Funkcjonowanie systemu funduszy poręczeń kredytowych w Polsce

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 681. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Patrycja Braƒka Katedra Gospodarki Regionalnej. Funkcjonowanie systemu funduszy porćzeƒ kredytowych w Polsce 1. Wst´p Przełomowy rok 1989 zapoczątkował w polskiej gospodarce wiele przemian zmierzających do ugruntowania w Polsce systemu kapitalistycznego wprowadzonego w miejsce realnego socjalizmu. Ponieważ w nowym systemie własność prywatna stanowi wartość najważniejszą, sektor małych i średnich przedsiębiorstw zyskuje coraz większe znaczenie. Pod koniec 2001 r. w systemie REGON zarejestrowanych było 3 348 1241 małe i średnie przedsiębiorstwa, które stanowiły 99,78% przedsiębiorstw zarejestrowanych w całej gospodarce. Udział tego sektora w produkcie krajowym brutto sięga 48,4% (z czego małe przedsiębiorstwa wytwarzają 39,4% PKB, natomiast średnie – 9%). W 2001 r. w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw było zatrudnionych 10 347,7 tys. osób. Pomimo pozytywnych trendów, rozwój tego sektora napotyka na wiele barier. Najpoważniejszą z nich stanowi utrudniony dostęp do finansowania zewnętrznego; chodzi tu głównie o możliwość korzystania z kredytów bankowych. Powody takiej sytuacji to m.in.2: – brak odpowiednich zabezpieczeń wymaganych przez bank w celu udzielenia kredytu; 1 Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2001–2002, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2003. 2 M. Gajewski, T. Kiliański, J. Szczucki, Zasady organizacji i funkcjonowania funduszy poręczeń kredytowych, Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych, Wydawnictwo i Zakład Poligrafii Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom 2000, s. 26..

(2) 90. Patrycja Brańka. – brak tzw. historii kredytowej przedsiębiorstwa, która potwierdza zdolność przedsiębiorstwa do spłacenia zaciągniętego kredytu; – stosunkowo wysokie koszty rozpatrzenia przez bank wniosku o kredyt, ponieważ w wypadku każdego kredytu dokumentacja oraz procedura są podobne, a kredyty zaciągane przez małe przedsiębiorstwa są zazwyczaj niewielkie – niewielki jest więc także dochód uzyskiwany przez bank z tytułu udzielenia takiego kredytu; – uproszczone formy księgowości prowadzonej przez małe przedsiębiorstwa, niekiedy uniemożliwiające bankom sprawdzenie stanu finansowego przedsiębiorstwa; – trudności z wypełnianiem wniosków kredytowych przez przedsiębiorcę. Sytuację taką usiłuje się w Polsce rozwiązywać na wiele sposobów, m.in. przez tworzenie pozabankowych źródeł finansowania, np. fundusze pożyczkowe, lub tworzenie instytucji poręczających własnym kapitałem kredyty zaciągane przez przedsiębiorstwa w bankach, czyli funduszy poręczeń kredytowych. 2. Historia funduszy porćzeƒ kredytowych w Polsce Wraz z wprowadzeniem w Polsce gospodarki rynkowej zaczęły się pojawiać różne koncepcje dotyczące sposobów prowadzenia pomocy dla rozwijającego się sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Idea uruchamiania funduszy poręczeń kredytowych zrodziła się w Polsce w 1994 r. Wtedy powstały pierwsze fundusze poręczeń kredytowych w ramach „Programu inicjatyw lokalnych” (PIL) PHARE. Inicjatywa ta miała na celu udzielenie pomocy finansowej oraz doradczej 15 gminom dotkniętym strukturalnym bezrobociem. Jednym z elementów tego przedsięwzięcia było utworzenie pierwszych funduszy poręczeń kredytów udzielanych przez banki lokalnym przedsiębiorcom. W ten sposób rozwój działalności gospodarczej miał zapewnić lokalnej ludności miejsca pracy. Jak wykazała późniejsza praktyka, działalność powstałych funduszy stanowiła efektywny instrument wspierania małej i średniej przedsiębiorczości w układach lokalnych. Kolejnym krokiem na drodze tworzenia systemu funduszy poręczeń kredytowych było powstanie w ramach „Polsko-brytyjskiego programu wspierania przedsiębiorczości” kolejnych funduszy w Białymstoku i Lublinie3. W tym samym czasie powstały w ramach „Programu inicjatyw lokalnych” dwa fundusze o charakterze wzajemnym, co oznacza, że ich kapitał po części tworzyli przedsiębiorcy. Pod koniec lat 90. w ramach środków pochodzących z Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa powstały fundusze poręczeń kredytowych w Gołdapi, 3 M. Gajewski, Fundusze poręczeń kredytowych jako instrument wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, „Rozwój Regionalny” 2000, nr 3 (6)..

(3) Funkcjonowanie systemu funduszy poręczeń…. 91. Karlinie oraz Kętrzynie, natomiast inne fundusze, np. w Działdowie, otrzymały znaczne dofinansowanie4. Fundusze te powstały z myślą o bezrobotnych z byłych PGR-ów oraz o przedsiębiorcach zatrudniających pracowników wywodzących się z tej grupy. W 1997 r. w ramach struktury Banku Gospodarstwa Krajowego utworzono największy do tej pory fundusz – Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych, który działa na terytorium całego kraju za pomocą sieci zrzeszonych z nim banków. W krótkim czasie okazało się, że utworzone pilotażowo w ośmiu gminach fundusze poręczeń kredytowych spełniły oczekiwania. W skali poszczególnych gmin (i gmin sąsiednich) okazały się one bardzo dobrym instrumentem prowadzącym do zdynamizowania rozwoju prywatnej przedsiębiorczości, tworzenia nowych miejsc pracy oraz zwiększenia akcji kredytowej lokalnych banków. O roli tworzenia instrumentów wspierania małej i średniej przedsiębiorczości świadczy m.in. przyjęty w maju 1999 r. przez Radę Ministrów dokument „Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 roku”5. Dokument ten przedstawia wachlarz możliwości wspierania małej i średniej przedsiębiorczości, m.in. wskazuje na potrzebę tworzenia nowych funduszy poręczeń kredytowych. 3. System funduszy porćzeƒ kredytowych w Polsce 3.1. System lokalnych i regionalnych funduszy porćzeniowych. Fundusze poręczeniowe działające w Polsce mogą przybierać różne formy organizacyjno-prawne: – spółek akcyjnych, – spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, – spółdzielni, – fundacji, – stowarzyszeń, – jednostek organizacyjnych administracji publicznej. W wielu państwach europejskich funkcjonowanie funduszy poręczeniowych określone jest przez akty prawne wyższego rzędu (np. we Francji i w Niemczech). W Polsce zasady udzielania poręczeń przez osoby prawne, gdzie w udzielanych poręczeniach większościowy udział posiada Skarb Państwa lub podmioty zależne. 4. M. Gajewski, T. Kiliański, J. Szczucki, op. cit., s. 24. Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do roku 2002, Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 11.05.1999 r. 5.

(4) 92. Patrycja Brańka. od niego, regulowane są przez Ustawę z dnia 17 lipca 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne6. Na sieć funduszy poręczeniowych w Polsce składają się regionalne i lokalne fundusze poręczeń kredytowych oraz działający w ramach Banku Gospodarstwa Krajowego Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych. W przeciwieństwie do funduszy poręczeniowych w niektórych krajach europejskich, fundusze w Polsce raczej nie współpracują ze sobą, powstają dość przypadkowo, o czym świadczy ich nierównomierne rozmieszczenie (rys. 1).. Rys. 1. Rozmieszczenie funduszy poręczeń kredytowych w Polsce Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport dotyczący funduszy poręczeń kredytowych w Polsce, 2002, www.ksfp.org.pl/struktura/html.. Większość funduszy poręczeniowych znajduje się na północy, południowym zachodzie oraz w centrum Polski. W województwach wschodnich oraz zachodnich (zielonogórskie) jest ich dużo mniej. Regionalne i lokalne fundusze poręczeń kredytowych działają w granicach określonego obszaru, dlatego przedsiębiorstwa funkcjonujące w gminie, która nie jest objęta zasięgiem żadnego funduszu, nie mają możliwości ubiegania się o poręczenie. Im większa jest liczba funduszy, 6 Ustawa z dnia 17 lipca 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, Dz.U. nr 79..

(5) Funkcjonowanie systemu funduszy poręczeń…. 93. w zasięgu których położony jest dany obszar, tym większe jest prawdopodobieństwo, że przedsiębiorstwo uzyska poręczenie kredytu. Pomimo bardzo dużego zróżnicowania rozwiązań w ramach poszczególnych funduszy w Polsce oraz w innych krajach, można wyodrębnić także wiele cech wspólnych, a mianowicie7: – działalność funduszy poręczeniowych związana jest z ryzykiem utraty poręczenia w sytuacji, gdy kredytobiorca nie spłaci zobowiązania. Dlatego instytucje te korzystają z odpowiednich procedur mających na celu minimalizację ryzyka. Należą do nich: badanie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, określenie maksymalnej wielkości poręczenia, maksymalne zaangażowanie na rzecz pojedynczego kredytobiorcy, konieczność uzyskania bezwzględnej większości głosów komisji decydującej o przyznaniu poręczenia; – fundusze poręczają od 50% do 80% zobowiązań kredytobiorcy. Fakt zaangażowania środków własnych w przedsięwzięcie zwiększa prawdopodobieństwo spłaty kredytu przez przedsiębiorcę. Za najdogodniejsze uznaje się zabezpieczenia od 60% do 70% kredytu. Zabezpieczenia mniejsze niż 50% kredytu są dla przedsiębiorców mało atrakcyjne, natomiast wyższe od 80% są zbyt ryzykowne dla funduszy poręczeniowych; – większość funduszy działających w Polsce nie jest nastawiona na zysk. Utrzymanie realnego kapitału funduszu na tym samym poziomie jest w krótkim okresie trudne. Dlatego potrzebuje on pewnego dofinansowania z zewnątrz. Zazwyczaj są to przychody z pobieranej za udzielenie poręczenia prowizji (1–3% wartości poręczenia) oraz z odsetek od lokat bankowych funduszu; – fundusze zazwyczaj współpracują z kilkoma stałymi bankami obsługującymi ten sam sektor, do którego fundusz kieruje swoją ofertę poręczycielską; – poszczególne fundusze specjalizują się we wspieraniu określonych grup przedsiębiorstw. W Polsce najczęściej są to małe i średnie przedsiębiorstwa działające w konkretnych branżach. Dlatego funkcjonują fundusze m.in. dla rolników czy przedsiębiorstw handlowych. Lata 2001 i 2002 przyniosły największy do tej pory wzrost funduszy poręczeń kredytowych. Według danych opublikowanych przez Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych w raporcie dotyczącym funduszy poręczeń kredytowych, w Polsce w dniu 31.12.2002 r. funkcjonowało 39 funduszy. Rysunek 2 przedstawia wzrost kapitału lokalnych i regionalnych funduszy poręczeń kredytowych od początku ich działalności.. 7. M. Gajewski, T. Kiliański, J. Szczucki, op. cit., s. 7..

(6) Patrycja Brańka. 94 80 70 60. mln zł. 50 40 30 20 10. 31.12.2002. 30.06.2002. 30.11.2001. 30.06.2001. 31.12.2000. 30.06.2000. 31.12.1999. 30.06.1999. 1994–1998. 0. Rys. 2. Kapitał lokalnych i regionalnych FPK w latach 1994–2002 Źródło: Raport Krajowego Stowarzyszenia Funduszy Poręczeniowych, www.ksfp.org.pl/ struktura.html.. Zasięg terytorialny oraz skala działania funduszy poręczeniowych w Polsce są silnie zróżnicowane. Najliczniejszą grupę funduszy poręczeniowych stanowią fundusze lokalne, czyli działające na obszarze jednej lub kilku gmin (np. fundusz w Ustrzykach Dolnych dysponujący kapitałem 176 tys. zł, fundusz w Stargardzie Szczecińskim – 130 tys. zł). Fundusze te wymagają zaangażowania znacznie mniejszego kapitału niż np. w wypadku funduszy regionalnych, natomiast efekty ich działalności są łatwo odczuwalne dla lokalnych przedsiębiorców, banków oraz rynku pracy. Fundusze subregionalne stanowią kategorię pośrednią pomiędzy funduszami lokalnymi i regionalnymi. Działają one na terytorium jednego lub kilku powiatów i stanowią dużą grupę pośród działających obecnie w Polsce funduszy poręczeniowych. Pełnią one ważną rolę, ponieważ działając na poziomie jednego czy kilku powiatów mają możliwość uzyskania znaczącego popytu na poręczenia. Na większym obszarze znajduje się także większa liczba banków oraz instytucji finansujących. Zakłada się, że kapitał funduszu subregionalnego powinien znajdować się w granicach od 1,5 do 4,0 mln zł, a maksymalne poręczenie powinno wynosić od 100 do 300 tys. zł8. Znacznie mniejszą grupę stanowią fundusze regionalne, działające na obszarze województw. Dwa pierwsze fundusze regionalne (w Lublinie i Białymstoku, 8. Ibidem, s. 41..

(7) Funkcjonowanie systemu funduszy poręczeń…. 95. których kapitał wynosi po ok. 9–10 mln zł) zostały uruchomione w ramach „Polsko-brytyjskiego programu wspierania przedsiębiorczości”. Do innych funduszy regionalnych zaliczya się fundusz w Krakowie (4 mln zł) oraz POLFUND w Szczecinie (16 mln zł)9. Fundusze regionalne wykazują wysoką efektywność działania (np. szczeciński POLFUND udziela średnio 11,5 poręczeń miesięcznie, przy czym średnia krajowa wynosi 1,86 poręczenia na miesiąc). Fundusze regionalne powinny charakteryzować następujące cechy10: – posiadanie efektywnej sieci dystrybucji poręczeń na poziomie lokalnym – szczególnie chodzi tutaj o przedsiębiorstwa operujące w odległych częściach regionu; – przeciętni poręczeniobiorcy są więksi niż w wypadku funduszy lokalnych czy subregionalnych; – współpraca z maksymalnie dużą liczbą banków; – kapitał funduszu wynosi od 5 do 15 mln zł. Poręczenia kredytów bankowych dla przedsiębiorstw można klasyfikować pod względem: przeznaczenia kredytów, kredytowanych sektorów oraz rodzajów kredytów. Badania przeprowadzone przez Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych w 2002 r. wskazują na istnienie czterech podstawowych grup w zakresie przeznaczenia udzielanych kredytów: – kapitał obrotowy – 51%, – zakup sprzętu – 25%, – zakup lub renowacja nieruchomości – 15%, – zakup pojazdu – 9%. Wyniki dywersyfikacji funduszy, biorąc pod uwagę kredytowaną branżę, przeprowadzone przez tę samą instytucję są następujące: – handel – 38%, – usługi – 33%, – produkcja – 20%, – rolnictwo – 5%, – budownictwo – 4%. Ostatni podział udzielanych kredytów dokonany według rodzaju poręczanego instrumentu kształtuje się następująco: – kredyty bankowe spłacane jednorazowo – 12%, – kredyty bankowe spłacane stopniowo – 44%, – bankowe linie kredytowe – 20%, – pożyczki ze źródeł niebankowych (głównie z państwowych urzędów pracy) – 24%. 9 10. www.kfsp.org.pl/wyniki.html M. Gajewski, T. Kiliański, J. Szczucki, op. cit., s. 38..

(8) Patrycja Brańka. 96. Szczególną uwagę zwraca tutaj stosunkowo znaczny i wciąż rosnący udział poręczeń pożyczek ze źródeł niebankowych. Świadczyć to może o pozytywnej tendencji wzrostu liczby instytucji finansowych udzielających pożyczek z trudem rozwijającemu się sektorowi małych i średnich przedsiębiorstw. Ważną rolę w zakresie finansowego wspierania funduszy pełni Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Agencja udziela wszystkim osobom prawnym działającym na zasadzie non-profit dotacji przeznaczonych na powiększenie kapitału funduszy poręczeniowych, a także funduszy pożyczkowych prowadzonych przez te osoby. Instytucje, które mają być dofinansowane, każdego roku wybierane są w drodze konkursu. 3.2. Krajowy Fundusz Porćzeƒ Kredytowych. Największym funduszem poręczeniowym w Polsce, jedynym o zasięgu krajowym, jest funkcjonujący w ramach Banku Gospodarstwa Krajowego Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych. Został on utworzony w grudniu 1994 r. jako Fundusz Poręczeń Kredytowych (FPK). Na mocy ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, w miejsce FPK powstał Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych (KFPK). Obecny kapitał Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych wynosi ponad 134 mln zł11. Na kapitał KFPK składają się12: – środki przekazywane z budżetu państwa, określane corocznie w ustawie budżetowej, – wpływy z inwestycji środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych w papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, – kwoty odzyskane w drodze dochodzenia wierzytelności powstałych w związku z udzielonymi przez Bank Gospodarstwa Krajowego poręczeniami ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych, – przychody ze sprzedaży akcji lub udziałów przekazanych Bankowi Gospodarstwa Krajowego przez Skarb Państwa, – dywidendy z akcji lub udziałów, – darowizny i zapisy, – inne wpływy. Obecna wielkość kapitału jest w głównej mierze wynikiem inwestycji Funduszu. Poręczenia udzielane przez KFPK są dystrybuowane głównie przez oddziały banków komercyjnych w całej Polsce; Fundusz podpisał umowę o współpracy z 26 11. T. Sypuła, Bliżej firm, „Pewny Partner” 2003, nr 2 (15). Ustawa z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, Dz.U. 1997, rozdz. 9, art. 35. 12.

(9) Funkcjonowanie systemu funduszy poręczeń…. 97. bankami. Bank Gospodarstwa Krajowego udziela poręczeń kredytów przeznaczanych na następujące cele: – kredyty i pożyczki bankowe (przeznaczone na finansowanie inwestycji, tworzenie nowych miejsc pracy, działalność małych i średnich przedsiębiorstw, realizację kontraktów eksportowych), – zobowiązania wynikające z obligacji, z których środki są przeznaczane na cele takie jak w wypadku wyżej wymienionych kredytów, – kredyty studenckie, – zobowiązania podmiotów z tytułu wspierania działalności małych i średnich przedsiębiorców poręczeniami spłaty pożyczek. Poza tym, duże znaczenie ma wejście kapitałowe Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych do instytucji obsługujących regionalne i lokalne fundusze. Skutkiem tego jest podniesienie możliwości poręczycielskich istniejących funduszy oraz znaczne ułatwienie powstawania nowych. Równocześnie13 zapowiada się, że KFPK przejmie zadania dotyczące wspierania oraz nadzoru nad działalnością regionalnych i lokalnych funduszy poręczeń kredytowych. 4. Kierunki rozwoju systemu funduszy porćzeniowych w Polsce Przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 13 sierpnia 2002 r. rządowy dokument „Kapitał dla przedsiębiorczych” zawiera szczegółowy program rozbudowy zintegrowanego systemu regionalnych i lokalnych funduszy poręczeń kredytowych oraz określa rolę i zadania Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Według uchwalonego dokumentu rola lokalnych funduszy poręczeń kredytowych ma się sprowadzać m.in. do: bezpośredniego udzielania poręczeń dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw z obszaru działania funduszu, współpracy z bankami oraz obsługi poręczycielskiej pożyczek udzielanych dla tego sektora przez inne instytucje, współpracy z Krajowym Funduszem Poręczeń Kredytowych, promocji systemu poręczeń kredytowych na obszarze działania funduszu. W wypadku regionalnych funduszy poręczeniowych dodatkowe zadania, oprócz wymienionych, mają polegać na: budowie i zarządzaniu siecią dystrybucyjną poręczeń na obszarze województwa, współpracy z funduszami lokalnymi w województwie, utrzymywaniu kontaktów z regionalnymi centrami banków. Zgodnie z programem Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych ma realizować swoje zadania przez działalność poręczeniową (w myśl ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne). 13. T. Sypuła, op. cit., s. 5..

(10) 98. Patrycja Brańka. Działalność tę fundusz będzie prowadził tylko na pierwszym etapie budowania systemu. Później będzie poręczał kredyty jedynie innym podmiotom. Kolejny obszar działalności omawianego funduszu to wspieranie rozwoju systemu poręczeń kredytowych. Pierwszym z instrumentów wykorzystywanych w tym celu przez Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych będą poręczenia zobowiązań instytucji obsługujących lokalne i regionalne fundusze poręczeń kredytowych z tytułu poręczeń spłaty pożyczek udzielonych z udziałem środków publicznych lub kredytów. Celem tego działania jest poprawa współpracy instytucji z bankami poprzez wzrost mnożnika kapitałowego. Innym narzędziem są wspomniane wcześniej wejścia kapitałowe do instytucji prowadzących fundusze poręczeniowe w celu tworzenia lepszych warunków dla powstawania nowych funduszy. Kolejny instrument wspierania rozwoju systemu poręczeń kredytowych stanowi organizacja i nadzór nad działalnością instytucji poręczycielskich. Na samym wstępie Bank Gospodarstwa Krajowego ma za zadanie dokonanie analizy zgodności działania funduszu z wymogami określonymi w ramach systemu w zakresie standardów, zarządzania kapitałem, a także kwalifikacji personelu. BGK będzie miał możliwość stałej kontroli nad jakością portfela poręczeń funduszy, w których Bank umieścił swój kapitał. Na podstawie informacji otrzymywanych od współpracujących funduszy, Bank Gospodarstwa Krajowego będzie miał za zadanie sporządzać coroczny raport na temat funkcjonowania systemu funduszy poręczeniowych, a następnie przedstawiać go ministrowi finansów, ministrowi Skarbu Państwa oraz ministrowi gospodarki, pracy i polityki społecznej. Program „Kapitał dla przedsiębiorczych” przewiduje dwa etapy tworzenia krajowego systemu funduszy poręczeniowych. W trakcie pierwszego etapu zostaną utworzone regionalne i lokalne instytucje udzielające poręczeń kredytowych. Instytucje te zostaną wyposażone w minimalny, niezbędny do funkcjonowania kapitał pochodzący ze strony rządu oraz organów samorządu terytorialnego. W drugim etapie budowy systemu ma nastąpić dokapitalizowanie regionalnych i lokalnych funduszy poręczeniowych środkami pochodzącymi z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Program przewiduje także finansowanie funduszy poręczeniowych przez kapitał prywatny poprzez stosowanie w stosunku do prywatnych instytucji odpowiednich zachęt. 5. Zakoƒczenie Kształtujący się od ponad 13 lat w Polsce sektor małych i średnich przedsiębiorstw napotyka na wiele barier w swym rozwoju. Najpoważniejszą z nich jest brak odpowiedniego kapitału, który pozwoliłby na realizację przez przedsiębiorcę inwestycji umożliwiających funkcjonowanie przedsiębiorstwa na konkurencyjnym.

(11) Funkcjonowanie systemu funduszy poręczeń…. 99. rynku. Z drugiej strony, rozwój sektora małej i średniej przedsiębiorczości może w dużym stopniu wpłynąć na gospodarkę krajową m.in. poprzez przyczynienie się do spadku bezrobocia (według raportu sporządzonego przez KSFP, do końca 2002 r. działalność funduszy przyczyniła się do powstania 5225 miejsc pracy) czy wzrostu PKB. Stosowanie wszelkich instrumentów wspierających przedsiębiorczość będzie decydować o jej rozwoju w Polsce. Tworzenie systemu funduszy poręczeniowych stanowi jeden z najbardziej efektywnych sposobów wspierania sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Poważną jego zaletą jest fakt, że środki, jakimi dysponują fundusze, nie są bezpowrotnie wydawane, jak np. w wypadku dotacji, ale mogą być wielokrotnie użytkowane. Poza tym, w myśl zasady mnożnika wysokość poręczeń jest zazwyczaj wyższa od faktycznych zasobów kapitału, jakim dysponuje fundusz. Należy też pamiętać, że poręczenia są oprocentowane i dlatego są zgodne z zasadami wolnej konkurencji. Pomimo wciąż rosnącej liczby funduszy poręczeń kredytowych w Polsce, skala ich działania w stosunku do potrzeb jest wciąż bardzo mała. Dane przedstawione przez Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych14 pokazują, że do 2002 r. zaledwie 0,12% wartości kredytów skierowanych do MSP zostało objętych poręczeniami regionalnych i lokalnych funduszy. Działalność funduszy poręczeń kredytowych w Polsce w porównaniu z krajami Europy Zachodniej jest znikoma. Dla przykładu w latach 90. w Austrii, Belgii, Grecji, Francji, Niemczech, Hiszpanii, Holandii oraz Wielkiej Brytanii fundusze poręczeń kredytowych średniorocznie udzielały ok. 80 tys. poręczeń15. Jeśli chodzi o kraje członkowskie, najmniej kredytów poręczono w Belgii oraz Finlandii (ok. 1 tys.). W Polsce w 1997 r. udzielono tylko 375 poręczeń, podczas gdy przykładowo w 2001 r. udzielono 372 poręczenia16. Za potrzebą rozszerzania akcji poręczeniowej w Polsce przemawia członkostwo Polski w Unii Europejskiej. W ramach funkcjonujących w UE funduszy strukturalnych małe i średnie przedsiębiorstwa otrzymują szeroką ofertę wsparcia. Zasady udzielania dotacji z tych funduszy przewidują pokrywanie tylko części kosztów dotowanej inwestycji. Pozostałą (najczęściej większą, np. 75%) część kosztów przedsiębiorstwa pokrywają z własnej kieszeni. W wypadku polskich przedsiębiorstw finansowanie będzie mogło pochodzić głównie z kredytów bankowych oraz pożyczek. Tylko dobrze funkcjonująca sieć regionalnych i lokalnych funduszy poręczeniowych pozwoli na korzystanie przez przedsiębiorstwa z kredytów, a co 14. http//www.ksfp.org.pl/efekty.html M. Gajewski, T. Kiliański, J. Szczucki, op. cit. 16 Rządowy program rozbudowy systemu funduszy pożyczkowych i poręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w latach 2002–2006 „Kapitał dla przedsiębiorczych”, Warszawa 2002, s. 3. 15.

(12) 100. Patrycja Brańka. za tym idzie – ze wsparcia unijnego. W przeciwnym razie przysługujące polskim przedsiębiorstwom fundusze z Unii Europejskiej będą corocznie do niej wracały. How the Guaranteed Credit System in Poland Functions Formed in the early 1990ʼs, the Polish small and medium-sized business sector has encountered many obstacles to progress. The most important of these is a lack of capital, which is why the use of any financial backing instrument could decide the progress of this sector. Creating a regional and local system of guaranteed credit funds is one of the most effective ways of supporting this sector of the economy. Despite the ever-growing number of guaranteed credit funds in Poland, their effectiveness is actually shrinking in proportion to financial need. Capital for Entrepreneurs, a document prepared by the government, contains a detailed program for building an integrated system of guaranteed funds and provides hope for quick growth in both the number and efficacy of funds available..

(13)