z m-odkowej Europy, p61nocnej Ameryki i No""ej Ze-landii. Zmiennosc wewnl\trzgatunkowa dotyczy takich cech morfologicznych, jak: rozmiary guza w ,czc:sci
~pkowej, charakter szw6w splralnych, stosunek wy-sokosci skorupki do tej szerokosci, wypuldosc kom6r.
ROLA OMOWIONYCH GATUNKOW W NEOGENIE PPLSKI
Na zakoilczenie kilka uwag odnomie do roll WYZej
om6wionych euryfacjalnych gatunk6w w osadach neo-genu' Polski. Gatunki: EZphidium crlspum. E. ' maceZ-Zum, E. jichtelianum, E. aculeatum 84, szeroko iozprze-strzenione w neogenskich utworach zapadliska przed-karpackiego, G6rnego SlllSka i obrzezenia G6r Swi~to
krzyskich. W llcznych, badanych wierceniach otwornice te wykazujl\ odpornosc na zmiilD~ facji. SI4 one bardzo charakterystyczne dla silnie piaszczystych partii utwo-r6w tortonskich, ubogich w inne, mniej wytrzymale na
korozj~ skorupek i zasYPYW!lnie materialem piaszczys-tym 'gatunki. W' pr6bkach, po kt6rych przeszlamowaniu pozostaje residuum zlozone wyll4cznie z ziaren kwarcu, skorupki eltidi6w Sll niekiedy bardzo duie, 0 silnie
rozwini~tych mostkach septalnych sluzl4cych umocnie-niu skorupki (np. w materialach z Wytyny Lubelsk,iej). Wyratnie obserwuje si~ ich euryhalinowy charakter na przejSciu pomi~dzy tortonem i sarmatem, gdzie na
,obniZenie, zasolenia nie reagujlt one specjalQ.ie spad-kielI). liczebnosci, a raczej zmniejszeniem wymiar6w skorupek i scienieniem scianek. Niekiedy jednak wsku-tek mi~dzygatunkowej walld 0 byt ulegajll one
prze-wadze nowych gatunk6w sarmackich elfidi6w. ' , Gatunek Cibicides Zobatulu8 znany jest powszechnie z utwor6w t()rtonu i sarmatu Polski. Duiy' zasitm pio-nowy tych form jest poparciem twierdzenia 0 plastycz-nOSei tego gatunku w przystosowaniu si~ do zmien'nych warunk6w zyciowych. Gatunek ten 0 szeroko platowa-tych komorach wyst~puje llcznie, w g6rnotortonskich wapieniach lltotamniowych, c~to puyczepiony do ga-114zek mszywiol6w lub kolc6w jezowc6w masowo wy-, st~pujl4cych w tej facji rafowej (np. na p6mocno--wschodniej kraw~dzi zapadliska przedkarpackiego).
W Uach zapiaszcz()nych g6rnego tortonu gatunek ten jest cz~sty, lecz wyst~puje podrz~nie w stosunku do innych grup otwornic. Natomiast w mwowcach sar:" matu c~sto zanieczyszczonych pirytem (SE obrzezenie G6r Swi~tokrzyskich, rejon Tarnobrzega). gdzie zycie' organiczne jest og6lnie zubozale, C. lobatulus znosi te nieprzychylnewarunki, wytwarzajltc jedynie skorupki mniejsze 0 cokolwiek cieilszych sciankach.
Ro~aZia beccarii Wyst~puje licznie w' poIskim neo-genie. W utw()rach osadzajl4cych si~ w zbiornika~h 0
SUMMARY
, The present paper deals with the data taken from foreign literature and from author's observations as to certain eurytaciaJ. F~raminifer species occuring in Neogene of Poland. The following are species taken for examinati()ns: Elphidium CTispum (L), E. maceZlum
(F i c h t. et l¥t 011), E. fichtelianum d'O r b., E.
aculea-'tum (d'O r b.), Cibictdes lobatulus (Wa I k et. J a c.) and RotaZia beccari (L). A dependence of
morpholo-gical changes of test upon character of environment allows to make observation as to the ecological proper-ties in the Neogene deposits considered,
tendencjach 'brakicznych gatunek ten odgrywa dlWl
rol~. Przy ub6stwie gatunkowym mikrofauny utwor6w helweckich (rej. Tarnobrzega), gatunek R. beccarit jest bardzo licznle reJ;>rezentowany. W partiach przybrzez-nych neogenu w obecnosci ra! mszywiolowych, w stre-fach lagunowych przy bardzo malej r6Znorodnosci ga-tunkowej mikrofauny R. beccarii wysuwa si~ na pierw-szy 'plan obok euryfacjalnych gatunk6w elfidi6w (za-padlisko przedkarpackie). Znane jest r6wniez jego
wy-st~powanie W wysladzajl4cym si~ zbiomiku sarmackim,
choc wskutek zatrucia tego zbiornika substancjami siarczkowymi gatunek ten, wytwarza tam skorupki nie-wielkie 0 cienkich sciankach. , . ,
WNIOSKI
Mimo braku znaczenia stratygra!icznego eUryfacjal-nych i euryhalinowych gatunk6w otwornic poznanie ich wlasCiwosci Qiologicznych posiada znaczenie dla obserwacji mikropaleontologicznych. Zaleznosc,' zmian morfologicznych skorupki od charakteru m-odowiska pozwala obserwatorowi poczynic wiele interesujllcych spostrzeten dotyczl4cych charakteru srodowiska, w kt6rym tworzyly si~ osady zawierajl4ce te pozornie bezuiyteczne dla ce16w stratygrafii i korelacji otWgr- ' nice. Poza tym wnikliwe powil4zanie zmiennosci we-wnlltrzgatunkowej tych otwornic ze zmiennoscil!; wa-runk6w ekologiCznych mozna og61nie zastosowac do obserwacji innych gatunk6w otwornic. Pozwala to uniknllc badaczom zbyt pochopnego wydzielania no-wych, tlieuzasadnionych niekiedy bliZej' odmian ga-tunkowych, co niestety cz~sto ma miejsce w opracowa-niach mikropaleontologicznych.
LITERATURA
1. Ch a p m an F. - Notes on the Appearance of some Foraminifera in the living condition from the Chal-lenger collection. Proc. Roy. Soc., Edinburgh 1899,
Tab. 1- 3. , ,
2. C u s h m a n G. - Foraminifera of the Atlantic Ocean. Anomalinidae etc. Bull 104. US Nat. Mus. p.
179. Tab. 26. Washington 1931.
3. K r as zen inn i k 0 w W. A. ...:.. Stenotacjalnyje i euryfacjalnyje widy foraininifer. Paleont. Sborn. Trudy WNIGRI Wyp. IX. Gostoptiechlzdat.
Mos-kwa '1958.
4. M Y e r s E. - Life activities of Foraminifera in relation to marine ecology. Proc. AiDer. PhUosoph.
Soc. val. 86, No 3, 1943.
P,E31OME
TeM:oA pal50TEd IIBJI8E!re.ll COOOCTaBJIeHKe ~aHB&IX
H3 3apy6e2KHoA JIH'l'epaT'YPbI C Co6c'llBeHH&IMH
HaOJIIO-~eHHm.m BlITopa no Helt<lTOpb1l\l ~'
BH~al\( c:popm.r.mm:c:pep, paC'lIpOCTpaHeHHl>lX El HeoreiIe , nOJIbUDf.
()rmeLm8.lOTC.II HeCJIe~oaaHIHhle ,~bI Elphidium
crispum (L), E. maceUum (F It c h t. et Mol
U,
E. '/i'ch-telianum d'O r b., E. aculeatum (d'O r b.), CibicideslobatuZus (Wa 1 k. et J a c), RotaHa beccari (L).
3aaHCJ1M0C'l':b Mopc:pOJIOI'lAeClDlX H3KeHemdl:
paltOBHH-IDl OT xapaItTepa cp~ 1IIOOB0JIHer IJPOBecTH 3ltOJIQ"
