prof. dr hab. in¿. Czes³aw WASZKIEWICZ mgr in¿. Marek KRAJEWSKI
Katedra Maszyn Rolniczych i Leœnych, SGGW w Warszawie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Warszawie
Streszczenie
W artykule przedstawiono zmiany, jakie nastêpowa³y na krajowym rynku ci¹gników i przyczep rolniczych w latach 2001-2009.
PRODUKCJA, IMPORT I EKSPORT CI¥GNIKÓW
I PRZYCZEP ROLNICZYCH W LATACH 2001-2009
Postêp techniczny w rolnictwie w znacz¹cym stopniu determinuj¹ ci¹gniki, stanowi¹ce Ÿród³o uci¹gu i napêdu narzê-dzi i maszyn rolniczych. St¹d niezwykle istotnym jest zastêpo-wanie ci¹gników o przestarza³ej konstrukcji, czêsto nadmiernie wyeksploatowanych, zu¿ytych moralnie i fizycznie, ci¹gnika-mi nowyci¹gnika-mi, ró¿ni¹cyci¹gnika-mi siê nie tylko pod wzglêdem rozwi¹zañ konstrukcyjnych poszczególnych zespo³ów i wyposa¿enia, ale równie¿ parametrami techniczno-eksploatacyjnymi [1, 2, 3].
Jak kszta³towa³a siê produkcja ci¹gników rolniczych w Pol-sce w latach 2001-2009, przedstawiono w tab. 1.
Na ³¹czn¹ liczbê wyprodukowanych ci¹gników, wynosz¹c¹ 55 179 sztuk, ponad po³owê (58,7%) stanowi³y ci¹gniki o naj-mniejszym zakresie mocy 18-37 kW. Wraz ze wzrostem zakre-su mocy, udzia³ poszczególnych grup ci¹gników mala³ i od-powiednio wynosi³: 37-59 kW - 18,4%; 59-75 kW - 13,4%; 75-90 kW - 5,1% i o mocy powy¿ej 75-90 kW jedynie 4,4%. W ana-lizowanym okresie 3-krotnie wyst¹pi³ spadek liczby produ-kowanych ci¹gników niemal we wszystkich grupach mocy, przy czym najwiêkszy spadek nast¹pi³ w ostatnich dwóch latach 2008-2009. Jest to zjawisko doœæ niepokoj¹ce, prawdo-podobnie wywo³ane kryzysem gospodarczym, który nie omin¹³ równie¿ naszego kraju. Nale¿y jedynie przypuszczaæ, ¿e sytuacja taka nie bêdzie trwa³a zbyt d³ugo i ponownie nast¹pi zwiêkszenie krajowej produkcji ci¹gników rolniczych.
W tab. 2 zestawiono dane liczbowe dotycz¹ce importu nowych ci¹gników rolniczych.
W latach 2001-2009 ca³kowity import nowych ci¹gników rolniczych do Polski wyniós³ 72 619 sztuk, przekraczaj¹c krajow¹ produkcjê o 31,6%. Na podkreœlenie zas³uguje fakt, ¿e w ostatnich dwóch latach analizowanego okresu liczba ci¹gników rolniczych sprowadzonych do Polski by³a niemal 2,5-krotnie wiêksza od liczby ci¹gników produkcji krajowej. Poza 2009 rokiem, w którym nast¹pi³ spadek zarówno ogólnej liczby importowanych ci¹gników, jak równie¿ w poszcze-gólnych grupach mocy, w odniesieniu do roku 2008, w pozo-sta³ych latach analizowanego okresu import nowych ci¹gników rolniczych wykazywa³ wyraŸn¹ tendencjê wzra-staj¹c¹. Najmniej liczn¹ grupê stanowi³y ci¹gniki o mocy poni¿ej 18 kW (4,5% ca³kowitego importu), które nie maj¹ odniesienia do produkcji krajowej. Jedyn¹ grup¹, w której liczba ci¹gników wyprodukowanych w kraju by³a kilkakrotnie wiêksza (7,2-krotnie) od liczby ci¹gników sprowadzanych do Polski by³y ci¹gniki o zakresie mocy 18-37 kW. Natomiast w pozosta³ych grupach ca³kowity import nowych ci¹gników rolniczych znacznie przekracza³ liczbê ci¹gników produkcji krajowej. Najwiêksz¹ grupê, w której liczba importowanych ci¹gników by³a 5,6-krotnie wiêksza od liczby ci¹gników wyprodukowanych w kraju, stanowi³y ci¹gniki o mocy powy-¿ej 90 kW, zaœ najmniejsz¹ ci¹gniki o zakresie mocy 37-59 kW (1,9-krotnie). W pozosta³ych dwóch grupach, krotnoœæ importu nowych ci¹gników rolniczych w stosunku do produkcji krajowej odpowiednio wynosi³a: w grupie o zakresie mocy
59-75 kW - 2,8-krotnie zaœ 59-75-90 kW - 4-krotnie.
Z kolei w tab. 3 przedstawiono zmiany, jakie zachodzi³y w strukturze eksportu nowych ci¹gników rolniczych w analizo-wanym okresie. W latach 2001-2009 ³¹cznie wyeksportowano 30899 nowych ci¹gników rolniczych. W tej liczbie ponad 90% stanowi³y ci¹gniki o zakresie mocy 18-37 kW (62,7%) i 37-59 kW (28,7%). Natomiast najmniej liczn¹ grupê stanowi³y ci¹gniki o mocy poni¿ej 18 kW (0,28%). W poszczególnych latach analizowanego okresu struktura eksportu nowych ci¹gników rolniczych ulega³a licznym wahaniom, w jednych grupach ulega³a zwiêkszaniu w innych zaœ zmniejszaniu, natomiast znacz¹cy spadek liczby wyeksportowanych ci¹gników we wszystkich grupach mocy nast¹pi³ w 2009 roku w odniesieniu do roku 2008. Podobnie jak w przypadku zmniej-szonej produkcji krajowej ci¹gników rolniczych, przyczyn¹ tego zjawiska by³ niew¹tpliwie kryzys gospodarczy.
Uwzglêdniaj¹c produkcjê krajow¹, import i eksport, w tab. 4 przedstawiono poda¿ nowych ci¹gników rolniczych na rynek krajowy.
W analizowanym okresie ca³kowita poda¿ nowych ci¹gników rolniczych wynios³a 96 899 sztuk, wykazuj¹c ten-dencjê wzrastaj¹c¹ z 4550 sztuk w roku 2001 do 17 712 sztuk w roku 2008. Natomiast w roku 2009, ostatnim analizowanego okresu, ³¹czna poda¿ ci¹gników gwa³townie spad³a i wynios³a zaledwie 11 793 sztuki. Spadek ten wyst¹pi³ we wszystkich grupach mocy, przy czym najmniejszy w grupie ci¹gników o mocy powy¿ej 90 kW (z 3061 w 2008 roku do 2 356 w 2009 roku) a najwiêkszy w grupie o zakresie mocy 37-59 kW (z 1 747 do 643). A zatem równie¿ w tym przypadku, odnotowany zosta³ wp³yw kryzysu gospodarczego. Udzia³y poszczególnych grup nowych ci¹gników rolniczych w ca³kowitej poda¿y na krajowy rynek w latach 2001-2009 znacz¹co siê miêdzy sob¹ ró¿ni³y. Najwiêksz¹ grupê stanowi³y ci¹gniki o zakresie mocy 59-75 kW (27,9%), a najmniejsz¹ ci¹gniki o mocy poni¿ej 18 kW (3,3%). Grupy ci¹gników o zakresie mocy 18-37 kW i 37-59 kW by³y zbli¿one do siebie i odpowiednio wynosi³y 18,0% i 21,0% oraz podobnie pozosta³e dwie grupy o zakresie mocy 75-90 kW (14,3%) i powy¿ej 90 kW (15,5%).
Oprócz poda¿y nowych ci¹gników rolniczych, na krajowy rynek kierowane s¹ równie¿ ci¹gniki u¿ywane, pochodz¹ce z importu (tab. 5). Z tabeli tej wynika, ¿e w latach 2001-2009 sprowadzono do Polski ³¹cznie 44 186 ci¹gników u¿ywanych i z tej liczby jedynie 1252 sztuki (2,8%) zosta³y wyeksporto-wane. Za pozytywn¹ zmianê nale¿y uznaæ spadek importu u¿ywanych ci¹gników w ostatnich dwóch latach analizowa-nego okresu, szczególnie istotny w 2009 roku. Pomimo tego, udzia³ ci¹gników u¿ywanych na rynku krajowym w odnie-sieniu do nowych ci¹gników rolniczych jest nadal bardzo wysoki, stanowi¹cy 44,3%.
Przyczepy, stanowi¹ce podstawowy œrodek transportu w rolnictwie, podobnie jak ci¹gniki rolnicze, s¹ produkowane w kraju, importowane i eksportowane [4]. Iloœciow¹ chara-TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 6/2010
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem 5730 5104 5570 8510 5957 6680 7405 6504 3719 55179 3385 3245 3615 4804 3279 3729 4255 3808 2258 32378 1339 599 1132 2001 1624 1351 1006 736 353 10141 391 363 185 428 490 1110 1776 1642 992 7377 49 623 354 801 377 295 209 97 24 2829 566 274 284 476 187 195 159 221 92 2454 18 - 37 37 - 59 59 - 75 75 - 90 >90
Tab. 1. Produkcja ci¹gników w latach 2001-2009 Table 1. Production of the tractors in 2001-2009
Tab. 2. Import nowych ci¹gników w latach 2001-2009
Table 2. Importation of the new agricultural tractors in 2001-2009
Tab. 3. Eksport nowych ci¹gników w latach 2001-2009
Table 3. Exportation of the new agricultural tractors in 2001-2009
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem <18 37 - 59 59 - 75 75 - 90 >90 2002 3390 4793 5509 8284 10181 13345 15096 10019 72619 115 100 69 261 375 321 702 879 431 3253 251 302 322 519 246 535 885 925 495 4480 18 - 37 656 1530 2289 2506 2046 2834 2618 3040 1530 19049 237 374 807 744 2102 3073 4731 4699 3726 20493 188 432 624 592 2254 1655 1948 2375 1516 11584 555 652 682 887 1261 1763 2461 3178 2321 13760 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem <18 18 - 37 37 - 59 59 - 75 75 - 90 >90 3182 3880 3072 3996 3295 3500 4141 3888 1945 30899 12 3 15 37 16 3 86 2603 2682 2805 3733 2793 1692 1507 1100 470 19385 417 1153 153 107 133 1440 2207 2029 1240 8879 94 56 79 30 70 143 235 90 797 29 2 27 34 156 26 20 170 85 549 39 31 28 28 146 272 264 338 57 1203 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem <18 18 - 37 37 - 59 59 - 75 75 - 90 >90 4550 4614 7291 10023 10946 13361 16609 17712 11793 96899 115 88 66 246 338 321 702 863 428 3167 1033 865 1132 1590 732 2572 3633 3633 2283 17473 1578 976 3268 4400 3537 2745 1417 1747 643 20311 534 737 936 1093 2562 4113 6364 6106 4628 27073 208 1053 951 1359 2475 1924 2137 2302 1455 13864 1082 895 938 1335 1302 1686 2356 3061 2356 15011
Tab. 4. Poda¿ nowych ci¹gników w latach 2001-2009 Table 4. Supply of the new agricultural tractors in 2001-2009
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem 3054 2551 3217 4484 4398 5970 7094 7453 6925 45146 97 65 55 584 1624 529 745 1142 573 5414 1917 1762 1308 2054 2307 3000 3811 5556 2642 24357 1234 854 1964 3014 3715 3499 4028 3039 4856 26203
Tab. 5. Import i eksport ci¹gników u¿ywanych w latach 2001-2009 Table 5. Supply of new agricultural tractors on the market in 2001-2009
Rok Liczba ci¹gników
import eksport rynek krajowy
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem 5319 7476 6516 3540 3371 5014 5416 4833 2701 44186 169 236 217 119 48 90 235 138 1252 5150 7240 6299 3421 3323 4924 5416 4598 2563 42934
Tab. 6. Produkcja, import, eksport i poda¿ przyczep rolniczych w latach 2001-2009
Table 6. Production, importation, exportation and market supply of agricultural trailers in 2001-2009
kterystykê zmian w wielkoœci produkcji krajowej, imporcie, eksporcie i poda¿y przyczep rolniczych na krajowy rynek w latach 2001-2009 przedstawiono w tab. 6. W 2009 roku nast¹pi³ spadek w produkcji, imporcie i eksporcie przyczep rolniczych, natomiast wzros³a poda¿ na rynek krajowy. £¹czna liczba wyprodukowanych przyczep wynios³a 45146 sztuk. Do kraju sprowadzono 5414 przyczep, co stanowi³o 12,0% produkcji krajowej. Ca³kowity eksport przyczep rolniczych wynosz¹cy 26 203 sztuki, nieznacznie przekroczy³ po³owê ³¹cznej liczby przyczep produkcji krajowej i sprowadzonych do kraju (51,8%).
Analiza krajowego rynku ci¹gników rolniczych wykaza³a, ¿e Polska w znacz¹cym stopniu jest importerem netto nowych ci¹gników. Jest to szansa dla krajowych producentów ci¹gni-ków rolniczych, któr¹ z powodzeniem powinni oni wykorzystaæ zwiêkszaj¹c swoj¹ produkcjê. Na podkreœlenie zas³uguje równie¿ fakt, ¿e w okresie dziewiêciu lat (2001-2009) poda¿ nowych ci¹gników rolniczych na krajowy rynek wynios³a poni¿ej 10% ogólnej liczby ci¹gników u¿ytkowanych w polskim rolnictwie, a zatem w takim tempie wymiana przestarza³ego i mocno zu¿ytego parku maszynowego bêdzie trwa³a przez wiele dziesiêcioleci. Za wysoce niekorzystne
zjawisko nale¿y uznaæ wysoki import ci¹gników rolniczych. W przypadku przyczep rolniczych, przy stosunkowo nie-wielkim imporcie w odniesieniu do produkcji krajowej wynosz¹cym 12%, Polska jest znacz¹cym ich eksporterem netto.
W artykule wykorzystano dane G³ównego Urzêdu Staty-stycznego.
[1] Pawlak J.: Sytuacja na polskim rynku maszyn rolniczych. Przegl¹d Techniki Rolniczej i Leœnej, 2000, nr 12.
[2] Praca zbiorowa: Mo¿liwoœci wyposa¿enia rolnictwa w nowoczesne œrodki techniczne w kontekœcie integracji Polski z Uni¹ Europejsk¹. Wydawnictwo SGGW, Warszawa, 2001.
[3] Waszkiewicz Cz.: Rynek ci¹gników i przyczep rolniczych w Polsce w latach 2001-2007. Problemy In¿ynierii Rolniczej, 2008, nr 4 (62).
[4] Waszkiewicz Cz., Lipiec J.: Analiza rynku przyczep rolniczych w latach 2001-2005. Technika Rolnicza Ogrodnicza Leœna, 2006, nr 12.
Literatura
PRODUCTION, IMPORTATION AND EXPORTATION OF AGRICULTURAL TRACTORS
AND TRAILERS IN 2001-2009
Summary
The paper presents changes on the domestic market of agricultural tractors and trailers during the period 2001-2009. TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 6/2010
