Zmowa kartelowa (zakaz karteli) w prawie konkurencji Wspólnoty Europejskiej

(1)

Piotr Dębowski

Zmowa kartelowa (zakaz karteli) w

prawie konkurencji Wspólnoty

Europejskiej

Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 3, 126-151

1999

(2)

1 2 6 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

Pi o t r Dę b o w s k i

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w i e k o n k u r e n c j i W s p ó l n o t y Eu r o p e j s k i e j

Wp r o w a d z e n i e

Traktat Rzymski z 1957 r., który powołał do życia Europejską Wspólnotę G ospodarczą (W spólnota Europejska), określił, iż jednym z ce lów integracji gospodarczej w ramach Wspólnoty jest harmonijny, zró w noważony rozwój gospodarczy, a środkiem realizacji tego celu ma być m iędzy innymi „stworzenie systemu ochrony konkurencji przed jej zniek ształceniem” 1. Szczegółowe unormowania dotyczące konkurencji zostały zawarte w części trzeciej Traktatu o WE — Polityka Wspólnoty w tytule V — Wspólne przepisy o zasadach konkurencji w rozdziale pierwszym — zasady konkurencji. Tenże rozdział w art. od 85 do 90 zawiera reguły kon kurencji stosowane w odniesieniu do przedsiębiorstw. Następny przepis — art. 91 dotyczy praktyk dumpingowych, a artykuły od 92 do 94 Traktatu o W E regulują kwestie pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Wspólnoty przedsiębiorstwom, regionom oraz poszczególnym gałęziom przemysłu krajowego. Niniejszy artykuł omawia najważniejsze regulacje dotyczące zakazu zm owy kartelowej (art. 85 Traktatu o WE) zwracając szczególną uwagę na takie zagadnienia, jak: przedmiot (podmiot) i formy zm owy kartelowej, warunki stosowania zakazu karteli, skutki jego naru szenia, wyłączenia spod zakazu oraz postępowanie antykartelowe (anty monopolowe). Został on napisany przede wszystkim w oparciu o prawo traktatowe i prawo wtórne Wspólnoty (rozporządzenia Rady, Komisji, de cyzje Komisji Wspólnoty Europejskiej oraz wybrane orzecznictwo Euro pejskiego Trybunału Sprawiedliwości w zakresie ww. materii)2.

1 P o r. art. 2 w z w i ą z k u z art. 3 p k t f T r a k t a t u o W E . Tekst p o lsk i: P r a w o W s p ó l n o t E u r o p e j s k i c h , d o k u m e n t y i o r z e c z n i c t w o , re d. W . C z a p l iń s k i , R. O s t r i h a n s k y , A. W y r o z u m s k a , W a r s z a w a 199 4.

A r t y k u ł nie o b e j m u j e re g u l a c j i d o t y c z ą c y c h z a s a d k o n k u r e n c j i n a r y n k u w ę g l a i stali za w a r t e j w T r a k t a c i e o E u r o p e j s k i e j W s p ó l n o c i e W ę g l a i Stali ( F.W W iS ).

(3)

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w i e. 127

1. Po j ę c i e, p r z e d m i o t, p o d m i o t ik o r m y z m o w y k a r t e l o w e j

Przez zm ow ę k arte lo w ą , zgodnie z art. 85 § 1 Traktatu o WK należy rozumieć wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, decyzje związków przedsiębiorstw oraz uzgodnione praktyki, które mogą wpłynąć na handel między państwami członkowskimi, i których przedmiotem lub skutkiem jest zapobieganie, ograniczenie lub zniekształcenie konkurencji w obrębie wspólnego rynku.

Z tej definicji wynika, że w prawie traktatowym można wyróżnić za sadniczo trzy formy zmowy kartelowej, a mianowicie: p o roz um ie nia , d e cyzje i u zgodnione p ra k ty k i. Jednakże w praktyce bardzo często trudno jest je rozróżnić, ponieważ np. porozumienie może być jednocześnie de

cyzją związku przedsiębiorstw lub posiadać cechy uzgodnionej praktykiJ . Pojęcie p o ro z u m ie n ia między przedsiębiorstwami rozumiane jest raczej szeroko (por. np. porozumienie wertykalne czy horyzontalne). Niemniej jed n ak regułą jest umowa (nie zawsze o charakterze prawnym lub nawet quasi-prawnym, często typu gentleman agreements) między dwoma lub w iększą liczbą przedsiębiorstw, które w uzgodniony przez siebie sposób określają swoje zachowanie na danym rynku towarów czy usług4. Nie jest przy tym ważne, czy została ona zawarta na piśmie, czy też ustnie oraz jaki ma charakter — wyraźny (co wynika z treści umowy) lub dorozumiany. Ważny jest natomiast cel umowy, ja k również to, czy jest realizowana w praktyce, a jej skutki zapobiegają, ograniczają lub zniekształcają konku rencję w ramach wspólnego rynku.

Ze względu na ów cel, skutki porozumienia oraz stopień ograniczenia konkurencji umowy między przedsiębiorstwami są uznawane bądź nie za porozumienia w ujęciu art. 85 Traktatu o Wli. Do takich porozumień mogą być więc zaliczone zarówno umowy, które bezpośrednio ograniczają (za pobiegają lub zniekształcają) konkurencję lub mają na celu jej ogranicze nie, jak i zawierane w toku działalności przedsiębiorstw np. umowy o sprzedaży towarów lub usług, umowy o tworzeniu spółek o podziale ryn ków czy źródeł zaopatrzenia. Umowy, które zostały rozwiązane, uznane są za nieważne lub wygasły, ale pomimo to wyw ołują antykonkurencyjne skutki będą także porozumieniami w rozumieniu art. 85 Traktatu o WE. W niektórych przypadkach również uzgodnienia wstępne poprzedzające za warcie ostatecznnej umowy m ogą być uznane za porozumienie". Ponadto

J P o r. d e c y z j ę K o m i s j i w s p r a w i e E e d e ta b , Dz. Urz. W E 1978 L 2 2 4 /2 9 : o r a z w y r o k E T S w s p r a w i e L a n d e w y c k p. K o m i s j i 2 0 9 - 2 1 5 / 7 8 . 7.b. O rz . 1980, s. 3 1 2 5 .

4 P o r. d e c y z j ę K o m i s j i w s p r a w i e P o l y p r o p y l e n e , Dz. U rz. W E 1986, I, 23 0 /1 . 5 P o r. d e c y z j ę K o m i s j i w s p r a w i e K o d a k , Dz. Urz. W E 197 0, L 147/24.

(4)

128 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o v i e n s i s

jeśli na przykład porozumienie producenta i sprzedawcy wynika ze stałej praktyki handlowej, to samodzielne decyzje producenta akceptowane przez je g o dystrybutorów m ogą być równoznaczne z pojęciem porozumie nia kartelowego6.

Uczestnikami porozumień i innych form zmowy kartelowej są przed

siębiorstw a. Chociaż Traktat rzymski nie definiuje pojęcia „przedsiębior

stwa” z praktyki Komisji Europejskiej i orzecznictwa Trybunału Spra wiedliwości wynika, że rozumiane jest ono bardzo szeroko. Według Komi sji terminem „przedsiębiorstwo” objęty jest każdy podmiot zaangażowany w działalność gospodarczą, przemysłową lub handlową, taką jak np. pro dukcja, dystrybucja czy świadczenie usług rozciągający się od małego sklepiku prowadzonego przez j e d n ą osobę aż do wielkiej spółki handlo wej . Zgodnie zaś z orzecznictwem Trybunału przedsiębiorstwa to: „pod mioty państwowe i prywatne, które stanowią całość gospodarczą z punktu widzenia przedmiotu danego porozumienia, nawet jeżeli z prawnego pun ktu widzenia całość tę tworzy kilka podmiotów, osób fizycznych lub

pra-I wnych

Z obydwu definicji wynika, że przedsiębiorstwem w rozumieniu art. 85 Traktatu o WE może być każdy podmiot (np. wynalazca udzielający li cencji na swój wynalazek, stowarzyszenie zawodowe czy spółka prawa handlowego lub cywilnego) niezależnie od charakteru prowadzonej dzia łalności gospodarczej, formy prawnej czy statusu prawnego, o ile jest nie zależny ekonomicznie od drugiej strony porozumienia. Uczestnikami da nego porozumienia, decyzji związku przedsiębiorstw lub uzgodnionej praktyki m ogą być zarówno przedsiębiorstwa wspólnotowe (tzn. działające na obszarze wspólnego rynku) ja k i spoza Wspólnoty, jeżeli skutki ich po rozumienia, decyzji lub uzgodnionej praktyki są odczuwalne w obrębie wspólnego rynku.

Inną formą zmowy kartelowej są decyzje związków przedsię

biorstw. Są to jednostronne akty organów związku przedsiębiorstw wiążą

ce jego członków, podejmowane w oparciu o ogólny akt prawny, np. statut zrzeszenia przedsiębiorstw lub umowę spółki, na mocy której przedsię biorstwa tworzą związek przedsiębiorstw, czyli większą jednostkę organi zacyjno-prawną. Nie ma przy tym znaczenia, na jakiej podstawie powstał taki związek, czy ma osobowość prawną, czy też celem jego działania jest

6 Z o b . w y r o k E T S z d n i a I I s t y c z n i a 19 9 0 r. w s p r a w i e S a n d o z p. K o m isji 2 2 7 / 8 7 , Zb. O rz . 19 90, s. 45 7 Z o b . R é g i e s d e c o n c u r r e n c e d e la C o m m u n a n t ć . e u r o p é e n n e . G u i d e p o u r les pe tite s et m o y e n n e s e n t e r p ri s e s . S e r ie D o c u m e n t a t i o n e u r o p é e n n e 1 9 83/ 84 , s. 17. 8 Z o b a c z w y r o k E T S z d n i a 12 l ip c a 19 84 w s p r a w i e H y d r o t e r m p. C o m p a c t , 170 /83, Zb. O r z . 19 84, s. 2 9 9 9 .

(5)

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w i e. 1 2 9

osiągnięcie zysku itp9. Decyzje związków przedsiębiorstw muszą spełniać określone przesłanki, aby mogły być objęte zakazem z art. 85 § 1 Traktatu o WE. Po pierwsze m uszą być podjęte jednom yślnie lub większością gło sów przez przedsiębiorstwa wchodzące w skład związku lub przez ich re prezentantów w jeg o organach albo przez osobę fizyczną statutowo upra w nioną do reprezentacji związku (jego członków, organów) na zewnątrz, o ile skutkiem takiego działania jest ograniczenie konkurencji10. Po drugie decyzje związku przedsiębiorstw muszą być prawnie lub przynajmniej quasi-prawnie wiążące w stosunku do członków zw iązku11. Decyzje związków przedsiębiorstw stanowią nie tylko statuty związków, ale ró wnież uchwały i zalecenia zrzeszeń przedsiębiorstw oraz inne formy koor dynujące działania przedsiębiorstw, np. rekomendacje związku wiążące j e go członków 12.

Zm owa kartelowa może też przybierać formę uzgodnionych p r a k ty k (praktycznych sposobów współdziałania przedsiębiorstw). Pod tym szero kim pojęciem rozumie się wszelkie niewiążące (nieformalne) zachowania przedsiębiorstw, związków przedsiębiorstw, które m ają na celu lub powo du ją eliminację, ograniczenie bądź zniekształcenie konkurencji w ramach wspólnego rynku. M ogą to być na przykład porozumienia przedsiębiorstw lub decyzje związków przedsiębiorstw, które nie mają prawne wiążącego charakteru, ale w oparciu o nie podjęto faktyczną współpracę. Dlatego też przez uzgodnione praktyki należy rozumieć także formy koordynacji (koo peracji) przedsiębiorstw, które wprawdzie nie prowadzą do zawarcia wią żącej umowy, lecz świadomie pozwalają na zastąpienie konkurencji prak tycznym współdziałaniem 13. Istotą tak rozumianych uzgodnionych praktyk nie jest więc realizacja konkretnych porozumień między przedsiębiorstwa mi (związkami przedsiębiorstw), która wynika z zawartej umowy, ale zna lezienie praktycznych sposobów współdziałania na danym rynku, których celem lub skutkiem jest ograniczenie (eliminacja, zniekształcenie) konku rencji w odniesieniu do określonego rodzaju towarów bądź usług, znacze nia i liczby uczestników tych praktyk oraz zasięgu danego rynku.

9 Por. w y r o k E T S w s p r a w i e L a n d e w y c k p. K o m i s j i : o p. cii., s. 3 1 2 5 i d.

10 Por. w y r o k E T S z d n i a 8 l i s t o p a d a 1983 w p o ł ą c z o n y c h s p r a w a c h N V 1AZ I n te rn a tio n a l B e l g i u m i inni p. K o m i s j i , 9 6 - 1 0 2 , 104, 105. 108 i I 10/8 2, Z b . O r z . 1983 s. 3 3 6 9 i d. 11 Po r. w y r o k E T S z d n i a 2 9 p a ź d z i e r n i k a 1980 r. w s p r a w i e L a n d e w y c k p. K o m isji: op. ci t., s. 3 125 i d. 12 P e r . J e c y z j ę K o m i s j i w s p r a w i e N a t i o n a l S . i l p h u n c A c i d A s s o c i a t i o n , Dz. Urz. W E 1980 , L 2 6 0 /2 4 . 6 9 . 13 Por. w y r o k E T S z d n i a 14 l ip c a 1972 r. w s p r a w i e I m p e r i a l C h e m i c a l I n d u st r i e s L T D . p. K o m i s j i , 4 8 / 6 9 , Zb. O rz . 1972, s. 619.

(6)

1 3 0 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o v i e n s i s

Uzgodnione praktyki m ogą przyjmować różne formy, np. wzajemne infor mowanie się o przyszłych zachowaniach rynkowych, ustalanie cen i wolu menu sprzedaży czy zbieranie informacji o tożsamości klientów lub wskaźnikach sprzedaży14. N ie muszą one wszystkie prowadzić bezpośre dnio do ograniczenia, zniekształcenia lub wyeliminowania konkurencji, ale wystarczy, że takie zagrożenie powodują. Za uzgodnione praktyki mogą być uznane również same porozumienia między przedsiębiorstwami (związkami przedsiębiorstw).

Stwierdzenie istnienia wyżej wymienionych praktyk jest w rzeczywi stości bardzo trudne. Komisja, musi najpierw dokonać szczegółowej ana lizy danego rynku, potem zbadać istotę (treść, cel) i skutek praktycznej współpracy między przedsiębiorstwami, a następnie w oparciu o te działa nia udowodnić, że w konkretnym przypadku mamy do czynienia z uzgo dnioną praktyką.

2 . Wa r u n k i s t o s o w a n i a z a k a z u z m o w y k a r t e l o w e j

Zm ow a kartelowa na podst. art. 85 § 1 Traktatu o WE jest zakazana jako niezgodna ze wspólnym rynkiem, jeśli łącznie spełnione są dwa wa

runki wynikające z Traktatu Rzymskiego:

A) wpływ na handel między państwami członkowskimi B) oddziaływanie na konkurencję w obrębie wspólnego rynku

Ad A) Pojęcie handlu m iędzy państwam i członkow skim i należy rozu mieć jako całokształt operacji gospodarczych, czyli nie tylko wymianę handlową, ale również produkcję, dystrybucję towarów, świadczenie usług, przepływ kapitału czy przeprowadzenie transakcji walutowych1 \

Natom iast pojęcie wpływu na handel między państwami członkow skimi nie je s t j u ż interpretowane jednoznacznie. Chodzić tu może o wpływ, który powoduje zwiększenie wymiany gospodarczej (wpływ pozy tywny), j a k i wpływ negatywny, którego skutkiem jest spadek obrotów handlowych ) między członkami W spólnoty16. Nie zaś ulega wątpliwości, że aby porozumienia między przedsiębiorstwami, decyzje związków przedsiębiorstw, czy uzgodnione praktyki były zakazane, muszą wywierać odczuwalny (appreciable) wpływ na konkurentów (tzw. reguła de

mini-14 Por. np. d e c y z j ę K o m i s j i w s p r a w i e P o l y p ro p y l e n e : o p. cii., s. 1. 2 3 0 /1 .

15 Z o b a c z w y r o k E T S z d n i a 14 lip ca 1981 r. Z u c h e r B a y e r i s c h e V e r e i n s b a n k . 172/80, Zb. O rz . 198 0, s. 2 0 0 2 1 .

16 Por. n p . w y r o k E T S z d n ia 2 9 paź dzi er nik a 1980 r. w sp ra w ie E a n d e w y c k p. Komisji (Fede- tab): op. cit., s. 3125 . G e n e ra ln ie p r z y jm u je się, że z a k a z e m z m o w y kartelowe j objęt e są po rozu mienia, które negaty w n i e w p ł y w a j ą na stosunki h a n d lo w e w o b rę b ie w sp ó ln e g o rynku.

(7)

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w i e 131

m is )17. O odczuwalności decyduje zawsze całokształt okoliczności danego przypadku, w tym przede wszystkim: udział w danym rynku współdziała jących przedsiębiorstw, ich kapitał oraz wielkość produkcji i obrotu. Przy kładowo, jeśli porozumienie między przedsiębiorstwami wywiera niezna czny (bagatelny) wpływ na handle wewnątrzwspólnotowy, ponieważ jego uczestnicy mają słabą pozycję na rynku danych produktów (niewielki udział w rynku) nie jest ono zakazane na podstawie art. 85 § 1 Traktatu o W E 18.

Pojęcie zauważalnego wpływu (noticeable effect) zdefiniowała także Komisja. Jej zdaniem porozumienia między przedsiębiorstwami odczuwalnie wpływają na sytuację na danym rynku, jeżeli zauważal nie zmieniają możliwości sprzedaży lub dostawy innych przedsię biorstw i użytkowników na tym rynku19. Natomiast nie są objęte zakazem karteli porozumienia, które nie są w stanie odczuwalnie naruszyć handlu między członkami Wspólnoty oraz takie porozumienia, które są w stanie to uczynić, ale nie mają na celu ani nie powodują odczuwalnego ograniczenia konkurencji20 .

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości zakazane na podstawie art. 85 § 1 Traktatu Rzymskiego są porozumienia, które mogą wywierać negatywny, pośredni lub bezpośredni, faktyczny lub potencjalny wpływ na swobodę handlu wspólnotowego i udaremnić realizację

podsta-t r 21

wowych celów Wspólnoty ja k i porozumienia między przedsiębiorstwa mi, które m ogą negatywnie oddziaływać na strukturę handlu między pań stwami członkowskimi dokonując podziału rynku określonych produk tów “- . 17 Z o b . np. w y r o k E T S z 12 g r u d n i a 1967 w s p r a w i e S .A . B r a s s e r i e d e I l a e c h t p. W ilki n i W i l k i n , s p r a w a 2 3 / 6 7 Z b . O rz . 1967, s. 4 0 7 . 18 Por. w y r o k E T S z 9 lipca 1969 r. w s p r a w i e 1'. V o l k p. E s t a b l i s s m e n t s J. V e r ra e c k e . 5 7 / 6 9 . Z b . O r z . 1969. s. 295. Z o b . W y j a ś n i e n i a K o m i s j i ( E W ( i ) d o i. p o r o z u m i e ń o n i n i e j s z y m z n a c z e n i u . I )/ . IJrz. W E 19 86 Ć 2 3 1/2. 20 Z o b . O b w i e s z c z e n i e K o m i s j i z d n i a 3 0 s t y c z n i a 1997 r. o z m i a n i e j e j W y j a ś n i e n i a z 3 w r z e ś n i a 1986 r. d o t y c z ą c e g o p o r o z u m i e ń o m n i e j s z y m z n a c z e n i u , k tó r e ni e p o d l e g a j ą art. 85 ust. I T W E (D z . U rz . W E 1997, L 2 9 / 3 )

Zob . w yr ok E TS >. dr.ia !3 lipca 1966 r. w sp ra w ie C o n s te n C M I i l l i G r u n d ig -V e ik a u fs G M B H p. Komisji, 56 i 58/ 64 . Zb. Orz. 1966 s. 299.

” Z o b . np. w y r o k E T S z d n i a 12 lip ca 19 7 9 r. w s p r a w i e B M W B e lg i u m S A p. K om isji. 3 2 / 7 8 . 3 6 - 8 2 / 7 8 , Z b . O r z . 197 9. s. 2 4 3 5 .

(8)

Warunek wpływu na handel wewnątrzwspólnotowy może być speł niony także wówczas, gdy działalność gospodarcza uczestników zmowy kartelowej ogranicza się tylko do jednego państwa członkowskiego""5. Porozumienia i inne formy zm owy kartelowej między przedsiębiorstwami spoza Wspólnoty m ogą mieć wpływ na handel wspólnotowy, o ile w yw o łują skutki na terytorium rynku wewnętrznego (zasada wewnętrznego skut ku).

Ad. B) Poszczególne formy zmowy kartelowej są zakazane jako niezgodne ze wspólnym rynkiem, jeżeli ich przedmiotem (celem) lub skutkiem jest zapobieganie (eliminacja), ograniczenie lub zniekształcenie konkurencji. Pojęcia zapobieganie, ograniczenie i zniekształcenie m ają często w litera turze przedmiotu różne znaczenia24. W orzecznictwie Trybunału Spra wiedliwości termin „zapobieganie konkurencji” jest interpretowany jako całkowite jej wyeliminowanie25, a pojęcie ograniczenie konkurencji jako jej częściowe wyłączenie. Pod pojęciem zniekształcenia konkurencji rozu mie się nie tylko jej zapobieganie i ograniczenie, ale również wszystkie przypadki naruszenia reguł uczciwej konkurencji, które nie obejmują ..za pobiegania” i „ograniczenia” . Można więc powiedzieć, że zakazane są wszelkie formy zmowy kartelowej, które powodują wyeliminowanie kon kurencji, prow adzą do zmniejszenia jej intensywność lub niekorzystnie zm ieniają warunki jej funkcjonowania.

Ograniczenie konkurencji będzie celem kartelu, jeśli w danym kon tekście ekonomiczno-prawnym można stwierdzić, że wynika ono z ogółu postanowień umowy (lub przynajmniej ich części) będącej podstawą poro zumienia przedsiębiorstw bądź uzgodnionych praktyk26. Jednocześnie z całokształtu okoliczności konkretnej sprawy musi wynikać obiektywna możliwość osiągnięcia tego celu. Porozumienia między przedsiębiorstwa mi, decyzje związków przedsiębiorstw, czy uzgodnione praktyki, którym udowodniono, że mają na celu ograniczenie konkurencji i mogą potencjal nie wpływać na handel wewnątrzwspólnotowy, mimo że nie zostały

zreali-Z o b . w y r o k E T S z d n i a 17 p a ź d z i e r n i k a 1972 r. w s p r a w i e C e m e n l l i a n d e l a r e n p. K o m i sji, 8/ 7 2 , Zb. O r z . 1972, s. 9 7 1 ./ 24 Z o b . np. A. G le is s, M. H irsc h : K o m e n t a r z u m E W G - K a r t e l l r e c h t , H e i d e l b e r g 1978. s. 79. E.J. M e s t n u i c k e r E u r o p ä i s c h e s W e l t b e w e r b s r e c h t M ü n c h e n 1974. s. 2 2 2 . W. F ik e n t sc h e r: W . W e l t w i r t s c h a f t s r e c h t , l. I: W e l t w i r t s c h a f t s r e c h t u n d E u r o p ä i s c h e s W i r t s c h a f t s r e c h t . M ü n c h e n 1983, s. 599. 25 l’or. w y r o k E T S z d n i a 25 m a r c a 19 8 1 r. w s p r a w i e C o ö p e r a t i v e S t r e m s e l - e n K l e u r s e l f a b - r i e k p. K o m i s j i , 6 1 / 8 0 , Z b . O r z . 19 8 0 , s. 8 5 1. 26 Z o b . w y r o k E T S z d n i a 3 0 c z e r w c a 19 66 r. w s p r a w i e S o c i ć l e T e c h n i q u e M i n i e r e p. M a s c h i n e n b a u U lm G M B H , 5 6 / 6 9 , Zb. O r z . 196 6. s. 2 8 2 i d.

(9)

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w i e

77

zowane, s ą zabronione jako niezgodne ze wspólnym rynkiem ' . W przy padku gdy cel zmowy kartelowej został udowodniony, aby j ą zakazać, nie ma potrzeby uwzględnienia jej konkretnych skutków. Niektóre cele poro zumień, decyzji czy uzgodnionych praktyk ze swej istoty zapobiegają, ograniczają lub zniekształcają konkurencję. Przykładowo są to porozumie nia cenowe, o wyłącznej dystrybucji lub podziale rynku.

Z m owa kartelowa będzie zakazana także wówczas, gdy jej skutkiem jest zapobieganie lub zniekształcenie konkurencji. W praktyce skutek nale ży zbadać, jeśli nie można określić celu zmowy. Nie musi on zresztą zai stnieć od razu, wystarczy prawdopodobieństwo, iż wystąpi w najbliższej przyszłości (skutek potencjalny). Często, aby go rzeczywiście wykazać, trzeba wziąć pod uwagę nie tylko bezpośrednie rezultaty zmowy, ale ró wnież całokształt jej następstw faktycznych i prawnych. Skutek zmowy kartelowej powinien być więc oceniany poprzez porównanie do konkuren cji rozumianej w rzeczywistym kontekście, istniejącej w przypadku braku

28

zm owy .

3 . Pr a k t y k i a n t y k o n k u r e n c y j n e (p r z y k ł a d y)

Art. 85 § 1 Traktatu o WE wymienia różnego typu zakazane porozu mienia przedsiębiorstw, decyzje związków przedsiębiorstw i uzgodnione praktyki, które dotyczą przede wszystkim:

a) bezpośredniego lub pośredniego ustalania cen zakupu lub sprzedaży al bo innych warunków transakcji,

b) ograniczenia lub kontrolowania produkcji, rynków, rozwoju techniczne go albo inwestycji,

c) podziału rynków lub źródeł zaopatrzenia,

d) stosowania różnych warunków do podobnych transakcji z różnymi kon trahentami i przez to stworzenia dla nich niekorzystnych warunków' kon kurencji,

e) uzależnienie zawarcia kontraktu od zastrzeżenia warunków, które par tner handlowy zmuszony jest przyjąć, a które ze względu na swój charak ter lub zwyczaje handlowe nie mają nic wspólnego z przedmiotem kon traktu.

Oczywiście, powyższe wyliczenie typów antykonkurencyjnych prak tyk nie ma charakteru wyczerpującego, a każdy z tych przykładów będzie

27 Por. w y r o k E T S z d n i a 1 1 s t y c z n i a 1990 r. w s p r a w i e S a n d o z p. K o m i s j i , o p. c i t „ s. 45 o r a z d e c y z j e K oi rp sj i w s p r a w a c h : W ' \ N O S z w a r z p u l v e r D / . Urz. W E 1978, 1.3 2 7 /2 6. Z i n c P r o d u e e r G r o u p , Dz. Urz. W E 1984, L 2 2 0 /2 7 .

' 8 Por. np. w y r o k E T S z d n i a I 1 lipca 1985 r. w s p r a w i e R e m i a I W i inni p. K o m i s j i . 42 /8 4. Z b . O rz. 198 5. s. 2 5 4 5 .

(10)

1 3 4 Ac t a Sc i e n t i f i c a a c a d e m i a e Os t r o v i e n s i s

miał zastosowanie do ściśle określonego rynku towarowego lub usługowe go (relevant market). Przyjmuje się, że wymienione w art. 85 § 1 Traktatu rzymskiego w pkt. e) porozumienia cenowe i kondycjonalne (dot. ogól nych lub szczegółowych warunków umów), w pkt. b) porozumienia kon tyngentowe i w pkt. c) porozumienia o podziale rynków m ają z reguły cha rakter horyzontalny (partnerzy handlowi działają na tym samym szczeblu rynku, np. porozumienia między dystrybutorami towarów czy usług). N a tomiast umowy ograniczające konkurencję przez dyskryminację partnerów handlowych (pkt. d) jak również umowy wiązane (pkt. e) występują naj częściej w stosunkach w ertykalnych (podmioty gospodarcze są na róż nych szczeblach rynku, np. umowy między producentami i dystrybutora mi).

3. 1 Po r o z u m i e n i a c e n o w e i k o n d y c j o n a l n e

lin io w y cenow e (kartele cenowe) i porozumienia kondycjonalne są

zakazane na podstawie art. 85 § 1 pkt. a Traktatu o WK. jeżeli icli celem lub skutkiem jest ograniczenie samodzielności stron tych porozumień (um ów) w zakresie ustalania cen i warunków umów (ogólnych i szczegó łowych) w ich stosunkach handlowych z podmiotami trzecimi.

Kartele cenowe m ogą mieć zarówno charakter horyzontalny jak i wertykalny. W pierwszym przypadku uczestnicy kartelu (np. producenci) m o g ą ustalać np. stałą, maksymalną, bądź minimalną cenę sprzedaży dane go towaru (usługi) podmiotom trzecim w kilku państwach członkowskich Wspólnoty. Przedmiotem takiego kartelu może być również ustalenie przez strony umowy ceny skupu towaru od osób trzecich, zobowiązanie dostosowania swoich cen do cen konkurentów, ustalanie cen kierunko wych, ratyfikacje cen czy uzgodnione przywództwo cenowe. 29W drugim przypadku różni partnerzy handlowi (np. hurtownicy i detaliści) mogą zo bowiązać się do utrzymania jednakow ej ceny towaru lub usługi w kilku państwach członkowskich w odniesieniu do wszystkicli nabywców. Okreś lenie ceny nawet w sposób orientacyjny może wpłynąć na funkcjonowanie konkurencji, ponieważ pozwala wszystkim uczestnikom kartelu ze zna czną pewnością przewidzieć, j a k ą politykę cenową będą prowadzili icli konkurenci . Porozumienia cenowe są zakazane bez względu na to. czy powstają w sposób bezpośredni (uzgodnienia cenowe) czy w sposób pośre dni (np. przez stosowanie jednakow ych schematów' kalkulacyjnych). Nie

"9 Z o b . Z a k a z p o r o z u m i e ń o g r a n i c z a j ą c y c h k o n k u r e n c j ę I. w p r o w a d z e n i e T. S k o c z n y , W. S z p r i n g e r . U r z ą d A n t y m o n o p o l o w y , W a r s z a w a 1996, s. 40.

30 Z o b . w y r o k E T S z d n i a 17 p a ź d z i e r n i k a 1972 r. w s p r a w i e C e m e n t l i a n d e l a r e n p. K om is ji: o p . cit., s. 9 77.

(11)

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w u: 1 3 5

ma też znaczenia dla ich zakazu, czy uczestnicy karteli wspólnie ustalili ceny (elementy składowe cen) sensu stricto, czy też wskazali tylko pod stawy do ich ustalenia.

Na podstawie art. 85 § 1 pkt. a zakazane są także k a r te le kondycjo- nalnc, czyli uzgodnienia przedsiębiorstw (związków przedsiębiorstw), których celem lub skutkiem jest ujednolicenie ogólnych lub szczegóło wych warunków zawieranych przez nie umów. Przedmiotem porozumień kondycjonalnych m ogą być np. zniżki, rabaty za wierność czy też upusty cenowe dotyczące importu towarów z innych państw członkowskich Wspólnoty, udzielane przeze uczestników porozumienia podmiotom trze cim. Chodzi tu także o tzw. system sprzedaży selektywnej, która polega na udzielaniu przez producenta zezwolenia na sprzedaż towarów jedynie w sieci dystrybutorów (hurtowych i detalicznych) przez niego uznawanych (koncesja) przy jednoczesnej odmowie sprzedaży tych towarów innym handlowcom 31. Z reguły sprzedaż selektywna powoduje naruszenie konku rencji i jest objęta zakazem z art. 85 § 1 Traktatu o WEJ_. Jednakże w przypadku, gdy producent przy wyborze sprzedawców opiera się na obiek tywnych i jakościow ych kryteriach kwalifikacji zawodowych ich własnych i personelu lub na charakterze ich lokali handlowych czy też urządzeń te chnicznych jednakow o w odniesieniu do wszystkich potencjalnych sprze daw ców i bez ich dyskryminacji, sprzedaż selektywna będzie dozwolo-

33

na . Dlatego też zezwolenie na sprzedaż określonych towarów mogą otrzymać jedynie wyspecjalizowani sprzedawcy(np. w przemyśle samochodowym, elektronicznym). W praktyce zakazane kartele kondycjonalne m ogą opierać się również na określonych w umowach wspólnych warunków gwarancji, standardach jakościowych towarów czy też zobo wiązaniach o wzajemnej wymianie informacji.

3. 2 Ka r t e l e k o n t y n g e n t o w e

Zakaz z art. 85 § 1 pkt. 6 dotyczy wszelkich form zmowy kartelowej, które utrudniają konkurentom wejście na dany rynek. Chodzi w szczegól ności o p o ro z u m ie n ia k o n ty n g e n to w e (kwotowe) ograniczające lub kon trolujące wielkość produkcji określonych towarów i ich dostęp na rynek. Przedmiotem takich porozumień są ustalone przez ich uczestników mini malne lub maksymalne kwoty wielkości produkcji lub sprzedaży towarów

jl Z o b . G. D m e s n e : op . cii., s. 189.

Z o b . np. w y r o k L T S z d n i a 25 p a ź d z i e r n i k a 19 77 \ w s p r a n i e V1e'ro S B - G r o s s m a r ’\ le G M B H & C o . K G p K o m i s j i , 2 6 / 7 6 , Z b . O rz. 1977. s. I 875.

JJ Z o b . n p . w y r o k L T S z d n i a 17 c z e r w c a 198 7 w s p r a w i e W i o c h y p. K o m i sj i . 154 /85, Zb. O rz . 198 7. sir. 2 7 1 7 .

(12)

(np. porozumienie francuskich i japońskich producentów łożysk kulko wych)34. Do ograniczenia produkcji lub sprzedaży towarów w ramach wspólnego rynku m o g ą prowadzić także porozum ienia specjalizacyjne, których uczestnicy uzgadniają normy i typy produkcji, bądź wypracowują nowe procesy produkcyjne, zmuszając konkurentów do wycofania się z rynku35.

N atomiast różne rodzaje porozumień przedsiębiorstw w zakresie in westycji, np. zobowiązanie do wspólnego inwestowania, umowa o redukcji mocy produkcyjnych czy całkowity zakaz inwestowania mogą powodować ograniczenie rozwoju technicznego w danej gałęzi produkcji. Do innych przykładów ograniczenia sprzedaży należy zaliczyć wszelkie porozumie nia o wspólnych zakupach lub wspólnej sprzedaży, umowy o wyłącznej dystrybucji i wyłącznym zaopatrzeniu oraz prywatne porozumienia samoo- graniczające36.

3 . 3 Po r o z u m i e n i a o p o d z i a l e r y n k u l u bź r ó d e ł z a o p a t r z e n i a

Zm ow a kartelowa, której celem lub skutkiem jest podział wspólnego rynku na szereg z reguły narodowych rynków produkcji lub zbytu albo po dział źródeł zaopatrzenia np. w drodze dyskryminacji dostawców/nabyw ców z innych państw członkowskich Wspólnoty stanowi ograniczenie kon kurencji i jest zakazana — art. 85 § 1 pkt. c Traktatu o WF.

Kartele o podziale wspólnego rynku lub jeg o źródeł zaopatrzenia m a j ą charakter horyzontalny bądź wertykalny. Z porozumieniem (decyzją,

praktyką) między przedsiębiorstwami o charakterze poziomym mamy do czynienia na przykład wówczas, gdy je g o strony zastrzegają sobie prowa dzenie produkcji lub zbytu towarów na rynkach narodowych, rezygnując z takiej działalności na obszarze kraju konkurenta (np. podział rynku między największych wspólnotowych producentów podtlenku wodoru)j7. Przykła dem porozumień o charakterze pionowym są umowy o wyłącznej dystry bucji (przedsiębiorstwo zobowiązuje się na danym terytorium sprzedawać partnerowi handlowemu określony towar w celu jeg o dalszej dystrybu cji)38, um owy o wyłącznych zakupach (zakup towaru tylko u danego do

Z o b . w y r o k E T S z d n i a 2 9 m a r c a 197 9 r. s p r a w y I 1 3 - 1 2 1 / 7 7 , Z b . O rz. 1979, s. I 185. j5 Z o b . Z a k a z p o r o z u m i e ń , o p . cit., s. 4 1. 36 I b i d e m , s. 41. 37 Z o b . Dz. U rz. W E , L. 35 z 7 l u t e g o 1985 r. 38 Z o b . np. w y r o k E T S z d n i a 1 I lip ca 1974 w s p r a w i e P r o c u r e u r d u Roi p. B e n o it i G u s t a v e D a s s o n v i l l e . 8 /7 4 , Z b . O r z . 1974. s. 837.

(13)

stawcy w celu je g o dalszej sprzedaży)3^, czy też zakazy eksportu/importu nakładane na odbiorcę/dostawcę danego towaru40. Podział wspólnego ryn ku może nastąpić według kryteriów podmiotowych (wg klientów) np. mię dzy konkurentami, producentami i dystrybutorami czy hurtownikami i de- talistami albo kryteriów przedmiotowych (wg produktów) np. w przypad ku porozumień specjalizacyjnych41. N a podstawie art. 85 § 1 pkt. c Trakta tu Rzymskiego zakazane są również kartele dotyczące podziału źródeł zao patrzenia między nabywców określonych towarów lub usług, ponieważ ograniczają one swobodę wyboru dostawcy towaru bądź usługi.

3 . 4 St o s o w a n i e r ó ż n y c h w a r u n k ó w d o p o d o b n y c h t r a n s a k c j i

z r ó ż n y m i k o n t r a h e n t a m i

Porozumienia między przedsiębiorstwami, decyzje związków przed siębiorstw i uzgodnione praktyki, których celem lub skutkiem jest stawia nie zróżnicowanych warunków do podobnych czy wręcz identycznych transakcji z innymi kontrahentami podlegają zakazowi z art. 85 § 1 pkt d Traktatu WE. Jest on stosowany wówczas, gdy kontrahenci uczestników zm owy kartelowej, tj. ic‘h dostawcy lub odbiorcy odczuli powstanie nieko rzystnych warunków konkurencji i ponieśli z tego tytułu szkody konkuren cyjne. Aby stwierdzić dyskryminację partnerów handlowych, należy w każdym przypadku zbadać ilość i jakość towarów (usług), ja k ą oni dostar czyli lub nabyli. Jako przykłady tej antykonkurencyjnej praktyki można wymienić: stosowanie niejednakowych cen skupu lub zbytu, rabaty z tytu łu obrotu całkowitego czy nierówne traktowanie klientów z innych państw członkowskich Wspólnoty42.

3 . 5 Um o w y w i ą z a n e

Umowy wiązane to zobowiązania, które uzależniają zawarcie umowy (kontraktu) od przyjęcia przez kontrahenta dodatkowych warunków (naby cia innych towarów lub usług), które ze względu na swój charakter bądź zwyczaje handlowe nie są związane z przedmiotem tej umowy43. Są one zakazane na podstawie art. 85 § 1 pkt. e Traktatu o WE, jeśli wynikają z

j9 Z o b . np. w y r o k E T S z I l u t e g o 1977 r. w s p r a w i e d e N o r r e p. N V. B r o u w e r i j C o n c o r d i a . 4 7 / 7 6 . Z b . O rz. 1977, s.65 40 Z o b . np. w y r o k E T S z d n i a 7 c z e r w c a 19 8 3 r. w s p r a w i e M u s i q u e D iffu s io n F ra n ç a i s e p. K o m i s j i , 1 0 0 - 1 0 3 /8 0 , Z b . O r z . ' 98 3 . s 1825. 41 Z o b . Z a k a z p o r o z u m i e ń . . . , o p . cit., s. 42. 42 Po r. np. d e c y z j ę K o m i s j i w s p r a w i e K o d a k : o p . cit., s. 2 4 i d. 43 Z o b . np. d e c y z j ę K o m i s j i w s p r a w i e I F T R A . D z U i z . WF. 19 74 . I. IIS0/1.

(14)

138 Ac t a Sc i e n t i f i c a a c a d e m i a e Os t r o v i e n s i s

porozumień między przedsiębiorstwami, decyzji związków przedsię biorstw lub uzgodnionych praktyk.

4 . Sk u t k i n a r u s z e n i a z a k a z u z m o w y k a r t e l o w e j

Z m o w a kartelowa (porozumienia, decyzje, uzgodnione praktyki) jako niezgodna z ideą Wspólnego Rynku jest zakazana przez art. 85 § 1 Trakta tu rzymskiego. Zakaz skutkuje bezpośrednio (nie wymaga zatwierdzenia przez krajowy organ administracyjny lub sądowy) i ma charakter represyj ny. Stwierdzenie jeg o naruszenia przez Komisję w drodze decyzji ma zna czenie deklaratoryjne. Stwierdziwszy naruszenie, Komisja może nakazać jego zaniechanie. Decyzja Komisji ma wtedy znaczenie konstytutyw ne i jej niewykonanie zagrożone jest karą grzywny o charakterze egzekucyj nym . Za zawinione naruszenie zakazu zmowy kartelowej zgodnie z art. 15 rozp. nr 17/1962 może być nałożona kara pieniężna. Jego złamanie po woduje też bezpośrednie (wynikające z samego prawa) i pośrednie (wyni kające z prawa wspólnotowego i prawa cywilnego p. członkowskich Wspólnoty) skutki cywilno-prawne w stosunku do uczestników zmowy jak i osób trzecich. Bezpośrednim skutkiem porozumień między przedsiębior stwami i decyzji związków przedsiębiorstw jest ich automatyczna niew aż

ność, która wynika wprost z art. 85 § 2 Traktatu o WE. Uzgodnione prak

tyki, ja k o że nie są działaniami prawnymi czy nawet quasi-prawnymi, nie są dotknięte nieważnością. Porozumienia między przedsiębiorstwami i de cyzje związków przedsiębiorstw są nieważne z mocy samego prawa, jeżeli nie podlegają wyłączeniu indywidualnemu lub grupowemu zgodnie z art. 85 § 3 Traktatu o WE. Skutek prawny nieważności występuje z chwilą prawom ocnego odrzucenia wniosku stron porozumień (decyzji) o wyłącze nie spod zakazu zmowy kartelowej w trybie art. 6 lub art. 7 rozporządzenia Rady nr 17/1962. Dotyczy on tylko tych postanowień umowy lub decyzji, które naruszają zakaz (chyba że nie można ich odłączyć od całości porozu mienia lub decyzji) — tzw. częściow a niew ażność. Ma ona charakter ab

solutny, co oznacza, że zakazane postanowienia umowy (decyzji) lub cała

um ow a (decyzja) nie wywołuje skutków prawnych w stosunkach pomię dzy stronami j a k i wobec osób trzecich45.

44 P o r . art. 16 R o z p o r z ą d z e n i a R a d y n r 17 z d n i a 6 l u te g o 1962 r., Dz. U rz . W E 13/1962 z p ó ź . z m i a n a m i — t e k s t p o lsk i: Z . M . D o l i w a - K l e p a c k i , W s p ó l n o t y E u r o p e j s k i e , B ia ły s to k 1993 r., s. 3 6 9 i d.; A. J a r o s z y ń s k i , R. J a n u s z , P r o c e d u r y a n t y m o n o p o l o w e . U r z ą d A n t y m o n o p o l o w y , W a r s z a w a 1995 , s. 5 9 i d. 45 P o r . n p. w y r o k E T S z d n i a 25 l i s t o p a d a 1971 r. w s p r a w i e B e g u e l i n I m p o r t C o . i inni. S . A . P . S . A . G . L . I m p o r t / E x p o r t i in n y m 2 2 / 7 1 , Z .b . O rz . 197 1, s. 9 49 .

(15)

Jako że przepisy prawa wspólnotowego nie wskazują organów upra wnionych do stwierdzania niezgodności porozumień między przedsiębior stwami i decyzji związków przedsiębiorstw zgodnie z zasadą bezpośre dniego efektu (direct effect) wyłącznie sąd y k ra jo w e są kompetentne w tym zakresie. Postępowanie o stwierdzeniu nieważności porozumień (de cyzji) toczy się według krajowych przepisów proceduralnych46.

N a r u s z e n i e z a k a z u z m o w y k a rte lo w e j m o ż e s k u t k o w a ć ta k ż e w o b e c o s ó b t r z e c i c h . M a j ą o n e w t e d y p r a w o d o w y s t ą p i e ń z ro s z c z e n ia m i o d s z k o d o w a w c z y m i pod w a r u n k i e m , ż e k ra jo w e p ra w o d e lik to w e u z n a je n i e p r z e s tr z e g a n i e z a k a z u karteli za d z ia ła n ie n i e d o z w o lo n e z o b o w i ą z u j ą c e d o n a p r a w i e n i a sz k o d y . S ą to s kutki p o śre d n ie z a k a z u z art. 85 § 1 T r a k ta tu o W E . 6 . Po s t ę p o w a n i e a n t y k a r t e l o w e (a n t y m o n o p o l o w e) 6. 1 Uw a g i w s t ę p n e

Procedura przeciwdziałania zmowie kartelowej (nadużyciu pozycji dominującej) ma charakter administracyjny. Celem tej procedury, w której główną rolę odgrywa Komisja Europejska jest zapewnienie przy pomocy nadzoru administracyjnego reguł uczciwej konkurencji we wspólnym ryn ku. Podstawy prawne postępowania antykartelowego zostały określone w rozporządzeniu Rady EWG nr 17 z 6 lutego 1962 r. — pierwsze rozporzą dzenie w celu stosowania art. 85 i 86 Traktatu EWG oraz w rozporzą dzeniach wykonawczych Komisji: nr 3385 z 21 grudnia 1994 r. w sprawie formy, treści i innych wymagań, które powinny spełniać wnioski i

żęło-48

szenia wydane na podstawie rozporządzenia Rady nr 17 i nr 99 z 25 lipca 1963 r. o wysłuchaniu na podstawie art. 19 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady nr 17/196249. 46 W p r a k t y c e istn ie j m o ż l i w o ś ć , że w y d a n e w c z e ś n i e j o r z e c z e n i e są d u k r a j o w e g o m o ż e b y ć s p r z e c z n e z p ó ź n i e j s z y m e w e n t u a l n y m z w o l n i e n i e m i n d y w i d u a l n y m , w ó w c z a s są d k r a j o w y n a j c z ę ś c i e j z a w i e s z a p o s t ę p o w a n i e , u m o ż l i w i a j ą c s t r o n o m w y s tą p i e n i e d o K o m i s j i o w y ł ą c z e n i e p o r o z u m i e n i a ( d e c y z j i ) s p o d z a k a z u z art. 85 ij I T ra k t a t u R z y m s k i e g o . 47 D z. U rz. W E n r 1 3 /1 9 6 2 , s. 2 0 4 z p ó ź n . z m i a n a m i — p o lsk i tekst: Z . M . D o l i w a - K l e p a c - ki: o p . cit.. s. 3 6 9 i d. 48 U c h y l i ł o r o z p o r z ą d z e n i e K o m isji n r 2 7 z 3 m a j a 1962 r. — P i e r w s z e R o z p o r z ą d z e n i e W y k o n a w c z e d o R o z p o r z ą d z e n i a R a d y n r 17 ( D z . U rz. W E nr 35/1 I 18 z pó ź n . z m i a n a m i ) ; Dz. Ur;:. W E 199 4, L 3 7 7 / 2 8 — :eki,t po lsk i: Z a k a z p o r j z u . n i e ń o g r a n i c z a j ą c y c h k o n k u r e n c j ę I, D o m W y d a w n i c z y E li p s a , W a r s z a w a 1998, s. 9 id.

49 Dz. U rz. W E n r 9 9 / 1 9 6 3 , s. 2 2 6 8 — p o lsk i tekst: np . A. Ja r o s z y ń s k i R. Ja n u sz : op. cit.. s. 83 i d .

(16)

6. 2 Ws z c z ę c i e p o s t ę p o w a n i a a n t y k a r t e l o w e g o

(a n t y m o n o p o l o w e g o) — u p r a w n i e n i a Ko m i s j i a k o m p e t e n c j e p a ń s t w c z ł o n k o w s k i c h Ws p ó l n o t y

Wszczęcie postępowania antykartelowego zgodnie z art. 3 rozp. nr 17/1962 ma na celu najpierw stwierdzenie naruszeń w stosowaniu art. 85 (86) Traktatu o WE, a później doprowadzenie do ich zaniechania. Podlega ono uznaniu administracyjnemu Komisji, która nie ma obowiązku wszczy nania postępowania, nawet jeśli zna fakty świadczące o ograniczeniu kon kurencji50. Komisja może wszcząć postępowanie: z urz ęd u lub na w n io s e k p a ń s tw członkow skich W s p ó ln o ty , bądź osób fizycznych i p r a w nych, jeśli wykażą w stwierdzeniu danego naruszenia swój uzasadniony interes51. Wnioskodawcami m ogą być uczestnicy po ro z u m ie n ia (decyzji, uzgodnionej praktyki) lub osoby trzecie (np. konkurenci i klienci) pod warunkiem, że wykażą rzeczywiste szkody wynikłe bądź mogące wynikać z zawiązania zmowy kartelowej. Wniosek o wszczęcie postępowania ma formę podania i składany jest na specjalnym formularzu C, który opraco wuje Kom isja52.

Natomiast w przypadku gdy został złożony wniosek o wydanie atestu negatywnego (art. 2 rozp. nr 17/1962) lub wniosek o zwolnienie na pod stawie art. 85 § 3 Traktatu o W E (art. 4 ust. 1 rozp. nr 17/1962) Komisja musi obligatoryjnie wszczęć postępowanie, ażeby stwierdzić naruszenie zakazu zm ow y kartelowej (nadużycia pozycji dominującej). Powyższe wnioski składane są na f o r m u l a r z a c h A i B (załącznik do rozp. nr 3385/1994), których zastosowanie jest obowiązkowe i stanowi bezwzględ ną przesłankę ich ważności53. Oprócz Komisji Europejskiej zgodnie z art. 9 ust. 3 rozp. nr 17/1962 organami właściwymi do rozpatrywania spraw o naruszenie art. 85(86) Traktatu Rzymskiego są o rg a n y a d m in istra c y jn e (stosujące prawo konkurencji) i sijdowe (sądy narodowe państw człon kowskich Wspólnoty — por. art. 88 Traktatu o WE). Jednakże ich właści wość trwa, dopóki Komisja nie rozpocznie postępowania antykartelowego (antymonopolowego). Kwestię właściwości oraz kompetencje Komisji i sądów narodowych reguluje „O bwieszczenie Komisji z 13 lutego 1993 r. o

50 P o r. w y r o k E T S z d n i a 18 p a ź d z i e r n i k a 1979 r. w s p r a w i e G E M A p. K o m isj i, 125/78. Z b . O r z . 1979, s. 3 1 7 3 . 51 A rt. 3 ust. 2 ro z p . n r 17/1962. 52 O d d e c y z j i K o m i s j i o o d m o w i e w s z c z ę c i a p o s t ę p o w a n i a ni e p r z y s ł u g u j e o d w o ł a n i e do T r y b u n a ł u S p r a w i e d l i w o ś c i . 53 Z o b . w y r o k E T S z d n i a 2 9 p a ź d z i e r n i k a 1980 w s p r a w i e L a n d e w y c k p. K o m isji (F e d e - t a b ) : o p. cit., s. 3 2 4 3 .

(17)

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w i e. 141

współpracy między Kom isją a sądami Państw Członkowskich przy stoso waniu art. 85 (86) Traktatu o WE 54.

Decyzja Komisji o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania, czy o wydaniu atestu negatywnego nie może być podważana przez w ła ściwe organy krajowe (chyba że sąd krajowy zna fakty, o których nie wie Komisja).

6. 3. Po s t ę p o w a n i e w s t ę p n e

6. 3. 1 Żą d a n i e u d z i e l e n i a i n f o r m a c j i

W procedurze przeciwdziałania zmowie kartelowej (nadużyciu pozy cji dominującej) można wyróżnić dwa rodzaje postępowania: p o stę p o w a nie w s tę p n e i s p o r n e p o stę p o w a n ie w y jaśn iają ce. Pierwsze z nich ma umożliwić Komisji zebranie wszystkich potrzebnych informacji i koniecz nych dokum entów do określenia stanu faktycznego i pewnego w danej sprawie. W tym celu w pierwszej fazie postępowania wstępnego zgodnie z art. 11 ust. 3 rozp. nr 17/1963 Komisja może skierować do przedsiębiorstw (związków przedsiębiorstw)55 n i e fo r m a ln e pismo, wyznaczając z reguły d w u - lub czterotygodniowy termin na udzielenie odpowiedzi. Musi ono zawierać podstawę prawną, cel żądania oraz ewentualne sankcje karne np. za udzielenie nieprawdziwych informacji. Do udzielenia Komisji niezbęd nych informacji na podstawie art. 11 ust. 4 rozp. nr 17/1962 zobowiązani są właściciele lub przedstawiciele przedsiębiorstw, a w przypadkach spół ek, innych osób prawnych oraz stowarzyszeń nie mających osobowości prawnej osoby ustawowo lub statutowo powołane do ich reprezentacji.

Jeżeli przedsiębiorstwo (związek przedsiębiorstw) nie udzieli żądanych informacji w wyznaczonym terminie lub są one niepełne (brak istotnych danych), wówczas Komisja zażąda ich w drodze decyzji36.

Tylko w n a d z w y c z a jn y c h okolicznościach przedsiębiorstwo (zwią zek przedsiębiorstw) może uchylić się od ujawnienia wymaganych infor macji, powołując się na tajemnicę zaw o d o w ą lub handlową, bądź też z

54 D z . U rz . W E 199 3, L 39/1 — t e k s t p o ls k i: Z a k a z p o r o z u m i e ń o g r a n i c z a j ą c y c h k o n k u r e n c j ę 1 s. 53 i d. 55 A d r e s a t a m i n i e f o r m a l n e g o p i s m a m o g ą b y ć r ó w n i e ż r z ą d y , in ne w ł a ś c i w e o r g a n y p ań stw c z ł o n k o w s k i c h W s p ó l n o t y (art. 11 ust. I r o z p . n r 1 7 /1 9 6 2 ) o r a z p r z e d s i ę b i o r s t w a m a j ą c e s i e d z i b ę w p a ń s t w i e t r z e c i m , j e ż e l i z a i s t n i a ł o u z a s a d n i o n e p o d e j r z e n i e , że n a r u s z y ł y o n e art. 8 5 ( 8 6 ) T r a k t a t u o W E . O d p i s y p i s m a , k t ó r e K o m i s j a k i e r u j e d o p r z e d s i ę b i o r s t w lub z w i t k ó w p r z e d s i ę b i o r s t w . o t ' z y m u j ą w ł a ś c i w e u r z ę d y l a r o d o w e (ar*. 1 1 ust. 2 r o z p nr 1 7 / 1 9 6 2 ) 56 A rt. I I ust. 5 ro z p . n r 17 /1 9 6 2 . O d p i s y d e c y z j i o t r z y m u j ą w ł a ś c i w e o r g a n y p a ń s tw c z ł o n k o w s k i c h W s p ó l n o t y .

(18)

1 4 2 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o v i e n s i s

obawy przed ich przekazaniem właściwym organom państw członkow skich Wspólnoty. Zgodnie bowiem z art. 20 ust. 2 rozp. nr 1 7/1962 danych uzyskanych w postępowaniu antykartelowym (antymonopolowym) i tych, które ze względu na swój charakter s ą chronione tajemnicą zawodową nie wolno wykorzystywać lub ujawniać w innych postępowaniach^7.

N a decyzję żądającą informacji przysługuje na podstawie art. 173 Traktatu 58

o W E s k a r g a do Sądu 1 Instancji , który bada jej legalność. Stwierdzenie niezgodności decyzji z prawem skutkuje jej nieważnością i powoduje, że wszystkie potrzebne do jej wydania informacje nie mogą być wykorzysta ne w dalszym postępowaniu.

6. 3. 2 Pr z e p r o w a d z e n i e k o n t r o l i

N a podstawie art. 13 rozp. nr 17/1962 Komisja może zlecić przepro wadzenie kontroli w przedsiębiorstwach (związkach przedsiębiorstw) w ła ściw ym m iejscowo o r g a n o m p a ń s tw członkow skich W spólnoty. Jednak w praktyce z reguły sama przeprowadza kontrolę, korzystając z pomocy właściwych urzędów krajowych, w przypadku gdy przedsiębiorstwa lub ich związki odm awiają poddania się obligatoryjnej kontroli''19. Przeprowa dzenie kontroli ma przede wszystkim umożliwić Komisji zebranie doku mentów, które są konieczne do sprawdzenia prawdziwości i zakresu okre ślonej sytuacji faktycznej i prawnej60. Komisja może więc przeprowadzić j ą dopiero wówczas, gdy zajdzie konkretne podejrzenie naruszenia art. 85 (86) Traktatu o WE, którego prawdziwość i zakres musi ustalić.

Funkcjonariusze Komisji zgodnie z art. 14 ust. 1 rozp. nr 17/1962 mają następujące uprawnienia kontrolne:

- kontrolowanie ksiąg i innych dokumentów handlowych;

- sporządzanie odpisów' i wyciągów z ksiąg i dokumentów handlowych; - żądanie ustnych wyjaśnień;

- dostęp do wszystkich pomieszczeń, terenów i środków transportowych przedsiębiorstw.

57 I n f o r m a c j e , k tó r e u z y s k a n o w d a n e j s p r a w i e , m o g ą b y ć w y k o r z y s t a n e w y ł ą c z n i e w c e lach i n f o r m a c y j n y c h i k o n t r o li (art. 2 0 ust. 1 ro zp . n r 17/1962 ).

58 Z o b . t ek st. U c h w a ł y r a d y E W G z 2 4 . 1 0 . 1 9 8 8 r. o u t w o r z e n i u S ą d u I In stan cj i W s p ó l n o t E u r o p e j s k i c h , Dz. U rz . W E 1988, L 3 1 9 , s. I i d .

59 A r t. 14 ust. I, 5 i 6 ro z p . n r 1 7 /19 62.

60 Z o b . w y r o k E T S z d n i a 2 6 c z e r w c a 19 8 0 w s p r a w i e N a t i o n a l P a n a s o n i c ( U K ) L im ite d p. K o m i s j i 1 3 6 /7 9, Z b . O r z . 1980, s. 2 0 3 3 .

(19)

W przypadku gdy przedsiębiorstwo (związek przedsiębiorstw) sprze ciwia się kontroli Komisji, właściwe urzędy narodowe udzielają pomocy jej funkcjonariuszom61.

Kontrola może przybierać dwie formy: zlecenia i decyzji. Wybór jednej z nich zależy od uznania Komisji. W zleceniu określa się: podmiot i przedmiot kontroli, jej cele, sankcje karne z art. 15 ust. 1 pkt c rozporzą dzenia nr 17/1962 (w przypadku gdy nie przedłożono wszystkich żądanych ksiąg lub innych dokum entów handlowych) oraz funkcjonariusza upoważ nionego do jej przeprowadzenia. Podpisuje je Dyrektor Generalny ds. kon kurencji. Przed przeprowadzeniem kontroli Komisja powiadamia właściwe organy krajowe na obszarach, na których ma być ona przeprowadzona o jej zleceniu i osobie uprawnionego funkcjonariusza. Przedsiębiorstwo lub związek przedsiębiorstw może odm ówić poddania się zleconej kontroli i czekać na wydanie decyzji o jej przeprowadzeniu. Zlecenie kontroli nie jest wiążące dla przedsiębiorstw, nie przysługuje więc od niego żaden środek odwoławczy. Drugą form ą zarządzenia kontroli może być decyzja podjęta na podstawie art. 14 ust. 3 rozp. nr 17/1962, w której przedsiębior stwo (związek przedsiębiorstw) zostaje zobowiązane do poddania się jej. W decyzji określa się podmiot i przedmiot kontroli, jej cel, miejsce i czas rozpoczęcia oraz sankcje karne przewidziane w art. 15 ust. 1 pkt c i w art. 16 ust. 1 pkt d (kary pieniężne za zwłokę) rozp. nr 17/1962. Znajduje się w niej pouczenie o prawie wniesienia skargi do Sądu 1 Instancji na podstawie art. 173 Traktatu Rzymskiego.

Decyzja o przeprowadzeniu kontroli wydawana jest po wysłuchaniu właściwego organu państwa członkowskiego, na którego obszarze ma być przeprowadzona kontrola62. Przedsiębiorstwo (związek przedsiębiorstw) zobowiązane jest do tolerowania kontroli nakazanej decyzją Komisji. W praktyce oznacza to, że musi ono umożliwić jej funkcjonariuszom wejście do wszystkich pomieszczeń handlowych, udzielić im informacji o miejscu przechowania, znaczeniu i pochodzeniu istotnych dokumentów oraz przedstawić j e kontrolującym6'’. Stwierdzenie nieważności decyzji o prze prowadzeniu kontroli z powodu jej niezgodności z prawem skutkuje nie m ożnością wykorzystania w dalszym postępowaniu informacji uzyskanych na jej podstawie.

01 Art. 14 ust. 6 rozp . n r 1 7 /196 2. 62 Art. 14 ust. 4 rozp . n r 1 7 /196 2.

6:1 I n s t r u k c j ę , d o t y c z ; , c ą p r a w i o b o w - ą z k ó w p i L e d u i ę t i o i o t w , k ló r ą o t r z y m u j ą o n e w r a z ze z l e c e n i e m lub d e c y z j ą o p r z e p r o w a d z e n i u k o n t r o li , s t a n o w i z a ł ą c z n ik d o XIII r a p o rt u K o misji o p r a k t y c e k o n k u r e n c j i z 1983 r. — t e k s t p o l s k i w: A. Ja r o s z y ń s k i . R. J a n u s z : op. cii., s. 108 i d.

(20)

6 . 3 . 3 Og ó l n e b a d a n i e d a n e j g a ł ę z i g o s p o d a r k i

W przypadkach gdy rozwój handlu między członkami Wspólnoty, ruchy cen, sztywność cen lub inne okoliczności w ramach danej gałęzi gospodarczej pozwalają przypuszczać, że konkurencja jest w nich ograni czona lub zniekształcona, Komisja może przeprowadzić ogólne badanie tej gałęzi i zażądać od przedsiębiorstw do niej należących udzielenia jej in formacji koniecznych do realizacji zasad z art. 85 (86) Traktatu o WE i do wypełnienia nałożonych na nią obowiązków64. Może ona w szczególności żądać od przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw, aby informowano j ą o wszystkich porozumieniach, decyzjach i uzgodnionych praktykach, które zostały zwolnienie z obowiązku notyfikacji65. Rozpoczęcie badania danej gałęzi gospodarki wymaga zasięgnięcia opinii Komisji Doradczej ds. Karteli i Monopoli.

6 . 3 . 4 Og ł o s z e n i z a m i a r u w y d a n i a a t e s t u n e g a t y w n e g o l u b

ZWOLNIENIA Z ZAKAZI) Z ART. 8 5 § 1 TRAKTATU O W E

Komisja w celu ochrony praw i interesów osób trzecich oraz aby zdobyć dodatkowe informacje w danej sprawie publikuje w Dzienniku Urzędowym WE zamiar wydania uczestnikom zmowy kartelowej atestu negatyw nego66 lub udzielenie im zwolnienia na podstawie art. 85 § 3 Traktatu o WE. Opublikowaniu podlega istotna treść wniosku o wydanie atestu lub notyfikacji zwolnienia67. Równocześnie Komisja wzywa osoby trzecie do udzielenia jej niezbędnych informacji w terminie nie krótszym niż jeden miesiąc.

6 . 3 . 5 Sa n k c j e k a r n e: g r z y w n y io k r e s o w e k a r y p i e n i ę ż n e

Na podstawie art. 12 ust. 1 rozp. nr 17/1962 Komisja może w drodze decyzji nałożyć na przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw grzyw ny J e ś l i umyślnie lub niedbale:

64 A rt. 12 ust. I ro zp . n r 17/ 19 62. 65 A rt. 12 ust. 2 ro zp . n r 17/ 19 62.

66 W i ę c e j na t e m a t a t e s t u n e g a t y w n e g o : z o b . w r o z d z i a l e 6 .6 — P o s t ę p o w a n i e u p r o s z c z o n e i z a b e z p i e c z a j ą c e .

67 Art. 19 ust. 3 rozp . n r 1 7 /19 62. I s t o t n ą t r e ś ć w n i o s k u o w y d a n i e a t e s t u n e g a t y w n e g o lub d o k o n a n i a n o ty f ik a c ji z w o l n i e n i a s t a n o w i ą n p. d a n e o u c z e s t n i k a c h k a r te lu , o t o w a r a c h . k t ó r y c h o n d o t y c z y , c z y o r o d z a j u k ar te lu . 68 U p o w a ż n i e n i e K o m i s j i d o n a k ł a d a n i a g r z y w i e n c z y o k r e s o w y c h k ar p i e n i ę ż n y c h p r z e d a w n i a się: z u p ł y w e m 3 lat w p r z y p a d k u n a r u s z e ń w y m o g ó w f o r m a l n y c h (np . fa łsz y w e d a n e w z g ł o s z e n i u , z w ł o k a w u d z i e l a n i u in f o r m a c j i ) , p o 5 lata ch w p r z y p a d k u p o z o s t a ł y c h n a r u s z e ń . B i e g p r z e d a w n i e n i a b i e g n i e o d p o p e ł n i e n i a n a r u s z e n ia .

(21)

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w i e 1 4 5

- podają nieprawdziwe lub zniekształcone dane we wniosku o wydanie atestu negatywnego lub w notyfikacji zwolnienia;

- udzielają nieprawdziwych informacji lub nie udzielają żądanych infor macji w terminie wyznaczonym w decyzji;

- nie przedkładają w przypadku kontroli wymaganych ksiąg lub innych dokum entów handlowych;

- nie poddają się kontroli nakazanej w decyzji. Wysokość grzywny wynosi od 100 do 5000 ECU.

Komisja może również nakładać grzywny w wysokości od 1000 do 1 min ECU lub do 10% obrotu osiąganego w ostatnim roku rozliczeniowym przez każde z przedsiębiorstw (związków przedsiębiorstw) uczestniczą cych w kartelu, jeżeli umyślnie bądź niedbale naruszają zakaz z art. 85 (86) Traktatu o WE albo obowiązki nałożone w decyzji o zwolnieniu6\ Jest ona także uprawniona do nakładania o k re so w y ch k a r pieniężnych w wysokości od 50 do 1000 ECU za każdy dzień zwłoki, w celu przymusze nia przedsiębiorstw (związków przedsiębiorstw) do:

- zaniechania naruszeń z art. 85 (86) Traktatu o WE;

- zaprzestanie działań zabronionych przez art. 8 ust. 3 rozp. nr 17/1962; - podaw ania pełnych i prawdziwych danych w odpowiedzi na jej decyzję: - tolerowania kontroli nakazanej w decyzji

Decyzje Komisji nakładające grzywny i okresowe kary pieniężne stanow ią ty tu ły w yk o n a w cze , których egzekucja następuje według przepi sów procedury cywilnej obowiązującej w danym państwie członkowskim Wspólnoty. Okres przedawnienia ich egzekwowania biegnie od dnia, kie dy decyzje stały się prawomocne i wynosi 5 lat. Przed wydaniem decyzji o nałożeniu grzywny lub okresowej kary pieniężnej Komisja powinna zasię gnąć opinii Komisji Doradczej ds. Karteli i Monopoli.

6 . 4 Po s t ę p o w a n i e w y j a ś n i a j ą c e, o p i n i a Ko m i s j i Do r a d c z e j d s. Ka r t e l i i Mo n o p o l i

Postępowanie wyjaśniające zostało uregulowane przez Rozporządze nie Komisji nr 99/1962 o wysłuchaniu na podstawie art. 19 ust. 1 i 2 roz porządzenia Rady nr 17/1962. Rozpoczyna się ono od przedstawienia za rzutów zawartych w piśmie Komisji, które skierowane jest do przedsię biorstw (związków przedsiębiorstw) lub do ich wspólnego pełnomocni ka71. Zgodnie z art. 2 ust. 4 rozp. nr 99/1963 pismo o przedstawieniu za

69 A rt. 15 u st . 2 r o z p . n r 1 7 /1 9 6 2 .

70 Art. 16 u st. I ro zp . n r 1 7 /1 9 6 2 . O k r e s o w e k a r y p i e n i ę ż n e p r a k t y c z n i e nie Si\ s t o s o w a n e 71 Art. 2 ust. 1 r o z p . n i ' 9 9 / 1 9 6 3 .

(22)

rzutów powinno określać termin ewentualnego wglądu do akt danej spra wy oraz na ustosunkowanie się przedsiębiorstw do przedstawionych im zarzutów (min. 2 tygodnie z reguły 2 miesiące). Podpisuje je Dyrektor Generalny ds. konkurencji. Na podstawie art. 3 rozp. nr 99/1963 strony postępowania wyjaśniającego m ają prawo w terminie wyznaczonym przez Komisję p isem nie odpowiedzieć na postawione zarzuty, załączyć wszyst kie dokumenty służące ich obronie oraz zaproponować wysłuchanie (przed Komisją) osób trzecich, które m ogą potwierdzić prawdziwość ich oświad czeń. Ponadto m ogą one w pisemnej odpowiedzi na zarzuty złożyć wnio sek o niejawne wysłuchanie ustne72. Wysłuchanie najpierw przeprowa dzały osoby wyznaczone przez Komisję7j>, od 1982 r. Rzecznik ds. wysłu chali 74.

Po zakończeniu wysłuchania sporządza się protokół z istotnych oświadczeń każdego wysłuchanego, który zostaje im odczytany i przez nich zatwierdzony (podpisany)7'. Rzecznik ds. Wysłuchali informuje Dy rektora Generalnego ds. konkurencji o przebiegu wysłuchania i przedsta wia mu ostateczne wnioski.

W praktyce duże znaczenie przed wydaniem przez Komisję decyzji koń czących postępowanie w danej sprawie ma o pinia K om isji D oradczej ds. K a rteli i M onopoli, która składa się z urzędników narodowych właści wych w sporach kartelowych i monopolowych. Informuje ona Komisję o stanowisku państw członkowskich Wspólnoty. Jednakże jej nieuwzględ nienie nie stanowi wady postępowania76.

6. 5 Za l e c e n i e l u b n a k a z a n i e z a p r z e s t a n i a n a r u s z e n i a z a k a z u k a r t e l i

W przypadku stwierdzenia zm owy kartelowej (nadużycia pozycji dominującej) Komisja na podstawie art. 3 ust. 3 rozp. nr 17/1962 może zalecić jej uczestnikom zaprzestanie dalszego naruszania zakazu karteli (nadużywania pozycji dominującej), a gdy to nie przyniesie pożądanego skutku, może ona wydać um otywowaną decyzję, w której z określoną datą

7' Al t. 7 ro zp . n r 9 9 / 1 9 6 3 . 73 A rt. 9 ust. 1 ro zp . n r 9 9 / 1 9 6 3 . 74 Z o b . O b w i e s z c z e n i e K o m i s j i z d n i a 12 g r u d n i a 1994 r. o u s t a n o w i e n i u U r z ę d u d o sp ra w w y s l u c h a ń w p o s t ę p o w a n i u p r z e d K o m i s j ą z z a k r e s u o c h r o n y k o n k u r e n c j i , Dz. Urz. WE 1994, L 3 3 0 / 6 7 : t e k s t p o lsk i: Z a k a z p o r o z u m i e ń . . . , s. 91 i d. 75 Art. 9 ust. 3 i 4 ro z p . n r 9 9 / 1 9 6 3 . 76 J e d n a k ż e n i e w y s l u c h a n i e lub n i e n a l e ż y t e w y s ł u c h a n i e K o m i s j i D o r a d c z e j ds. Karleli i M o n o p o l i m o ż e s t a n o w i ć w a d ę p o s t ę p o w a n i a a n t y k a r t e l o w e g o . k t ó r a m o ż e p r o w a d z i ć do b e z p r a w n o ś c i o s t a te c z n e j d e c y z j i - z o b . w y r o k E T S z d n i a 15 lip ca 1970 r. w s p r a w i e firmy B o e h r i n g e r M a n n h e i m sp. z o.o . p. K o m i s j i . 4 5 / 6 9 . Z b . O r z . 1970, s. 769.

(23)

Zm o w a k a r t e l o w a (z a k a z k a r t e l i) w p r a w i e. 147 zakaże funkcjonowania danemu kartelowi. Taka decyzja będzie wiążąca dla właściwych organów krajowych, które będ ą zobowiązane j ą wyegze kwować. Zostanie ona doręczona adresatom lub ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.

6. 6 Po s t ę p o w a n i e u p r o s z c z o n e iz a b e z p i e c z a j ą c e

Postępowanie antykartelowe (antymonopolowe) może być prowa dzone w trybie uproszczonym . Komisja nie wydaje wówczas formalnej decyzji stwierdzającej naruszenie (nakazującej zaniechanie naruszeń) reguł konkurencji77. Postępowanie uproszczone przeprowadza się w następują cych przypadkach:

A) spraw podlegających regulacji rozporządzeń o zwolnieniach

grupo-i 78

wych ,

B) nieformalnych zawiadomień (atestów negatywnych) Komisji, że w przypadku danego porozumienia przedsiębiorstw decyzji czy

uzgodnio-79

nej praktyki nie ma podstaw do ingerencji ;

C) umorzenia postępowań w sprawach, w których przedsiębiorstwa (związki przedsiębiorstw) szybko zaniechały naruszeń z art. 85 (86) Trak tatu o W E80.

Ad. A) W takich sprawach przewiduje się objęcie danego porozumienia (decyzji czy uzgodnionej praktyki) wyłączeniem grupowym, jednakże w oparciu o zgodę uczestników kartelu i osób trzecich. Komisja może odstą pić od wydania formalnego zwolnienia blokowego i wydać jedynie nie

form alne pism o o zakończeniu postępow ania (comfort letter). Porozu

mienie, decyzja czy uzgodniona praktyka pozostanie więc nadal objęta zakazem zmowy kartelowej (nadużycia pozycji dominującej).

Ad B) Aby przyśpieszyć postępowanie antykartelowe (antymonopolowe) Komisja wprowadziła procedurę wydawania atestów negatywnych. Zgodnie z art. 2 rozp. nr 17/1962 może ona na wniosek zainteresowanych przedsiębiorstw i związków przedsiębiorstw stwierdzić, że według zna nych jej faktów nie ma powodów na podstawie art. 85 ust. 1 (86) Traktatu o WE do ingerencji przeciwko określonym porozumieniom, decyzjom czy

77 P o s t ę p o w a n i e n i e f o r m a l n e p r z e p r o w a d z a si ę w 9 0 % s p r a w d o t y c z ą c y c h z m o w y k a r t e l o wej ( n a d u ż y c i a p o z y c ji d o m i n u j ą c e j ) .

78Z o b . XII r a p o rt K o m i s j i o p o l i t y c e k o n k u r e n c j i z 1983 r. pk t 72: tek st po lsk i: A. Ja r o s z y ń ski, R. J a n u s z : op. cit., s. 104 i d.

79 Z o b . XII r a p o rt Kcmir.ji o p o lity c e k o n k u r e n c j i i 1982 r. pkt 30: tekst p j l s l . i : ib id em , s 98 i d .