View of Theological Meaning of Ceremonies of the Sacrament of Holy Orders in Preaching the Word of God

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI TEOLOGICZNE Tom LXI, zeszyt 12 – 2014, s. 137-148. KS. LESZEK PINTAL *. WYMOWA TEOLOGICZNA OBRZDÓW SAKRAMENTU WICE W PRZEPOWIADANIU SOWA BO

(2) EGO. THEOLOGICAL MEANING OF CEREMONIES OF THE SACRAMENT OF HOLY ORDERS IN PREACHING THE WORD OF GOD A b s t r a c t. Preaching the word of God belongs to priorities of the priestly service. A homily, integrally bound with exercised liturgy, is a special form of delivering God’s truths. So that preaching brings adequate fruits and the benefit for listeners one should use all available ways of enhancing it. The ceremonies connected with the sacrament of Holy Orders can, in the specific way, contribute to the fortifying meeting with the word which is happening with source of restoration and growing for faith.. Key words: bishop, presbyter, deacon, liturgy, preaching, homily.. Goszenie sowa Boego stanowi jedno z najistotniejszych zada Kocioa. Naley ono przede wszystkim do biskupów, prezbiterów i diakonów, a urzeczywistnia si w liturgii1, o czym przypomina Katechizm Kocioa Katolickiego (KKK): „wicenia – biskupa, prezbitera i diakona – przebiegaj w podobny sposób. S one udzielane w ramach liturgii eucharystycznej” (KKK 1573). W poszukiwaniu rónorodnoci i wzbogacenia przepowiadania wskazane jest wykorzystanie tekstów liturgicznych2. W tym wietle Ks. dr LESZEK PINTAL – adiunkt Katedry Homiletyki Instytutu Liturgiki i Homiletyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawa II, wykadowca homiletyki; adres do korespondencji: ul. Naczowska 94, 20-831 Lublin; e-mail: lpintal@lu.onet.pl 1 W. P r z y c z y n a. Wprowadzenie. W: Liturgia i przepowiadanie. Red. W. Przyczyna. Kraków: Wydawnictwo M 2010 s. 5. 2 „Homilia, bdca czci liturgii, jest bardzo zalecana, stanowi bowiem pokarm konieczny dla podtrzymania chrzecija skiego ycia. Winna by wyjanieniem jakiego aspektu czyta Pisma witego albo innego tekstu sporód staych lub zmiennych czci Mszy danego dnia, z uwzgld-.

(3) 138. KS. LESZEK PINTAL. jasne staje si wskazanie Kocioa w soborowej konstytucji o liturgii Sacrosanctum Concilium (KL): „Bardzo starannie i waciwie naley peni posug goszenia sowa. Jako przepowiadanie przedziwnych dzie Boych w historii zbawienia, czyli w misterium Chrystusa, która zawsze jest w nas obecna i dziaa, zwaszcza w obrzdach liturgicznych, winno ono czerpa tre przede wszystkim ze róde Pisma witego i liturgii” (KL 35, 2). Skoro przepowiadanie ma czerpa z liturgii, std te liturgia z caym swym bogactwem winna by inspiracj dla homilii. Uzasadnione jest zatem wykorzystanie w przepowiadaniu o sakramencie wice tekstów liturgicznych, obrzdów oraz znaków i symboli zwizanych z obrzdami wice biskupa, prezbiterów oraz diakonów. Zasadniczym celem opracowania jest przyblienie tej tematyki w przepowiadaniu.. I. TEKSTY LITURGICZNE RÓDEM PRZEPOWIADANIA. Wszystkie stopnie wice (biskupa, prezbitera i diakona) maj w swoim obrzdzie, waciwe dla danej posugi w Kociele, teksty liturgiczne. Wprowadzenie ogólne do ObrzĊdów wiĊce zaleca: „wicenia powinny odbywa si podczas Mszy w., w której wierni czynnie uczestnicz, a zwaszcza w Dniu Pa skim, kiedy to wszyscy gromadz si przy jednym otarzu nieniem zarówno obchodzonego misterium, jak i szczególnych potrzeb suchaczy” (Ogólne wprowadzenie do Mszau Rzymskiego. Pozna : Pallottinum 2004 nr 65). Teologiczne uzasadnienie faktu, e liturgia moe i powinna by rozumiana jako „tekst wity”, daje sama konstytucja o liturgii, w której czytamy: „Pismo wite ma doniose znaczenie w sprawowaniu liturgii. Z niego bowiem pochodz czytania, które wyjania si w homilii, oraz psalmy przeznaczone do piewu. Z niego czerpi natchnienie i ducha proby, modlitwy i pieni liturgiczne. W nim te trzeba szuka sensu czynnoci i znaków” (KL 24). Z tego stwierdzenie wynika niedwuznacznie, e teksty liturgiczne, zarówno stae, jak i zmienne, czerpi sw inspiracj z Pisma witego. Biblia znajduje w nich swe ukonkretnienie, wyraone w formuach liturgicznych. Te za uwzgldniaj zawsze sprawowan tajemnic odkupienia i potrzeby wiernych. Moemy zatem powiedzie , e teksty liturgiczne s kultyczn aktualizacj tekstów biblijnych. W modlitwach lub probach bardziej dochodzi do gosu ywa tradycja Kocioa, a wic wci na nowo aktualizowana i wyraana w formie modlitewnej wiara Kocioa. Dlatego wanie w tekstach liturgicznych odkrywamy wiksza aktualizacj Biblii. Dochodzi w nich bardziej do gosu hodie liturgiczne tekstu biblijnego oraz element doktrynalny, tj. ywa wiara Kocioa. Peni przeto liturgia z caym bogactwem swych modlitw i wiatem witych znaków funkcj kerygmatyczn i dogmatyczn. Potwierdza to wypowied soborowa: „[…] wita liturgia jest przede wszystkim oddawaniem czci Boemu majestatowi, zawiera jednak równie bogat tre do pouczania wiernego ludu. W liturgii bowiem Bóg przemawia do swego ludu, Chrystus w dalszym cigu gosi Ewangeli, lud za odpowiada Bogu piewem i modlitw” (KL 33). Cyt. za: H. S i m o n. Teksty liturgiczne jako. ródo przepowiadanie. W: Liturgia i przepowiadanie s. 173-174..

(4) WYMOWA TEOLOGICZNA OBRZDÓW SAKRAMENTU WICE W PRZEPOWIADANIU. 139. pod przewodnictwem biskupa, otoczonego przez prezbiterów i usugujcych. […] Wewntrzny zwizek wice i celebracji Mszy w. ukazuje si nie tylko przez umiejscowienie obrzdu i przez odpowiednie formuy w Modlitwie Eucharystycznej oraz w ko cowym bogosawie stwie, lecz take, przy zachowaniu obowizujcych przepisów, przez dobór czyta i zastosowanie formularza specjalnej Mszy w. obrzdowej dostosowanej do udzielania wice ” 3. W zwizku z tym Msza Rzymski zaleca: „W niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego, w uroczystoci i wita Apostoów, przy udzielaniu wice uywa si formularza mszalnego z dnia” 4. W innych dniach sugerowane jest nastpujce zestawienie formularza: 1. Antyfony do wykorzystania na wejcie: „Kto by chcia Mi suy , niech idzie za Mn, a gdzie ja jestem, tam bdzie i mój suga” (J 12, 26). W czasie wice kapa skich mona uy innej antyfony: „Duch Pa ski spoczywa na mnie, poniewa mnie namaci i posa mnie, abym ubogim niós dobr nowin, uzdrawia skruszonych w sercu” (k 4, 18). W przepowiadaniu w czasie sakramentu wice antyfony na wejcie mog si sta bardzo pomocne w przygotowywaniu homilii. Pierwsza z antyfon wskazuje na suebny charakter kapa stwa, druga wyraa posannictwo przyjmujcego sakrament wice . 2. Antyfona na Komuni: „Ojcze wity uwi ich w prawdzie. Jak Ty mnie posae na wiat, tak i Ja ich na wiat posaem” (J 17, 17-18). 3. W 1, 2, 3 i 4 Modlitwie Eucharystycznej s, w odpowiednich miejscach, modlitwy wasne dotyczce wice biskupa oraz wiceniach kapanów i diakonów. W wiceniach biskupa zawarta jest proba o mdro i mio Apostoów dla Niego oraz modlitwa, by prowadzi lud Boy do zbawienia. Przy wiceniach kapanów i diakonów wystpuje proba skierowana do Boga, by zachowa w przyjmujcych wicenia swoje dary, aby z Jego pomoc skutecznie speniali posannictwo, które otrzymali od Niego 5. Równie modlitwy wasne w czasie wice mog zosta wykorzystane w przepowiadaniu. Ukazuj bowiem istot i zadania przyjmujcego wicenia. W Mszale Rzymskim zasugerowano take, by wykorzysta modlitwy formularza: – Z a b i s k u p a6: Kolekty zamieszczone w Mszale podkrelaj godno posugi biskupiej oraz zadania, które staje si udziaem biskupa: „spraw 3 ObrzĊdy wiĊce biskupa, prezbiterów i diakonów [dalej: OBPD]. Katowice: Ksigarnia w. Jacka 1999 nr 9-10. 4 Msza Rzymski dla diecezji polskich [dalej: MR]. Pozna : Pallottinum 2009 s. 74”. 5 MR s. 74-76. 6 MR s. 120”-121”..

(5) 140. KS. LESZEK PINTAL. niech Twój suga, którego postawie na czele swojego ludu, prowadzi go w imieniu Chrystusa, niech go uwica, sprawujc sakramenty i rzdzi nim zgodnie z Twoj wol”, „daj mu sowem i przykadem przyczynia si do dobra ludu, któremu przewodzi”, daj mu ducha rady i mstwa, ducha wiedzy i pobonoci, niech wiernie rzdzi ludem jemu powierzonym i buduje Twój Koció” 7. W Modlitwie nad darami wystpuje wezwanie, by Bóg obdarzy nowego biskupa apostolskimi cnotami. Za w Modlitwie po Komunii zawarta jest proba, by nowy biskup godnie sprawowa pastersk posug. – Z a k a p a n ó w8: Kolekty zachcaj, by ci którzy przyjmuj wicenia, wiernie penili swoj sub i byli zjednoczeni z Chrystusem: „spraw, aby ci, których On wybra na sugi i szafarzy Twoich sakramentów, wiernie wykonywali powierzon im sub”, „spraw, aby wytrwale penic Twoj wol, przez swoj posug i ycie zjednoczone z Chrystusem, pomnaali Twoj chwa” 9. W Modlitwie nad darami wystpuje proba o trwae owoce dla Kocioa, pynce ze suby kapanów otarzowi i ludowi. Modlitwa po Komunii jest prob o gorliwo dla kapanów i wszystkich wiernych, by trwali w zjednoczeniu i mioci. – Z a d i a k o n ó w10: Kolekta zachca wybranych, by byli roztropni w dziaaniu oraz by byli przyja ni dla wszystkich, a przez to wytrwali w modlitwie. Modlitwa nad darami jest prob o ducha pokory i mioci, a Modlitwa po Komunii – prob, by ci którzy zostali wywiceni na diakonów, byli wiernymi sugami Ewangelii, sakramentów oraz dzie miosierdzia. Mona zauway , e wszystkie teksty z formularza mszalnego mog si sta pomocne w przepowiadaniu w czasie sakramentu wice . Ukazuj one w sposób istotny zadania wszystkich stopni wice . Ponadto wykorzystane w przepowiadaniu czasie liturgii sakramentu wice mog by same obrzdy wice biskupa, prezbitera i diakona. ObrzĊdy wiĊce biskupa 11, po probie o wicenia biskupie dla danego prezbitera i po odczytaniu nominacji Stolicy Apostolskiej oraz homilii gównego konsekratora, zawieraj cay szereg pyta . Dotycz one: chci wypenienia a do mierci powierzonego urzdu, goszenia Ewangelii, zachowywania skarbu wiary, trwania w jednoci z kolegium biskupów pod wadz Ojca witego, okazywania posusze stwa nastpcy w. Piotra, troski o lud Boy, bycia. 7. MR s. 120. MR s. 125”-126”. 9 MR s. 125”. 10 MR s. 130. 11 OBPD nr 31-100. 8.

(6) WYMOWA TEOLOGICZNA OBRZDÓW SAKRAMENTU WICE W PRZEPOWIADANIU. 141. miosiernym dla ubogich, podróujcych i potrzebujcych, szukania bdzcych owiec, wypeniania bez nagany urzdu Najwyszego Kapana. W przepowiadaniu moe by wykorzystana take Modlitwa konsekracyjna, która wyraa i ukazuje istot biskupiego posania: „niech nieustannie wyjednuje Twoj askawo i skada dary Twojego Kocioa […] niech rozwizuje wszelkie wizy t wadz, któr dae Apostoom. Niech dziki agodnoci i czystoci serca podoba si Tobie [...]” 12. Do wykorzystania s jeszcze inne modlitwy: modlitwa przy namaszczeniu krzymem gowy elekta, przy podaniu elektowi ksigi Ewangelii, przy wkadaniu piercienia, mitry i wrczenia pastorau13. W ObrzĊdach wiĊce prezbiterów14 tekstami liturgicznymi s pytania stawiane przez biskupa kandydatom do wice kapa skich. Dotycz one wypeniania urzdu kapa skiego, pobonego odprawiania misteriów Chrystusa, posugi sowa, jednoczenia z Chrystusem Najwyszym Kapanem oraz przyrzeczenia posusze stwa biskupowi i jego nastpcom. Kolejnym istotnym ródem do wykorzystania w przepowiadaniu moe sta si Modlitwa konsekracyjna, wyraajca zadania, które powinien podj prezbiter we wspólnocie Kocioa: „daj take nam, sabym, takich pomocników, których potrzebujemy do wypeniania kapa skiej posugi […], daj swoim sugom godno prezbiteratu; odnów w ich sercach Ducha witoci; niech wiernie peni przyjty od Ciebie, Boe, urzd posugiwania kapa skiego drugiego stopnia, przykadem swojego ycia pocigaj innych do poprawy obyczajów. Niech bd godnymi wspópracownikami biskupów, aby przez ich przepowiadanie i dziki asce Ducha witego, sowa Ewangelii przyniosy obfity owoc w ludzkich sercach i dotary a na kra ce ziemi [...]. Niech bd wiernymi szafarzami Twoich misteriów”15. W przepowiadaniu mog zosta wykorzystane jeszcze inne modlitwy w liturgii wice prezbiterów: modlitwa biskupa towarzyszca namaszczeniu doni wywiconych prezbiterów, modlitwa biskupa w czasie podawania wywiconym prezbiterom darów mszalnych. Wszystkie wspomniane obrzdy i modlitwy mog si sta inspiracj dla przepowiadajcego. ObrzĊd wiĊce diakonów16 równie zawiera teksty liturgiczne, które mog sta si pomocne w przepowiadaniu o sakramencie wice : przedstawienie i wybór kandydatów, pytania biskupa i przyrzeczenie kandydatów do diakonatu (przyrzeczenie celibatu i modlitwa biskupa o wytrwao w tym 12. OBPD nr 47. OBPD nr 49-54. 14 OBPD nr 118-172. 15 OBPD nr 131. 16 OBPD nr 193-247. 13.

(7) 142. KS. LESZEK PINTAL. postanowieniu, wyraenie woli przyjcia wice , wykonywania przyjtego urzdu diakona, goszenia wiary sowem i czynem, sprawowania Liturgii Godzin, ksztatowania swojego postpowania na wzór Chrystusa, oraz czci i posusze stwa biskupowi i jego nastpcom). Na uwag zasuguje Modlitwa konsekracyjna, która okrela zadania diakonów w Kociele: „Panie, wejrzyj askawie na te sugi swoje […], aby suyli Twoim witym otarzom; penili dziea posugi; niech odznaczaj si wszystkimi cnotami: mioci bez obudy, troskliwoci o chorych i biednych, powag pen pokory, czystoci bez skazy i przestrzeganiem duchowej karnoci” 17. Wykorzysta take mona w przepowiadaniu nakadanie stroju przysugujcemu diakonowi (stua i dalmatyka) oraz bardzo pouczajc modlitw biskupa w czasie przekazywania ksigi Ewangelii: „Przyjmij Chrystusow Ewangeli, której gosicielem si stae; wierz w to, co bdziesz czyta , nauczaj tego, w co uwierzysz, i penij to, czego bdziesz naucza ” 18. Modlitwa ta oddaje istot posugiwania diako skiego w przepowiadaniu sowa Boego. Analiza tekstów liturgicznych trzech stopni sakramentu wice pozwala zauway , e wystpuje istotne bogactwo treciowe owych tekstów, które mog sta si inspiracj w przepowiadaniu o sakramencie wice . W. Gowa 19 proponuje nastpujce tematy w homiliach o kapa stwie: dobrowolno przyjcia kadego stopnia sakramentu wice i wypeniania obowizków z nim zwizanych; obowizki biskupów, kapanów i diakonów w Kociele; posusze stwo kapanów i diakonów biskupowi i jego nastpcom; jedno biskupa z kolegium biskupów i z Ojcem witym; rola biskupa w Kociele diecezjalnym i w Kociele powszechnym; konieczno modlitwy i interwencji witych Patronów do podjcia i wypenienia przez wiconych tak odpowiedzialnych zada w subie Kocioa; nieprzerwana cigo posugi sowa i sakramentów w Kociele przez uczestnictwo w kapa stwie Chrystusa; sakrament wice i powszechne kapa stwo wiernych. W podsumowaniu naley zaznaczy , e teksty liturgiczne ObrzĊdów wiĊce biskupa, prezbiterów i diakonów s bardzo istotnym ródem, które moe by wykorzystane w przepowiadaniu o sakramencie wice . Proponowany jest cay szereg pyta , które stosuje si przy kadym stopniu wice , wskazane s take teksty modlitw konsekracyjnych oraz innych modlitw zwizanych bezporednio z danym stopniem wice . Z pewnoci waciwe 17. OBPD nr 207. OBPD nr 210. 19 W. G o w a. Liturgia miejscem i ródem przepowiadania. Przemyl: Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej 1999 s. 307. 18.

(8) WYMOWA TEOLOGICZNA OBRZDÓW SAKRAMENTU WICE W PRZEPOWIADANIU. 143. wykorzystanie wspomnianych tekstów przyczynioby si do wzbogacenia przepowiadania o sakramencie wice .. II. OBRZDY WICE JAKO RÓDO PRZEPOWIADANIA. Sakrament wice (biskupa, prezbitera i diakona) wyrónia obrzdy istotne i dodatkowe: „Istotny obrzd sakramentu wice dla wszystkich trzech stopni stanowi woenie rk przez biskupa na gow wywicanego, a take specjalna modlitwa konsekracyjna, bdca prob do Boga o wylanie Ducha witego i udzielenie Jego darów dostosowanych do posugi, do której kandydat jest wywicany” (KKK 1573). Woenie rk i modlitwa konsekracyjna nale do najistotniejszej czci wice biskupich, prezbiteratu i diakonatu. Z gestem woenia rk i modlitw spotykamy si ju w Dziejach Apostolskich (Dz 6, 6). Równie pó niejsze formy ceremoniau wice podaj, e wszystkie trzy stopnie wice byy udzielane przez woenie rk i modlitw o zstpienie Ducha witego. W wieku XIII wprowadzono drugie naoenie rk na ko cu Mszy w. z odpowiedni formu, która miaa przypomina o otrzymaniu wraz ze wiceniami kapa skimi wadzy odpuszczania grzechów. Ten obrzd przetrwa a do reformy Soboru Watyka skiego II20. Obecne obrzdy wiece. (diakonat, prezbiterat, konsekracja biskupia) maj tylko jedno woenie rk, to pierwsze. Obrzd woenia rk oznacza przekazanie Boej mocy i urzdu. Jest take baganiem o odnow serca tego, który przyjmuje wicenia. Obrzdy dodatkowe sakramentu wice s róne w zalenoci od tradycji liturgicznych. Ich cech wspóln jest wyraenie wielorakiego znaczenia aski sakramentalnej. Wród obrzdów dodatkowych wyrónia si nastpujce: obrzdy wstpne, namaszczenie Krzymem witym, przekazanie ksigi Ewangelii, piercienia, mitry, pastorau, pateny i kielicha21. Namaszczenie gowy konsekrowanego biskupa jest znakiem wczenia namaszczonego w najwysze kapa stwo Chrystusowe. Jest to namaszczenie pochodzenia gallika skiego i wyraa namaszczenie na proroka, kapana i króla. W czasie namaszczenie piewano Veni Sancte Spiritus, a od XVI wieku piewa si Veni Creator Spiritus. Wspomniane piewy maj podkrela rol 20. H. S o t w i s k a, W. G o w a. Przepowiadanie o sakramentach w katechezie i homilii. Lublin–Przemyl: Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej 2001 s 307-308; por. W. G o w a. Znaki i symbole w Liturgii. Przemyl: Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej, 1995 s. 181. 21 S o t w i s k a, G o w a. Przepowiadanie o sakramentach w katechezie i homilii s. 308..

(9) 144. KS. LESZEK PINTAL. Ducha witego oraz Jego dary w yciu konsekrowanego biskupa22. W czasie namaszczenia gowy gówny konsekrator wypowiada sowa modlitwy: „Niech Bóg, który uczyni ci uczestnikiem najwyszego kapa stwa Chrystusa, przeniknie ci olejem mistycznego namaszczenia i przez hojne bogosawie stwo duchowe zapewni owocno twojej posudze”23. Wykorzystujc w przepowiadaniu obrzd namaszczenia gowy konsekrowanego biskupa, mona zwróci uwag na misj, jak ma do spenienia: prorock, kapa sk i królewsk. Obrzd namaszczenia doni prezbiterów Krzymem witym równie wywodzi si z Galii. Powsta pod koniec VII wieku24. Istot obrzdu i jednoczenie inspiracj do przepowiadania mog stanowi sowa modlitwy biskupa: „Nasz Pan, Jezus Chrystus, którego Ojciec namaci Duchem witym i moc, niech ci strzee, aby uwica lud chrzecija ski i skada Bogu ofiar”25. Obrzd przekazania ksigi Ewangelii odzwierciedla prawd, e biskup w Kociele w sposób szczególny uczestniczy w urzdzie nauczycielskim i jest gównym gosicielem Ewangelii, a take nauczycielem wiary i moralnoci. Wywicony biskup ma gosi Boe sowo z „ca cierpliwoci i umiejtnoci”26. Woenie piercienia na serdeczny palec prawej rki, jak zauwaa W. Gowa, „to znak zalubin z Kocioem – Oblubienic Chrystusa – a równoczenie zobowizanie do wiernoci”27. Biskup zalubiony Kocioowi ma z gorliwoci peni swoj misj dla dobra caego Kocioa i powierzonej swojej pieczy Chrystusowej owczarni. Naoenie mitry to kolejny z obrzdów dodatkowych w wiceniach biskupa. Obrzd ten „ju od ko ca XII wieku naley do ceremoniau konsekracyjnego. Mitra – liturgiczne nakrycie gowy biskupa, mówi o jego godnoci i urzdzie” 28. Godnymi podkrelenia s sowa wypowiadane w czasie obrzdu: „Przyjmij mitr i niech janieje w tobie blask witoci […]” 29. Biskup ma by przykadem prawego i witego ycia. Pastora to symbol wadzy pasterskiej30. Istotne s sowa wypowiadane przez gównego konsekratora, ukazujce prawd o wadzy pasterskiej nad powierzon owczarni, nad któr Duch wity ustanowi go biskupem i pasterzem.. 22. G o w a. Znaki i symbole s. 184; por. T e n e. Liturgia miejscem i ródem s. 324-325. OBPD nr 49. 24 G o w a. Znaki i symbole s. 182. 25 OBPD nr 161. 26 OBPD nr 50. 27 G o w a. Znaki i symbole s. 184-185; por. T e n e. Liturgia miejscem i ródem s. 325. 28 T e n e. Znaki i symbole s. 185. 29 OBPD nr 53. 30 G o w a. Znaki i symbole s. 185. 23.

(10) WYMOWA TEOLOGICZNA OBRZDÓW SAKRAMENTU WICE W PRZEPOWIADANIU. 145. W czasie wice prezbitera nastpuje przekazanie pateny i kielicha „ofiary ludu witego” (KKK 1574), któr wywicony prezbiter ma skada Bogu. Jak zauwaa W. Gowa, „przekazanie pateny z chlebem i kielicha z winem siga X wieku, a miejscem powstania tego obrzdu bya równie Galia. […] Przygotowanie darów w kadej Mszy w. przypomina kapanowi ten obrzd z dnia wice , i przypomina mu take wezwanie skierowane ju wtedy do niego, aby wraz z Ciaem i Krwi Jezusa Chrystusa ofiarowa Bogu samego siebie, a wtedy jego ycie bdzie zgodne z tajemnic krzya”31. W obrzdach wice diakonów „przekazuje im si ksig Ewangelii na znak, e otrzymali posannictwo goszenia Ewangelii Chrystusa” (KKK 1574). Bardzo wymowne i pouczajce staj si sowa biskupa „wierz w to, co bdziesz czyta , nauczaj tego, w co uwierzysz i penij to, czego bdziesz naucza ”32. Podsumowujc, naley zauway , e obrzdy dodatkowe w wiceniach biskupa, prezbitera i diakona mog si sta doskonaym ródem przepowiadania w liturgii sakramentu wice . Wyjanienie wszystkich znaków i symboli w liturgii byoby pogbieniem wiadomoci i wiedzy uczestniczcych w tych jake doniosych obrzdach.. III. ZNAKI I SYMBOLE SAKRAMENTU WICE RÓDEM PRZEPOWIADANIA 33. W obrzdach sakramentu wice mona spotka , oprócz ju wspomnianych, inne znaki i symbole, poprzez które Bóg przemawia do czowieka. Mona do nich zaliczy : naoenie szat kapa skich (stuy i ornatu), poca31. W. Gowa. Znaki i symbole s. 182-183; por. H. Sotwi ska, W. Gowa. dz. cyt. s. 309. OBPD nr 210. 33 Teksty liturgiczne cho wane, nie wyczerpuj jednak tak bogatego róda jakim jest liturgia. Jest ona przede wszystkim rzeczywistoci witych znaków. Rzeczywisto zbawienia, która dotyczy czowieka i ma go ogarn jest wejciem w rzeczywisto nadprzyrodzon. Zbawcze dziaanie Boga dokonuje si przez znaki i pod oson znaków. Sowo jest take znakiem. C. Vagaggini mówi, i liturgia jest zespoem skutecznych i podpadajcych pod postrzeganie znaków witej i niewidzialnej rzeczywistoci, ustanowionych przez Chrystusa lub Koció. Przez te znaki, Bóg przez Chrystusa w Duchu witym uwica Koció. Przez niego równie Koció oddaje Bogu swój kult. Liturgia jest zatem wiatem witych znaków przez które realizuje si i aktualizuje kapa ski urzd Jezusa Chrystusa. Liturgia posugujc si znakiem, gestem, rytem, czynnociami, wcza czowieka w dokonujce si „tu” i „teraz” zbawcze wydarzenie. Zespó wity znaków, którymi operuje liturgia jest zatem interesujcy z punktu widzenia przepowiadania. Jest z jednej strony pomostem midzy Bogiem a czowiekiem, a drugiej strony zawiera w sobie gbokie treci kerygmatyczne, które powinny doj do gosu w przepowiadaniu. W tych znakach bowiem „zakodowana” jest wiara Kocioa. Aeby jednak znak 32.

(11) 146. KS. LESZEK PINTAL. unek pokoju, naoenie ksigi Ewangelii na gow elekta i wprowadzenie go na katedr34. Obrzd naoenia szat kapa skich powsta na terenie Galii na przeomie IX i X wieku. Liturgia rzymska zaadoptowaa ten obrzd w XII i XIII wieku. Jak zauwaa W. Gowa, „znak ten jest dla wszystkich uczestników liturgii bardzo czytelnym i potwierdza wywicenie na kapana – porednika midzy lud mi i Bogiem”35. Wartym podkrelenia jest, e jedynym Porednikiem midzy lud mi a Bogiem jest Jezus Chrystus (Pontifex = pons + facio = robi most, sta si mostem; oznacza to, e przez Chrystusa jak przez most moemy doj do Ojca). Istotne zatem wydawaoby si wyjanienie wiernym w przepowiadaniu prawdy dotyczcej kapana jako cznika midzy Bogiem a lud mi. Kady kapan zjednoczony z Chrystusem uczestniczy w jedynym kapa stwie i porednictwie Jedynego Zbawiciela, którym jest Jezus Chrystus. Obrzdy wice ko czy zoenie rk neoprezbitera w rce biskupa i przyrzeczenie czci i posusze stwa. Przy tym obrzdzie otrzymuje pocaunek pokoju. Komentujc ten gest, W. Gowa zauwaa, e jest on jednoznaczny: „Mówi on, e ycie z biskupem, z samym sob i z Bogiem jest wynikiem ycia w sprawiedliwoci (sprawiedliwym jest ten, kto oddaje kademu to, co si mu naley; biskupowi naley si cze i posusze stwo). To za jest zwizane z zaufaniem do Boga i ludzi”36. Równie ten gest jest do wykorzystania w przepowiadaniu o sakramencie wice . Podkrela jedno wywiconego przez biskupa prezbitera, a co za tym idzie jedno caego Kocioa. Gest naoenia ksigi Ewangelii na gow biskupa-elekta trwa przez cay czas modlitwy konsekracyjnej. Owa symboliczna czynno jest zarazem prob, by Boe sowo przenikno cakowicie mylenie nowo konsekrowanego biskupa, który jest wród prezbiterów pierwszym gosicielem Ewangelii37. Gest ten staje si znamienitym do wykorzystania w przepowiadaniu. Biskup jest pierwszym sug Ewangelii – temat zawsze aktualny i zasugujcy na podkrelenie. Gdy biskup otrzymuje sakr we wasnym kociele, ma miejsce obrzd wprowadzenia na katedr. Gdy nie ma takiej sytuacji, wówczas biskup konsekrator zaprasza nowego biskupa, by zaj pierwsze miejsce wród biskupów koncelebrujcych. Wprowadzenie na katedr, czyli intronizacja, wprowadzona liturgiczny móg zbawczo oddziaywa , musi by naleycie objaniony. Cyt. za: H. S i m o n. Znaki i ryty liturgiczne ródem przepowiadania. W: Liturgia i przepowiadanie s. 186-187. 34 S o w i s k a, G o w a. Przepowiadanie o sakramentach w katechezie i homilii s. 310. 35 G o w a. Znaki i symbole s. 182. 36 Tame s. 183; por. T e n e. Liturgia miejscem i ródem s. 326. 37 T e n e. Znaki i symbole s. 183-184..

(12) WYMOWA TEOLOGICZNA OBRZDÓW SAKRAMENTU WICE W PRZEPOWIADANIU. 147. w wiekach rednich, oznacza piastowanie najwyszej wadzy w Kociele diecezjalnym38. Równie ten symboliczny gest mógby posuy jako inspiracja do homilii na temat sprawowania suebnej wadzy biskupa w Kociele. Podsumowujc, naley zaznaczy , e równie wspomniane znaki i symbole stosowane w sakramencie wice mog sta si ródem do tworzenia homilii. Wyjanienie ich wiernym w czasie obrzdów wice z pewnoci przyniosoby duchowy poytek uczestniczcym w liturgii.. IV. ZAKOCZENIE. Bogactwo obrzdów w sakramencie wiece sprawia, e przepowiadanie moe si sta interesujce i atrakcyjne. Bardzo wymowna jest liturgia, obrzdy, a take znaki i symbole sakramentu. Ponadto ObrzĊdy wiĊce dysponuj gotowymi wzorami homilii na róne stopnie wice , które równie mog sta si inspiracj do przepowiadania. H. Sotwi ska i W. Gowa sugeruj, by w czasie wiece biskupa lub rocznicy wiece bd z innych racji omówi nastpujce tematy: biskup nastpc Apostoów; obecno Chrystusa w biskupie; biskup sug Chrystusa i szafarzem tajemnic Boych; biskupstwo oznacza obowizek, a nie zaszczyt; biskup pasterzem i szafarzem sakramentów; troska biskupa o powierzon sobie owczarni. Wspomniani autorzy proponuj równie tematy do omówienia w czasie wice. prezbiterów bd w rocznic wiece z racji jubileuszu lub w czasie naboe stw o powoania kapa skie39: zwizek prezbitera z Chrystusem Najwyszym Kapanem; prezbiter jest wspópracownikiem biskupa i jego reprezentuje w parafii; misja prezbitera kontynuacj misji Chrystusa; prezbiter sowem i przykadem buduje Koció Chrystusowy; sprawowanie Ofiary, szafowanie sakramentów i modlitwa w yciu prezbitera; Jezus Dobry Pasterz wzorem dla posugiwania pasterskiego prezbitera. Autorzy wskazuj te tematy na czas wice diakonów40: diakoni pomocnikami biskupów i prezbiterów w posudze Sowa, otarza i mioci; Chrystus wzorem suby diakona; diakon czowiekiem cieszcym si dobr saw i penym Ducha witego; owoce witej suby diakona. Podsumowujc, naley zauway , i powysze opracowanie to próba systematyzacji tematyki zwizanej z przepowiadaniem o sakramencie wice . 38. Tame s. 185. S o t w i s k a, G o w a. Przepowiadanie o sakramentach w katechezie i homilii s. 311. 40 Tame s. 311-312. 39.

(13) 148. KS. LESZEK PINTAL. Dowodzi ono, e przepowiadanie o jednym z sakramentów w subie wspólnoty Kocioa moe si sta interesujce, a take suy budzeniu nowych powoa do suby Kocioowi. Z pewnoci nie wyczerpuje ono ogromnego bogactwa treci samego sakramentu. W zdecydowany jednak sposób moe przyczyni si do uatrakcyjnienia przepowiadania, aby homilia staa si „rzeczywicie intensywnym i szczliwym dowiadczeniem Ducha, pokrzepiajcym spotkaniem ze Sowem, staym ródem odnowy i wzrastania”41.. BIBLIOGRAFIA F r a n c i s z e k: Adhortacja apostolska Evangelii gaudium. Kraków: Wydawnictwo M 2013. G o w a W.: Liturgia miejscem i ródem przepowiadania. Przemyl: Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej 1999. G o w a W.: Znaki i symbole w Liturgii. Przemyl: Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej 1995. Msza Rzymski dla diecezji polskich. Pozna : Pallottinum 2009. Obrzdy wice biskupa, prezbiterów i diakonów. Katowice: Ksigarnia w. Jacka 1999. Liturgia i przepowiadanie. Red. W. Przyczyna. Kraków: Wydawnictwo M 2010. S o t w i s k a H., G o w a W.: Przepowiadanie o Sakramentach w katechezie i homilii. Lublin–Przemyl: Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej 2001.. WYMOWA TEOLOGICZNA OBRZDÓW SAKRAMENTU WICE W PRZEPOWIADANIU SOWA BO

(14) EGO Streszczenie Przepowiadanie sowa Boego naley do priorytetów posugi kapa skiej. Szczególn form goszenia prawd Boych jest homilia, integralnie zwizana ze sprawowan liturgi. Aby przepowiadanie przynosio naleyte owoce i poytek dla suchaczy naley sign po wszyst-kie moliwe sposoby jego uatrakcyjnienia. Obrzdy zwizane z sakramentem wice mog w zdecydowany sposób przyczyni si do pokrzepiajcego spotkania ze sowem, które staje si ródem odnowy i wzrastania wierze. Sowa kluczowe: biskup, prezbiter, diakon, liturgia, przepowiadanie, homilia.. 41. F r a n c i s z e k. Adhortacja apostolska Evangelii gaudium. Kraków: Wydawnictwo M 2013 nr 135..

(15)