Norbert Kasparek
Profesor Tadeusz Kisielewski i jego
praca w Wyższej Szkole
Pedagogicznej w Olsztynie
Echa Przeszłości 13, 517-519
EC H A PRZESZŁOŚCI XIII, 2012 IS S N 1509-9873 P R O F E S O R T A D E U S Z K I S I E L E W S K I I J E G O P R A C A W W Y Ż S Z E J S Z K O L E P E D A G O G I C Z N E J W O L S Z T Y N I E N a tle p ra w ie ju ż ćw ie rć w ie cz n e j d z ia ła ln o ś c i I n s t y t u t u H is to r ii czy p rz e s z ło 40 le tn ie g o i s t n i e n i a a k a d e m ic k ie g o k s z ta łc e n ia z h is to r ii k ró tk ie u c z e s tn ic z e n ie w ty m K isie le w sk ie g o m og ło b y b yć n ie z a u w a ż a ln e . N a sz cz ęście t a k n ie je s t. Złożyło się n a to k i l k a p rz y c z y n , a j e d n ą z n ic h b y ła z p e w n o ś c ią s iln a osobow ość T a d e u s z a . P ro s ił, by t a k w ła ś n ie się do n ie g o z w ra c a ć , choć w o fic ja l n y c h d o k u m e n t a c h f i g u r o w a ło im ię W a le n ty . O ty m n ie u ż y w a n y m im ie n iu p rz y p o m n ia ł sobie, by o d ró ż n ić się od in n e g o h is to r y k a , k tó ry z p o z n a n ia p rz e s z ło ś c i c z y n i n ie k ie d y fe s tiw a l se n sa c ji.
T a d e u s z K is ie le w s k i u ro d z ił się 14 lu te g o 1939 r. w S ie rp c u n a M a z o w sz u ja k o s y n M ie c z y s ła w a i J a n i n y z d o m u B ro m irs k ie j. S tu d ia h is to ry c z n e u k o ń
czył n a U n iw e rs y te c ie M ik o ła ja K o p e r n ik a w 19 6 2 r. K ró tk o p ra c o w a ł (od g r u d n i a 1962 do m a r c a 1963 r.) j a k o b ib lio te k a r z w I n s ty tu c ie S ło w ia n o - z n a w s t w a P A N . W l a t a c h 1 9 6 3 - 1 9 6 4 b y ł z a t r u d n i o n y ja k o n a u c z y c ie l w S z k o le P o d s ta w o w e j n r 143 w W a rs z a w ie , o d 1 9 6 4 - p r z e z d w a l a t a - w Z a k ła d z ie H is to r ii R u c h u L u d o w e g o P A N ja k o b ib lio te k a r z . Z r e s z t ą od 1 9 6 3 r. b y ł c z ło n k ie m Z je d n o c z o n e g o S tr o n n ic tw a L u d o w e g o . W l a t a c h 1 9 6 7 -1 9 7 2 b y ł k ie r o w n ik ie m R e d a k c ji H is to ry c z n e j w L u d o w e j S p ó łd z ie ln i W y d a w n ic z e j, z a ś w l a t a c h 1 9 7 2 -1 9 7 3 b y ł r e d a k to r e m d z ia łu sp o łeczn eg o w c z a s o p iś m ie „W ieś W s p ó łc z e s n a ”, p iś m ie te o re ty c z n o p o lity c z n y m r u c h u lu d o w eg o , w y d a w a n y m p rz e z N a c z e ln y K o m ite t ZSL. Po o tr z y m a n iu s ty p e n d iu m d o k to ra n c k ie g o (1 9 7 3 -1 9 7 5 ) N K Z S L p rz y g o to w a ł d y s e rta c ję d o k to r s k ą ( E w o l u c j a i d e o w o - p o l i t y c z n a p r z y w ó d c ó w r u c h u l u d o w e g o o k r e s u z a b o r ó w , p ro m o to r A. D o b ie sz e w sk i, o b ro n io n ą w W yższej S z k o le N a u k S p o łecz n y ch . O d 1975 do 1978 b y ł z a s tę p c a k ie r o w n ik a W y d z ia łu p re z y d ia ln e g o N K ZSL, od 1978 do s ty c z n ia 1981 b y ł D y re k to re m C e n tr a ln e g o O ś ro d k a D o s k o n a le
5 1 8 Pożegnania
n i a K a d r Z S L 1. W g o rą c y m 1981 r. o b ją ł o b o w ią z k i r e d a k t o r a „Z ielonego S z t a n d a r u ”, s t a r a j ą c się p r z e k s z ta łc ić p ism o w w ia ry g o d n y o rg a n . W s ta n ie w o je n n y m z o s ta ł u s u n ię ty z re d a k c ji. W l a ta c h 1 9 8 2 -1 9 8 9 b y ł d y re k to re m Z a k ła d u H is to r ii R u c h u L u d o w eg o , je s z c z e w p a ź d z ie r n ik u 1981 r. h a b ilito w a ł się n a p o d s ta w ie p ra c y H e r o i z m i k o m p r o m i s . P o r t r e t z b i o r o w y d z i a ł a c z y l u d o w y c h. W p rz e ło m o w y m r o k u 1989 w id z ia ł z m ia n y n a le p sz e , k tó r e - je g o z d a n ie m - z o s ta ły z m a rn o w a n e . P o e p iz o d z ie p ra c y w S zk o le G łów nej P la n o w a n ia i S ta ty s ty k i b y ł w l a t a c h 1 9 9 0 -1 9 9 2 p re z e s e m Z a r z ą d u L u d o w ej S p ó ł d z ie ln i W y d a w n ic z ej. W 1990 r. z o s ta ł p ro fe s o re m „ b e lw e d e rsk im ”. K ró tk o p ra c o w a ł w C zęsto ch o w ie, w ta m te js z e j W yższej S zk o le P e d a g o g ic z n e j, a n a s tę p n ie , w l a ta c h 1 9 9 3 -1 9 9 6 - w I n s ty tu c ie H is to r ii O ls z ty ń s k ie j W SP. P r z y sz e d ł t u ju ż ja k o d o św ia d c z o n y b a d a c z , z w ła sz c z a r u c h u lu d o w eg o , czło w iek o z a c ię c iu d z ie n n ik a r s k im , p u b lic y sty c z n y m . P is a ł fe lie to n y do p r a s y z e b ra n e w z b io ry 2.
Z h is to r y k a m i o ls z ty ń s k im i n ie m ia ł w c ześn iej w ie le sty c z n o śc i. W l a t a c h 80. u c z e s tn ic z y ł w se sji d o ty c zącej sp ó łd zielczo śc i n a z ie m ia c h z a c h o d n ic h i p ó łn o cn y ch 3, a je sz c z e w cześn iej w y d a ł w s p o m n ie n ia F r y d e r y k a L e y k a 4. W o k re sie o ls z ty ń s k im K isie le w sk i co raz b a rd z ie j p rz e s u w a ł się z p r o b le m a ty k i m y ś li sp o łe c z n o -p o lity c zn e j w k i e r u n k u p r o b le m a ty k i p o lity c z n e j i d y p lo m a ty c z n e j E u r o p y Ś ro d k o w o -W sc h o d n ie j. P o n ie s p o d z ie w a n e j ś m ie rc i prof. S ta n is ła w a S z o sta k o w sk ie g o , k tó r y z a tr u d n ił go w O ls z ty n ie , K is ie le w s k i z o s ta ł k ie ro w n ik ie m Z a k ła d u H is to r ii P o ls k i i P o w sz e c h n e j X IX w.. W zesp o le ty m z n a la z ł się p rof. S ła w o m ir K a le m b k a 5, j a k się o k a z a ło s ta r s z y k o le g a z U M K , z te g o s a m e g o s e m in a r iu m o ra z n iżej p o d p isa n y . Z ty m p ie rw s z y m w s p o m in a ł to r u ń s k ie c z a s y i w sp ó ln e g o m i s t r z a - p rof. W ito ld a Ł u k a s z e w i cza. 2 6 p a ź d z ie r n ik a 1995 r. z o rg a n iz o w a ł se sję n a u k o w ą p t. „P o w ró t S ta n is ła w a M ik o ła jc z y k a do k ra ju . D o ś w ia d c z e n ia p o lsk ie i k ra jó w E u ro p y Ś ro d k o w o -W sch o d n ie j”. J e j p o k ło sie m j e s t to m s tu d ió w C z y E u r o p a Ś r o d k o w o - W s c h o d n i a m o g ł a s i ę w y b i ć n a w o l n o ś ć 6 . U d a n a s e s ja z a c h ę c iła go do k o n ty n u a c ji. 1 Wydał wtedy H istorię polskiego ruchu ludowego. Podręcznik d la cudzoziem ców , Warsza wa 1981, ss.100 - w języku angielskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim.
2 Zob. T. Kisielewski, Z a p iski historyczno-polityczne z lat 1981-1991, Częstochowa 1994;
W łasnym kursem . Wybór p is m historycznych i politycznych z la t 1967-2003 z kom entarzam i,
Bydgoszcz 2003.
3 Zob. Spółdzielczość pracy n a Ziem iach Zachodnich i Północnych 1945-1985 . M ateriały
z konferencji, Olsztyn, 5-6 września 1985 r., oprac.: [kom. red. J. Bojarski, Z. Głodek,
E. Wojnowski], Olsztyn 1988.
4 F. Leyk, Pam ięć notuje i utrwala. W spomnienia, oprac. T. Kisielewski, Warszawa 1969, ss. 225.
5 Po latach będzie mu bardzo zależało, by znaleźć się w wśród autorów W kraju i na wychodźstwie . Księga pa m ią tko w a ofiarowana Profesorowi Sław om irow i Kalembce w sześćdzie-
sięciolecie urodzin, Toruń-Olsztyn 2001 - zamieścił tu Federalizm w m yśli politycznej emigracji
p olskiej na przełom ie la t czterdziestych i pięćdziesiątych X X wieku, s. 667-680.
6 Pod redakcją T. Kisielewskiego i N. Kasparka, Olsztyn 1996. Treść: T. Kisielewski:
Słowo wstępne, s. 5-6; idem, Czy Polska m iała szanse wybicia się na niepodległość i dem okrację?
Pożegnania 5 1 9
W ro z m o w a c h z p rof. S ła w o m ire m K a le m b k ą i n iż e j p o d p is a n y m , K is ie le w s k i z a s ta n a w ia ł się , k ie d y m o ż n a ju ż m ó w ić o k o la b o ra c ji, g d z ie s ą je j g ra n ic e . C z y te ln e w l a t a c h II w o jn y św ia to w e j p o d o k u p a c ją n ie m ie c k ą , a le g d zie in d z ie j? I w te d y z ro d z ił się p o m y sł, b y z o rg a n iz o w a ć se sję p t. „M iędzy irre - d e n t ą a k o la b o ra c ją w X IX w ie k u . P o s ta w y s p o łe c z e ń s tw a p o lsk ie g o w obec zab o rcó w ”7. M ia ł to b yć w s tę p do d y s k u s ji o c z a s a c h P R L . J e d n a k lo sy p o to czyły się in a c z e j. P e r s o n a ln e z a w iro w a n ia w o ls z ty ń s k im I n s ty tu c ie H is to r ii w 1996 r. z n ie c h ę c iły P ro fe s o ra do p ra c y w O ls z ty n ie . M a w ia ł do m n ie : J u ż dość w ż y ciu się n a k łó c iłe m , ju ż dość m a m sporów , ch cę s p o k o jn ie p ra c o w a ć ”. T a k ie m ie jsc e z n a la z ł w W S P w B ydgoszczy. S z k o d a . Z o ls z ty ń s k im ś ro d o w i s k ie m n a u k o w y m n ie u tr a c ił je d n a k k o n ta k tu , p is a ł do „E ch P rz e s z ło ś c i”, k ib ic o w a ł n a m n ie z w y k le ży czliw ie, re c e n z o w a ł p ra c ę h a b ilita c y jn ą dr. h a b . W ito ld a G ie sz c z y ń sk ie g o , b y ł p e łe n u z n a n i a do w a lo ró w m e ry to ry c z n y c h teg o o p ra c o w a n ia .
P o 1996 r. u tr z y m y w a łe m z n im k o n ta k t, n a jc z ę śc ie j w W a rsz a w ie . Z a w sz e z d u m ą o p o w ia d a ł o s y n u K a je ta n ie . B ył c z ło w ie k ie m sp o k o jn y m , a le u n o s ił się, m ó w ił p o d n ie s io n y m g ło se m , k ie d y p rz y sz ło m u m ó w ić o h is to r ii n a jn o w s z e j, o w y d a r z e n ia c h o s ta tn ic h la t. N ie u z n a w a ł t u ż a d n y c h k o m p ro m isów . P r z y jo w ia ln y m w y g lą d z ie i ta k o w y m c h a r a k te r z e , b y ł n ie z w y k le z a s a d n ic z y w sw o ich p o g lą d a c h h is to ry c z n y c h . C h o ro b a z a b r a ła go b a rd z o s z y b ko, je s z c z e w ro z m o w ie te le fo n ic z n e j n a k ilk a d n i p rz e d ś m ie r c ią u m a w ia ł się ze m n ą n a p rz y ja z d do O ls z ty n a , n a o m ó w ie n ie je g o n a jn o w sz e j k s ią ż k i8. L os n a p is a ł in n y s c e n a riu s z .
N o r b e r t K a s p a r e k
(O lsz ty n )
i p okoju, s. 7-27; Henryk Bartoszewicz, Europa Środkowo-W schodnia w polityce Z w ią zku S o
wieckiego 1939-1947, s. 29-43; Marek Kazimierz Kamiński, Czechosłowacja w polityce Stanów
Zjednoczonych i Wielkiej B rytanii w latach 1945-1948. K lęska czeskiego „realisty” prezydenta
Edvarda Benesa, s. 45-58; Jerzy Robert Nowak, Ja k umierała węgierska demokracja (1945-1948),
s. 59-80; Andrzej Koryn, R u m u n ia w polityce wielkich mocarstw. O d przew rotu sierpniowego
1944 do ustanow ienia republiki ludow ej w g ru d n iu 1947r., s. 81-94; Michał Jerzy Zacharias,
Wewnętrzne i m iędzynarodowe aspekty zw ycięstwa kom unistów w Jugosławii. U źródeł jugosło
w iańskiej odm iany system u kom unistycznego, s. 95-111; J. R. Nowak, A lb a n ia 1944-1948.
Terror wobec sił niekom unistycznych i w alki fra kcyjn e, s. 113-122; Adam Koseski, W alka
o władzę w B ułgarii (1944-1948), s. 123-145.
7 Do tej pory odbyło się 6 takich spotkań, wydano 4 tomy posesyjne o tym tytule.
8 T. Kisielewski, Partii portret własny. Polityka i św iadom ość w P ZPR - stu d iu m u p a d k u ,
