Stefan Moysa
"Die Freude die bleibt. Worte und
Bilder der Begegnung", Johannes
Paul II, Freiburg-Basel-Wien 1980 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 51/4, 219-220
R E C E N Z J E
2 1 9
Zakładając, że treść encykliki O m i ł o s i e r d z i u B o ż y m jest znana, ograni czymy się do podania kilku m yśli na jej tem at, zaczerpniętych z komentarza
K . L e h m a n n a . Encyklika jest — w edług niego — mocno związana z so borem pogłębia w iedzę o K ościele przez otwarcie jej na Chrystusa i Boga1. D ives i n m i s e r i c o r d i a kontynuuje encyklikę Redem ptor hom inis i — podob nie jak ona —· zorientowana jest chrystocentrycznie. Jeszcze m ocniej jednak zaznacza, że chrystocentryzm m usi być skierow any teocentrycznie.
Encyklika znacznie poszerza zw ykłe pojęcie m iłości przez to, iż w skazuje na uwarunkow ania człow ieka, na jego błędy i potrzeby, które domagają się m iłosierdzia. To m iłosierdzie w idnieje szczególnie na krzyżu, gdyż tam zosta ła przekroczona w szelka miara spraw iedliw ości i okazana człow iekow i n aj w iększa miłość.
Jedną z zasadniczych m yśli encykliki jest w edług L e h m a n n a pod k reślenie zw iązku istniejącego m iędzy spraw iedliw ością a m iłosierdziem . Sam a spraw iedliwość może być łatw o wypaczona i w jej im ię popełniano najw iększe zbrodnie. D latego potrzebuje ona konieczności m iłości. Z drugiej strony spraw iedliwość jest też koniecznym fundam entem m iłości, która nie może być realizow ana kosztem praw człowieka.
M iłosierdzie pozostaje siłą zdolną gruntow nie zm ienić stosunki m iędzy ludzkie i zrew olucjonizować św iat. Praw dziw a bowiem jego odnowa m usi się dokonać w głębi serca ludzkiego.
Encyklika przypomina znaczenie katolickiej nauki społecznej i zarazem w skazuje, że nie należy jej opierać jedynie na nauce o praw ie naturalnym , ale przede w szystkim na Ewangelii.
Kom entarz w ybitnego teologa pomaga głęboko w ejść w m yśl papieża i w skazuje na zawarte w encyklice ukryte perspektyw y, które bądą zapew ne w ciągu lat ukazywać się coraz wyraźniej.
k s . S t e f a n M o y s a S J , W a r s z a w a
JOHANNES PAUL II., D i e F r e u d e d i e b l e i b t . W o r t e u n d B i l d e r d e r B e g e g n u n g , Freiburg-B asel-W ien 1980, Verlag Herder, s. 111.
Z różnych przem ówień papieskich w ygłoszonych zwłaszcza w czasie po bytu w RFN, zostały w ybrane pew ne w yjątki, które w spółczesnem u człow ie kow i zw racają radość, są dla niego pomocą, mogą m u towarzyszyć w trudno ściach. W yjątki te zostały zgrupowane w edług pew nych tem atów . A w ięc na w stępie um ieszczone jest w ezw anie, by rozpoczynać zawsze od nowa. To, co zostało dokonane przez św. Bonifacego, m usi być na nowo podjęte przez św iadectw o w spółczesnego pokolenia złożone w duchu apostoła Niemiec.
Radość ze służby Bożej ukazuje się zwłaszcza w zm artw ychw staniu Chrystusa. On w zyw a do tego, by się n ie lękać, przynosi radość dzieciom i rodzicom, rodzinom i przyjaciołom , robotnikom i uczonym, starym i cho rym, słow em — całej ludzkości. Bóg jest Bogiem radości, On cieszy się czło w iekiem . Boży w ym iar człowieka uw ydatnili zwłaszcza św ięci, przez co są oni szczególnym przedm iotem radości Ojca.
B y doświadczyć radości, trzeba odnaleźć Chrystusa. Papież ma1 w swoim posługiwaniu tylko jeden cel — zbliżyć ludziom Chrystusa. Jego naczelnym w ołaniem zwróconym do w szystkich jest w ezw anie, by otworzyć drzwi Chrys tusow i. N ie istn ieje problem nieobecności Chrystusa, istn ieje tylko problem nieobecności człow ieka przy Chrystusie.
Centralnym pytaniem , jakie Chrystus zadaje człow iekow i przy w sp ól nym spotkaniu, jest: czy kochasz mnie? Człowiek jest powołany do m iłości i pow inien tworzyć cyw ilizację miłości.
Wraz z w ezw aniem do m iłości przychodzi w ezw anie do nawrócenia. N a w rócenie dziś znaczy zwrócenie się ku człow iekow i oraz pracę dla· pokoju
220 R E C E N Z J E
i spraw iedliw ości. Wyraża się rów nież ono w szukaniu w spólnie z innymi, chrześcijaninam i tego co w szystkich łączy.
Jak zauważa w przedm owie Hans Urs v o n B a l t h a s a r , w słowach, papieża uderza szczególnie przekonanie o prawdzie, chęć i odwaga mówienia. prawdy, którą J a n P a w e ł II może okazać, gdyż nie uważa prawdy za w łasne osiągnięcie, ale za dar Boży. To przekonanie widać na każdej karcie tej książki.
k s . S t e f a n M o y s a S J , W a r s z a w a
S t u d i a S a n d o m i e r s k i e . F i l o z o f i a — t e o l o g i a — h i s t o r i a , t. 1, Sandomierz 1980, W ydawnictw o D iecezjalne, s. 472.
Wśród diecezji polskich posiadających w łasne czasopisma naukowe zna lazła się także ostatnio Diecezja Sandomierska. Ukazał się w ydany w bar dzo starannej szacie graficznej, pierwszy tom S t u d i ó w S a n d o m i e r s k i c h , za w ierający najróżnorodniejsze opracowania i przyczynki dotyczące historii, teologii, egzegezy, filozofii i hum anistyki. W ydaje się, że elem entem łączącym tak różnorodne prace jest albo zainteresow anie Diecezją Sandomierską, jak się to ukazuje głów nie w pracach historycznych, albo przynależność autorów do tej diecezji. Taka różnorodność utrudnia jednak bardzo zadanie recenzen ta, który m usi się ograniczyć do krótkich wzm ianek, przy czym nie w szystk ie — skądinąd bardzo w artościow e — opracowania będą m ogły być uw zględnio ne.
Z prac historycznych zwraca uwagę szkic księdza1 biskupa W alentego
W ó j c i k a dotyczący rozwoju organizacyjnego terytoriów m iędzy Wisłą,
Pilicą i Czarną, to znaczy z grubsza tych, które należą obecnie do D iecezji Sandom ierskiej. Przedział czasowy objęty tym opracowaniem ogarnia okres od czasów przedhistorycznych do erekcji diecezji w roku 1818. Szkic opisuje rozwój przynależności tych terytoriów do poszczególnych diecezji, jak też powstanie, rozwój i upadek takich placów ek jak parafie, prepozytury archi diakonaty i dekanaty. Pew ien w ycinek nowszej historii przedstaw ia studium ks. Stanisław a Kotkowskiego dotyczące form acji alum nów Sem inarium Sando mierskiego w latach od 1841 do 1926, które były latam i nadania kolejnych statutów tej uczelni. Dwa szkice o charakterze biograficznym przedstaw ia ją życie w ybitnych kapłanów diecezji: ks. Dominika Ś c i s k a ł y , znanego zw łaszcza z działalności charytatyw nej i ks. dra Juliana M ł y n a r c z y k a , prawnika, profesora Sem inarium Duchownego, duszpasterza i pisarza. Na po graniczu historii i teologii stoi praca ks. Józefa K r a s i ń s k i e g o doty cząca polskiego arianizmu. Wyrósł on z kościoła kalw ińskiego, jako skutek działalności Piotra z Goniądza. Odznaczał się radykalizm em teologicznym n e gującym doktrynę Kościoła o Trójcy Ś w iętej. Z czasem rozpadł się na sze reg grup i odcieni, z których najw ażniejsza — unitarianie — doszła do zna czenia dzięki działalności F. Socyna.
Wśród artykułów teologicznych zwraca uwagę praca ks. W. G r a n a t a o teologii diecezji. Autor rozwija tu i precyzuje naukę soboru o K ościele partykularnym , posiadającym swoją autonomię w ramach K ościoła pow szechnego. Drugim szczególnie ważnym artykułem w tym dziale jest syn tetycz ne przedstaw ienie problemów, na które napotyka katolicka nauka o pocho dzeniu człow ieka w obec nauk przyrodniczych. Autor, ks. Józef K r a s i ń s k i przyjm uje w raz z wielom a teologam i naw et pew ną m ożliwość poligenizmu. W tym dziale należy jeszcze w ym ienić dwa artykuły ściśle egzegetyczne; o spraw iedliw ości Bożej w Psalm ach i o m odlitw ie arcykapłańskiej Chrystusa.
D ział filozoficzny zawiera m iędzy innym i pracę ks. Józefa P a s t u s z k i o życiu religijnym i indyw idualności, która wyprowadza drogę do poznania istnienia Boga z przeżyć i tęsknot człowieka. N astępnie ks. Stan isław К
