Jan Łach
"Begegnung wird Zeugnis. Werden
und Wesen des Neuen Testaments",
Otto Knoch, Stuttgart 1980 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 54/1, 180-181
R E C E N Z J E
o n a le p s z a n iż ta , k tó r ą p rz y g o to w a ł k ie d y ś X . L é o n - D u f o u r (V o c a b u l a
ire de t h é o l o g ie b ib liq u e ) , czy L. С о e n e n, ( T h e o l o g is c h e s B e g r i f f s l e x i k o n z u m N e u e n T e s t a m e n t ) , l u b J. L. M c K e n z i e ( D i c t i o n a r y o f t h e
B i b l e ) , zo b aczy m y .
N a le ż y ż y czy ć r e d a k t o r o m d o k o ń c z e n ia a m b itn e g o z a m i a r u o d d a n ia w rę c e c z y te ln ik ó w p o s łu g u ją c y c h się ję z y k ie m n ie m ie c k im , g d z ie ju ż t a k w ie
le je s t ró ż n y c h o p ra c o w a ń n a u k o w y c h i p o p u la r n o n a u k o w y c h , c a ło ścio w eg o p o p u la r n e g o o p r a c o w a n ia z a g a d n ie ń b ib lijn y c h . M oże s t a n ą się o n e im p u ls e m d la p o w s ta n ia p o d o b n e g o t y p u o p ra c o w a ń ta k ż e w P o lsc e , g d z ie ś w ia d o m ość r e lig ijn a , a w z w ią z k u z ty m l e k t u r a B ib lii, n ie u s ta n n ie p r z y b i e r a n a sile. N ie m o ż e o n a b y ć z d ro w a , g d y n ie b ę d z ie p o m o c y w p o s ta c i d o b ry c h k s ią ż e k , n a k tó r y c h b a z o w a ć b y m o g ły d a ls z e p rz e d s ię w z ię c ia .
ks. J a n Ł a c h , W a r s z a w a
O tto K N O C H B e g e g n u n g w i r d Z e u g n i s . W e r d e n u n d W e s e n d e s N e u e n
T e s t a m e n t s , K e v e la e r — S t u t t g a r t 1980, B u tz o n u n d B e rc k e r — K a th o li
sc h e s B ib e lw e rk , s. 260 (B i b l i s c h e B a s i s - B ü c h e r , w y d . E u g e n S i t a r z , t. VI). S z ó sty to m d z ie s ię c io to m o w e g o d z ie ła r e d a g o w a n e g o p rz e z k s. E u g e n iu s z a S ita r z a o p ra c o w a n y z o s ta ł p rz e z O tto n a К n о с h a, p rz e z 12 la t d y r e k to r a K a to lic k ie g o D z ie ła B ib lijn e g o z s ie d z ib ą .w S tu ttg a r c ie , a k t u a ln ie p r o f e s o r a in t r o d u k c j i b ib l ij n e j i k e r y g m a ty k i n a u n iw e rs y te c ie w P a s s a w ie . Z g o d n ie z z a p o w ie d z ią w y d a w c ó w w p r a c y te j, p o d o b n ie j a k i w d w u p o z o sta ły c h , k tó r e d o tą d „ u jr z a ły ś w ia tło d z ie n n e ” , z a w a r te są n a jw a ż n ie js z e in f o r m a c je o k s ię g a c h N o w eg o T e s ta m e n tu w o g ó le o ra z
3> p o sz c z e g ó ln y c h p is m a c h ty c h k sią g . M a te r ia ł, k tó r y O. K n o c h p r e z e n
tu j e , p o d z ie lo n y z o s ta ł n a s tę p u ją c o : o g ó ln e w p ro w a d z e n ie do k s ią g N o w e go T e s ta m e n tu , n a co się s k ł a d a ją m . in. ta k i e z a g a d n ie n ia , j a k p ro b le m e w a n g e lii p rz e d e w a n g e lia m i, z a g a d n ie n ie „ z b io r u ” lis tó w św . P a w ła i li s tó w k a to lic k ic h , p r o b le m d z ie jó w a p o s to ls k ic h i „ o b ja w ie n ia ” św . J a n a , d a le j p r o b le m p o w s ta w a n ia i f o r m o w a n ia się k a n o n u k s ią g N o w eg o T e s t a m e n t u w K o śc ie le g re c k im , ła c iń s k im i s y r y js k im , w re s z c ie p r o b le m j ę z y k a i p r z e k a z u t e k s t u k s ią g N o w e g o T e s ta m e n tu . W s z y s tk ie te k w e s tie o m ó w ił a u to r n a 15 s tro n ic a c h . J u ż to s p o s trz e ż e n ie u ja w n ia z a m y s ły a u to
r a k s ią ż k i: s t a r a się o n u k a z a ć p o z y ty w n ie — b e z w d a w a n ia się w d y s k u s je — to , co t r z e b a w ie d z ie ć , a b y z p o ż y tk ie m c z y ta ć N o w y T e s ta m e n t. H is to ry c z n e k s ię g i N o w eg o T e s ta m e n tu s c h a r a k te r y z o w a ł O. K n o c h w ro z d z ia le d ru g im . K o le jn o ś ć z a g a d n ie ń je s t t u n a s t ę p u ją c a : p o ję c ie i s p e c y f ik a e w a n g e lii, e w a n g e lia św . M a r k a , św . M a te u s z a , św . Ł u k a s z a , p r o b le m s y n o p ty c z n y , e w a n g e lia św . J a n a , D z ie je A p o s to ls k ie . N o w o ści w te j czę śc i p r a c y n i e z n a jd u je m y w ła ś c iw ie ż a d n y c h . Z a z n a c z y ć tr z e b a d a le k o id ą c ą o stro ż n o ść w fo r m u ło w a n iu są d ó w w ła s n y c h o p o sz c z e g ó ln y c h ty c h d z ie ła c h . N ie p r z y j ą ł te ż a u t o r k s ią ż k i a n i n a w e t n ie z a s y g n a liz o w a ł r o z w ią z a ń p r o b le m u sy n o p ty c z n e g o , p r o p o n o w a n y c h p rz e z M. E. В o i s- m a r d a , lecz z a n a jb a r d z ie j p ra w d o p o d o b n ą u z n a ł w te j m a te r i i te o r ię d w ó c h ź ró d e ł. O n o w o te s ta m e n ta ln y c h lis ta c h n a le ż ą c y c h do C o r p u s P a u l i n u m a u to r w y p o w ia d a się ró w n ie ż o g lę d n ie , n ie o p o w ia d a ją c się z d e c y d o w a n ie za ro z w ią z a n ia m i czy te o r ia m i n a jn o w s z y m i. O. K n o c h o m a w ia a p o s to ls k ą d z ia ła ln o ś ć i p is a r s k i d o ro b e k P a w ła z a p o z n a ją c c z y te ln ik a z d a w n y m i i n o w s z y m i te o r ia m i ty c z ą c y m i a u to r s tw a , c z a s u p o w s ta n ia , te o lo g ic z n y c h z a ło ż e ń i w s k a z a ń m o r a ln y c h . Z n a k o m itą w ię k sz o ś ć w s z y s tk ic h w y p o w ie d z i p o z a lis te m do E fe z ja n o ra z lis ta m i p a s te r s k im i p rz y p is u je o n s a m e m u A p o s to ło w i N a ro d ó w . Z n a r ó w n ie ż r a c j e ty c h u c z o n y c h , k tó r z y d o p a tr u ją się w d r u g im liśc ie do T e s s a lo n ic z a n śla d ó w o p ra c o w a n ia d o p ie ro po ś m ie r c i P a w ła , z a p o z n a je te ż z p ro b le m e m p o w s ta n ia i a d r e s a tó w d ru g ie j
R E C E N Z J E
181
cz ę śc i d ru g ie g o li s t u do K o r y n tia n , ja k te ż h ip o te ty c z n e j k o le jn o ś c i li s tó w do K o r w r a z z tz w . lis te m o „ n ie c z y s to ś c i” o ra z lis te m „ łe z ” .
N a t e m a t lis tó w p a s te r s k i c h a u to r k s ią ż k i z a p o z n a je z r a c j a m i , k tó r e m o g ą p r z e m a w ia ć za n a p is a n ie m ic h jesz c z e w c z a s a c h d z ia ła ln o ś c i P a w ła , a le u w a ż a z a s łu s z n ie js z e t e r a c je , k tó r e u p a t r u j ą p o w s ta n ie ic h d o p ie ro po ś m ie rc i A p o s to ła N a ro d ó w . S z c z e g ó ln ie w a ż n e w ty m w z g lę d z ie są k r y t e r i a w e w n ę trz n e . B a rd z o in te r e s u ją c e , choć u jm o w a n e ró w n ie ż n a d z w y c z a j z w ię ź le , są s y n te z y te o lo g ic z n e p o sz c z e g ó ln y c h lis tó w (T h e o lo g i s c h e B e d e u t u n g ). N a j b a r d z ie j in t e r e s u j ą c e w ty m w z g lę d z ie są d a n e z lis tó w p a s te r s k ic h , k tó r e p o w s ta ły ok. 100 r o k u , a w te n sp o só b u k a z u ją p ro b le m m ło d e g o K o śc io ła te g o czasu . K o le jn o z a jm u je się O. K n o c h lis te m do H e b ra jc z y k ó w . N a te m a t te j k s ię g i b ib lijn e j p o w ta r z a o n z n a n e s k ą d in ą d p o g lą d y . I n t e r e s u j ą c e je s t je d n a k jeg o s p o s trz e ż e n ie n a te m a t p rz e z n a c z e n ia lis tu . N a p o d s ta w ie k o ń co w eg o s tw ie r d z e n ia n ie z n a n e g o n a m a u to r a , ja k ie z a w ie r a się w H e b r 13,18—25, m o ż n a w n io s k o w a ć , że m a m y do c z y n ie n ia n ie z r o z p r a w ą te o lo g ic z n ą , a le r z e c z y w is ty m lis te m s k ie r o w a n y m do o k re ś lo n e g o k r ę g u o d b io rc ó w p rz e ż y w a ją c y c h k o n k r e t n e tr u d n o ś c i, k tó r y m n a le ż a ło z a ra d z ić . S t a r a ł się im p r z e c iw s ta w ić i u d z ie lić w s k a z ó w e k , ja k je n a le ż y p rz e z w y ciężyć, n a jp r a w d o p o d o b n ie j s ły n n y A p o llo s z A le k s a n d r ii (Dz 18,24nn.), ch o ć n ie m a m y n a to p e w n y c h ś w ia d e c tw w tr a d y c ji. Z n a c z e n ie te o lo g ic z n e li s t u je s t w y ją tk o w e : w ła ś n ie w ty m liśc ie o p ra c o w a n o w s z e c h s tro n n ie p r o b le m C h ry s tu s o w e g o k a p ła ń s tw a o ra z se n s w ę d r ó w k i e s c h a ty c z n e g o lu d u B ożego z m ie rz a ją c e g o do o s ta te c z n e g o celu , ja k i m je s t u d z ia ł w b o g a c tw ie d ó b r w ie c z n y c h w y s łu ż o n y c h p rz e z N a jw y ż sz e g o K a p ła n a N ow ego P rz y m ie rz a .
O lis ta c h k a to lic k ic h in f o r m u je O. K n o c h k r ó tk o . Z a z n a c z a n a p o c z ą t k u , co ro z u m ia n o p o d o k r e ś le n ie m „ k a to lic k ie ” , źe o k re ś le n ie to o d n o siło się z a s a d n ic z o ty lk o do 1 lis tu J a n a , że są to w c z e s n o c h rz e ś c ija ń s k ie „ ś w ia d e c tw a ” m y ś le n ia te o lo g ic z n e g o i m o ty w a c ji p o s tę p o w a n ia m o r a ln e go. P o te m p rz e c h o d z i do p r e z e n to w a n ia p o sz c z e g ó ln y c h listó w . P r e z e n ta c ję tę u jm u je w n a s tę p u ją c y c h p u n k ta c h : a u to r ; k a n o n ic z n o ś ć ; a u te n ty c z n o ś ć ; tr e ś ć ; p a r a l e li z m w y p o w ie d z i z a w a r ty c h w liś c ie z w y p o w ie d z ia m i w i n n y c h k s ię g a c h b ib lijn y c h ; p r o b le m a ty k a te o lo g ic z n a lis tu . N ie są on e f o r m u ło w a n e je d n a k o w o i w ty m s a m y m p o rz ą d k u . Ic h k o le jn o ś ć i tr e ś ć u z a le ż n io n a je s t od te g o , co d o tą d t r a k to w a n o ja k o p r o b le m c h a r a k t e r y s ty c z n y d a n e g o listu .
W ła ś c iw ie n ic n o w eg o n ie d o w ia d u je m y się z o m ó w ie n ia k s ię g i A p o k a lip s y . U w a ż a m n a w e t, że o p ra c o w a n ie to — d o k o n a n e w p o ś p ie c h u — z a w ie r a z a g a d n ie n ia ź le p o s ta w io n e , n p . p ro r o c tw o czy f ik c ja l i te r a c k a je s t te m a te m n ie łą c z ą c y m s ię śc iśle z o m ó w ie n ie m z n a c z e n ia te o lo g ic z n e g o k się g i. J e j z a ło ż e n ia te o lo g ic z n e b o w ie m b a r d z ie j w s k a z u ją n a o p ra c o w a n ie
lite r a c k ie , a n iż e li n a r e l a c ję p r o f e ty c z n y c h w iz ji ic h a u to r a .
P o m im o b r a k ó w d zieło O. K n o c h a z a s łu g u je n a u w a g ę i m oże b y ć p o ż y te c z n ą l e k t u r ą d la ty c h , k tó r z y n ie s tu d io w a li s y s te m a ty c z n ie te o lo g ii, a le c z y ta ją s y s te m a ty c z n ie k s ię g i N o w eg o T e s ta m e n tu . k s. J a n Ł a c h , W a r s z a w a G e r h a r d S C H N E ID E R , D ie A p o s t e l g e s c h i c h t e , część II : K o m m e n t a r z u K a p . 9,1— 28,31, F re ib u r g - B a s e l- W ie n 1982, V e rla g H e rd e r, s. 440 (H e r d e r s T h e o l o g i s c h e r K o m m e n t a r z u m N e u e n T e s t a m e n t , t. V /1). P ie r w s z y to m k o m e n ta r z a do D z ie jó w A p o s to ls k ic h w s e r ii te o lo g ic z n y c h k o m e n ta r z y do k s ią g N o w eg o T e s ta m e n tu , d r u k o w a n y c h p rz e z z a s łu ż o n ą o fic y n ę w y d a w n ic z ą H e r d e r a , u k a z a ł się w r o k u 1980. R e c e n z ję teg o
