Krzysztof Zaleski
"Synkretyzm a kultura sarmacka",
Janusz Tazbir, "Teksty" nr 4 (1974) :
[recenzja]
Biuletyn Polonistyczny 18/2 (56), 190
( I I ) TAZBIR Janusz: Synkretyzm a kultura sarmacka. "Teksty" 1974 nr 4 s. 43-57.
Sarmatyzm potraktować można jako "jedną z nielicznych w dziejach Europy prób pośrednictwa kulturowego" między Wscho dem i Zachodem, próbę, która zresztą nie miała świadomości swych rzeczywistych fu n k c ji. Artykuł omawia historyczne uwa runkowania, które wpłynęły na określony k szta łt zapożyczeń orientalnych i okcydentalrych w kulturze sarmackiej; cechą wyróżniającą sarmatyzmu wydaje s ię tu dążenie do odnalezie nia swoistości p o lsk ie j kultury umieszczonej na styku od miennych k u ltu r, niejako "między" owymi kulturami. Tymczasem dla oświecenia charakterystyczne je st wpisywanie imienia własnego p o lsk ie j kultury w świadomość kulturalną Zachodu.
BP/56/57 K.Z.
( I I ) URBANKOWSKI Bohdan: Navigare necesse est. "M iesię-• cznik L itera c k i" 1974 nr 11 s. 72-79.
Praca je st próbą in te rp re ta c ji warstwy znaczeniowej u tworów Conrada w św ietle światopoglądu p isarza. Conradowska sytuacja narracyjna - narrator przedstawiający hipotezy o dziejach postaci - je s t konsekwencją postawy p isarza, które go świat je s t p lu ralistyczn y: wielość prawd i wielość rze czywistości czyni go niepoznawalnym. Wszelkie zasady postę powania, prawa moralne, id e a ły , r e l i g i e są pozbawione uni wersalnego sensu. Waloryzacja indywidualnego heroizmu je s t , według autora artykułu, jądrem światopoglądu Conrada i na czelną ideą jego powieści. Autor wiąże tę postawę Conrada z jego rodowodem - Conrad odszedł od p o lsk ie j kultury, by z dystansu dojrzeć je j cechę najwartościowszą: heroizm.
