Bajki Antoniego Goreckiego

BAJKI

A N T O N IE G O G Ó R E C K IE G O .

W k ró tce ta m p ó jd ę , g d z ie p o sz li r o d z ic e , L.ecz w a m zostaw ię, ż y c ia ta je m n ic ę ,

strza ł p ęk z m o je g o d o b ę d ź c ie k o łc za n a , i p r z e ła m c ie j e n a p ó ł, d z ia tw o m a k o ch a n a . » y p e łn ić ojca rozkaz w je d n e j s p ie s z ę c h w ili, rw a ł m ło d s z y i śr e d n i, le» z p różno s ię s ili, dali n a jsta r sz e m u i te n n ic n ie z d o ła , b y je m u p o d a li, sta r z e c na n ic h w o ła . o o ni n ie m o g li zr o b ić s ił ę ż a d n ę

‘ w y jm u ją c po je d n e j w s z y s tk ie z ła m a ł sn a d n o , z e e z e do z d z iw io n y c h : « N ie c h b ę d z ie n a u k ę, L’o ka żd y n ie p r zy ja c ie l p o d e jd z ie na s sz tu k ę. Lecz póki tak b ę d z iec ie z łę c z e n i ja k s tr z a ły , Na n ic s ię j e g o z ło ś c i n ie p r z y d a ły , O byż z a w s z e m e s ło w o p r z y to m n e w a m b y ło : Że je d n o ś ć m ię d z y b r a c ię j e s t p r a w d z iw ę s iłę . »

4 B A J K I

D J A B E Ł I Z B O Ż E . G d y A dam c o ś ta m d a w n o z g r z e s z y w s z y pod ob n o, Z s w ę p o ło w ic ę n a d o b n ę ,

M u sia ł b y ł z ra ju u ch o d zić,

B ó g któ ry u m ie s łu sz n o ś ć z lit o ś c ię p o g o d z ić , S tw o r z y ł z b o ż e i w s z ę d z ie po d ro d ze im rz u c ił. W id z ę c to d ja b e ł ba rd zo s ię z a s m u c ił. P r z e jr z a ł on b o w ie m m iło s ie r d z ie B o ż e , Że to z t e g o c h le b b y ć m o że , Że s ię z n a jd ę lu d z ie p o te m , K tó rzy g a r d z ę c d ja b ła z ło te m , Za n a r z ę d z ie u cisk u n ie d a d zę s ię u ż y ć , W o lę c o s u c h y m c h le b ie ś w ię te j p r a w d z ie s łu ż y ć . A w ię c p o s z e d ł d r o g ę s k r y tę , 1 t o c z ę c w o jn ę z m iło ś c iw y m B o g ie m , W s z y s t k ę p s z e n ic ę , ję c z m ie ń , o w ie s , ż y to , Z a g r z e b a ł p iln ie do z ie m i s w y m r o g ie m . M n iem a ł, że w ie c z n ie p o z b a w ił na s c h le b a , A le w ła ś n ie to z r o b ił co b y ło p o trzeb a . Z p o d z iw e m j e g o ziarn o z z ie m i w s c h o d z i, I po d z iś d z ień c h leb s ię ro d zi.

O ! w y co w w ię z a c h tr z y m a ję c n a r o d y , P r z y ja c ió ł p r a w d y , ś w ia tła i s w o b o d y , G rz e b ie cie z k a to w s k ie m i p o m o c n ik i s w e m i, A lbo w w n ętr z n o śc ia c h z a m y k a cie z ie m i, Z n isz c zy ć dar B o ż y , w s z a k o to w a m ch o d zi, A le s ię na n ic z to ś ć w a s z a n ie p r z y d a ; W k r ó tc e o b fity p lo n w o ln o ś ć w y d a ,

I w ła ś n ie z ty ch m ęc z e ń s k ic h zia rn ek s ię u ro d zi. L O N T I H A R M A T A . « D r ż ę w r o g i, g d y j a z a g r z m ię . » m ó w iła arm a ta , . J a lo s b ite w r o z str z y g a m , z m ie u ia m p o sta ć ś w ia ta . » — « T o p r a w d a ,» lo n t je j r z ec z e , « na c ó ż m ó w ić w ie le ,

u J a na to w s z y s tk o p o z w a la m ; « T w ó j o g ie ń szy k i n ie p r zy ja c ió ł ś c ie le , « L ecz j a ten o g ie ń za p a la m . »

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O .

CZYŻE. Ż y r o w a ły raz c z y ż e w ś r ó d g ę s te j k r z e w in y , P a tr zę , aż w s z ę d z ie p e łn o ja r z ę b in y ; Z odk ry cia t e g o w e s e li s ię r z esz a . W tcm j e d e n n a g le w sid ła ch s ię z a w i e s z a ; T r z e p o c z e s k r z y d e łk a m i: « R a tu jc ie m i ż y c ic , « Z łę c zc ie s ię b ra cia r a z e m , to m n ie u w o ln ic ie ! » G dzie ta m , c z y ż e p r z e str a sz o n e , Co tch u s ię w r ó ż n ę r o z le c ia ły s tr o n ę . 1 ka żd y r z ek ł do s ie b ie , w p a d łs z y j u ż w z a c is z ę : « C h w a ła B o g u , n ie ja w is z ę . » P U D E L O ST R Z Y Ż O N Y . P a ry ż-, 1833 r. C o p o m y ś lę w n e t s p e łn ić , p a n o m r z e c z n ie n o w a . O str z y g ł raz j e d e n p u d la c h o ć pora z im o w a , K ręcił s ię n ie b o r a cz e k , ja k m ó g ł s ię o g r z e w a ł, L ecz w ię c ej tern s ię m a r t w ił, l e g o n ie s p o d z ie w a ł, Że ch a r c ik co b y ł p rzy n im k a ż d e g o w ie c zo r a , O p u ścił g o w n ie sz c z ę śc iu , ta k z n ik ł ja k k am fora. « O tóż to m i p r z y ja c ie l, ż a lił s ię p r z e d k o te m , « D z iw o ż e kto z o s ta n ie p u ste ln ik ie m p o te m . » -— « A có ż t y c h c e sz od n ie g o , r z ek ł k o tek w e s o ły . « T u lił s ię do tw e j w e łn y , z w a ż ż e ś tera z g o ły , « Proś B o g a ż e b y ś ty lk o w p ręd k iej o b r ó s ł d o b ie , « T a k ic h ja k on p r z y ja c ió ł n ie za b ra k n ie to b ie .

Z Ł O D Z IE J I M U SZ K A . P a r y ż , 21 K w ie tn ia 1833 r . Siadał z ło d zie j na o s ła , m u s z k a m u n ie d a je , « Bodaj c ię d ja h li w z ię li, z ło d zie j n a n ię ła je , « S z e lm a , w y p ę d z ę z u c h a , on a w o k o w p a d a . »

— « P r z e sta ń , p r z e sta ń , n ie p rzy k rz s ię , o s io ł je j p o w ia d a , « M a ła ś, n ic m u n ie z r o b is z , on n a in n ie p o je d z ie , « A ja k je s z c z e r o z g n ie w a s z , b ę d ę w w uęk szej b ie d z ie . » — « M ałaś.» M u szk a o d p o w ie , j e s t e m p r z e cie ż w w o jn ie , « C zem u ż t y taki w ie lk i, a s to is z s p o k o jn ie ! »

fi

11 M a ja, 1333 r . P a r y ż . J a k to m ó w ię, że z g ó r ę n ie z e jd z ie s ię g ó r a , A m u ch a raz sp o tk a ła z n a jo m e g o sz czu ra . I g d z ie ż ? w s ę d o w y m g m a ch u na w o je n n e s p r a w y , S ie d z ia ł s o b ie d o p a d łs z y do s ę d z io w sk ie j ła w y ,

« C óż to w a ć p a n tu r o b isz ? r z ec z e je m u m u ch a , — « T o n ie w ie s z , u n a s b y ła w ie lk a z a w ie ru ch a , « ę h c ie liś m y k o ta p o b ić , i p e w n o b y z b ili, « Lecz d ru d zy u P r u sa k ó w o r ę ż s w o j z ło ż y li,

« T ak ja teraz ic h s ę d z ę . » — « A tw ó jż e ż m ie c z p a n ie ? > — m A i ja m ój ta m ta k że d a łe m na s c h o w a n ie . » — « D a jż e ż p o k ó j, ś m ie c h zr o b isz z t a k ie g o w y r o k u ,

« D r u g ic h s ę d z is z , sa m n ie m a sz o r ę ża p rzy b oku . « W s z a k k ie d y kto c h c ia ł z g in ę ć , to z a w s z e m ia ł p orę, « C zy to g w a łt e m p rzed k o tem schow ra n o c ię w norę? »

W I L K I J A S T R Z Ą B . C h w a lił raz s ie b ie ja str z ą b : « M ój B o ż e k o ch a n y « J a k ie to z e m n ie s tw o r z e n ie p o c z c iw e, « N ie j e s t e m j a ty m w ilk ie m co d u si b a ra n y , « D la m n ie w s z y s t k ie o w ie c z k i c h o d z iły b y ż y w e . » W tern w ilk m u rzec z e : « P r z y ja c ie lu m iły , « D u sić o w ie c zk i n ie tw o je to s iły ; a L e c z k ie d y ta k ie ś w ię te s ą j a str z ę b ie , « P o w ie d z ż e p r z e c ie k tó ż d u s i g o łę b ie ? » O krutn e p a n y l d la w a s b a jk a ta p is a n a , C od zień k r z y c z y c ie n a ty ra n ó w s r o g ic h ;

S

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O .

« P r z e ciw k o d e s z c z o m u z b r o ił s ię w d r o g ę . « B o n ie p r z e w id z ia ł ż e j a tu b y ć m o g ę , « O ! p o czek a j m ó j m o s p a n ie ! « W g u z ik a c h t w e za u fa n ie , « A le z o b a c z y sz z e m n ę ż a r tó w n ie m a , « Żaden g u z ik n ie d o tr zy m a . » S ły s z ę c to s ło ń c e o z w ie s ię w te j c h w ili :

« N o kto g o z m u si do p ła s z c z a zr zu ce n ia , « T y , c z y j a , w z a k ła d ! » T u s ię z a ło ż y li, S ło ń c e sk r y ło s w e p r o m ie n ia .

N a sz pan w ic h e r ja k to u m i, J a k z a h u c z y , ja k z a s z u m i,

S k r z y p ię w ie ż e , d a c h ó w ek t y s ię c a m i la ta , G o n ię s ię floty p o m o rsk im o d m ę c i e ; M n iem a li w s z y s c y ż e jaiż k o n ie c ś w ia ta , A to szło ty lk o o p ła szc z y k a z d ję c ie .

A le n a p r ó ż n o p a n w ic h e r s ię w z d y m a , G zem m o cn ie j z d z ie r a , ty m ten m o cn ie j tr z y m a . I g d y n a p r ó ż n o w y w a r ł c a łę s iłę ,

Z a b ły s n ę ło s ło ń c e m iłe . S k o ła ta n e g o w ę d r o w n ik a , Ł a g o d n e m c ie p łe m p r z e n ik a , G rzeje i g r z e je , p o g o d a n a n ie b ie , P o m y ś la ł w ę d r o w n ik s o b ie :

N a cóż m n ie p ła szc z ten p o tr ze b n y w tej d o b ie I z d ję ł g o z s ie b ie .

T a k im to ś w ia t ten u tw o r z o n y k s z ta łte m . W ię c e j m o żn a d o k a z a ć d o b r o c ię n iż g w a ł t e m !

ZA JĄ C I K U R O P A T W A . G d zie s ię łę c z k a z ie le n i, g d z ie g a ic z e k m iły , I g d z ie try sk a ł zdrój o b fic ie , K u ropatw a i z a ję ć w je d n e m m ie j s c u ż y ły , W io d ę c sp o k o jn e s w e ż y c ie . A w ty m r a z em n ie sp o d z ia n ie , S ły c h a ć w la sa c h h uk s tr a s z liw y , R u m a k ó w r ż e n ie , o g a r ó w g r a n ie , 1 d ź w ię k trę b y p r z e r a ź liw y . Z ryw a s ię z a ję ć i le c i p r z e z b ło n ia S kryć się w z n a n e m u u s tr o n ia .

8 B A J K I W t e m g o do k o ła o b s k o c z y ły c h a r ty , 1 j u ż r o zd a rty . K u ro p a tw a s ię ś m ie je : « T y c o ś b y ł tak r ą c zy , « C z e g ó ż b ie g ten z k tó r e g o ś t y le sz u k a ł c h lu b y , « N ie ra to w a ł c ię od z g u b y . » L e c z z a le d w o m ó w ić ko ń czy , I ją o ta cz a p s ó w z g r a ja , O na s ię w krzakach p r z y c za ja , 1 n a g le b y s tr y m w z n o s i s ię lo te m . W te m b ły s ło z o g n is te j b r o n i, W y p a d a nabój z ło sk o te m , J u ż po n ie j. Ż a rto w a ć z cu d z y c h n ie s z c z ę ś ć n ig d y s ię n ic g o d z i, B o k tóż to s w e m i z a rzą d za lo sa m i; D z iś co z a m ie r z y m w s z y s tk o s ię p o w o d z i, J u tr o b y ć m o ż e m n ie s z c z ę ś liw s i sa m i. M Y SZ Y N A R A D A . G d z io ś ta m w norach w śró d z a c is z y . W ie lk ą na ra d ę o d b y w a ły m y s z y , Ja k s ię u str z e d z k o ta , k tó r y P o stra c h e m b y ł o k o lic y , W s z y s t k ie m y s z y , w s z y s t k ie sz c z u r y , M u sia ły g ło d n e sie d z ie ć w s w e j c ie m n ic y . A n i w y jś ć na ś w ia t, w n e t ka żd a z ła p a n a , Co tu ro b ić I narady, r ó ż n e m ia n o m o w y , N a r e sz c ie jed n a m v s z z m ą d r o śc i zn a n a , T e m i o z w a ła s ię s ło w y :

•< N a jle p sz y s p o só b , b ra cia m o i m ili, « K iedy k o t d r z y m ie d o p a tr z y ć te j c h w ili, « I d zw o n ek do o g o n a p r z y w ią z a ć s z p a g a te m ; « T o ju ż s p o k o jn o ść c z y z im ą c z y la te m , « J a k s ię ty lk o kot r u s z y , z n a jd z ie m z a w s z e p orę, « U s ły s z a w s z y d z w o n ie n ie , w n e t sc h o w a ć s ię w n o rę . — » B ra w o , w y b o r n ie ! w s z y s t k ie z a k r z y ez a ły , « T o m ądra ra d a . » Ot i r z e c z s k o ń c z o n a ; W te m ty lk o z o s ta ł sęk c a ły , Kto te n p r z y w ią ż e d z w o n ek do o g o n a . J e d e n szczu r m ó w i ł : « c z y m n ie d ja b e ł k aże. « I«eść sa m e m u w ła p y k o ta . »

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O . D r o g i p o w ia d a : n O, ja s ię o d w a żę , « L ecz n ie p o tr a fię ; n ie m o ja r o b o ta . » T e n m ó w i s ia r ę m a tk ę , t e n m a d z ia tw ę m a łę , T a m te n p r a w i r zeczy in n e , S ło w e m ż e ka żd y w y n a la z ł p r z y c z y n ę . I na p ro jek cie w s z y s tk o się z o s ta ło . Z w y k le g d z ie dob ro p o w s z e c h n e na c e lu , W s z y s t k ie n a ra d y ta k ę id ę d r o g ę ; P r o jek t p o d a w a ć to z n a jd z ie s ię w ie lu , A w y k o n y w a ć to n ie m a n ik o g o . W I E P R Z , K OZA I O W IE C Z K A . J e c h a ł do m ia sta w ie p r z na je d n y m w o z ie , P r z y o w ie c z c e i p rzy k o z ie. N ie c ie k a w o ś ć g o wiodła", A n i d la m y ś li j e c h a ł r o z er w a n ia , A le ja k w ie m y rzecz z p e w n e g o ź r ó d ła , W ie z io n y b y ł do p r z e d a n ia . W ię c k r z y c za ł n a c z em ś w ia t sto i I ż e g n a ł w s z y s tk ic h po d rodze : « B ę d ż c ie ju ż z d r o w i, p r z y ja c ie le m oi, « O to m ię lo s d o tk n ę ł sr o d z e. » Od w ie c zo r a aż d o r a n k u , W s z y s t k o k rzy cza ł b e z p r z e sta n k u .

« A z m ilk n ij p r z e cie ch o ć raz ta m u lic h a , F u k n ę ł w o ź n ic a , z a g łu s z y s z w ten s p o só b ,

« W id z is z ja k k o za , ja k o w ie c z k a cich a , » C zem uż nie b ie rz e sz p rzy k ła d u z ty c h o só b , « C zeg o tak w r z e s z c z e ć , co ta m w tw o je j g ło w ic ? — « D o b rze iin m ilc z e ć , w ie p r z n a to o d p o w ie ,

« M o że ich w io z ę d la w e łn y , d la m le k a , « A m n ie to p e w n o nóż r z e ź n ic z y c z ek a , « J a taki t ł u s t y ! » — i da lej z n ó w p ła k a ć , « Ż e g n a m w a s la sy g a ik i i z d r o je , « J u ż j a n ie b ę d ę w ię c e j p r z y w a s sk a k a ć , « J u ż w a s n ie u jr zę w ię c ej o c z y m o je ! » Z o sta w m y ż j e g o n iech on s o b ie p ła c z e , L e c z co te j e m u p o m o g ę r o z p a c z e ; Co m a p r z y jść p r z y jd zie , a łz y i ję c z e n ia , N ie z m ie n ia ję p r zezn a czen ia .

10 i i A J KI

G O Ł ^ B I M R Ó W K A . N ik t na lito ś c i n ig d y n ie u tr a ci, B o k tó ż o w ła s n y c h m o ż e lo sa c h w ie d z ie ć , C za sem s ię c z łe k n a jm n ie jsz y w d z ię c z n o śc ią o d p ł a c i ; N a d o w ó d m u s z ę b a jk ę w a m p o w ie d z ie ć .

R a z s ię g o łą b e k p o ił nad str u m ie n ie m , P a tr z y , aż to n ie m ró w k a w śró d g łę b in y . L ito ść g o w z ię ła nad b ie d n e m s tw o r z e n ie m , R z u c ił je j d z io b k ie m d r z e w a o d ro b in y ! N a n ich s ię m ró w k a m im o w od y b ie g u W y r a to w a ła , d o b iła d o b r z e g u . W te m id z ie s tr z e le c i g o łę b ia z o c z y ł, P o m y ś la ł s o b ie : b ę d ę m ia ł w ie c z e r z ę ; P r z e z g ę s te krzaki po cichu p r z y k r o c zy ł. Z p ię k n e j dw u ru rk i ju ż g o na cel b ierze, J u ż m ia ł w y s t r z e lić , — n a sz a m ró w k a w n o g ę Ja k g o u k o ln ie , d a ł p u d ło h a n ie b n e , C a ły g o łą b p o le c ia ł w s w ą d r o g ę . C z a se m i m ró w k i s p r z y ja n ie p o tr ze b n e. B A J K A O F U R M A N A C H . 1828 r. L e ź ć k o m u z p r a w d ę w o c z y , b ro ń m n ie P a n ie B o ż e ! C z y j a s z a lo n y , w o lę bajki p r a w ić , Za b ajk ę n ik t s ię r o z g n ie w a ć n ie m o ż e . A ty m c z a s e m n ie w in n ie m o żn a s ię z a b a w ić . P e w n e m u p an u ja k s ię z w a ł n ie p o m n ę , A le m a h ra b stw a o g r o m n e ,

p ię k n e fo lw a rk i w e w s z y s tk o obG te, M a w ie lb łą d y , m a sta d a k o n i r o z m a ite , R a z m u z d ób r je d n y c h s łu d z y z a c z ę li d o n o sić , Że rodzaj p o lsk ic h k o n i n a nic s ta ł s ię w a r ty , W s z y s t k o c h c e ty lk o b ry k a ć i r o z n o sić ,

T a k i s ię z r o b ił u p a rty .

T r z e b a s y s te m s r o g o ś c i w p ro w a d z ić w r a jtsz u li, B o g o d a w n ie js i rządcę g ła sk a n ie m p o p s u l i ; P a n co b y ł bardzo w tej c h w ili z a ję ty , S ła ł na m orza s w e o k r ę ty .

G dy sa m w e w s z y s tk o w e jr z e ć c z a su n ie m a, K azał ta m k o m u ś r o z p a tr z y ć rz ec z c a ł ą ;

A N T O N I E G O G O f l E C K l E G O

A te n s o b ie m y ś lę c m a ło , P o tw ie r d z ił n o w e s y s te m a . T u s ię z a c z ę ły p ię k n e w id o w isk a , S m u tn e r u m a k ó w co d z ień s ły c h a ć r ż en ia , B ij ę , k a tu ję n ie w in n e s tw o r z e n ia , A ż k r e w z n ic h p r y sk a . A p a n u co d z ień r a p p o rt p o s y ła ję n o w y , Że n ic ze m k r n ę b r n o ść n ie p o h a m o w a n a , U s ta w ic z n e sc h a d z k i, z m o w y ,

N ie d a w n o c h c ia ły za b ić źr eb ię ta fu r m a n a . C h o d zę k o n isk a ch u d e g d y b y h a k i, O ni d o n o s z ę : w ie r z g a ję rum aki.

« O tóż to m ó w ię z d o b r o d z ie jstw t w y c h z y s k i. N ie b ierz ic h p ie rw e j m ię d z y tw e z a p r z ę g i,

« P óki ich w s z k o le n ie u je żd zim t ę g ie j ; « N a tw o je ż y c ie r o b ię n a w e t s p isk i, » P a n któ ry z n a n y z r o z sę d k u , z n a u k i, M iał w ię c ej c z a su w o ln e g o w tej d o b ie , S a m c z y ta ł ra p p o rt, i p o m y ś la ł s o b ie : C óż to m n ie o n i p r a w ię b a n ia lu k i! D a ł g o je d n e m u z d w o rz a n co m a olej w g ło w ie , T e n p r z e c z y ta w s z y ta k ż e u w a g ę s w ę p o w ie ; « "W iadomo p a n ie , p o lsk i ja k i rodzaj k o n i, « W ia tr y w y ś c ig a po b ło n i. « N ie d z isie jsz e m i ju ż s ę z n a n e la ty , « N ie p o tr ze b n a im ró zeczk a , « P o g ła s k a ć ty lk o tro sz e c z k a , « T o ju ż g o to w e le c ie ć na. h a r m a ty . » A w ię c p a n k a za ł ś le d z ić , o d k ry to rz ec z ła d n ę ; J a ś n ie w ie lm o ż n e furm a n y ,

Ż y j? s o b ie g d y b y p a n y , A z k ę d b io r ę , obrok kra d n ę. K a cz ę s ie b ie w in k ie m d r o g iem W ka rty g r a ję , s z u m ię , b uczę; A k on ik ó w nic n ie u c z ę , T y lk o ich b iję b a to g ie m . T e r a z z e stra ch u s ta r s z y furm an ch o r y , A n a tw a rza ch fo ry si w id a ć c o ś fra su n ek L e c z g o w y le c z ę tę r a zę d o k to r y . N ie c h a j zd a z o w s a r a c h u n e k .

B A J K I

W O Ł Y F O L W A R C Z N E . 1815 r. N a p is a n a to c z a s ie k o n g re su W ied eń skieg o . O p e w ie n fo lw a rk s p r a w a sz ła u try b u n a łu , T r o s z c z y ły się fo lw a rc z n e w o ły n ic p o m a łu , D o k o g o po d e k r e c ie też b ę d ę n a le ż e ć , [ p r o s iły b y w y ż e ł c h c ia ł na z w ia d y b ie ż e ć . « A w a m co z c ie k a w o ś c i, r z ek ł w y ż e ł, p r z y b ę d z ie , « C zy J a n c z y P io tr w a s w e ź m ie , z a w s z e ora ć b ę d z ie . » O W IE C Z K A I O B R A Z . W id z ę c o w ie c z k a obraz T e n ie r a s ła w n y , P a ster z g r a ją c na fle c ie trz o d z ie ta m p r z e w o d z i; R z e k ła w e s tc h n ą w s z y : « M u si to b y ć p a s te r z d a w n y ; a B o d z is ie js z y z b a te m c h o d z i. » SZ PA K I K R U K . 1S29 r. Czarny kruk ż e b y m y ś li u szp a k a w y b a d a ł, « W ilk to z ło d z ie j. » O sta tn im lż y ł w ilk a w y r a z e m , « N ie w ie m j a t e g o i> s z p a c z e k o d p o w ia d a ł, A w duchu m y ś la ł : « k r a d n ie c ie w y r a z em . »

Z E R A .

1818 r. B y ł przed z e ra m i j e d e n p o s ta w io n y , Z tę d s ię z r o b iły m iljo n y ;

L ecz d u m n e z e ra n ie m o g ły s ię z g o d z ić , B y m ia ł im je d e n p r z e w o d z ić .

« M y s ta n ie m y na c z e le , a lb o ż to n a s m a ło , » R z e k ły z era , s ta n ę ły , cóż s ię z n iem i s ta ło ? Co b y ły m ilio n a m i, d z iś s ę n ic ze m zera . S z a n u jc ie ż k ie d y m a c ie lu d y b o h a te r a .

K O T I S Z C Z U R Y . P a r y ż , 1832. B ę d z ie lat tem u d w a t y s i ę c e b lis k o ,

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O . I'J

D u s ił on w s z y s t k ie i m y s z y i sz cz u r y , M ó w ią c ; źe z B ożej ła sk i m a p a zu ry , Iż żadnej m y sz c e p isn ą ć s ię n ie g o d z i, B o w s z e lk a w ła d z a od n ie b a p o ch o d zi. G dzie m o c ta m s łu s z n o ś ć — c o tu o d p o w ie d z ie ć ? M u sia ły w s z y s t k ie m y sz k i c ic h o s ie d z ie ć . T y m c z a se m ta k i w y p a d e k s ię z d a rza , K ot co g r a ł w s z ę d z ie r o lę g o sp o d a r z a , W je d n e j sp iżarn i zjad ł g a łk ę n ie str a w n ą ,

2

I b y ło b y po k o c ie , 'gdyby tak sz ło d a l e j ; L ecz sta r z y radę z w o ła li :

T a w y s łu c h a w s z y d łu g ą s w y c h m ó w c ó w narracją, U r a d z iła b y w p rz ó d y w y s ła ć d e le g a c ją .

T y m c z a se m k o tek o z d r o w ia ł; n im w r ó c ili z d ro g i W s ta ł na w s z y s tk ie c z te r y n o g i.

I p o w ia d a : « W y s z e lm y , a w y b u n to w n ic y , « Zaraz j a p rzyjd ę do w a sz e j s to lic y ;

k W y ż to m n ie c h c e c ie k r ę p o w a ć u s ta w y ? 0 Z n acie ż e j e s t e m w a s z m o n a r ch a p r a w y ! » 1 z a c zy n a ich d u sić . — B r o n ią s ię ja k m o g ą ,

2

« N ie c h w s z y s tk ic h d ja b li w e z m ą , by n a m d o b rze b y ło . » 1 p a tr ze li sp o k o jn ie na c z e le s w y c h s z y k ó w ,

Jak k o t karał b u n to w n ik ó w .

L ecz tera z w ie lk a tr w o g a p a d ła m ię d z y n ie m i, N ie w ie d z ą c z y ż y ć na ś w ie c ie , c z y sc h o w a ć s ię w z ie ln i. S ły s z ą że k o t s ię do n ich w y b ie r a w g o ś c in ę ,

S z lą k u r y e r ó w p y ta ją c j e g o o p r z y c z y n ę ;

14 B A J K I

O n m ó w i : że to o w s z e m w in n o ich w e s e lić , Id zie s e r h o le n d e r sk i p o m ię d z y nich d z ielić. O SIO Ł I P T A S Z K I.

« W ie r z c ie , ja m w a s z p r z y ja c ie l, ż y r u jc ie tu s o b ie , » R z e k ł o s io ł p ta sz k o m , « n ie ch z w a s ż a d en n ie o d le ci. » T e j e m u na to : « D z ię k u jem w a s z e c i,

« L e c z k(o ta m id zie z e strzelb ę, p rzy t o b i e ? . . . « ¿ n a m y g o z a b ił on z na s n ie j e d n e g o . » I u c ie k ły c o tc h u z p o la t e g o . T a k s ię to s z e r z y ć w ia r ę n ie p o w o d z i T e m u co ra zem z e z b ó jc a m i ch o d zi. Z tęd to n iek tó ry m rz ec z do ro z w a ż a n ia , B y n ie b y ć ja k m u ł, o s io ł, co n ie m a p o zn a n ia . SK Ą P IE C . P r o s ił n ęd z a r z u sk ę p c a : « D a j c o , u m r ę z g ło d u I » N ic n ic d a ł, że s ię p rzyk rzy z ta k ie g o p o w o d u . In n y bied ak m ilc z ę c y s ta l na str o n ie d r o g i, I tem u n ie d a ł : « M ilc z y , r z ek ł, to nie u b o g i. »

O W C A I W IL K I

« B o ty łę c z s ię , bo z n a m i b ę d ż is t o t ę j e d n ę l » M ó w iły w ilk i s z a rp ię c o w c ę b ie d n ę .

« N o ju ż s ię łę c z ę , k ie d y w y tak ch c e cie . « L ecz p o c z e k a jc ie , za có ż w y m n ie je c ie ? — « B o g d y c ię z je m y , to ty b ę d z iesz w n a s ; « C zas b y ty je d n o ś ć z r o zu m ia ła , c z a s ! » I sz a rp ię o w c ę — p r o sz ę ż tu k r y ty k a D o w ie ś ć ż e w ilk ó w n ie dob ra lo g ik a . D W A C IE P Ł O M IE R Z E . C ie p ło m ie rz c o s ta ł w iz b ie m ó w ił d o d r u g ie g o .

K tóry w m ró z b y t za o k n e m : << K u rczysz s ię k o le g o ! « C zy n ie z im n o ta m c z a s e m ? » T e n r z ek ł jem u : « B r a c ie, « N ie d rw ij ty z cud zej b ie d y b o m o że p r z y jść na c ię . « J e s t p an c o n am i rzęd zi ; z e c h c e w tejż e p o rze, « J a będ ę w c ie p le j iz b ie , t y b ę d z ie s z na d w o r z e , a

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O .

K W IA T I O B Ł O K . W str a sz n e sło ń c a u p a ły k w ia t o b ło k u p r o sił, Ż eb y lito ś ć m ia ł nad n im , b y g o d e sz cz e m z r o sił. O błok m ó w ił : « R o z w a ż ę » n a p ó źn iej o d k ła d a ł; N ie raz ju ż s ię sc h m u r z y ło jed n a k d e sz c z n ie p a d a ł. T y m c z a se m k w ia t u s e c h ł, w s z y s t k ie s tr a c ił s o k i ; W te n c z a s o b łok na n ie g o lu n ą ł w ó d p o toki. D la k w ia tk a co j u ż z w ię d n ą ł n a c ó ż d e sz c z p rzy d a s ię , Co p o m o g ą z m a r łe m u łz y la n e po c z a sie .

D W I E ^KSIĘGI. R a z je d n e j d u sz y a n io ł d a ł z a jr z e ć w te k s ię g i G dzie B ó g i s z a ta n sw-oje z lic z a li p o tę g i. S z a ta ń sk a b y ła czarna,“ W s z e c h m o c n e g o b ia ła ; C ie k a w ie d u sz a w ie le ka rtek p r z e g lą d a ła . N a g le rz ek ła : « A n ie le p r z e jm u je m n ie tr w o g a , « U lu c y p e ra w ię k s z e su m y niż u B o g a . » T e n r z ek ł : « N ie d b a j, ra ch u n ek d ja b ła n ie sk o ń c z o n y , « W końcu u n ie g o z e r o , u B o g a m iljo n y . » W I E P R Z I P T A S Z E K . L e ż a ł w ie p r z w b ło c ie , ż a r to w a ł z p ta sze c z k i, K tóra po d rodze g o n iła m u s z e c z k i : « A le p ta sze e z k o , bru dn e nóżki t w o je ! » T a m ilc z y , a ten w sz y stk o p r a w i s w o je . W ię c r z ek ła , ś c ie r p ie ć ju ż n ie m o g ła d łu żej : * N ó żk i m e w b ło c ie , ty ś c a ły w k a łu ż y , »

'ak to m y c z a se m sa m i z d ru g ich sz y d z im , A co s ię z n a m i d z ie je , nic n ie w id z im .

B E K A S .

' Z P o lsk i w r a c a sz , c ó ż s ły c h a ć ta m p a n ie b e k a s ie ? « P o w ia d a ją że u c isk ta m w ie lk i w ty m c z a sie . »

« N ie , n ic » — « J a k że n ic, tu ta j j u ż s ą r z ec z y z n a n e « Że ta m w ilk i łu p ie z tw a r o b ią n ie s ły c h a n e . » — « A , w ilk i? p ra w d a : b y ło c o ś te m i c z a sa m i, « T o w a r z y s tw o o d k ry li m ię d z y o w ie c z k a m i ; « T ak te d u sz ą , — a z r e sz tą , w s z y s tk o po d a w n e m u : « K tóry ba ran sp o k o jn y , n ic n ie robią j e m u . »

1 6 B A J K I .

N E G O C J A C J A Z N IE D Ź W IE D Z IE M . D a n o raz znać ło w c z e m u w d zień j a s n y o tw a r c ie , W y s z e d ł n ie d ź w ie d ź n a p o le ; drze z p sz c zo ła m i ba rcie ; P o b ie g ł ta m , a le c h c ia ł z r o b ić rzecz n o w ę ,

O d p sz c zó ł n ie d ź w ie d z ia o d p ęd zić w y m o w ę . W ię c p r a w ił je m u : « Z a sta n ó w s ię p r z e cie « C y w iliza c ję p a n n is z c z y s z na ś w ie c ie . « P s z c z ó ł s ię d o c h o w a ć , to n ie j e s t la k ła tw o ! « N a p a d łe ś , m a tk iś p o r o z d z ie la ł z d z ia tw ę . « l c h o ć ła g o d n e , sk r z y w d z o n e s tw o r z e n ia « K ę s a ję lu d zi n ie m a ję c sc h r o n ie n ia . « W r e s z c ie m ió d cu d zy p raw o b rać za b rania, « C zy ż ż y ć n ie m o ż e s z b ez p s z c z ó ł w y d zie r a n ia ? « Ej to n ie p ięk n ie — w r ó ć się p an do la su . <• 1 sie d ź tak c ic h o ja k d a w n e g o cz a su . « Z róbże łę p rzy ja źń . » T a k je m u p r z e k ła d a ł... — « M a łczy t y ! » N ie d ź w ie d ź n a to o d p o w ia d a ł, W t e m c z ło w ie k ja k iś p r z e ch o d z ęc tam d r o g ę , P o w ie ło w c z e m u : « Co s ło w a p o m o g ę ?

k B ó jc ie s ię B o g a , w s z y s t k ie w y d rz e u le ; « G d zież str z e lb a ? p ręd zej w łe b m u sa d z ić k u lę . >■ — « A ty k to ? » N ie d ź w ie d ź na to z a g a d n ie n ie . R y k n ę ł, a r zu cił ta k str a s z n e sp o jrz e n ie , Iż s ię z d a w a ło , ju ż p rzy jd zie do w o j n y ; L e c z g o z ła g o d z ił ło w c z y : « B ę d ż sp o k o jn y , R z e k ł m u, to c z ło w ie k co c ie r p i w a r ja e je ; >i A m y p r o w a d ź m y d a lej n e g o c ja c ję . « N ie rusz p an m io d u » z n ó w j e m u p rzek ła d a ł, « M a łczy t y ! » n ie d ź w ied ź z n ó w m u o d p o w ia d a ł.

SZ C ZU PA C ZK I 1 1CII M A T K A , M ło d e sz cz u p a czk i p y ta ły raz m a tk i :

« Co tu ro b ić, ry b a k i g d y z a c ię g n ę s ia t k i? » T a im na to rzecze : « D z ie c i,

« K iedy ry bak i z a c ię g a j ę s ie c i,

« T o j e s z c z e w o ln e m ie js c e j e s t n a p r z e d z ie ; « Lecz o n i b ę d ę ta m s tr a s z y ć p o w o d z ie ; « O tóż słu ch a j d z ia tw o d r o g a , « W te n ty lk o sp o só b ręk u n ik n ie sz w r o g a . « C hoć ta m stu k a , a C h oć ta m p u k a ,

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O .

■ N ie u w ażaj : ka żd y w p rzód 1 « T o n ie z a jm ie w a s n ie w ó d . »

OSIOŁ N A P H Z E D A Ż . « J a k a u sz u w s p a n ia ło ś ć ! c a ła k ib ić ja k a : « W o la łb y m te g o o s ła n iż e li r u m a k a . » K rzyczał j e d e n w śr ó d k ie rm a sz a . T en s ły s z ą c że ja k j e g o z a le ty o g ła s z a , B ie d n y o s io łe k w p a d ł w se rc a r z e w liw o ś ć , I z a w o ła ł : « O ddanoż i m n ie s p r a w ie d liw o ś ć ! ... » L e c z n ie d a ł m u k to ś z w id z ó w w z a c h w y c e n iu z o sta ć « C h w a lą c ię , rzek ł, m ó j o ś le , bo ch cą k u p ca d o sta ć. »

« W ie lk i J o w is z u ! só jk a raz w o ła ła : « G dy j a le c ę , n a tu ra k aż n iech m ilc z y c a ł a ; « B o d la t e g o j a m orza p r z e le c ie ć n ie m o g ę , n Że za ra z w s z y s c y k r z y c zą : ju ż r u sz y ła w d r o g ę ! « W y d a ją m o je p la n y , led w o m nad w o d a m i, « Z araz m i z a b ie g a ją bu rze z p io r u n a m i. » — « G łu p ia ś t y ! rzek ł j e j J o w is z , na z ie m i i n ie b ie « G dy t y le c is z m am w s z y s tk o u c isz a ć d la c ie b ie ? « G d y b y ty lk o p rzep ió rk i lo t b y ł to b ie d a n y , « P r z e b y ła b y ś ty m o rz e ch o ć w ie d z ą t w e p la n y . « W ię c "nie o to p r o ś, b y m im n a k a z a ł m ilc z e n ie , « L e c z o to, n ie ch tw e s k r z y d ła w s o k o le z a m ie n ię . — « N ie , n a c o in n e s k r z y d ła , p r z y ty ch z o sta ć w o lę , " K aż im m ilc z e ć . » — « N ie , pro ś m n ie o sk r z y d ła so k o le. J o w is z s w o j e , t a s w o je , i trw a w s w y m u p o rze,

I d la t e g o to só jk a w ó d p r z e b y ć n ie m o że .

I ta z w n o c y c z u w a ją c y m p o k u rc io m p rzy trz o d z ie , M ó w iły w ilk i o z g o d z ie :

n D z iw n o , r z e k ły , z ja k ie g o k łó cim się p o w o d u , « M y bra cia m ię d z y so b ą , m y z je d n e g o r o d u ; « N o ty lk o p r zy p a trzcie s ię , c a ła p o sta ć ta k a , « T e ż o czk i, n o sk i, zą b k i, n a w e t s z e r ś ć j ed n a k a , M oże w tej b a jc e z n a jd z ie tu p r z e str o g ę m a łą A u to r, co s ię n a p u sz a k s ię g a r s k ą p o c h w a łą .

SÓ JK A I J O W IS Z .

1 8 B A J K I

« C zem u ż tak d łu g o w o jn a robi z n a m i p rzed zia ł.» — « Z a p ew n e ! j e d e n sta r y p ok u rć o d p o w ie d z ia ł : « B a rd zo m a m y m a leń k i p o w o d e k do sprzeczk i. « M y b r o n im , a w y c h c e cie z je ś ć p a ń sk ie o w ie c zk i.

P O C H W A Ł A D U D K A . « J a str z ą b ro zb ó jn ik ! » W o ła ł ród g o łę b io w c a ły , A dud ek z j e g o w y s t ą p ił p o c h w a ły :

« L ecz o n ta k że m a z a le t y , r z ek ł, m a z in n e j s tr o n y ; « K och a s w e d z iec i, i w ie r n y d la ż o n y . F IL IŻ A N K A Z B IT A . P o r c e la n o w a z b ita filiża n k a , Z p a ła c o w e g o w y r z u c o n a g a n k a , N im d o le c ia ła do rzek i : « P a tr zc ie ja k le c ę , « P a tr zc ie ja k ś w ie c ę . « P r z y jm ę w a s do s w e j o p ie k i. » M ó w iła d zb a n k o m z g lin y k tóre z w o d ą s ta ły .

T c z a z d r o śc iły j e j c h w a ły . W t e m w p a d ła w n u r ty , w śr ó d n a jg łę b s z e j to n i, I a n i s ły c h a ć j u ż o n ie j. PSZ CZ Ó ŁK A. « W o ln o ś ć , k r z y c za ła p sz c z ó łk a , n ie b io s a m i d a ł y ! « N ie c h c ę p r a w , c o b y m o je c h ę c i h a m o w a ły . » — « D o b rze, » r z e k ły je j in n e , « rób c o m y ś l p r z y n iesie .

« A le w y n ie ś s ię z u la , i sie d ź je d n a w l e s ie . » W IL C Z E P R A W O . W ilk a sta tu tu n a tern c a ła treść : Ż e ka żd ą o w c ę w o ln o j e m u z je ś ć . J a k o ż o n g i p iją c ą u stru m y k a w od ę N a p a d ł, w y d u s ił c a łą o w ie c trzo d ę. L e c z p o te m p o n a ra d zie i z lise m i sz p a k ie m , O k ólnik w le s ie w y s ła ń w b r z m ie n iu ta k ie m : « C h cą c ż e b y sp o k o jn o śc i u ż y ł ż y w io ł w s z e l k i ; « W ilk j e g o m o ś ć p o d d a n y m o g ła sz a ła sk a w ie : u Że w c z o r a j o w c e w p o lu b u n t z r o b iły w ie lk i,

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O .

C H Ł O PIE C I LISZ K A . P o d p ęd ził c h ło p ie c g ą s k i, g d z ie m a tk a w z b r a n ia ła , W y p a d ła lisz k a z la su i g ą s k ę p o r w a ła .

On z n ó w p ę d z i ; le c z p ro jek t tak u ło ż y ł w g ło w ie : « Ja k teraz s z e lm a p r z y jd zie , za o g o n ją z ło w ię . » O ! p r z y s z ła lis z k a , c z ek a ć n ie k a za ła d łu g o ; L ecz c h ło p ie c j e j n ie z ła p a ł, g ą s k ę s tr a c ił d r u g ą . G dy cię k to raz o sz u k a , u ciek a j od n i e g o ; Jak s ię w d a sz , z n ó w c ię o d r w i, ta k i k o n ie c z t e g o .

S Y N W Y G N A N Y .

G dy n ie c h c ia ł o jca s łu c h a ć , z d o m u s y n w y g n a n y , W łó c z y ł s ię m ię d z y lu d ź m i o k r y ty ła ch m a n y , R zadk i b y ł c o g o w s p o m ó g ł, rzadk i p o ż a ło w a ł, N a jw ię c e j j e s z c z e , ka żd y s z y d z ił lub s tr o fo w a ł, R o z g ła s z a ł j e g o g r z e c h y ; o n c ie r p liw ie z n o s ił; N ie w ie d z ę ż e ju ż o jca s w o j e g o p r z e p r o sił, P a d ł m u do n ó g : « D a ru ję, r z e k ł, n ie m ó w n ik o m u . « P o p ra w s ię ty lk o s y n ie , z n ó w p r z y jm ę do dom u. « L e c z ch o d ź j e s z c z e p o ś w ie c ie , o d z ien ia n ie z m ie n ię , « D o św ia d c z a j, w id z isz , rza d k i co da w sp o m o ż e n ie . « A g d z ie ż z n a jd z ie sz t a k ie g o co b y se r c e m c a łc m , « T a k c ię k o c h a ł j a k j a c ię k o ch a m i k o c h a łe m . »

B A J K A W S C H O D N IA . U ciek a ł lis raz bardzo j e s z c z e rano.

« G d zie tak u c ie k a sz ? » p o d ro d ze p y ta n o . « A lb o ż n ie w ie c ie ? kró l p r z e je ż d ż a ć b ę d z i e ; " K azan o m u ły , "wielbłądy b ra ć w s z ę d z ie . » — « A có ż do c ie b ie m a to r o zk a za n ie ? » *—■ « A ta k m am cz ek a ć aż z ła p ią d w o rz a n ie , « R z e k n ą , m u ł j e s t e ś , m a sz w z a p r z ęg u c h o d z ić, « Ż em n ie j e s t m u łe m c z a s w t e n c z a s d o w o d z ić . »

C H Ł O P I P I E S . S z e d ł ch ło p z proźbą do p a n a , i c h leb po k a w a le P so m r z u c a ł; « n ie u k ą sz ę , » j e d e n z n ic h p r z y r ze k a ł. — « M am kij r z ec z e , tw y c h z ę b ó w n ie lęk a m s ię w c a le ;

2(1 B A J K I

W 1 L G Y I SR O K A . W ilc y w id z g c raz str z e lc ó w radzg.ce g r o m a d y , W y s ła li sr o k ę n a z w ia d y . W r ó c iła . « C óż? p y ta jg , — k łó tn ia m ię d z y n ie m i. » W ilc y na to z a w y li g ł o s y r a d o śn e m i. « O c ó ż k łó tn ia ? » — « G hcg j e d n i w z ig ś ć lud n a o b ła w ę « S z la ch ta k r z y c zy , m y sa m i u ła tw im tę sp r a w ę • « D ru d zy k rz y c zg : n a jle p ie j z a jd źm y do k la szto r u , « T o k się ż a z n am i p ó jd g ze s tr z e lb ę d o boru. « In n i : n a co ty ch k s i ę ż y ! — I s w a r u s ta w ic z n ie . » W ilc y s ię ra d o w a li : « to d o b r z e , to ś l i c z n ie ! » L ecz p o tem n a g le n a d ó ł p o sp u sz c z a li n o s y . O sta tn ie s ło w a sro k i za d a ły im c io s y :

« L ecz w tern to u n ich z g o d a , n ie c h c ę rz ek ła k ry ć, « Że w y j e s t e ś c i e s z e lm y , ż e trz e b a w a s b ić . » KOŃ I D U D E K , R o z b ó jn ik n ie d ź w ie d ź , o tw a r c ie N a s z e d ł g a j e , w y d a r ł b a rcie. R o z le c ia ły s ię p sz c zó łk i s z u k a jg c sc h r o n ie n ia . W id z g c te b ie d n e s tw o r z e n ia .

J a k o m arn ieję, od z im n a i g ło d u , L ito ś ć b ra ła z w ie r z ę ta n a jd z ik sz e g o rodu. A d u d ek się o d z y w a : « T e p s z c z o ły p ró żn ia czk i

« N ie c h p rzędg ja k o j e d w a b n e r o b a c z k i! » — «1 k ie d y ś w id z ia ł ty p sz c zo ły p r z ę d z g e e ? » S p y ta ł k o ń ja k iś p a sg c się na łg e e .

« O ne s g ty lk o z d a tn e do r o b ien ia m io d u . »

— « T o d o b rze, n iech m ió d ro b ig to n ic u m r g z g ło d u . » — « A h ! n ie c h m ió d r o b ig , m ęd rz e c z c ie b ie rzadk i, •i A i t e g o n ie w id z isz ż e o n e b e z m a tk i. » M A L A R Z I J A K Ó B E K . P r z e str z e g a n o J a k ó b k a b y s u k n i s z a n o w a ć . P e łn o p la m , a tu m a la rz p r z y s z e d ł g o m a lo w a ć . P r o si o jca : « N ie c h cz ek a , n iech a j m n ie p r z e b io r g . « — « N ie . » O jc iec n ie p o z w a la c h o ć p r o si z p o k o r ę . 1 m a lu jg . L ecz c z em u ż p ię k n y n a p o r tre c ie ? J a k ie g o on m a o jc a , a lb o ż w y n ie w ie c ie ? J u ż zaraz m a la r z o w i s z e p n g ł p r z e b ła g a n y :

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O . ¿1

W I E W I Ó R K A .

je z w ła s n e g o zarobk u, le c z z k r e w n y c h p rz e z sp a d k i, /ie w ió r k a w d z iu p li d r z e w a p o s ia d łs z y d o sta tk i,

u b o g ic h to w a r z y s z e k r o b ią c s o b ie ¿ m ie c h y , u ste im z r o b a c zn ia le rz u c a ła o r z ec h y ,

g d y s ię te k r z y w iły , p ra w iła k a z a n ie : O! g d y c h c e cie w y m y ś la ć to p ra cu jcie p a n ie ,

Id źcie z b ie r a ć , » — « G d zież z b ie r a ć , k ie d y tera z z im a ? » ■ « T o b y ło z b iera ć la te m , w tern w y m ó w k i n ie m a ;

A g d y s ię p r ó ż n o w a ło , g o d n ie n ę d z ę z n o sić , J a b y m w o ła ła u m r ze ć , n iż tak ła z ić p r o sić ! » /te r n g d y o n a to m ó w i, pożar w s z c z ę ł się w le s ie , 1 ro sto n a j e j d o m o stw o w ia tr p o ż o g ę n ie s ie ;

rzez noc c a łę h u la ły w ic h r y i p ło m ie n ie , P o sz ło w p o p io ły je j m ie n ie , n a s a m a p r z e lę k ła , przez g ó r y , p rz e z r zek i, ’ cd w o ż y w a u c iek ła w ja k iś la s d a l e k i ;

d zie ty lk o d ę b y r o sły p o m ię d z y b a g n a m i, o d y ń c e ta m d z ik ie b y ły m ie sz k a ń c a m i, potk ała z n ich j e d n e g o , p rosi z u n iż e n ie m , 3 g ło d n a , c z y n ie w s p a r łb y ja k ie m p o ż y w ie n ie m , g rzy tn ^ ł k ła m i, m n ie m a ła że ju ż po niej b ę d z ie ; ecz p o te m r z e k ł : « P o z w a la m , zb ier a j tu ż o łę d z ie . » - « Co po n ic h , c h c ę o r z esz k ó w . » « O rzeszk ó w ci c h c e s ię ,

I t e z b ier a j. # — « G d ziez z b ie r a ć ? n i e m a le sz c z y n w lesie 1 z im a . » — « J e d z ż o łę d z ie . »— « N ie z w y k ła m od m iodu .» A to d z iw n e g o g o ś c ia nieb o n a m p r z y sła ło ,

D a je m co s a m i j e m y , j e s z c z e je m u m a ło . » ■ nk r z ek ł je j pan o d y n ie c . B ie d n a w ie w ió r e c z k a ,

’idzi ż e tu ta j z g ło d e m tru d n a d a ls z a sp r z e c z k a , ięc c h o ć g o r z k ie ż o łę d z ie g r y z ła z im ę c u łę ; le to jej c ie r p ie n ie , z a n a u k ę sta ło . ■'to g d y p o le m w o jc z y s te le s z c z y n y w r ó c iła ,

o brę b y ła , i in n e w ie w ió r k i u c z y ła .

k to trz e b a k a żd em u w n ie sz c z ę śc iu sporna g a ć ? •óż z n a c z y m ie n ie ? w c h w ili m o żn a j e p o stra d a ć.

O JC IE C I S Y N E K . ' izy ł raz o jc ie c s y n k a m a le ń k ie g o

2 2 B A J K I L e c z n ie b o r a cz e k co w y r u s z y w d r o g ę P a d a : « A h o jc z e b e z c ie b ie n ie m o g ę ! » O jc iec p r z y b ie g a i p o d n o si s y n a , I p o d p ro w a d zi i z n ó w n a p o m in a : « N o id źże tera z sa m sy n e c z k u m i ł y ! « N o ty lk o p r ó b u j, t y m a sz d o s y ć s iły . « O tak, idź p r o sto , bo ta m d o ły b o k ie m , « I ty lk o ś m ia ło sta w ia j krok z a k r o k ie m ; « C h o ć c z a se m p a d n ie sz n ic n ie z w a ż a j na to. « S am w s t a w a j , z a w s z e ż m a p o d n o sić ta to ? « T a k s o b ie w y s t a w ja k b y m n ie nie b y ło , « In a czej d z iec k o n ie b ę d z ie s z c h o d z iło . » O t y ! w n ie b ie s ie c h O jcze n a sz k o c h a n y , T y w ie s z w p o w ie ś c i tej k to o p is a n y .

K R U K I S Ł O W IK . « O k ropne j e s t e ś c ie p ta k i, »

M ó w ił raz s ło w ik do kruka j e d n e g o , « G d z ie k o lw ie k rozbój o d b ę d z ie s ię ja k i, « W y ta m zaraz w p a d a c ie n a z w y c ię ż o n e g o . « I w bok k o n ia lu b w o ła , k tó r e g o w ilk z d ła w ił, « D z io b ię c , w o ła c ie : n a cóż s ię b u n t o w a ł ! « D la c z e g ó ż o p ó r p ra w ej w ła d z y s t a w i ł ! « P o tr ze b a k a ż d y b y w ilk ó w s z a n o w a ł. » — « B a ła m u t j e s t e ś , n ie d z is ie js z ę d o b ę « Z n a m c ię , kru k je m u na to o d p o w ia d a , « J u ż d a w n o p ie ś ń tę n u c is z , któż jed n a k j e s t z to b ę ? « A n a s patrzaj ja k ie s t a d a . »

—■ « Że w a s w ie lu , r z ek ł s ło w ik , c h w a lisz s ię d a r e m n o , « J a j e d e n p ie ś ń m ę n u c ę , lecz p r a w d a j e s t z e m n ę . »

ŻY TO I K Ą K O L. N a b u jn e j n iw ie ż y to w a h a ło s ię p ło w e , W ś r ó d n ie g o b ła h y k ę k o l w z n o s z ę c h a r d ę g ło w ę , W o ła ł d u m n ie : « U m ie jc ie z n a ć s ię n a k ę k o lu . « P a tr zc ie ja k d o m n ie z b o ż e g a r n ie s ię n a p o lu . » — « Daj p o k ó j, r z ek ła w tr a w ie p o z io m k a u k ry ta , « W ie m y ż e ś n ie p r o sz o n y w c is n ę ł s ię do ż y ta . » J a k n ie j e d e n p u s to -g łó w m n ie m a ż e ś w ia t złu d z i, G w a łte m do z n a k o m ity c h c z e p ia ję c s ię lu d zi.

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O . CZEC ZO TK A I K U LIK . J e s t w n a sz y m kraju c z ec z o te k k ro cie, U k tó r y ch z a w s z e j ę z y k ja k na k o ło w r o c ie , N ie c h im kto p o w ie d w a s ło w a , J u ż n ie m a końca ro z m o w a . Ja k z a c zn ę m ó w ić c z y te ln ik u to b ie , O sw o je j zacnej o s o b ie , G dzie b y ły , Z k im ż y ły ,

Ja k d la ich w d z ię k ó w s ło w ik ó w tłu m y , P o tr a ciło ju ż r o z u m y . Jak j e c z cz o n o , w ie lb io n o , p o w a ża n o w s z ę d z ie , J n ż p a p la n in ie tej ko ń ca n ie b ę d z ie . ¡ien n ę p o r ę , w t e sm u tn e c z a sy , y z ie lo n o ś ć t r a t ę la s y , w sz y stk ie od n a s p ta k i z a g r a n ic z n e , b r a w sz y s ię w s ta d a lic z n e , e ę na z im ę ku p o łu d n io w i, zeb a je a n e m u b y ło k u lik o w i, ' óry z a b łę d z ił o d s w o j e g o sta d a , >

s : ytać ta k ę c z ec z o tk ę sie d z ą c ę na d r z e w ie : Iz y li też pan i d o b ro d ziejk a n ie w ie , (ę d y tu p o le c ia ła k u lik ó w g r o m a d a ? » s z a cz ec z o tk a w n e t z d r z e w a sk o c z y l lo dkie r ó b ię c m u o c z y , k ę narra cję za c zy n a : uż m ija t e m u g o d z in a , 'ia te in sa m o tn e m d r z e w ie ja k s ie d z ę o s o b n a , 3 o dłu żej w w ie lk im le s ie ż y ć m i n ie p odo b n a , ło g d z ie s ię ty lk o o c z y m a ob ró cę,

« W n e t s ię o m n ie ptaki k łó c ę. •< Ż o łn y , c ie tr z e w ie , so k o ły , « G a w r o n y , s ó jk i, d z ię c io ły , « S ło w e m r z esz a p ta k ó w ca ła , « C hce b y m j e w s z y s t k ie k o ch a ła . « C z u b ię s ię o m n ie o k r u tn ie, « A ż m n ie n a to p a tr ze ć sm u tn ie .

« J u ż n ie w ie m g u s t m a ję ja k i, « Żę s ię im m o ja o so b a , a T a k n ie p o c ze śn a podob a. « S ę p ię k n ie js z e n iż j a pta k i,

B A J K I

« N ie , o n e do m n ie c ię g n ę s ię k o n ie c zn ie , « N ie m o g ę od n ich m ie ć p o k o ju w ie c z n ie . « L e c z n a jw ię ce j m i n ie zn o śn e,

« S y n o g a r lic e za z d r o sn e.

« K o n ieczn ie im s ię uro iło w g ło w ie , « Że s ię ich w e m n ie koch aj ę m ę ż o w ie . « P r a w d a b y w a j ę w ie c z o r a m i u m n ie , « L u b ię ich s łu c h a ć , bo m ów ię, r o z u m n ie . « A le tam o m iło ś c i n ie m a a n i w z m ia n k i, « A przy te m s ę m i z n a n e p r z y sto jn o śc i sz ra n k i, « I s a m c ó w sp o s ó b d z isie js z y m y śle n ia . « N ie tak to je s t e m ła tw ę do z w ie d z e n ia . « P o w ie m w a ć p a n u rzecz j e d n ę z a b a w n ę , « M ię d z y m n ę , a c z y ż y k ie m z d a r z o n ę n ie d a w n o . « l ia z się k ę p a ła m w s tr u g u c z y ste j w o d y , « J e d e n c z y ż y c z e k p r z y sto jn y i m ło d y , » Zak rad ł s ię w cie n iu g a ik ó w ...» T u g d y c z ec z o tk a w y m a w ia te s ło w o , Z ak rzy cza ło je j n ad g ło w ę , L e c ę c e sta d o k u lik ó w .

N a s z k u lik z a b lę k a n y , k o r z y s ta ję c z po ry , P r z y s tę p iw s z y z u ś m ie c h e m r z ek ł p e łe n p o k o ry : « D aruj p a n i że d a lej s łu ch a ć je j n ie m o g ę . « Ż a łu ję ... M uszę le c ie ć z m cm i b ra ćm i w d r o g ę . » S k ło n ił s ię , ta d y g n ę ła , i tak s ię r o z sta li. N a s z k u lik le c ę c m y śli : G zy m n ie dja b li dali Z a g a b n ę ć tę c z ec z o tk ę , g d y j ę k ie d y z o c zę , Ż eb y o m in ę ć o d w ie ś c ie m il z b o c z ę . Z m a r n o tra w iłe m c z a su p o tr z e b n e g o ty le . A ta z n ó w m y ś li w tę c h w ilę : B ie d n y k u lic z e k z a k o c h a ł s ię w e m n ie , Jak to m u b ę d z ie ta m sm u tn o b e z e m n ie . L ecz k o m u ż b y m j a w ś w ie c ie p rz e z m o ję w y m o w ę , N ie m o g ła z a w r ó c ić g ł o w ę ? B ę d z ie on ta m po c u d z y c h z ie m ia c h o p o w ia d a ć , J a k ę c z ec z o tk ę p o ls k ie p o s ia d a ję g a j e ,

J a k m u jed nem sp o jrz e n ie m u m ia ła m ś m ie r ć za d a ć , J a k s ię koło m n ie k r ę c ę r ó ż n y c h p ta k ó w z g r a je .

J a k u s ły s z ę te n o w in y , P ta k i z o d le g łe j k r a in y , P r z y le c ę do m n ie w z a lo ty ; L e c z p o czek a jcie z n a jd ę s ię ro z u m n ie ,

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O . C h o ć b y z n ic h k t ó r y d o s ta ł z m iło ś c i s u c h o ty , N ie w sk ó r a n ic jed nak u m n ie . D W A K O N IE . D w a k o n ie, g n ia d y i s iw y , J e d e n sp o k o jn y , a d r u g i b r y k liw y ; Z b o żem ła d o w n ą c ią g n ę ły raz fu rę. G d zie ty lk o b y ło pod g ó r ę , K oń s iw y c ią g n ą ć p r z e sta w a ł: W ie r z g a ł, p a rsk a ł, słu p y d a w a ł, W i ę c d la pokoju ś w ię te g o , G n ia d y za s ie b ie c ią g n ą ł i z a n ie g o . T ę g r z e c z n o ść w p r z y ja c ie lsk im ro b io n ą s p o s o b ie , P a n s iw o s z z a p o w in n o ść w y tłu m a c z y ł so b ie. J u ż p o le m b y ł a d r o g a r ó w n a ja k p o to k u , O n n ie c h c ia ł naprzód d a ć kroku. « N a c o rzek ł m a m y o b a s ię m o rd o w a ć, u M o g łe ś ją j e d e n do g ó r y w in d o w a ć , h W ię c na r ó w n in ie d la c ie b ie ta furka, « L ż e jsz a od piórka. O n ie ! rzek ł ta m te n , p r z y ja c ie lu m iły , « Bardzo s ię w zd a n iu m y lic ie : 0 Że raz j a b r a łem nad s iły ,

« M am że za c ie b ie c ią g n ą ć c a łe ż y cie? » M IE J S K A E Ó Ż A . R az m ie jsk a ró ża ru m ia n a , Z w ie lk ą b ie d ą w y c h o w a n a ; Jak ty lk o pączki p u śc iła , Zaraz s o b ie u r o iła : Że do niej z n ie b a w z a lo ty , N a sk rz y d e łk a c h b r y la n to w y c h , M a p r z y le c ieć m o ty l z ło ty . « P recz zt.ąd z g r a jo n a p rzy k rzo n a , « N ie d la w a s j e s t e m s tw o r z o n a ... — « B ąd żże nam z d r o w o ,

« P r z y s z ła k r ó lo w o ! » W s z y s t k ie m o ty lk i j e j r z ek ły , 1 z w ie lk im śm ie c h e m u c iek ły . S k r o m n y m fiołkom teraz n a w s i s łu ż ą . A w ie c ie ż co s ię sta ło z p y s z n ą ró żą ?

2* B A J K I

O to od ra n k a d o rank a, C zek a ła z n ie b a k o ch an k a ; A ty m c z a s e m pa czk i b la d ły , Z w ię d ły , p o ż ó łk ły , o p a d ły . L istk i p o z r y w a ł w ia tr s r o g i, Z o sta ły c ie r n ie i g ło g i. J u ż j ę m i j a j ę i żuk i. A le w y p ię k n o śc ie m ło d e , N ie b ęd zie to w a m na sz k o d ę , O d w ie d ź c ie j ę d la nau k i. JA JK O I K U R A . « Co t y m n ie g n ie c ie s z d a r e m n ie , « N ie b ęd zie ta k ku rcze z e m n ie ! » W o ła ło ja jk o p od kurę..

A ta m u rz ek ła p o n u ro : « M ilcz j e s z c z e te g o n ie b y ło , « B y ja jk o k u rę u c z y ło . »

Ś M IE R Ć I S T A R U S Z E K . N ió s ł zimę. n a t a r g d r e w k a sta r u sz e k u b o g i, P ę k ł p o w ró z , r o z b ie g ły s ię d rew k a w p o śró d d r o g i. « A h ! p rzyjd ź śm ie r c i z a w o ła ł, w o la łb y m u m ie r a ć . » P r z y s z ł a , : Co c h c e sz ? » m u r z ec z e <« P o m ó ż d r e w k a zb iera ć.

Ż A B A

(Co c h c ia ła b y ć r ó w n ę w o ło w i.) W id z ę c r o s łe g o w o łu , je d n a ża b k a m a ła , K o n ieczn ie z r ó w n a ć w ie lk o ś c ię m u c h c ia ła , W ię c s ię ja k m o g ła n a d ę ła p o d n io sła , I p y ta s w o ic h , c z y ju ż g o d o r o sła ? n Ej ! g d z ie t a m ! j e s z c z e d a lek o ! »

W s z y s c y j e j rz ek ę.

« N o , a ter a z ? — A w c a le p o d o b ie ń s tw a n ie m a . » « N o , a te r a z ? — A je s z c z e d a le k o j e s t e ś c ie . » W t e m kied y coraz b a rd ziej s ię n a d y m a ,

P ę k ła n a r e szc ie .

C od zień w id z ie m y p r z y k ła d y p o d o b n e, L-łda d z ied zic z k i c h c ę z n a c z y ć ja k p a n io , S z a lo , z a p r z ę g i, p o k o je o zd o b n e, A ja k w ie ś p ę k n ie , to c h łeb a n ie sta n ie .

A N T O N I E G O G O K E C K I E G O .

Z A J £ C T N I E D Ź W I E D Ź . W iln o , 1816. K iedy d łu g ie n a s tą p iły ,

W ie c z o r y w z im o w e j p o r z e , Z w ie r z ę ta zeb r a n e w b o rze, R a z e m s ię so b ie b a w iły . A w te m n ie d ź w ied ź n ie p r o sz o n y , N ie w ia d o m o z k tórej s tr o n y , P r z y w ę d r o w a ł n ie sp o d z ia n ie , W to p r z y ja c ie lsk ie z e b r a n ie . S k o ro g o ty lk o z o c z y ły , Z w ie r z ę ta p r z e ję te t r w o g ą ; J a k ą ty lk o m o g ły d r o g ą , U c ie k a ły z ęa łej s iły .

« S tó jc ie ! c z e g ó ż s ię lę k a c ie , W o ła ł n ie d ź w ie d ź , c h c ia łe m c h w ilę , « Z a b a w ić s ię z w a m i m ile ! « A w y m n ą tak p o g a r d z a c ie . » — K o ch am y c ie b ie se r d e c z n ie , (> R z e k ł za ją c n io s ą c s ię w g ó r y , « L ecz s ię b a w ić n ie b e z p ie c z n ie , « Z te m i co m a ją p a zu ry . » W Ó L I S Ł O W IK . R a z s ię w ó ł g n ie w a ł, Źe g d y s ło w ik ś p ie w a ł, S łu c h a ło g o w ie lu lu d z i. W i ę c rzek ł do n ie g o : « P a n ie d a r m o je d z ie, « N ie ź le c i s ię w ie d z ie ;

<1 N ic s ię j e g o m o ś ć n ie tru d zi,

« A c h w a lą c ie b ie w s z ę d z ie ; j a co u ja rzm io n y , « Go d zień u p raw iam z a g o n y ;

« N ik t m n ie d o b r e g o nie d a ł n a w e t s ło w a , « A c ie b ie ś w ia ta u w ie lb ia p o ło w a : « I s łu s z n ie , bo ty j e s t e ś p od p o rą narodu , « B ez tw o ich śp iew ó w ’ lu d z ie u m a rlib y z g ło d u N a to m u s ło w ik : « M ój ty p a n ie w o le , « Ż a rto w a ć to b ie p o z w o lę ;

28 B A J K I

« C zęsto c ię w id z ę u p łu g a .

« L ecz i j a p ie śn ię m ę n a p e łn ia m g a j e , « A nie tak ła tw o ś p ie w a ć , ja k s ię kom u z d a je. « A le w ie s z p r z y ja c ie lu , c z e m u m o ja praca, « W ię c e j n iż t w o j a u lu d zi p o p ła c a , a W k rótkich to s ło w a c h w y ja ś n ić c i m u szę : « T y z a s ila s z ich c ia ło , j a z a sila m d u s z ę . »

B E K A S I K U R O P A T W Y . 1818 r. « Co to za n u d n e k raje ty c h P o la k ó w , ii N ic n ie z o b a c z y sz ja k s z y sz k i na d r z e w ie ; •i I n ie sp o tk a sz in n y c h p ta k ó w , u J a k ty lk o s a m e c ie tr z e w ie ! . . . » T a k s o b ie n a p iń sk ie m b ło c ie , S ie d z ę c w s ło n ec z n e j s p iek o cie ; Ó w w łó c z ę g a w s z ę d z ie zn a n y , R o z m a w ia ł b e k a s o b la n y . N ik t n ie u w a ż a ł n a t e g o p r ó żn ia k a ,

L e c z ku ro p a tw a , D o g n ie w u ła tw a ,

T a k g o ła ja ła w y s z e d łs z y z pod k rzaka : « Z k ęd że to w a ś c i taki to n ik w z n io s ły , « P o w ie d z ż e p r z e cie pod e z y je m to n ie b o m , « T a k ie w a m p iórka i d z io b y p o r o s ły , « I c z y im to tak w y p a s łe ś s ię c h le b e m ? « W te n c z a s , p a m ię ta m , n ie b ra ły c ię n ud y, « K iedyś p r z y le c ia ł tu ja k c z a p la c h u d y ; « T e r a z c ie tr z e w i w id o k n ie p o w a b n y , u P r z y p a trz s ię klocu ja k sa m j e s t e ś z g r a b n y , u G dybym ja k ie d y tern p a ń stw e m r z ęd ziła . « W s z y s lk ic h b y m tak ich p ta k ó w w y m r o z ila , « U który ch to w e z w y c z a ju ,

« Że c h o ć ich k ijem n ie w y p r o s ić z k raju , « C h oć na n a sz y m c h le b ie ty ję , « Co rok o b je d z ę, o p iję, « A jed n a k n ie w d z ięc z n i p rzecie, « S p o tw a r z a ję na s po ś w i e c i e , »

A N T O N I E G O G Ó R E C K I E G O . 2 3

G O Ł Ę B IE I S Ł O W IK . K iedy w m ie js c u u ż y ty , w t e n c z a s t a le n t m iły , S ło w ik przed g o łę b ia m i k tó r e g ło d n e b y ły , C h cia ł s ię c h w a lić w ś p ie w a n iu ja k j e s t d o sk o n a ły . Cóż się s ta ło ? g d y z a c z ą ł, te w g r o c h p o le c ia ły .

K U R O P A T W A I K R A S K A . K u ro p a tw a z d zia tk a m i raz p e w n e g o c z a su , A ż e b y j e w y s u s z y ć w y c h o d z iła z la su ;

W 'tein r z ec z e k r a sk a s ie d z ą c ta m na d ę b ie s ta r y m . « A p f e ; ja k c i n ie p ię k n ie w ty m k o lo rze sz a r y m . (< A li! ja k ż e ś m oja p a n i o k o p c o n a c a ła ! »

« N ic d z iw s ię ż e ś ty p ię k n a , ta o d p o w ie d z ia ła , « B o c a ły d zień próżn u ją c na ty m d ę b ie s ie d z is z , w N i się po r o sie c ią g a s z , ni nad d z ia tw ą b ie d z is z . >

C H Ł O PIE C T O N Ą C Y . G dy p r z y p a d k ie m , c zy s w a w o lą ,

D o s y ć źe n ie w ła s n ą w o lą ,

T o p ił s ię m a ły c h lo p c z y n a : « R a t u j c ie ! » w o ła ć z a c z y n a , A le n ie b y ło n ik o g o ,

S ta r u sze k ja k iś s z e d ł ty lk o d r o g ą ; A le i te n z w y c z a jn y m sp o so b e m g d y ra n ia . Z a czął m u p r a w ić k a za n ia :

i