklawy -2EZRGX.DOLQLQJUDG]NLHJRNWyUHMDNPRĪQDREVHUZRZDüZRVWDWQLFKODWDFK]PXVLá\ Kreml do jego znacznej militaryzacji i LQVWUXPHQWDOL]RZDQLDMDNRQDU]ĊG]LHZ\ZLHUDQLDSUHVML-szczególnie wobec inicjatyw natowskich we wschodniej Europie21.

.ROHMQą FH]XUą E\áD QDJáD HUXSFMD ZVSyáF]HVQ\FK SUREOHPyZ ZRNyá UHODFML URV\MVNR-XNUDLĔVNLFK2GWHJRF]DVXQRWXMHVLĊSRZUyW%DáW\NXMDNRDNZHQXZNDONXORZDQHJRZQRZą U\ZDOL]DFMĊ PRFDUVWZ :\MąWNRZR VXJHVW\ZQH VFHQDULXV]H URV\MVNLFK PDQHZUyZ SRGF]Ds NWyU\FK Z\NRU]\VWDQR ERPERZFH VWUDWHJLF]QH QLH RGĪHJQXMąF VLĊ RG HNVWUDZDJDQFNLFK iU\]\NRZQ\FK ]DFKRZDĔ PRJąF\FK Z NDĪGHM FKZLOL ]DNRĔF]\ü VLĊ EU]HPLHQQ\P LQF\GHQWHP ]GDQLHP ZLHOX ]EXGRZDá\ ZĞUyG SDĔVWZ QRUG\FNLFK SU]HĞZLDGF]HQLH oUR]SRF]ĊFLXSRZDĪQHMGHEDW\QDGDNWXDOQRĞFLąLFKGRNWU\Q\LV\VWHPXEH]SLHF]HĔVWZD22.

1DOHĪ\SRQDGWRSDPLĊWDüLĪRQRUG\FNLHMSHUFHSFMLRWRF]HQLDZFRUD]ZLĊNV]\PVWRSQLX PRĪH GHF\GRZDü JHRSROLW\F]QD URV]DGD ] NWyUHM G\QDPL]RZDQLHP ĞZLDW PD GR F]\QLHQLD PLĊG]\UyZQROHĪQLNDPLÄ'DOHNLHM3yáQRF\´23_{+HOVLQNLL6]WRNKROPVąEH]SRĞUHGQLPLVW\F]Q\PL}

19

Vide ,ĝPLJHUVND-Belczak, ,QVW\WXFMRQDOL]DFMDVWRVXQNyZPLĊG]\QDURGRZ\FKZUHJLRQLH0RU]D%DáW\FNLHJR,

7RUXĔ 20

T. Szubrycht, %DáW\FNLHZ\PLDU\EH]SLHF]HĔVWZD, Gdynia 2010, s. 114-115. 21

H. Bukowiecka, Polityka Federacji Rosyjskiej w regionie MorzD%DáW\FNLHJR7RUXĔV-138. 22

J. R. Schindler, Kremlin provocation and war games risk real war, http://observer.com/2016/05/kremlin-provocations-and-war-games-risk-real-war/, (12.03.2017).

23_{2GSRF]ąWNX;;,ZLHNXPDPLHMVFHVNRNRZHQDXNRZHLSRlityczne) zainteresowanie regionem arktycznym.} -HVWWRSRZRGRZDQH]PLDQDPLNOLPDW\F]Q\PLNWyUHRWZLHUDMąSU]HGVSRáHF]QRĞFLąPLĊG]\QDURGRZąPRĪOLZRĞü eksploatacji surowców naturalnych, szacowanych nawet na 30% ogólnych zasobów na ziemi w przypadku gazu iRNRáRZSU]\SDGNXURS\QDIWRZHM7RSQLHMąFHORG\$UNW\NLPRJąSRQDGWR]UHZROXFMRQL]RZDüĞZLDWRZ\ KDQGHONRĔF]ąFSU\PDWSRáXGQLRZHJRV]ODNX]H:VFKRGXQD=DFKyGVNUDFDMąFWUDVĊRNLONDW\VLĊF\NLORPHWUyZ WUDVąDUNW\F]Qą7\PVDP\P]DMĊFLHGRJRGQHMSR]\FMLZWHMU\ZDOL]DFMLMHVWU\ZDOL]DFMąRUDQG]HVWUDWHJLF]QHM 2EHFQLHFRUD]ZLĊNV]DOLF]EDSDĔVWZZáąF]DVLĊZWąU\ZDOL]DFMĊ6ąWRQLHW\ONRSDĔVWZDÄDUNW\F]QHMSLąWNL´-SDĔVWZ]ORNDOL]RZDQ\FKJHRJUDILF]QLHZVąVLHG]WZLHSyáQRFQHJRELHJXQD]LHPLDOHWDNĪHQS&KLQ,QGLLF]\ Japonii, których dotyczy szczególnie aspekt zmian w aspekcie handlowym. Jednak obecnie, to Rosja prezentuje QDMZLĊNV]ą GHWHUPLQDFMĊ QD W\P REV]DU]H SURZDG]ąF NDPSDQLĊ- RGZRáXMąFą VLĊ GR DUJXPHQWyZ QDXNRZ\FK i prawnych na rzeF] XGRNXPHQWRZDQLD VZRLFK UDFML GR RSLV\ZDQHJR REV]DUX MHGQRF]HĞQLH LQWHQV\ZQLH

SDĔVWZDPLW\FKSU]HREUDĪHĔ0XV]ąXZ]JOĊGQLDüWRĪHPRJą]RVWDüZFLąJQLĊWHZHZHQWXDOQą HVNDODFMĊ U\ZDOL]DFML MDNR QS F]áRQNRZLH 8( OXE ZáDĞQLH ] UDFML XZDUXQNRZDĔ geostrategicznycK $UNW\F]QD DUHQD MHVW ZDĪQD GOD QRUG\FNLHJR EH]SLHF]HĔVWZD ] SXQNWX ZLG]HQLD RWZDUFLD NROHMQHJR IURQWX JHRSROLW\F]QHM HNVSDQVML SU]H] 5RVMĊ -HM GHWHUPLQDFMD Z\ELHJD GDOHNR SR]D GRVWĊSQH NDĪGHPX SDĔVWZ ÄDUNW\F]QHM SLąWNL´ LQVWUXPHQW\ SUDZQR-naukowe24.

R

S

F

6HNZHQFMHZ\PLHQLRQ\FK]GDU]HĔSU]HIRUPXáRZDá\GRW\FKF]DVRZ\VWDWXVQDMEOLĪV]HJR ĞURGRZLVND VWUDWHJLF]QHJR 6]ZHFML L )LQODQGLL 6SRZRGRZDáR WR ZáąF]HQLH akwenu EDáW\FNLHJR GR REV]DUyZ JHRVWUDWHJLF]Q\FK JáyZQHJR QXUWX Z SHZQ\P VHQVLH ]DNáyFLáR NRPIRUWEH]SLHF]QHML]RODFML3U]\VSLHV]\áRUHLQWHUSUHWDFMĊ]DáRĪHĔSROLW\NLQHXWUDOQRĞFLREX SDĔVWZ25_{1HXWUDOQRĞüWDPDZLVWRFLHZVSyOQ\PLDQRZQLNOHF]QDOHĪ\GRVWU]HJDüUyZQLHĪ}

FHFK\NWyUHSRZRGXMąMHMQLHFRLQQHWUDNWRZDQLHZREXVWROLFDFK

)LĔVND NRQFHSFMD QHXWUDOQHM SROLW\NL ]DJUDQLF]QHM SRZVWDáD L SU]H] ZLĊNV]RĞü F]DVX IXQNFMRQRZDáDZRGQLHVLHQLXLNRLQF\GHQFML]HVWDQRZLVNLHPUDG]LHFNLHJRVXSHUPRFDUVWZD Pr]H] FDá\ RNUHV ]LPQHM ZRMQ\ SUDJPDW\F]QD QLHRILFMDOQD XOHJáRĞü JRVSRGDUF]D iSROLW\F]QD NDQDOL]RZDáD L VDW\VIDNFMRQRZDáD JHRSROLW\F]QLH 0RVNZĊ QHXWUDOL]XMąF SRWU]HEĊ DOLDQVRZHM SU]\QDOHĪQRĞFL PLOLWDUQHM +HOVLQHN 8PRĪOLZLDáD PLQ MHM PHGLDF\MQą i orgDQL]DF\MQąUROĊZSHUWUDNWDFMDFK.%:(.UDFK=655]GH]DNWXDOL]RZDáÄILQODQG\]DFMĊ´ SROLW\NL +HOVLQHN L RWZRU]\á IXUWNĊ GR VWRSQLRZHJR RNUDMDQLD QHXWUDOQRĞFL GR PLOLWDUQHJR QLHVWRZDU]\V]DQLD :VWĊSXMąF ERZLHP Z V]HUHJL 8( SRVWDZD QHXWUDOQRĞFL QLH E\áDE\ mRĪOLZD 3UR LQWHJUDF\MQ\P WHQGHQFMRP NURN Z NURN WRZDU]\V]\áR DNFHQWRZDQLH – po SLHUZV]H MHGQR]QDF]QLH DXWRQRPLF]QHM ÄQLH]DOHĪQHM´ QDVWĊSQLH DUW\NXáRZDQHM QLHFR enigmatycznie – „skutecznej” obrony26 -HGQRF]HĞQLH NROHMQH U]ąGRZH GRNXPHQW\ analityczne L VWUDWHJLF]QH V\JQDOL]RZDá\ JHRPHWU\F]Q\ Z]URVW ]DLQWHUHVRZDQLD RSFMą DOLDQVRZRĞFL :DUWR SRGNUHĞOLü UyZQLHĪ SRPQDĪDQLH GRĞZLDGF]HQLD QDE\WHJR SRGF]DV QLHNROLGXMąFHM ] LVWRWą EH]DOLDQVRZRĞFL DNW\ZQRĞFL PLV\MQHM Z UDPDFK :VSyOQHM 3ROLW\NL %H]SLHF]HĔVWZD L 2EURQ\ : HIHNFLH ZLHOX HNVSHUWyZ PyZL R )LQODQGLL Z NRQWHNĞFLH ÄSRVWQHXWUDOQRĞFL´FKRüEOLĪV]HSUDZG\]GDMHVLĊVSRVWU]HĪHQLHRSUDJPDW\]PLH.RQNUHWQLH

PLOLWDU\]XMąFSyáQRFQąF]ĊĞüVZRMHJRWHU\WRULXP=REV]HU]The future of the Arctic region. Cooperation or

confrontation?, Advisory Council on International Affairs, No. 90, September 2014,

https://aiv-advies.nl/download/1025edd3-bb95-4885-bdd0-5c77daa1cd8f.pdf, (12.03.2017). 24

Vide J. Symonides, Wyznaczanie granic obszarów morskich w Arktyce. Spory delimitacyjne i ich UR]ZLą]\ZDQLH >Z@-0HQNHV(&DáD-Wacinkiewicz (red.), 3DĔVWZRLWHU\WRULXPZSUDZLHPLĊG]\QDURGRZ\P,

, Warszawa 2015, s. 467-489. 25

K. Kasprzak, 6]ZHFMDL)LQODQGLDZREOLF]XSODQyZSU]\VWąSLHQLDGR1$72 >Z@3$/HV]F]\ĔVNL$&KDEDVLĔVND (red.), =]DJDGQLHĔEH]SLHF]HĔVWZD3ROVNLLZVSyáF]HVQHJRĞZLDWa, Gorzów Wielkopolski 2016, s. 61-62.

26_{.'RĞSLDá-Borysiak,} 3ROLW\ND6]ZHFMLL)LQODQGLLZUHJLRQLH0RU]D%DáW\FNLHJRàyGĨ-7RUXĔV-144, 156-160.

o polityczno-PLOLWDUQ\P RSHURZDQLX PLĊG]\ PLQLPDOLVW\F]Qą QHXWUDOQRĞFLą D MHGQDN SU]HZDĪDMąF\PQLH]DDQJDĪRZDQLHP27

.

Rewitalizacja kwestii blokowej Szwecji, powraca po prawie 200 latach. De facto, z tego VDPHJRSRZRGXSRGZSá\ZHPWHJRVDPHJRSRGPLRWX]NWyUHJRZURNX]GHF\GRZDQR VLĊ Z 6]WRNKROPLH QD SURNODPDFMĊ SROLW\NL QHXWUDOQRĞFL : MHGQ\P L drugim przypadku LPSXOVHP E\á L MHVW JUDF] ]H ZVFKRGX – Rosja. Do chwili obecnej, szwedzki profil polityki QHXWUDOQRĞFLDZáDĞFLZLHMHG\QLHEH]DOLDQVRZRĞFLPLDáFKDUDNWHULQVWUXPHQWDOQ\E\QLHU]HF RSRUWXQLVW\F]Q\ 1LH ]PLHQLD WR MHGQDN IDNWX MHJR GXĪHM VNXWHF]QRĞFL +LVWRULD  V]ZHG]NLHM SROLW\NL QHXWUDOQRĞFL WR KLVWRULD QHXWUDOQRĞFL VHNZHQF\MQLH SU]HSODWDQHM PLQ NRRSHUDFMą z1D]LVWDPLZWUDNFLH,,ZRMQ\ĞZLDWRZHMF]\IDVDGRZąQHXWUDOQRĞFLąZRNUHVLH]LPQHMZRMQ\ ]D NWyUą RSUyF] GRSXV]F]DOQHM EXGRZ\ SRZLą]DĔ JRVSRGDUF]\FK NU\á VLĊ WDMHPQ\ WUDQVIHU VSU]ĊWX ZRMVNRZHJR  -HGQDN WR UyZQLHĪ KLVWRULD DQW\ZRMHQQLH QDVWDZLRQHJR VSRáHF]HĔVWZD które - FR UHDOL]RZDá U]ąG UyZQLHĪ PHGLDFyjnie), internacjonalistycznie i aprobatywnie RGQRVLáRVLĊGRGHOHJRZDQLDVZRMHJRSRWHQFMDáXZUHJLRQ\]DSDOQHJG]LHE\áRWU]HEDEXGRZDü pokój28-HGQRF]HĞQLHZUD]]URNLHPRND]\MQDSROLW\NDQHXWUDOQRĞFL]RVWDáDRVWDWHF]QLH ]UHGXNRZDQDGRPQLHM]RERZLą]XMąFHMEH]DOLDQVRZRĞFL1DNROHMQąGHNDGĊ]DSURJUDPRZDQR nowy filar EH]SLHF]HĔVWZD %\áD WR DNW\ZQD L F]XMQD EH]DOLDQVRZRĞü 3U]HMDZLDáD VLĊ wEXGRZDQLXSRWHQFMDáXREURQQHJRDOHWHĪSURGXNFMLL VSU]HGDĪ\X]EURMHQLD-DZLáDVLĊMDNR HWDSPLĊG]\QDURGRZHJRXG]LHODQLDVLĊ6]ZHFMLSU]\MHGQRF]HVQ\PREVHUZRZDQLXRWRF]HQLD– ]XZ]JOĊGQLHQLHPV]F]HJyOQLHQLHSRNRMąFHJRNLHUXQNXZVFKRGQLHJR29

.

,VWRWQLH QLH GR SRPLQLĊFLD SR]RVWDMH IDNW LĪ SU]H] VZRMH G]LDáDQLD QD HXURSHMVNLP QLHELH L Z DNZHQDFK Ä6WDUHJR .RQW\QHQWX´ Z QLH PQLHMV]\P VWRSQLX SRSU]H] ĞZLDWRZH PHGLD URV\MVND G]LDáDOQRĞü QLH ]DQHJRZDáD QHXWUDOQRĞFL $XVWULL 6]ZDMFDULL F]\ ,UODQGLL ]QDMGXMąF\FK VLĊ QD PQLHM HNVSRQRZDQ\FK JHRVWUDWHJLF]Q\FK VHNWRUDFK =DXZDĪDOQH MHVW QDWRPLDVWĪHZURV\MVNLHMSHUFHSFMLV\WXDFML6]WRNKROPL+HOVLQNLMX]RGGDZQDQLHILJXUXMą MDNRSDĔstwa neutralne30

.

8F]FLZLH QDOHĪ\ VWZLHUG]Lü ĪH SR SRQDG  OHWQLHM NRRSHUDFML ] 1$72 QRUG\FNLH VWROLFH Vą QDMEOLĪHM  QLĪ NLHG\NROZLHN Z KLVWRULL RVWDWHF]QHJR ]HUZDQLD ] UHV]WNDPL QHXWUDOQRĞFL31_{ &]\ ĞZLDGF]\ WR MHGQDN R W\P ĪH WDN VLĊ VWDQLH L QDVWĊSQ\P krokiem jest}

SU]\QDOHĪQDEORNRZRSU]HVWU]HĔQRUG\FND"

:SU]\SDGNXMHGQHJRLGUXJLHJRSDĔVWZDV]DOĊDOLDQVRZRĞFLSU]HFK\ODüPRĪHFKDUDNWHU LQWHUDNFML W\FK SDĔVWZ ] 1$72 V]F]HJyOQLH Z FLąJX NLONX RVWDWQLFK ODW = oficjalnego NRPXQLNDWX1$72NWyU\PRĪQDSU]HF]\WDüQDVWURQLH2UJDQL]DFMLÄNDPLHQLDPLPLORZ\PL´GOD

27_{0.XĨPLDN5RODXQLMQ\FKSDĔVWZQHXWUDOQ\FKZNV]WDáWRZDQLXEH]SLHF]HĔVWZDZ(XURSLHà\VRPLFe-7RUXĔ} 2013, s. 452-505.

28_{.'RĞSLDá-Borysiak, Polityka Szwecji i Finlandii…, op. cit., s. 105-131, 156-160.} 29 _{0.XĨPLDNRola unijnych…, op. cit., s. 347-419.}

30

K. Zuchowicz, &HQDQHXWUDOQRĞFLF]\OLMDN6NDQG\QDZLDV]\NXMHVLĊGRZRMQ\, http://natemat.pl/141621,cena-neutralnosci-czyli-jak-skandynawia-szykuje-sie-do-ZRMQ\GRVWĊSZGQLX

31

J. Pyykönen, Nordic Partners of NATO: How similar are Finland and Sweden within NATO cooperation?, Helsinki 2016, s. 125, http://www.fiia.fi/en/publication/616/nordic_partners_of_nato/, (08.03.2017).

relacji Helsinki-1$72 E\áR PLQ SU]\VWąSLHQLH )LQODQGLL GR 3G3 Z  URNX SU]HND]DQLH ILĔVNLHJRSRWHQFMDáXQDU]HF]PLVML,6$)ZURNXF]\URVQąFDIUHNZHQFMDILĔVNLFKĪRáQLHU]\ przy okazji kolejnych misji oraz sojuszniczych manewrów („Steadfast Juncture” 2012, „Steadfast Jazz” 2013). Po kryzysie krymskim, eskalacji konfliktu w Donbasie, podczas szczytu NATO w :DOLL PLDáD PLHMVFH SURNODPDFMD EH]SUHFHGHQVRZHJR GRNXPHQWX MDNLP MHVW Ä+RVW 1DWLRQ 6XSSRUW´ ]DSRZLDGDMąF\ QL PQLHM QL ZLĊFHM ÄWDNW\F]Qą JRĞFLQQRĞü´ ZREHF SRWHQFMDOQ\FK potrzeb cywilno-ZRMVNRZ\FK6RMXV]X'RW\F]\WRWDNĪHSDĔVWZQRUG\FNLFK,QQ\PDVSHNWHPMHVW Z\UDĨQD LQWHQV\ILNDFMD EH]SRĞUHGQLFK NRQVXOWDFML G\VNXVML RUD] EULHILQJyZ Qa najw\ĪV]\P szczeblu NATO z przedstawicielami Finlandii – Sekretarzy Generalnych NATO i np. szefa Komitetu Wojskowego NATO z kolejno prezydentami, ministerstwami obrony i spraw zagranicznych Finlandii32.

: ]DVDG]LH DQDORJLF]Qą GURJĊ SU]HE\áD 6]ZHFMD NWyUHM SHUVSHNW\Z\ GRW\F]ąFH SURFHGXU\ F]áRQNRZVNLHM 1$72 Vą QLHRGáąF]QH ] ILĔVNLPL 3RGREQLH MDN VąVLDG 6]ZHFMD Z\SHáQLDáD ]DGDQLD ]ZLą]DQH ] 3DUWQHUVWZHP GOD 3RNRMX Ä8WU]\P\ZDáD SRNyM´ Z %RĞQL i+HUFHJRZLQLH .RVRZLH L $IJDQLVWDQLH 2GUyĪQLáD VLĊ RG )LQODQdii, np. uczestnictwem wPLVML Z /LELL Z WUDNFLH $UDEVNLHM :LRVQ\ 7DN MDN VąVLDG SDUW\F\SXMH Z PDQHZUDFK PRUVNLFKPLQÄ%ULOOLDQW0DULQHU´F]\UR]EXGRZDQ\FKüZLF]HQLDFKÄ6WHDGIDVW-D]]´ 7HU\WRULXP V]ZHG]NLH MHVW UyZQLHĪ ]DGHNODURZDQH MDNR DUHQD potencjalnego przemarszu iG]LDáDĔ 1$72 7RĪVDPR PDMą PLHMVFD LQWHQV\ZQH VSRWNDQLD ] PLQ JHQHUDOLFMą i decydentami natowskimi33.

2 ]PLDQLH  ILĔVNLHJR SRGHMĞFLD ZREHF SUREOHPDW\NL DNFHV\MQHM GR 1$72 ĞZLDGF]ą VáRZD ILĔVNLHM DQDOLW\F]NL VWRVXQNyZ PLĊG]\QDrodowych - .ULVWL 5DLN 6WZLHUG]D RQD LĪ U]HF]\ZLĞFLHZILĔVNLHMGHEDFLHSXEOLF]QHM]RVWDáRMDVQR]DU\VRZDQDUHODW\ZQDGH]LQWHJUDFMD ILĔVNLHJRĞURGRZLVNDEH]SLHF]HĔVWZDLSRMDZLá\VLĊJáRV\ĪHGRW\FKF]DVRZ\VWDWXVQLHPRĪH E\ü GáXĪHM JORU\ILNRZDQ\ -HM ]GDQLHP Z +HOVLQNDFK UR]XPLH VLĊ VWDQRZLVNR FKRFLDĪE\ :LOQD -HGQDN GRGDMH ĪH Z SRUyZQDQLX ] JáRĞQ\P DQWyrosyjskim dyskursem litewskim iUHODW\ZQLHPDáąNRQVHNZHQFMąZF]\QDFKMHMDGPLQLVWUDFML)LQODQGLDFKRüSRG]LHODOLWHZVNą SHUFHSFMĊ VWDZLD QD SUDJPDW\]P .RQVWUXXMH VZyM SRWHQFMDá RGVWUDV]DQLD EH] ]EĊGQHJR UH]RQDQVX &HPHQWXMH VLHü UHODFML ]DFKRGQLFK MHGQDNĪH Z VZRMą SROLW\NĊ ZNDONXORZXMH DQW\F\SXMąF - NRQWUSRVXQLĊFLD URV\MVNLH34_{ 1D WDNą HZHQWXDOQRĞü )LQODQGLD G\VSRQXMH}

SRWHQFMDáHPUR]ZLQLĊFLDRNRáRW\VLĊF\UH]HUZLVWyZVWDOHLQVWUXXMąFLFKLVSRáHF]HĔVWZR QSSRSU]H]LQVWUXNWDĪHRSURFHGXUDFKQDU]HF]UHDOL]DFMLÄF]DUQHJRVFHQDULXV]D´35

.

32

Relations with Finland, http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49594.htm, (25.03.2017).

33

Relations with Sweden, http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_52535.htm, (25.03.2017).

34_{. 3RSáDZVNL Wywiad z KULVWL 5DLN )LQODQGLD EXGXMH VZyM SRWHQFMDá REURQQ\ EH] URELHQLD V]XPX,} http://przegladbaltycki.pl/3648,raik-finlandia-buduje-swoj-potencjal-obronny-bez-robienia-szumu.html, (09.03.2017_. 35 T. Bednarzak, )LQODQGLDRGFKRG]LRGPLOLWDUQHMQHXWUDOQRĞFL=REDZ\SU]HG5RVMą]DFLHĞQLDZLĊ]\REURQQH zUHV]Wą =DFKRGX, http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Finlandia-odchodzi-od-militarnej-neutralnosci-Z-obawy-przed-Rosja-zaciesnia-wiezy-obronne-z-reszta-Zachodu,wid,18488467,wiadomosc.html?ticaid=11823d, (09.03.2017).

2 SRGREQHM IRUPLH SU]\JRWRZDQLD QD ZLGPR RVWDWHF]QHM GH]LQWHJUDFML EH]SLHF]HĔVWZD EDáW\FNLHJR PRĪQD PyZLü Z SU]\SDGNX 6]ZHGyZ 7DP UyZQLHĪ RGJyUQLH LQVWUXXMH VLĊ VSRáHF]HĔVWZR L DGPLQLVWUDFMĊ SU]\ XĪ\FLX SXEOLNRZDQ\FK EURV]XU F]\ NRPXQLNDWyZ PHGLDOQ\FK  QD HZHQWXDOQRĞü ZVSRPQLDQ\FK VFHQDULXV]\36

. Wyrazem szwedzkiej refleksji strategicznej jest szeroko (jak na GRW\FKF]DVRZą V]ZHG]Ną VSHF\ILNĊ JHRSROLW\F]Qą SURMHNWRZDQ\ SURJUDP GRW\F]ąF\ V]ZHG]NLHM REURQQRĞFL -HJR horyzont to 2020 rok. Jednym zMHJR DVSHNWyZ MHVW ]PRGHUQL]RZDQLH X]EURMHQLD 3RF]ąZV]\ RG PLOLWDUQHJR Z\SRVDĪHQLD SRMHG\QF]HJR ĪRáQLHU]D SU]H] MHGQRVWNL PRUVNLH SRZLHWU]QH L QS DUW\OHU\MVNLH :DĪQ\P ZHNWRUHPEDáW\FNLHJRELODQVXJHRVWUDWHJLF]QHJREĊG]LHUyZQLHĪ]DDNFHQWRZDQHZ dokumencie szwedzkie remilitaryzowanie Gotlandii37 =DEH]SLHF]DMąF VZRMH SDĔVWZR QD Z\SDGHN GDOV]HM HVNDODFML V]ZHG]NL U]ąG SRGMąá UyZQLHĪ NURNL Z VSUDZLH REMĊFLD URF]QLND  RERZLą]NLHP RGE\FLDVáXĪE\ZRMVNRZHMZUDFDMąFW\PVDP\PGRPRGHOXDUPLLSRERURZHM38

.

(FKHPSRVWĊSXZUHODFMDFKQDWRZVNR-QRUG\FNLFKPRJąE\üXVWDOHQLD6]F]\WX6RMXV]X NWyU\ RGE\á VLĊ Z OLSFX  URNX Z :DUV]DZLH %\á RQ QLHZąWSOLZLH SU]HáRPRZ\ FKRü ]GDMHVLĊĪHQLHGOD6]ZHFMLL)LQODQGLL5DSRUWNRĔFRZ\]RVWDá]RJQLVNRZDQ\ERZLHPZRNyá UHDOQHM PLOLWDU\]DFML ZVFKRGQLHM IODQNL 1$72 *áyZQLH SRSU]H] REHFQRĞü SDQFHUQHJR SRWHQFMDáX L GRZyG]WZD 86$ Z 3ROVFH SRSU]H] ]GHF\GRZDQą UHDNFMĊ QD VSHNWUXP K\EU\GRZHJR ]DJURĪHQLD F]\ ]DSRZLHGĨ Z\SUDFRZDQLD VNRRUG\QRZDQHM PHWRG\NL RGSRZLHG]L3U]HáRPHPLQRYXPZQDWRZVNLHMSHUFHSFMLĞURGRZLVNDPLĊG]\QDURGRZHJRMHVW X]QDQLHF\EHUVIHU\MDNRREV]DUXUHJXODUQ\FKG]LDáDĔZRMHQQ\FK2SUyF]WHJRSURORQJRZDQR GDOV]ą VWDELOL]DFMĊ $IJDQLVWDQX L SUDFĊ QDG DXWRQRPL]DFMą MHJR SHUVRQHOX EH]SLHF]HĔVWZD 2ILFMDOQLHSURNODPRZDQRUyZQLHĪV\VWHPILQDQVRZHJRZVSDUFLDGODVWUXNWXUDOQHJRUR]ZRMX 8NUDLQ\ =DDNFHQWRZDQR SRWU]HEĊ ZáąF]HQLD NATO w ro]ZLą]DQLH NU\]\VX PLJUDF\MQHJR iUR]SRF]ĊFLH NDPSDQLL Ä6HD *XDUGLDQ´ MDN UyZQLHĪ ZVSDUFLH V]NROHQLRZH L ORJLVW\F]QH Tunezji oraz Jordanii39=DXZDĪRQRGRFHQLRQRLZSHZQ\PVWRSQLX]PRW\ZRZDQRSRQDGWR do dalszego pro-QDWRZVNLHJR Z\VLáNX Z VSRVyb szczególny Tbilisi40 1DZLą]DQLH GR +HOVLQHNL6]WRNKROPXSRMDZLDVLĊZSXQNFLHGHNODUDFMLLQLHPRĪQD]QLHJRZQLRVNRZDü QLF SRQDG XWU]\PDQLH REHFQHM OLQLL NRRSHUDFML NWyUD QLH SRZLQQD Z\NUDF]Dü SR]D Ä

36 _{6]ZHG]L V]\NXMą VLĊ GR ZRMQ\ ] 5RVMą :áDG]H Z\GDá\ LQVWUXNFMH, https://www.wprost.pl/swiat/10035141/} Szwedzi-szykuja-sie-do-wojny-z-Rosja-Wladze-wydaly-instrukcje.html , (25.03.2017).

37

K. Sobczyk, 3ROLW\NDEH]SLHF]HĔVWZD6]ZHFML- QHXWUDOQRĞüLEH]DOLDQVRZRĞüRUD]LFKSHUVSHNW\Z\ZREOLF]X

konfliktu rosyjsko-XNUDLĔVNLHJR Ä%H]SLHF]HĔVWZR 1DURGRZH´  V -61, https://www.bbn.gov.pl/ftp/

dok/03/36_KBN_SOBCZYK.pdf, (25.03.2017). 38

A. Chandler, Why Sweden brought back the draft?, https://www.theatlantic.com/international/ archive/2017/03/sweden-conscription/518571/, (10.03.2017).

39 _{3 0DFLąĪHN  QDMZDĪQLHMV]\FK GHF\]ML SRGMĊW\FK QD V]F]\FLH 1$72 Z :DUV]DZLH, http://www.defence24.pl/} 405893,10-najwazniejszych-decyzji-podjetych-na-szczycie-nato-w-warszawie, (25.03.2017).

40_{QDMZDĪQLHMV]\FKGHF\]MLV]F]\WX1$72Z:DUV]DZLH,} http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/szczyt-nato-w-warszawie-13-decyzji-sojuszu,659813.html, (25.03.2017).

UHJXODUQH NRQVXOWDFMH SROLW\F]QH ZVSyOQą ĞZLDGRPRĞü V\WXDF\MQą L ZVSyOQH üZLF]HQLD w celu sprawnego i skutecznego reagowania na wspólne wyzwania”41.

&]\ QDWRZVND RVWURĪQRĞü ]ZLą]DQD MHVW ] URV\MVNLP ]GHF\GRZDQ\P sprzeciwem, wobec jakiegokolwiek dalszego rozszerzania Sojuszu? Przytaczanej nadakt\ZQRĞFL GRW\NDMąFHM SHUFHSFML V]ZHG]NLHJR L ILQODQG]NLHJR EH]SLHF]HĔVWZD WRZDU]\V]\ QLH]E\W Z\VXEOLPRZDQD QDUUDFMD SROLW\F]QD SU]HUDG]DMąFD VLĊ PRPHQWDPL Z XOWLPDWXP MDNLH GDMH krajom nordyckim rosyjska dyplomacja. W wypowiedziach rosyjskich dyplomatów, ÄZ\UD]RP]UR]XPLHQLDGODNDQRQyZVXZHUHQQHMSROLW\NL´W\FKSDĔVWZWRZDU]\V]ąSU]\OHJOH ]DSHZQLHQLD R ÄNRQLHF]QRĞFL SRGMĊFLD RGZHWRZ\FK NURNyZ´ VáXĪąF\FK ]DSHZQLHQLX URV\MVNLHJREH]SLHF]HĔVWZD42

.

7H]GDQLHP-DNXED3DORZVNLHJRPRJąSU]\MąüQLH]Z\NOHV]HURNąIRUPXáĊ6WRSQLXMHRQ LĪ Z SLHUZV]HM NROHMQRĞFL – FR Z ]DVDG]LH RGE\ZD VLĊ MXĪ QD RF]DFK VSRáHF]QRĞFL PLĊG]\QDURGRZHM– 5RVMDPRĪHSRVXQąüVLĊGRukrócenia nordyckich aspiracji i pozostawienia LFK Z JHRSROLW\F]Q\P EXIRU]H PLĊG]\ 6RMXV]HP D VZRLPL JUDQLFami, przy pomocy bezpiecznego instrumentarium, o intensywnRĞFL SRQLĪHM SXáDSX ZRMHQQHJR : istocie, w6]WRNKROPLHMXĪRGQRWRZXMHVLĊDNW\ZQRĞüSRFKRG]ąFą]URV\MVNLFKVHUZHUyZ1DIURQFLH LQIRUPDF\MQ\PVWRVXMHVLĊSU]H]5RVMĊNRQWHVWDFMĊSROLW\NLPLJUDF\Mnej lub przede wszystkim KLSHUEROL]DFMĊ V]ZHG]NLFK SODQyZ ]ZLą]DQ\FK ] 1$72 1D SU]\NáDG HZHQWXDOQRĞü REMĊFLD 6]WRNKROPXSDUDVROHPQXNOHDUQ\PSU]H]86$ZF]\P]QDF]Q\XG]LDáPRJąPLHüURV\MVNLH VSHFVáXĪE\ YLGH ]DSLV\ UDSRUWX V]ZHG]NLHM VSHFVáXĪE\ ÄSÄPO”43). 5RVQąFH SRF]XFLH

G\VNRPIRUWX SHUFHSFML ]ZLą]DQHM ] SRF]XFLHP ]DJURĪHQLD PLOLWDUQHJR VXJHURZDü PRĪH GRĞü SRFKRSQDLLQWHQV\ZQDPRGHUQL]DFMDWHFKQLF]QDV]ZHG]NLFKVLá]EURMQ\FK44

.

6]ZHFMD L )LQODQGLD ELRUą RG SRQDG  ODW XG]LDá Z QDNáDGDQLX VDQkcji na RosjĊ WRGQLHVLHQLXGRUHV]W\(XURS\JHRSROLW\F]Q\REZyG%DáW\NXPLQ3ROVND/LWZDLZáDĞQLH 1RUG\F\E\OLRGSRF]ąWNXVWDQRZF]\ZREHFNRQLHF]QRĞFLQDáRĪHQLDVDQNFMLQD5RVMĊPLPR PDáHMRGOHJáRĞFLLUHODW\ZQLH]QDF]QHJRSRZLą]DQLDHNRQRPLF]QHJR45

. W przypadku Szwecji QLH R]QDF]DMąF\FK MHGQDN WDNLFK UHSHUNXVML MDN Z SU]\SDGNX +HOVLQHN46

, które poza VDQNFMDPL UR]ZLMDMą PLQ VZyM HQHUJHW\F]Q\ DWRP Z RSDUFLX R URV\MVNLH ]DVLOHQLH

41 _{'HNODUDFMD NRĔFRZD V]F]\WX 1$72 Z :DUV]DZLH 1LHRILFMDOQH WáXPDF]HQLH 0LQLVWHUVWZD 6SUDZ}

Zagranicznych Ä%H]SLHF]HĔVWZR 1DURGRZH´ ,-IV 2016, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/03/37-40_KBN

_Deklaracja_szczytu.pdf, (26.03.2017). 42

G. O’Dwyer, Russia issues fresh threats againts unaligned Nordic States, http://www.defensenews.com/ story/defense/international/2016/05/05/russia-issues-fresh-threats-against-unaligned-nordic-states/83959852/, (20.03.2017). 43

D. Niewdana, Szwecja zmierz ku NATO?, http://obronnosc.pl/2016/06/06/szwecja-zmierza-ku-nato/, (25.03.2017). 44

J. Palowski, 5RVMDFKFHXWU]\PDü6]ZHFMĊSR]D1$723RVXQLHVLĊGRPLOLWDUQHMDJUHVML, http://www.defence24.pl/ 525010,rosja-chce-utrzymac-szwecje-poza-nato-posunie-sie-do-militarnej-agresji, (20.03.2017).

45_{-ûZLHN-Karpowicz, S. Secrieru (red.), Sankcje i Rosja, „PISM”, Warszawa 2015, s. 33, https://www.pism.pl/} files/?id_plik=19044, (28.03.2017).

46

S. Steffen, I.D. Metzner, 6]ZHFMDL)LQODQGLDZ1$72":V]\VWNR]DOHĪ\RG3XWLQD, http://www.dw.com/pl/ szwecja-i-finlandia-w-nato-wszystko-zale%C5%BCy-od-putina/a-17522534, (30.03.2017).

technologiczne47. -XĪMDNLĞF]DVWHPXRÄV]ZHG]NLPV]SDJDFLH´SLVDáD-XVW\QD*RWNowska. Kilka ODWSyĨQLHMĞPLDáRPRĪQDPyZLüRÄQRUG\FNLPV]SDJDFLH´EH]SLHF]HĔVWZD-HJRIXQGDPHQWHP MHVWUR]GDUFLHFRGRVáXV]QRĞFLZ\ERUXREHFQHJRZDULDQWXSRVWĊSXMĊ1LHFK\EQLH]EOLĪDVLĊF]DV GHF\]ML:LQQ\PSU]\SDGNXSU]HGáXĪDMąFDVLĊODELOQRĞüPRĪHE\üGODW\FKSDĔVWZQLHNRU]\VWQLH ZL]HUXQNRZD L ZSá\Qąü QD LFK SHZQą L]RODFMĊ 0RĪQD RF]HNLZDü WHĪ SHZQ\FK LPSOLNDFML UHDOQ\FKMDNHZHQWXDOQH]DSyĨQLHQLDZSURFHGXU]HPRGHUQL]DF\MQHMDUPLL

7\PVDP\PFKRG]LRGHF\]MĊGRVWĊSQą]NLONXPRĪOLZRĞFL48

:

 obURQLP\VLĊOXERGVWUDV]\P\5RVMĊZLąĪąFVRMXV]]EĊGąF\PVąVLDGHPZSRGREQHM do nas sytuacji?;

 forsujemy skandynawsko-nordycki minilateralizm - NORDEFCO?;

 NRQW\QXXMHP\EH]DOLDQVRZRĞüVWDZLDMąFQDDVHUW\ZQHLDXWRQRPLF]QH]EURMHQLD"  twierdzimy - „nie MHVWHĞP\GOD5RVML3ULEDáWLNąODWG]LHZLĊüG]LHVLąW\FKDQLZVSyáF]HVQą

8NUDLQą´- wchodzimy do NATO - QLH]DUHDJXMą´"

 F]\ RSLHUDP\ QDV]H EH]SLHF]HĔVWZR R JHRSROLW\F]QR-WHFKQRORJLF]Qą ZVSyáSUDFĊ z Waszyngtonem?

%DUG]RZDĪQ\]GDMHVLĊZFDáHMGHEDFLHRQRUdyckim scenariuszu readaptacyjnym do QRZ\FKUHDOLyZEH]SLHF]HĔVWZD- JáRVLSHUHFHSFMDV\WXDFMLZ:DV]\QJWRQLH- depozytariusza 7UDNWDWX :DV]\QJWRĔVNLHJR L SDĔVWZD VWDQRZLąFHJR IXQGDPHQW 1$72 =GDQLHP /XNH &RIIH\DL'DQLHOD.RFKLVD86$PXV]ąREUDüDGHNZDWQąGRV\WXDFMLSRVWDZĊ-DNVWZLHUG]DMą DXWRU]\ DPHU\NDĔVF\ SROLW\F\ L ZRMVNRZL PXV]ą Z\VáDü ÄRGSRZLHGQLH NRPXQLNDW\´ =DUyZQR XZ]JOĊGQLDMąF ZVSDUFLH DOLDQWyZ MDN L PRGXORZDQLH QDSLĊFLD ] 0RVNZą :DV]\QJWRQSURZDG]LZW\PNRQWHNĞFLHREHFQLHVWUDWHJLF]QąGHOLEHUDFMĊPLĊG]\

 ZWU\ELHSU]\VSLHV]RQ\PQDPRGáĊ]LPQRZRMHQQą- GR]EURLüFDáH1$72  SU]HNRQDü1RUG\NyZGRDNFHVMLVRMXV]QLF]HM

 ]PRELOL]RZDü1RUG\NyZGRVWDQRZF]HMSRVWDZ\ZHVSyá]Ä3ULEDáWLNą´

 SU]\JRWRZDüSODQRFKURQ\QDMEDUG]LHMZ\VXQLĊW\ch sojuszników - ZVFKRGQLFK%DáWyZ przy pomocy Polski,

 EąGĨ ]DáRĪ\ü ĪH EĊGą PXVLHOL SU]\JRWRZDü XQLODWHUDOQH SODQ\ HZHQWXDOQRĞFLRZH w tym regionie49.

-RKDQ(OOHQGWZLHUG]LĪHVWDWXVUHODFMLQRUG\FNR- natowskich pozostanie przyjazny, ale prawdopodobnie QLH VNRĔF]\ VLĊ PLOLWDUQ\P VWRZDU]\V]HQLHP 5HDOQH QDWRPLDVW MHVW WR ĪH SR]RVWDQLH VWRZDU]\V]HQLHP PHQWDOQ\P FKRü WR IDNW\F]QH GRGDWQLR ]DVLOLáRE\ SRWHQFMDá

47 _{3 6]\PDĔVNL %OLĪV]D ZVSyáSUDFD REURQQD )LQODQGLL L 86$ Z FLHQLX 68-27, https://www.osw.waw.pl/pl} /publikacje/analizy/2016-10-12/blizsza-wspolpraca-obronna-finlandii-i-usa-w-cieniu-su-27, (29.03.2017). 48

J. Gotkowska, Szwedzki s]SDJDW 3ROLW\ND REURQQD 6]ZHFML D UHJLRQ 0RU]D %DáW\FNLHJR, „OSW”, 33/2013, Warszawa, s. 27-32, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/pw-33_pl_net.pdf, (18.03.2017).

49

L. Coffey, D. Kochis, The role of Sweden and Finland in natos defense of the Baltic States, http://www.heritage.org/research/reports/2016/04/the-role-of-sweden-and-finland-in-natos-defense-of-the-baltic-states, (28.03.2017).

UyZQLHĪSU]HP\VáXREURQQHJR50_{JHRVWUDWHJLLREURQ\SyáQRFQR-wschodniego obszaru NATO}

(wyspy GotlaQGLD $ODQG : W\P WDNĪH 3ULEDáWLNL : SU]HNRQDQLX (OOHQGD JyUĊ wUR]ZDĪDQLDFK SDĔVWZ QRUG\FNLFK Z]Ląü PRĪH  NRQVWDWDFMD LĪ WUDG\FMD EH]DOLDQVRZRĞü SR]ZROLáD MHM QD SRNRMRZH JRVSRGDUF]H SURVSHULW\ 3R GUXJLH HZHQWXDOQH VWRZDU]\V]HQLH ]QLZHOXMH EąGĨ Z\HOLPLQXMH PRĪOLZRĞü UHDOL]DFML V]WDQGDURZ\FK UyO QD DUHQLH PLĊG]\QDURGRZHMQSPHGLDFMHREVHUZDFMH$SRWU]HFLHSRGPLQXMH0RVNZĊLVSURZRNXMH UHDOQH QLHEH]SLHF]HĔVWZR51_{ : WHM V\WXDFML EH]SLHF]Qą DOWHUQDW\Zą MDZL VLĊ EąGĨ FR EąGĨ}

UR]ZLMDQLH DPHU\NDĔVNLHM SU]\FK\OQRĞFL ZREHF GXHWX QRUG\FNLHJR MDNą Z\UDĪDMą QS manewry w formacie natowsko-nordyckim, nordycko-natowskim i te organizowane przez 1RUG\NyZJG]LH]DSUDV]DQLVą$PHU\NDQLH52

.

2VLą HZROXFML GHEDW\ QDG SU]HZDUWRĞFLRZDQLDPL SROLVWUDWHJLL 6]ZHFML L )LQODQGLL Vą SRQDGWRGZDDVSHNW\LFKSROLW\NLZHZQĊWU]QHM3LV]HRQLFK0DULD6DYHO]Ä:RUOG3ROLWLFV 5HYLHZ´ &KRG]L WX R NZHVWLĊ V\PEROLNL  3.% QD REURQQRĞü F]áRQNyZ 1$72 , WDN QLH]DGRZROHQL ] REHFQ\FK SXáDSyZ ILQDQVRZDQLD SR]RVWDá\FK F]áRQNyZ 6RMXszu – $PHU\NDQLH PRJą QLH FKFLHü SU]\Mąü NROHMQHJR EHQHILFMHQWD EH]SLHF]HĔVWZD 6]F]HJyOQLH wV\WXDFML JG\ Z\]ZDQLD URVQą L ]DSRWU]HERZDQLH MHVW UDF]HM QD MHJR HPLWHUyZ – czyli SDĔVWZDZLĊFHMZQRV]ąFHGR6RMXV]XDQLĪHOLRWU]\PXMąFH3RGUXJLHNDUNRáRPQą NDPSDQLą OREE\VW\F]Qą PRĪH RND]Dü VLĊ SU]HNRQDQLH VDP\FK 6]ZHGyZ L )LQyZ GR SRSDUFLD LGHL DOLDQVRZRĞFL 0LPR XSRZV]HFKQLHQLD SHUFHSFML MDNRĞFLRZHM ]PLDQ\ EH]SLHF]HĔVWZD MDNLH RGQRWRZXMą VRQGDĪH PLQ UHDOL]RZDQH Z  URNX QLH PD NRQVHQVXVX SROLW\F]QR-VSRáHF]QHJRQDW\PJUXQFLH'RVWU]HJDOQDMHVWWXSRQDGWRLQWHUHVXMąFDSUDZLGáRZRĞü

.LHG\V]ZHG]NLHVSRáHF]HĔVWZRQRWXMHGXĪ\Z]URVWSRSDUFLD]QDSRUyZQXMąF z rokiem 2012), o kategorycznym wykluczeniu aspiracji mówi szwedzki establishment polityF]Q\ )LĔVF\ SROLW\F\ ]DĞ Vą QDVWDZLHQL JHQHUDOQLH HQWX]MDVW\F]QLH ZREHF ZVWąSLHQLD GR 1$72 ]DĞ ILĔVNLH VSRáHF]HĔVWZR MHVW VFHSW\F]QLH ]RULHQWRZDQD ZREHF WHM PRG\ILNDFML VWUDWHJLF]QHM]GHF\GRZDQLHQDQLHQLHPDOĪHSRGZRMHQLHZVNDĨQLNDQLH]GHF\GRZDQ\ch)53

.

Z

5HDVXPXMąFQDOHĪ\VWZLHUG]LüĪHQHXWUDOQRĞüZáDG]LHPLĊG]\QDURGRZ\P;;,ZLHNX áDG]LH PRFQR ]G\ZHUV\ILNRZDQ\P SRG NąWHP RĞURGNyZ ZSá\ZyZ EĊG]LH ]DJDGQLHQLHP FRUD] WUXGQLHMV]\P OHF] ZFLąĪ PRJąF\P PLHü UDFMĊ E\WX : NRQJORPHUDFLH LQWerakcji, ĞFLHUDQLDVLĊUyĪQ\FKIURQWyZJHRSROLW\F]Q\FKSRWU]HEQHVąERZLHPEXIRU\i przynajmniej

50

T. Walat, *RáąEHN ZRMQ\ 3RNRMRZD 6]ZHFMD VSU]HGDMH QDMZLĊFHM EURQL, http://www.polityka.pl/ tygodnikpolityka/swiat/1525889,1,pokojowa-szwecja-sprzedaje-najwiecej-broni.read, (19.03.2017).

51

J. Eellend, Friends, but not allies. Finland, Sweden and NATO in the Baltic Sea, http://www.fpri.org/ article/2016/06/friends-not-allies-finland-sweden-nato-baltic-sea/, (28.03.2017).

52_{-*RWNRZVND36]\PDĔVNL3URDPHU\NDĔVNDEH]DOLDQVRZRĞü6]ZHFMDL)LQODQGLDUR]V]HU]DMąZVSyáSUDFĊ}

ZRMVNRZą z USA, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2016-04-01/proamerykanska-bezaliansowosc-szwecja-i-finlandia-rozszerzaja, (18.03.2017).

53

M. Savel, Finland and Sweden walk a fine line between NATO and Russia, https://rusi.org/publication/ newsbrief/finland-and-sweden-walk-fine-line-between-nato-and-russia, (18.03.2017).

teoretycznie, bezstronne podmioty rHDOL]XMąFH PLVMĊ NRQF\OLDF\MQą w stosunkach PLĊG]\QDURGRZ\FK

2ELHNW\ZL]XMąFSRZ\ĪV]\Z\ZyGZDUWRSU]\MU]HüVLĊSRWHQFMDOQej reakcji Rosji, która GHWHUPLQXMH UHRULHQWDFMĊ EH]SLHF]HĔVWZD SDĔVWZ QRUG\FNLFK (ZHQWXDOQH ]DZLĞQLĊFLH V]ZHG]NLHM L ILĔVNLHM IODJL SRG VLHG]LEą JáyZQą 6RMXV]X Z %UXNVHOL Z VSRVyE RF]\ZLVW\ ]PLHQL URV\MVNą SHUFHSFMĊ V\WXDFML L EH]SLHF]HĔVWZD QDUodowego. Stricte – XNáDGX VLá WVSRVyE RF]\ZLVW\ SRJáĊEL URV\MVNL NRPSOHNV ÄREOĊĪRQHM WZLHUG]\´ L WDN MXĪ PRFQR ]DVDG]RQ\ Z URV\MVNLHM NXOWXU]H VWUDWHJLF]QHM 3DUDGRNVDOQLH ÄZUyFLü´ PRJą GR QLHM SU]HZDUWRĞFLRZDQLD NWyUH VDPD Z SHZQ\P VHQVLH SU]\VSLHV]\áD ]DDQJDĪRZDQLHP w euroatlantycko-LQWHJUDF\MQą EORNDGĊ 8NUDLQ\ RUD] EOLVNRZVFKRGQLą HVNDODFMĊ 6]HUV]H VSHNWUXP URV\MVNLFK G]LDáDĔ QLH Z\NOXF]D MHGQDN ZDULDQWX Z P\ĞO NWyUHJR ÄDGDSWDFMH´ LQQ\FK SDĔVWZ E\á\ SU]H] QLą MXĪ ZF]HĞQLHM ]DSURMHNWRZDQH  -DNR LQLFMDWRr i beneficjent PLĊG]\QDURGRZ\FK DGDSWDFML PRĪH MH SDUDGRNVDOQLH SRGV\FDü Z MHG\QLH VRELH ]QDQ\P NLHUXQNX%\üPRĪHZFHOXZ\JUDQLDZRMQ\LQIRUPDF\MQHMZNWyUHM1$72SU]HGVWDZLRQH zostanie jako ofensywny i rewizjonistyczny lub co gorsza, do potraktowania tego procesu, jako casus belli ZNDPSDQLLUHZDQĪX]DSLHUZV]ą]LPQąZRMQĊ2ELHNW\ZQąFKRüGODRJyáX VSRáHF]QRĞFLPLĊG]\QDURGRZHM- QLH]DXZDĪDOQąNZHVWLą- E\áRE\]DVLOHQLHV]HUHJyZ1$72 SDĔVWZDPL R SRWHQFMDOH PLOLWDUQR-geopolitycznym, bynajmniej na papierze, co ukazuje SRQLĪV]DWDEHOD54 -URGHP]GUXJLHMG]LHVLąWNLVRMXV]QLF]HMKLHUDUFKLL 3DĔVWZR ĞZLHFLH*OREDO)LUHSRZHU3RWHQFMDáPLOLWDUQ\QD Index 2016) 1$72SRZLĊNV]RQH o)LQODQGLĊL6]ZHFMĊ USA 1 1 Francja 5 2 Wielka Brytania 6 3 Turcja 8 4 Niemcy _{9 5} :áRFK\ _{10 6} Polska _{18 7} Kanada _{22 8} Hiszpania _{27 9} Grecja _{28 10} Szwecja _{29 11} Czechy _{32 12} Norwegia _{38 13} 54

Holandia _{39 14} Rumunia _{43 15} Dania _{50 16} Finlandia _{55 17} :ĊJU\ _{62 18} Portugalia _{63 19} Belgia _{65 20} %XáJDULD 67 21 Chorwacja _{68 22} 6áRZDFMD _{74 23} Albania _{90 24} Litwa _{97 25} àRWZD _{103 26} Estonia _{109 27} 6áRZLHQLD _{111 28} Islandia 3DĔVWZRQLHXZ]JOĊGQLRQH w rankingu 29 Luksemburg 3DĔVWZRQLHXZ]JOĊGQLRQH w rankingu 30

Tabela 1. 1$72EH]L]SDĔVWZDPLQRUG\FNLPL- kryterium hierarchii militarnej. ħUyGáR2SUDFRZDQLHZáDVQHQDSRVWDZLH:Global Fire Power Index 2016,

http://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp, (12.03.2017).

=D WR QD SHZQR MDNRĞFLRZD ]PLDQD VWDWXVX JHRVWUDWHJLF]QHJR Z\QLNDMąFD z rozpostarcia kolHNW\ZQHM REURQ\ QDG SDĔVWZDPL QRUG\FNLPL E\áDE\ RGQRWRZDQD SU]H] 6]WDE\ 1$72 L 5RVML =PLHQLDáRE\ WR GLDPHWUDOQLH ]GROQRĞFL SRWHQFMDOQHJR ZSá\ZDQLD QD GDZQąVWUHIĊZSá\ZyZSU]H].UHPO1LZHOXMąFSRWHQFMDOQH]GROQRĞFLRIHQV\ZQHZSHZQ\P VHQVLH FHPHQWXMąF VWDWXV TXR NWyU\ GRGDWNRZR XWUZDOD URV\MVND VWUDWHJLD DQW\GRVWĊSRZD 0RFQRVNRPSOLNRZDáDE\WDNĪH5RVMLURVQąF\SU\PDWZÄ'DOHNLHM3yáQRF\´55

.

6ZRLVW\P ZUyĪHQLHP ] NDUW SR]RVWDMą URV\MVNLH UHSHUNXVMH Z V\WXDFML RVLąJQLĊFLD ZHZQĊWU]QHJR NRQVHQVXVX VSRáHF]QR-politycznego i zaproszenia Szwecji oraz Finlandii do UDW\ILNDFML 7UDNWDWX VRMXV]QLF]HJR Z %UXNVHOL : REHFQHM V\WXDFML MHVW WR PRĪOLZRĞü NWyUD SUDZGRSRGREQLH ]DLVWQLHü PRĪH MHG\QLH Z SHZQ\P VHQVLH DG KRF : V\WXDFML FDáNRZLFLH QLHNDONXOXMąFHM VLĊ 5RVML HNVSDQVML L SRZLĊNV]DQLD VZRMHJR WHU\WRULXP NRV]WHP SDĔVWZ QRUG\FNLFK 6ZRMą GURJą Z G]LVLHMV]\P ĞZLHFLH QLH FKRG]L MXĪ R SRGEyM V]F]HJyOQLH

55

B. Wszeborowski, Szwecja i Finlandia w NATO?, http://www.stosunkimiedzynarodowe.pl/szwecja-i-finlandia-w-nato, (18.03.2017).

Z SU]\SDGNX WDN UR]OHJáHJR JHRJUDILF]QLH SDĔVWZD MDN 5RVMD D R SDUDOLĪRZDQLH LQLFMDW\Z SURLQWHJUDF\MQ\FKSRZLĊNV]DMąF\FK]DVLĊJ=DFKRGXFRPDPLHMVFHFKRFLDĪE\QD8NUDLQLH

1LHSU]HVąG]RQ\ MHVW UyZQLHĪ DVSHNW GRĞü U]DGNR SRUXV]DQ\ Z QDUUDFML GRW\F]ąFHM ZVWąSLHQLD GXHWX QRUG\FNLHJR GR 1$72 MDNLP MHVW DSUREDWD REHFQ\FK F]áRQNyZ 1$72 0RĪQD RGQLHĞü ZUDĪHQLH ĪH Z 6RMXV]X PRĪH QLH E\ü Z\VWDUF]DMąFHM GHWHUPLQDFML E\ UR]V]HU]DüJUDQLFHWHU\WRULyZVSRUQ\FKDW\PEDUG]LHMLFKSRWHQFMDOQHMREURQ\56

.

(SLORJQRUG\FNLHMEH]DOLDQVRZRĞFLPRĪHWUZDü]DWHPZQLHVNRĔF]RQRĞüDQDSHZQRGR czasu ustabilizowania sytuacji, ostudzenia „neomocarstwowych odruchów” wschodniego VąVLDGD)DNW\F]QDQHXWUDOQRĞü1RUG\NyZMXĪGDZQRE\áDDPRUILF]QD2EHFQLHZáDĞFLZLHMHVW wspomnieniem575]ąG\Z+HOVLQNDFKL6]WRNKROPLHEĊGąMHGQDNXGHU]DüZMHMQXW\ZV]DN FR SRND]DáD KLVWRULD QHXWUDOQRĞFL W\FK SDĔVWZ VSHF\ILNą QHXWUDOQRĞFL MHVW VSUDZQRĞü ZH ZáDGDQLXSR]RUDPLPRGXORZDQDJUDDOLDQVRZąNDUWąSU]HWDUJRZąNWyU\V\PEROL]XMHEąGĨFR EąGĨEOHIG\VNXUVXÄZVSyáSUDFDF]\F]áRQNRVWZR"´58_{Z\SHáQLDMąF\QDUD]LHVZRMąUROĊ&KRü}

LWDIRUPXáDPRĪHRND]DüVLĊNLHG\ĞQLHVNXWHF]QD

B

W

Antonowicz Lech. 2011. 3RGUĊF]QLN SUDZD PLĊG]\QDURGRZHJR :DUV]DZD: Wydawnictwo Prawnicze "LexisNexis".

Buzan Barry, Little Richard. 2011. 6\VWHP\PLĊG]\QDURGRZHZKLVWRULLĞZLDWD:DUV]DZD: Wydawnictwo Naukowe PWN.

%LHOHĔ 6WDQLVáDZ  „PROLW\NL EH]SLHF]HĔVWZD SDĔVWZ”. Teka Komisji Politologii i6WRVXQNyZ 0LĊG]\QDURGRZ\FK V/2010 : 65-93. http://www.pan-ol.lublin.pl/ wydawnictwa/TPol5/Bielen.pdf.

Bukowiecka Halina. 2012. Polityka Federacji Rosyjskiej w regionLH 0RU]D %DáW\FNLHJR 7RUXĔ:\GDZQLFWZR$GDP0DUV]DáHN.

'RĞSLDá-Borysiak Katarzyna. 2007. Polityka Szwecji i Finlandii w regionie Morza %DáW\FNLHJRàyGĨ-7RUXĔ:\GDZQLFWZR$GDP0DUV]DáHN.

'\EF]\ĔVNL $QGU]HM  6RMXV]H PLĊG]\QDURGRZH Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

&DáD-Wankiewicz Ewelina. 3RGJyU]DĔVND 5enata. Wacinkiewicz Daniel (red.) 2011. Encyklopedia ]DJDGQLHĔPLĊG]\QDURGRZ\FK:DUV]DZDWydawnictwo C. H. Beck. *DáJDQHN $ndrzej. 2009. Historia teoULL VWRVXQNyZ PLĊG]\QDURGRZ\Fh. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN.

56

Vide C. Bergqvist, Determined by history: why Sweden and Finland will not be more than NATO partners,

http://warontherocks.com/2016/07/determined-by-history-why-sweden-and-finland-will-not-be-more-than-nato-partners/, (12.03.2017).

57

Vide T. Walat, 1HXWUDOQRĞü  &]\ 6]ZHFMD MHVW U]HF]\ZLĞFLH QHXWUDOQD", http://www.polityka.pl/

tygodnikpolityka/swiat/1566847,1,czy-szwecja-jest-rzeczywiscie-neutralna.read , (29.03.2017).

58_{-*RWNRZVND36]\PDĔVNL:VSyáSUDFDF]\F]áRQNRVWZR"6]ZHFMDL)LQODQGLDZREHF1$72, „Prace OSW”} 2017 (62), https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/prace-osw/2017-03-03/wspolpraca-czy-czlonkostwo-szwecja-i-finlandia-wobec-nato, (20.03.2017).

*UXV]F]\ĔVNL .U]\V]WRI -HU]\ 6]\MNR &H]DU\ 7RPDV]  3UDZR PLĊG]\QDURGRZH publiczne. Vademecum studenta. Skrypt akademicki. How to beat the exam stress?, Warszawa: Wydawnictwo AON.

Kowalicka Marta. 2004. „Polityka QHXWUDOQRĞFL ZVSyáF]HĞQLH´ International Journal of Management and Economics 15/2004 : 174-178file:///C:/Users/Marta/Downloads/ Zeszyty_Naukowe_SGH-2004-9-15-174-188.pdf.

.XĨPLDN 0arta. 2013. 5ROD XQLMQ\FK SDĔVWZ QHXWUDOQ\FK Z NV]WDáWRZDQLX EH]SLHF]HĔVWZa w(XURSLHà\VRPLFH-7RUXĔ: Dom Wydawniczy DUET.

Kubaczyk Tadeusz. ĩ\áD0arek UHGàDGPLĊG]\QDURGRZ\Z;;,ZLHNX:DUV]DZD Akademia Obrony Narodowej.

àD]RZVNL $dam. Zawidzka-àRMHN $QQD  3UDZR PLĊG]\QDURGRZH SXEOLF]QH Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.

Menkes Jerzy. &DáD-Wacinkiewicz Ewelina. 2015. 3DĔVWZR L WHU\torium w prawie PLĊG]\QDURGRZ\P Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.

3RSáDZVNL 'ariusz. 2013. 0LĊG]\ EH]VWURQQRĞFLą D VROLGDUQRĞFLą 3ROLW\ND EH]SLHF]HĔVWZD HXURSHMVNLFK SDĔVWZ QHXWUDOQ\ch i bezaliansowych po zimnej wojnie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Schola.

Rojek Wojciech. 2010. Historia nowoczesnych stosuQNyZ PLĊG]\QDURGRZ\FK :DUV]DZD Wydawnictwo Naukowe PWN.

Shaw MDOFROP 1  3UDZR PLĊG]\QDURGRZH WáXP *RMáR -XOLXV] - 6DZLFki Stefan, Warszawa: :\GDZQLFWZR.VLąĪNDL:LHG]D.

Szubrycht Tomasz. 2010. BDáW\FNLHZ\PLDU\EH]SLHF]HĔVWZD Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej.

ĝPLJHUVND-Belczak Iwona. 2014. InstytucjonalizacMD VWRVXQNyZ PLĊG]\QDURGRZ\FK w reJLRQLH0RU]D%DáW\FNLHJR7RUXĔWydawnictwo MADO.

Oleksiewicz Izabela (red.). 2016. :\PLDU EH]SLHF]HĔVWZD SDĔVWZD Z G]LVLHMV]\P ĞZLHFLH Warszawa: Rambler Press.

/HV]F]\ĔVNL 3DZHá $ &KDEDVLĔVNa Anna. 2016. =  ]DJDGQLHĔ EH]SLHF]HĔVWZa Polski iZVSyáF]HVQHJRĞZLDWD Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Naukowe Akademii im. -DNXED]3DUDG\ĪD.

ħ

 QDMZDĪQLHMV]\FK GHF\]ML V]F]\WX 1$72 Z :DUV]DZLH  : http://www.tvn24.pl/ wiadomosci-ze-swiata,2/szczyt-nato-w-warszawie-13-decyzji-sojuszu,659813.html. Advisory Council on International Affairs. 2014. The future of the Arctic region. Cooperation

or confrontation? ( No. 90/2014), https://aiv-advies.nl/download/1025edd3-bb95-4885-bdd0-5c77daa1cd8f.pdf.

%HGQDU]DN7RPDV]-DSRQLDVWDZLDQDRGZDĪQLHMV]ąSROLW\NĊEH]SLHF]HĔVWZD$OHWR QLH NRQLHF MDSRĔVNLHJR SDF\IL]PX :  KWWSZLDGRPRVFLZSSONDWWLWOH-DSRQLD- stawia-na-odwazniejsza-polityke-bezpieczenstwa-Ale-to-nie-koniec-japonskiego-pacyfizmu,wid,17201191,wiadomosc.html?ticaid=118314.

Bednarzak Tomasz. 2016. FiQODQGLD RGFKRG]L RG PLOLWDUQHM QHXWUDOQRĞFL = REDZ\ SU]HG 5RVMą ]DFLHĞQLD ZLĊ]\ REURQQH ] UHV]Wą =DFKRGX :  KWWSZLDGRPRVFLZSSO

kat,1356,title,Finlandia-odchodzi-od-militarnej-neutralnosci-Z-obawy-przed-Rosja-

zaciesnia-wiezy-obronne-z-reszta-Zachodu,wid,18488467,wiadomosc.html?ticaid=11823d.

Bergqvist Carl. 2016. Determined by history: why Sweden and Finland will not be more than NATO partners W http://warontherocks.com/2016/07/determined-by-history-why-sweden-and-finland-will-not-be-more-than-nato-partners/.

Chandler A., Why Sweden brought back the draft?, https://www.theatlantic.com/ international/archive/2017/03/sweden-conscription/518571/.

Coffey Luke, Kochis Daniel. 2016. The role of Sweden and Finland in natos defense of the Baltic States W http://www.heritage.org/research/reports/2016/04/the-role-of-sweden-and-finland-in-natos-defense-of-the-baltic-states.

ûZLHN-.DUSRZLF] -DURVáDZ 6HFULHUX 6WDQLVODY UHG  6DQNFMH L 5RVMD :DUV]DZD 3ROVNL,QVW\WXW6SUDZ0LĊG]\QDURGRZ\FKKWWSVZZZSLVPSOILOHV"LGBSOLN  'HNODUDFMD NRĔFRZD V]F]\WX 1$72 Z :DUV]DZLH 1LHRILFMDOQH WáXPDF]HQLH 0LQLVWHUVWZD

Spraw =DJUDQLF]Q\FK  Ä%H]SLHF]HĔVWZR 1DURGRZH´ ,-IV/2016) W https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/03/37-40_KBN_Deklaracja_szczytu.pdf.

Eellend Johan. 2016. Friends, but not allies. Finland, Sweden and NATO in the Baltic Sea W http://www.fpri.org/article/2016/06/friends-not-allies-finland-sweden-nato-baltic-sea/. Global Fire Power Index 2016 W http://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp. *RWNRZVND -XVW\QD 6]\PDĔVNL 3LRWU  3URDPHU\NDĔVND EH]DOLDQVRZRĞü 6]ZHFMD

i)LQODQGLD UR]V]HU]DMą ZVSyáSUDFĊ ZRMVNRZą ] 86$ :DUV]DZD 2ĞURGHN 6WXGLyZ Wschodnich. W https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2016-04-01/proamerykanska-bezaliansowosc-szwecja-i-finlandia-rozszerzaja.

*RWNRZVND -XVW\QD  6]\PDĔVNL 3LRWU  :VSyáSUDFD F]\ F]áRQNRVWZR" 6]Zecja i Finlandia wobec NATO. „Prace OSW” (62/2017) W https://www.osw.waw.pl/ pl/publikacje/prace-osw/2017-03-03/wspolpraca-czy-czlonkostwo-szwecja-i-finlandia-wobec-nato.

Gotkowska Justyna. 2013. Szwedzki szpagat. Polityka obronna Szwecji a region Morza BaáW\FNLHJR  :DUV]DZD 2ĞURGHN 6WXGLyZ :VFKRGQLFK W https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/pw-33_pl_net.pdf.

.RZDOLFND 0DUWD  ³3ROLW\ND QHXWUDOQRĞFL ZVSyáF]HĞQLH´ International Journal of Management and Economics” (15/2004): 174-178, http://yadda.icm.edu.pl/bazhum/

element/bwmeta1.element.dl-catalog-32aec287-2bf4-415c-8663-e8091aa42161/c/Zeszyty_Naukowe_SGH-2004-9-15-174-188.pdf.

0DFLąĪHN3LRWUQDMZDĪQLHMV]\FKGHF\]MLSRGMĊW\FKQDV]F]\FLH1$72Z:DUV]DZLH W http://www.defence24.pl/405893,10-najwazniejszych-decyzji-podjetych-na-szczycie-nato-w-warszawie (25.03.2017).

Niewdana Dariusz. 2016. Szwecja zmierz ku NATO? W http://obronnosc.pl/2016/ 06/06/szwecja-zmierza-ku-nato/.

O’Dwyer Gordon. 2016. Russia issues fresh threats againts unaligned Nordic States W http://www.defensenews.com/story/defense/international/2016/05/05/russia-issues-fresh-threats-against-unaligned-nordic-states/83959852/. 3DORZVNL-DNXE5RVMDFKFHXWU]\PDü6]ZHFMĊSR]D1$723RVXQLHVLĊGRPLOLWDUQHM agresji W http://www.defence24.pl/525010,rosja-chce-utrzymac-szwecje-poza-nato-posunie-sie-do-militarnej-agresji. 3RSáDZVNL.D]LPLHU]:\ZLDG].ULVWL5DLN)LQODQGLDEXGXMHVZyMSRWHQFMDáREURQQ\ bez robienia szumu W http://przegladbaltycki.pl/3648,raik-finlandia-buduje-swoj-potencjal-obronny-bez-robienia-szumu.html.

Pyykönen Juha. 2016. Nordic Partners of NATO: How similar are Finland and Sweden within NATO cooperation? Helsinki: Finnish Institute of International Affairs, http://www.fiia.fi/en/publication/616/nordic_partners_of_nato/ (08.03.2017).

Relations with Finland. 2017. W http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49594.htm. Relations with Sweden. 2017. W http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_52535.htm. Savel Maria. 2016. Finland and Sweden walk a fine line between NATO and Russia

W https://rusi.org/publication/newsbrief/finland-and-sweden-walk-fine-line-between-nato-and-russia.

Schindler R. John.. 2016. Kremlin provocation and war games risk real war W http://observer.com/2016/05/kremlin-provocations-and-war-games-risk-real-war/. 6REF]\N.DPLOÄ3ROLW\NDEH]SLHF]HĔVWZD6]ZHFML- QHXWUDOQRĞüLEH]DOLDQVRZRĞüRUD]

ich perspektywy w obliczu konfliktu rosyjsko-XNUDLĔVNLHJR´ %H]SLHF]HĔVWZR Narodowe (4/2015): 41-62 W https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/03/36_KBN_SOB CZYK.pdf.

Steffen Sarah, Metzner D. Iwona. 6]ZHFMDL)LQODQGLDZ1$72":V]\VWNR]DOHĪ\RG Putina, http://www.dw.com/pl/szwecja-i-finlandia-w-nato-wszystko-zale%C5%BCy-od-putina/a-17522534.

6]ZHG]L V]\NXMą VLĊ GR ZRMQ\ ] 5RVMą :áDG]H Z\GDá\ LQVWUXNFMH  https://www.wprost.pl/swiat/10035141/Szwedzi-szykuja-sie-do-wojny-z-Rosja-Wladze-wydaly-instrukcje.html.

6]\PDĔVNL 3LRWU  %OLĪV]D ZVSyáSUDFD REURQQD )LQODQGLL L 86$ Z FLHQLX 68-27 W https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2016-10-12/blizsza-wspolpraca-obronna-finlandii-i-usa-w-cieniu-su-27.

:DODW 7RPDV]  *RáąEHN ZRMQ\ 3RNRMRZD 6]ZHFMD VSU]HGDMH QDMZLĊFHM EURQL W

http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1525889,1,pokojowa-szwecja-sprzedaje-najwiecej-broni.read.

:DODW 7RPDV]  1HXWUDOQRĞü  &]\ 6]ZHFMD MHVW U]HF]\ZLĞFLH QHXWUDOQD" W

http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1566847,1,czy-szwecja-jest-rzeczywiscie-neutralna.read.

Wszeborowski Bartosz. 2011. Szwecja i Finlandia w NATO? W http://www.stosunki miedzynarodowe.pl/szwecja-i-finlandia-w-nato.

=XFKRZLF].DWDU]\QD&HQDQHXWUDOQRĞFLF]\OLMDN6NDQG\QDZLDV]\NXMHVLĊGRZRMQ\ W http://natemat.pl/141621,cena-neutralnosci-czyli-jak-skandynawia-szykuje-sie-do-wojny.