512
Kronika
--- —
--- --- — ---^----:--- Ł---— ---*---
---f----ch a n ik i P r e c y z y jn e j p r z y w sp ó łp ra cy z ¡podobn ym i p la có w k a m i k r a jó w socja li styczn ych .
W ś ró d r e fe r a tó w sy m p o zju m zn a la zła się p r a c a p r o f. L B . B o r s ta (z W y d zia łu F izy k i U n iw ersy tetu S tan u N o w y Jrarlk w B u ffa lo ), k tó r y , za in teresow a n y w zm ia n k ą P lu ta roh a o że la zn y ch m on eta ch sp artań sk i oh, p o d ją ł 'badania d w ó c h p r ó b e k d a w n e g o m etalu , p o c h o d z ą c y c h z L a k on ii. Jed na p r ó b k a ok a za ła się sta lą o niezibyt r ó w n o m ie r n y m naw ęglem iu .zaw ierającą 0,14% Mn>, 0,14ł/o C o , 0,0a°/o N i, 0,23#/o C u i 0,01°/o M o, dnuiga — żela zem z a w ie r a ją c y m 0,06°/o M n, 0,24®/o C o , 0,06®/o NI, 0,09% C u , 0,20%) M o . In te re su ją ce je st w y stą p ie n ie talk d u żych dom ieszek k ob a ltu i m olib d e n u , n ie W iadom o jed n a k, jaika b y ła d ok ła d n ość an aliz, m e to d y ic h b o w ie m n ie zastały ,p o d a n e w re fe ra cie .
N a stęp n ie a u tor d o k o n a ł p oszu k iw a ń ś la d ó w w y to p u , .zn a jd u ją c k o p a ln ię r u d y m a g n e ty to w e j n a g ó rz e T a y eg e tos ,(¡50 k m n a p o łu d n ie od ISparty) o r a z p iè c e h u tn i cze. T r z y p r ó b k i żu żla zostały p od d a n e ilo ś c io w e j an alizie ch em iczn ej i p r o f. B orst, za u w aży w szy , iż stosu n ek zaw a rtości m a n g an u d o żela za w z b a d a n y ch p ró b k a ch żu żla je s t w y s o k i (0,12 :1 ), w y s u n ą ł przyp u szczen ie, iże S partan ie w y ta p ia li z nudy słtal m a n g a n ow ą H a d fie ld a (za w ierającą o k . 14°/o M n ), k tó r a za stosow a n a d o u zbro je n ia m ia ła w p e w n y m stopn iu p r z y c z y n ić .się do ic h su k c e s ó w m ilita rn y ch . Jed n a k w szelk ie dane, ja k im i d y sp on u jem y , p o zw a la ją sądzić, ż e p r z y w y t o p ie żelaza sp osobem d y m arsk im m angan p rze ch o d ził d o m eta lu w ilościa ch je d y n ie śla d o w y c h , tru d n o zatem przyp u szcza ć, ż e b y m o ż n a b y ło osią g n ą ć ta k w y s o k ą k on cen tr a c ję te g o sk ła d n ik a w żela zie d ym arskim . Z a w a rtość m a n gan u w p r ó b k a c h z b a d a n y ch p r z e z p ro f. B o rsta >(1,3,35—4,44*>/o M n i02) n ie je s t zresztą zbyt w y s o k a ; n a zie m ia c h P o ls k i w y s tę p u ją żu żle dy m arsk ie z a w ie r a ją c e 2— 3 r a z y w ię c e j te g o sk ład n ik a, a w m e ta lu m a n g an w y s tę p u je w ilo ś cia c h ty lk o śla d ow y ch .
N a t e j sam ej se s ji d o c . J. P ia sk o w sk i w y g ło sił k om u n ik a t S ta rożytn e w y r o b y żelazne z ośrodka hutn iczego w r ejo n ie G ór Ś w iętok rzysk ic h w św ie tle badań m eta loznaw czych. Z e s ta w io n o w n im n a p o d s ta w ie p r z e p ro w a d zo n y ch b a d a ń cech y 84 p r z e d m io tó w ż e la zn y ch z o k re s ó w : p óźn o la teń sk ieg o i rzy m sk ieg o, zn alezionych W p o b liż u .Gór Ś w iętok rzy sk ich . O sta tn ia seria b a d a ń 'ca łk ow icie p o tw ie rd ziła d o ty ch cza so w ą 'Charakterystykę sta ty sty czn ą ceah w y r o b ó w „ś w ię to k r z y s k ich ” , co d o w o d z i p r a w id ło w o ś ci je j op ra cow a n ia .
W k om u n ik a cie p rzea n a lizo w a n o r ó w n ie ż zasięg i rozp o w sze ch n ie n ie r ó żn y ch w y r o b ó w „ś w ię to k rzy s k ich ” w w y m ie n io n y ch ok re sa ch . N a p ó łn o c y gra n ica te g o za sięgu d och od ziła d o N oteci, k o ło B y d g o s z c z y .przechodziła ma p r a w y b r z e g W isły, o b e jm u ją c p ó łn o c n e M a zo w sze, w k ie ru n k u w sc h o d n im p r a w d o p o d o b n ie sięgała B u g u lu b n a w e t ją n ie c o przek ra cza ła . P o łu d n io w ą g ra n ic ę sta n o w iły K a rp a ty i S u d ety , za ch od n ią zaś —• O dra. O środ ek św ię to k rzy sk i —< w e d łu g b a d a ń m eta lo zn a w cz y c h — b y ł g łó w n y m d o s ta w cą części u z b r o je n ia i w y p o s a że n ia w o jo w n ik ó w lu d n ości k u ltu ry p r z e w o rs k ie j. Ś re d n i u dział p r z e d m io tó w z te g o ośrod k a w y n o sił lic z b o w o 60— W /o , a c ię ża ro w o — n a w e t 751—'80°/o. U d z ia ł ten je s t o c z y w iś c ie w y ż s z y w p o b liż u o śr o d k a św ię to k rzy sk ie g o i(prawie 100°/ó), a n iższ y n a p ó łn o cn y m M a zow szu i n a p e r y fe r ia c h zasięgu ty c h w y r o b ó w .
v W ra m a ch w y c ie c z k i, p rze w id zia n e j g łó w n ie d la g o ś c i za g ra n iczn y ch , u czestn i c y sy m p o zju m zw ie d zili m. in. M u zeu m Ż u p K r a k o w s k ich w W ielicz ce.
J. P.
JU B IL E U S Z F A B R Y K I B IA L O 'Q O N B K IE J
W 1817 r. ro z p o cz ę ła p r o d u k c ję H u ta A le k sa n d ra w B ia ło g o n ie p o d K ielcam i, je d n a z p ie r w sz y ch in w e s ty c ji rzą d u Królesibwa P o ls k ie g o zrea lizow a n y ch n a tere n ie K ie le c cz y z n y . .W cią g u s w o ic h 150-letn ich d z ie jó w , k tó r y c h część op isa ł w zna
Kronika
513
n e j m o n o g ra fii Jan P a z d u r 1, fa b ry k a białogoń-ska p a ro k ro tn ie zm ien iała n azw ę i zakres p r o d u k c ji, z hurty miedza, o ło w iu i s r e b r a p rze k szta łciła się w za k ła d b u d o w y m aszyn , n astępn ie w o d le w n ię , b y w re s zcie o b e c n ie stać się w y s p e cja liz o w a n y m p ro d u ce n te m ró ż n e g o r o d z a ju pom p . N a sz czę ś cie e w o lu c je te n ie o d b iły się u je m - ' n ie n a tr a d y c ji fa b ry c z n e j. W rę cz p rze ciw n ie , b y ła o n a b a rd z o ż y w a i sta le w z b o
gacana, n a oo zasadniczy w p ły w m ia ło u sta b ilizow a n e ś r o d o w is k o sp ołeczn e B ia - łogornu, sk ą d z p o k o le n ia n a p o k o le n ie r e k r u to w a li się p r a c o w n ic y zakładu.
O d ocen ian iu t e j t r a d y c ji w d z is ie js z e j K ie le c k ie j F a b ry c e P om p „B ia ła g o n ” św ia d cz y ły n a jle p ie j u r o c z y s to ś ci ju b ile u szo w e , k tó r e o d b y ły się ,18 i ,1® listo p a da 1967 r.; zo rg a n izo w a ły je : d y r e k c ja i za łoga fa b ry k i.
P ro g ra m p r z e w id y w a ł szereg p u n k tó w , z k tó r y c h n a jw a żn ie jsz e t o : u ro c z y s ta ak adem ia, o tw a r c ie w y s ta w y ob r a z u ją c e j ak tualn y d o r o b e k p r o d u k c y jn y , o d s ło n ięcie ta b lic y p a m ią tk o w e j o r a z s e s ja n a u k ow a .
U roczy stości r o z p o cz ę ło za p alen ie ,zn icza i złożen ie k w ia tó w p r z e d p o m n ik ie m S tan isław a Staszica, g łó w n e g o in ic ja to ra b u d o w y B u t y A lek san d ra. P o m n ik ten, z n a jd u ją c y się n a g łó w n y m p la cu o sied la B ia ło g on , w b e zp ośred n im są sied ztw ie fa b ry k i, zosta ł 'kilka la t tem u w zn ie sion y staran iem j e j załogi.
Z k o le i n a stą p iło o tw a r c ie w y sta w y , n a k tó r e j zg ro m a d zo n o w y r o b y p r o d u k o w a n e w cią g u ostatn ich la t p rzez K ie leck ą F a b ry k ę P om p . E k sp on a ty u zu p ełn ion e zestaw ien iam i statystyczn ym i w sk a z y w a ły n a p o d e jm o w a n ie p rze z zakład c o r a z tru d n ie js z y c h zadań p r o d u k c y jn y c h i p o m y ś ln e ic h w y k o n y w a n ie , m im o b r a k u od p o w ie d n ich pom ieszczeń ro b o c z y c h . P r z e w a ż a ją c a b o w ie m w ię k szo ść b u d y n k ó w f a b r y cz n y c h p ow sta ła jeszcze w u b ie g ły m stu le ciu i to z p rzezn a cze n iem na in n y zakres i r o d z a j p r o d u k c ji.
Z a p a rę lat fa b ry k a -,ju b ila tk a n ie b ę d z ie się ju ż. b o r y k a ć z ty m i tr u d n ościam i, g d y ż 'zd ecy d ow a n o je j r o z b u d o w ę i m o d e rn iz a cję . S y m b o lic z n e g o za p o czą tk ow a n ia re a liz a c ji t y c h p la n ó w d o k o n a n o w zw ią zk u z ju bileu szem , w z n o s z ą c fra g m e n t ś c ia n y o b iek tu p rze w id zia n eg o do b u d o w y w p ie r w sz e j k o le j naści. W e fra g m en t te n została w m urow ania ok o lic z n o śc io w a ta b lica p a m ią tk o w a , n a k tó r e j u m ieszczon o m . in. w szy stk ie n a zw y p o sia d a n e p rze z fa b ry k ę bia ło g oń sk ą w ciąg u je j li50-łetniej h istorii.
P ie r w sz y dzień ^uroczystości zam k nęła aka dem ia. D o k o n a n o n a « lie j o c e n y aktu a ln y ch o sią g n ię ć fa b r y k i o r a z od z n a c z o n o n a jb a r d z ie j za słu żon ych p r a c o w n ik ó w . Z a k ła d o w a or g a n iz a c ja Z w ią z k u Z a w o d o w e g o M e ta lo w c ó w otrzy m ała te ż n o w y sztandar.
P ro g ra m dru g ieg o dn ia w y p e łn iła se s ja n a u k ow a . R o z p o c z ę ły ją p r z e m ó w ie n ia p o w ita ln e w y g ło sz o n e p r z e z I sek reta rza K o m ite tu W o je w ó d z k ie g o P Z P R w K ie l cach F ran ciszk a W a ch ow icza , p rzed sta w iciela A k a d e m ii G ó rn ic z o -H u tn icz e j w K ra k o w ie p r o f. d r a W a cła w a R ó ża ń sk ieg o i p rze d sta w icie la M in isterstw a P r z e m y słu C ię żk ieg o migra toż. C ze s ła w a D u ch o w sk ieg o .
Z k o le i w y s łu ch a n o r e fe r a tó w : p r o f. dra Jana P a z d u r a T ra d ycje K ie le c k ie j F a b ryk i P o m p „B iałogon” , d y re k to ra fa b r y k i T ad eu sza W alis-W aliS iaka Aktualna sytu acja zakładu i je g o p e r s p e k ty w y o r a z dr Ł u c ji G ó re c k ie j D zielnica Białogon i je j ,p e r sp e k ty w y r o z w o jo w e . Jak t o w y n ik a z zestaw ien ia sa m y ch ty lk o ty tu łó w , celem se s ji b y ła p r z e d e w szy stk im a n aliza p e r sp e k ty w r o z w o jo w y c h fa b r y k i i o ta cz a ją c e g o ją osiedla. P rzy p o m n ie n ie za szczy tn y ch tr a d y c ji sta n ow iło p e w n e g o r o d za ju tło , k tó r e szerok o w sza k że w y k o r z y s ty w a n o ja k o ź r ó d ło a rg u m e n tó w i p r z e słanek. C h a ra k tery sty czn y m p rzy k ła d e m te g o r o d z a ju p o d e jś c ia d o tem atu m o ż e b y ć w y stą p ien ie p r o f. P azdura, k tó r y w sw o im r e fe r a c ie p o ś w ię c o n y m d z ie jo m fa b ry k i z w ra ca ł szczeg óln ą u w a g ę n a m o ż liw o ś ć i p otrzeb ę n a w ią z y w a n ia d o tra d y cji.
514
D y sk u sja s k o n ce n tro w a ła się n a p r o b le m a c h dn ia d zisiejszeg o o r a z Jutrzejsze g o fa b r y k i i osied la. W iele m ó w io n o n a tem a t p la n o w a n e j r o z b u d o w y za kładu , p o stu lu ją c m. in. je j przyspieszen ie. In teresu ją cą p r o p o z y c ję w y s u n ą ł p ro f. R óża ń sk i, k tó r y su g erow a ł, a b y 'nied aw no p o w o ła n a d o ży cia S z k o ła In żyn iersk a w K ie lc a c h m iała n a u w a d z e p o trz e b y k a d r o w e b ia ło g o ń sk ie j fa b r y k i i u tw o rz y ła s e k c ję b u d o w y p o m p . P r o f. R óża ń sk i p rzy p o m n ia ł iteż, ż e te g o r o d z a ju w sp ó łd zia ła n ie p o siada w z ó r w tr a d y c ji, g d yż H u ta A lek sa n d ra sta n o w iła m ie js c e p ra k ty k o ra z n ie k tó r y c h z a ję ć dla stu d en tów S zk oły A k a d e m io z n o -G ó m ic z e j, is tn ie ją ce j w K ie l ca ch w la ta c h 1816— 1826. O żyw ion ą w y m ia n ę p o g lą d ó w w y w o ła ły p r o b le m y r o z w o ju osied la B ia łog o n , p oru szon e w r e fe r a c ie d r G ó re c k ie j. O sied le t o z o s ta ło nie d a w n o w łą c z o n e w o b r ę b m iasta K ie lc e i o b ję te za tw ierd zo n y m w 1966 r. p la n e m m ie js k ie g o za gospodarow an ia. W y p ow ied a i d y sk u sy jn e p o tw ie r d z iły postulait r e f e r e n tk i w 'spraw ie b a rd z ie j s z cze g ó ło w e g o o p ra cow a n ia te g o p la n u w odn iesien iu d o o m a w ia n e j d zieln icy . Z g o d z ił się z ty m r ó w n ie ż m g r J erzy S zm a id el, p r z e w o d n i czą cy ¡Prezydium M ie js k ie j R a d y ’ N a ro d o w e j w K ie lca ch , 'który ‘in fo rm o w a ł z e b ra n y c h o p rz e w id y w a n y ch w n a jb liżs zy m czasie in w e s ty cja c h k om u n a ln y ch w B ia ło - gon ie. P o d o b n e sta n ow isk o za ją ł m g r A n d r z e j M ich a łow sk i, W o je w ó d z k i K o n s e r w a to r Z a b y tk ó w , z w ra ca ją c p rzy ty m u w a g ę n a k o n ie cz n o ś ć za b ezp ieczen ia w p la n ie z a ró w n o o d p o w ie d n ich w a r u n k ó w ż y c ia dla m ie szk a ń có w ja k i za ch o w a n e g o d o dziś za b y tk o w e g o ch a ra k teru osied la . M g r M ich a łow sk i w y r a z ił te ż p o g lą d o c e lo w o ś c i zo rg a n izo w a n ia w za kład zie b ia ło g o ń sk im p rz y z a k ła d o w e g o m uzeum .
N a izakończenie ob ra d u ch w a lo n o szereg w n io sk ó w , z k tó r y c h w ię k szość d o t y - czyła d a lszeg o r o z w o ju fa b ry k i. P ozosta łe p o s tu lo w a ły o to cze n ie o d p ow ied n ią o p ie k a za ch o w a n y ch o b ie k tó w za b y tk o w y c h u rzą d zen ie w sp o m n ia n e j p la có w k i m u z e a ln ej, w re s zcie orga n izow a n ie n a stęp n y ch s e s ji n a u k o w y ch , k tó r e m ia ły b y n a celu an alizę r e a liz a c ji p la n o w e g o r o z w o ju K ie le c k ie j F a b ry k i P o m p oraz o sied la B ia
łog on . '
W szystk ie w y stą p ien ia n a s e s ji zostan ą op u b lik o w a n e w sp e cja ln y m w y d a w n ictw ie o k o liczn o ścio w y m .
Ju bileu sz b ia ło g o ń sk ie j fa b r y k i zo sta ł r ó w n ie ż u czczon y w y b icie m p a m ią tk o w e g o m ed alu , b a rd z o u dan ego p o d w z g lę d e m p la styczn ym . iTreść te g o m e d a lu n a w ią z u je d o treści je g o n ie ja k o p o p rzed n ik a , k tó r y Ukazał się p r z e d il50 laity z o k a z ji r o zp o cz ę cia p r o d u k c ji W H u cie A leksan dra. N a o b u m ed a la ch w id n ie je w izeru n ek g łó w n e g o b u d y n k u fa b ry c z n e g o w ra z z p ię k n y m i w y m o w n y m hasłem „ I k ru szcom
P olsk i za ja śn ia ło słońoe” . ’ ,
W u ro czy stościa ch ju b ile u sz o w y c h b r a ła u d zia ł za łoga fa b ry k i, m ie szk a ń cy BiałOgonu o r a z liczn i g oście r e p re z e n tu ją cy środ o w isk a n a u k o w e i z a w o d o w e z W arszaw y, K ra k o w a , K ie lc i Śląska. B y li o b e c n i g osp od a rze w o je w ó d z tw a k ie le c k ie g o z I S ek reta rzem K W P Z P R F r. W a ch ow iczem n a c z e le , ja k r ó w n ie ż p rze d sta w icie le ‘k ie r o w n ic t w a . M in isterstw a P rzem y słu C iężk iego, 'którym p r z e w o d n i
czył ó w cze s n y w icem in ister Fr. K aim .
J e r zy Jasiuk
W Y S T A W A P O Ś W IĘ C O N A T R A D Y C J O M T E C H N IK I P O L S K IE J
11 g ru dn ia 1967 r. została otw arta w Z a b rzu w y sta w a Z tradycji techniki p o l skie. j, o b r a z u ją c a w d u ży m sk rócie d z ie je p o s tę p u te ch n iczn e g o n a n a szy ch z ie m ia ch p o c z ą w sz y o d ok re s ó w p r a h isto ry czn y ch aż d o c za s ó w w sp ółczesn y ch . W y staw a m ia ła ch a ra k ter o św ia to w y i w p e w n y m stopn iu p o w ta rza ła tem atyk ę z a p r ę
