166 R e c e n zje
l
K ońcow y ro zd z iał k sią ż k i pośw ięcony je s t ro li au to m aty cz n eg o sp a w a n ia w w y k o n a n iu ra d z ie c k ic h p la n ó w gospodarczych. A u to r p rz e w id u je w o k resie do 1980 r. d w u k ro tn y w zro st sp a w a n ia lu k ie m k r y ty m i sp a w a n ia elektrożużlow ego a sz eśc io k ro tn y — sp a w a n ia w osłonie gazów .
H istoria a u tom atyczn ego spaw an ia łu kow ego o p a rta je s t n a g ru n to w n e j” z n a jo
m ości p rze d m io tu . N a k a ż d e j p ra w ie s tro n ie a u to r p o d ał o d n o śn ik i do b ard z o o b sz ern ej lite r a tu r y k r a jó w w ysoko uprzem y sło w io n y ch , a p rz e d e w szy stk im Z w iązku R adzieckiego i S tan ó w Z je d n o c z o n y c h 2. A u to r k o n se k w e n tn ie zapoznaje c z y te ln ik a z ro zw o je m k o n ce p cji sp a w a n ia au to m aty cz n eg o , o m a w iają c tru d n o śc i, n a ja k ie n a p o ty k a li badacze, o ra z sp o so b y p o k o n y w a n ia ty c h tru d n o ści. L iczne ry s u n k i i sc h e m a ty u ła tw ia ją w dużej m ie rze zro zu m ien ie p o ru sz a n y c h zagadnień, dzięki czem u n a w e t cz y te ln ik n ie o b eznany ze sp a w a ln ic tw e m k siążkę tę m oże czytać b ez w y siłk u i z dużym za in te re so w a n ie m . M iejscam i je d n a k a u to r p o d a je zb y t w iele in fo rm a c ji, co o d b ija się n e g a ty w n ie n a p rz e jrz y sto śc i n ie k tó ry c h fr a g m e n tó w k siążk i. Z b y teczn e zaś w y d a je się p o w ta rz a n ie n ie k ie d y przez a u to ra u p rze d n io ju ż om ów ionych te m ató w . B ardzo cen n e n a to m ia st są liczn e i s ta ra n n ie d o b ran e p rz y k ła d y , często ilu s tro w a n e zdjęciam i, o b raz u jąc e stopniow y rozw ój łu kow ego sp a w a n ia au to m aty cz n eg o oraz p ra k ty c z n e za sto so w a n ie w p rze m y śle poszczególnych m e to d tego sp a w a n ia .
A. A . C zekanów , e n tu z ja s ta sp a w a ln ic tw a, z a p a tru je się n a jego przyszłość m oże zb y t o ptym istycznie, tw ie rd z ąc , że w n ie d łu g im czasie sp a w a n ie ręczne zo stan ie ca łk o w ic ie w y p a r te p rze z p ó ła u to m a ty c z n e i au to m aty cz n e. N ależy rac zej spodziew ać się, że z a k re s sto s o w a n ia sp a w a n ia ręcznego u le g n ie je d y n ie zn aczn em u o graniczeniu. N ato m ia st p rz e w id y w a n ia a u to ra dotyczące szybkiego ro zw o ju sp a w a n ia p ó ła u to m a ty cz n eg o i a u to m aty cz n eg o w osłonie gazów o ch ro n n y ch c a łk o w icie się p o tw ie rd z a ją .
K a zim ie rz M arcolla
N auki fa rm a ce u tyc zn e w X X -le c iu P o lsk i L u dow ej. P o d re d a k c ją K o m ite tu
O rg an izacy jn eg o V II N aukow ego Z ja z d u P o lskiego T o w a rz y stw a F a rm a c e u ty c z n e go. W y d aw n ictw o P o lskiego T o w arzy stw a F arm ac eu ty c zn e g o , K ra k ó w 1965, ss. 177. W y d aw n ictw o zbiorow e N auki F arm aceu tyczn e w X X -le c iu P o lsk i L u d o w ej za w ie ra osiem cen n y ch p ra c ró ż n y c h a u t o r ó w ł, k tó r e są in te re s u ją c e n ie ty lk o z p u n k tu w id ze n ia h is to rii fa rm a c ji, lecz ta k ż e ogólnych za g ad n ień h is to rii n a u k i oraz ta k ic h klu czo w y ch p ro b lem ó w n a u k o z n a w stw a , ja k in te g ra c ja nauki.
Szczególnie g odna u w agi — ja k o p ie rw sz y w P olsce p rze g lą d d o ro b k u i te n d e n c ji ro zw o jo w y ch h is to rii fa rm a c ji — je s t p r a c a R o b e rta R em bieliń sk ieg o K szta łto w a n ie
się h isto rii fa rm a cji ja k o d y s c y p lin y n au kow ej. N a w stę p ie a u to r w p ro w a d za czy
te ln ik a w ogólne z a g ad n ien ia h is to rii n a u k i o raz p raw id ło w o śc i w spółczesnego ro z w o ju fa rm a c ji. W o sta tn ic h d ziesiątk a ch la t dokonały się re w o lu c y jn e zm iany w d ziedzinie le k o zn a w stw a, zasad n iczy m p rze k szta łc en io m uleg ły w yższe stu d ia farm a c e u ty c z n e , zm ien ił się c h a r a k te r a p tek i. N a t l e ty c h zm ian R e m b ie liń sk i — n a w ią z u ją c do ogólnych p raw id ło w o śc i ro z w o ju n a u k i — p re c y z u je znaczenie
2 N ie ste ty je d n a k , p rz y ta c z a n e n az w isk a n ie ra d z ie c k ie o raz n az w y firm nie zaw sze zostały p o d a n e w ic h o ry g in a ln e j pisow ni.
1 W. R o e s k e , N auki farm aceu tyczn e na U n iw ersyte cie Jagiellońskim ;
L. K r ó w c z y ń s k i , F arm acja stosow ana; B. B o r k o w s k i , L ek roślinn y; S. K r a u z e , N auka o środkach spożywczych-, S. B i n i e c k i , L ek sy n te ty c zn y ; K. K a l i n o w s k i , A n aliza farm aceu tyczn a; R. ( R e m b i e l i ń s k i , K s zta łto w a
i fu n k c je p oznaw cze h is to rii f a r m a c ji w do b ie w spó łczesn ej. M. in. a u to r p o stu lu je , aż eb y „... szczegółow o zbad ać d ro g i ro zw o ju w sp ó łczesn y ch o d k ry ć w z a k re sie le k u , u sta lić , ja k a m e to d o lo g ia o k az ała się n a jsk u te c z n ie js z a , za ją ć się h is to rią te c h n ik i fa rm a c e u ty c z n e j, i to zaró w n o n a poziom ie ap tec zn y m , la b o ra to ry jn y m , ja k i p rz e m ysłow ym ; n a p o d sta w ie a n a liz y h isto ry c z n e j o k reślić w sp ó łc ze sn ą p o zy c ję i ro lę ab so lw e n tó w w y d ziałó w fa rm a c e u ty c z n y c h w ca ło k sz ta łc ie p ro ce só w w y tw a rz a n ia , k o n tro li i d y s try b u c ji le k ó w w n aszy m k r a ju o raz w sk az ać n a kieruinki p rz e w id y w a n y c h d alszy c h zm ian. P ra w ie dziew iczym i p o z o s ta ją u n a s ta k ie k a p ita ln e p ro b lem y , ja k p e rio d y z a c ja dziejów fa rm a c ji w P o lsce i je j zw iązki z. ogólnym p o stę p e m n a u k i oraz z p rz e m ia n a m i polity czn y m i, sp o łe cz n y m i i k u ltu ra ln y m i, za ch o d z ą c y m i w naszy m k r a ju , u sta le n ie w asp ek c ie genealogicznym , ja k ie m ie jsc e z a jm u je f a r m a c ja w ogólnej k la s y fik a c ji n a u k , ja k i b y ł i je s t obecnie sto p ień in te g r a c ji w b a d a n ia c h n a d le k iem ró żn y c h g ałęz i w iedzy...” (s. 158).
W p ro ce sie k sz ta łto w a n ia się p o lsk iej h isto rii f a rm a c ji ja k o d y sc y p lin y n a u k o w ej R e m b ie liń sk i w y ró ż n ia trz y o k re sy : p io n ie rsk i, I I R zeczypospolitej i X X -le c ia P o lsk i L u d o w ej. D w ie pie rw sz e p u b lik a c je z przeszło ści fa r m a c ji p o ch o d zą z p o c z ątk ó w X IX w . 2, ale o ro zw o ju rodzim ego p iśm ie n n ic tw a h isto rio g ra fic zn e g o m o żn a m ów ić dopiero, gd y E. S w ieżaw sk i i K. W en d a rozpoczęli w la ta c h o sie m d ziesiąty c h d ru k o w a ć sw o je „ M a te ry ja ły do D ziejów F a rm a c y i {...]”. W o k resie I I R zeczypospolitej h is to ria fa rm a c ji w k ro c z y ła n a u cz eln ie ja k o fa k u lta ty w n y p rz e d m io t w ykład o w y , zaznaczył się te ż dalszy p o stę p n a p o lu p iśm ie n n ic tw a . Z a sa d n i czy p rze ło m dok o n ał się je d n a k d o p ie ro w X X -le e iu P o lsk i L udow ej.
W 1945 r. n a now o u tw o rzo n y c h o d d ziała ch i w y d zia ła ch fa rm a c e u ty c z n y c h w p ro w a d zo n o p rze d m io t h is to rii fa rm a c ji ja k o o b ow iązujący. Z p rz e rw ą k ilk u le tn ią w y k ła d y t e p ro w a d zo n e są do c h w ili obecnej. Z am ieszczona w k siążce ta b e la p rz e d s ta w ia sta n n a u c z a n ia h is to rii fa rm a c ji n a sie d m iu w y d zia ła ch a k a d e m ii m e d y c z n ych.
W 1959 r. p rz y W y d żiale F a rm a c e u ty c z n y m A M
W
Łodzi p o w sta ła p ie rw sz a — i ja k dotychczas je d y n a — K a te d r a H isto rii F a rm a c ji (od 1945 r. p rz y W y d ziale ty m is tn ia ł G a b in e t H isto rii F a rm a c ji). K iero w n ik ie m k a te d r y z o stał R o b e rt R e m b ie liń sk i. P o w sta ł ró w n ież w P o lsce now oczesny o śro d ek d o k u m e n ta c ji — zo rg a n iz o w a n e p rz e z S ta n is ła w a P ro n ia M uzeum F a rm a c ji w K ra k o w ie. O śro d ek te n is tn ie je od 1946 r., zm ien iają c k o le jn o o p ie k u n ó w i nazw y; obecnie p rz e k sz ta łc ił s ię on w je d n o z n a jw ięk sz y ch w E u ro p ie m u zeó w fa rm a c e u ty c z n y c h , k tó r e g ro m adzi ok. 15 000 ek sp o n ató w , o b e jm u je b ib lio te k ę o raz p ra c o w n ię k o n s e rw a c ji i r e n o w a c ji p rze d m io tó w zabytk o w y ch .
I n s ty tu c ją g ru p u ją c ą h isto ry k ó w fa rm a c ji je s t S ek c ja H isto rii F a r m a c ji p rz y P o lsk im T o w arzy stw ie F arm a c e u ty c z n y m . Od 1958 r. se k c ja je s t czło n k iem z w y c z a jn y m U nion M o n d iale des S ociétés d’H is to ire de la P h a rm a c ie . D o ro b ek se k cji
om aw ia a u to r łą cz n ie z je j działaln o ścią w y d aw n ic zą . Do n a jc ie k a w sz y c h n a le ż ą tu p u b lik a c je dotyczące z a b y tk ó w polskiego p iśm ie n n ic tw a farm ac eu ty czn e g o , p ra c e o b ra z u ją c e u d ział fa rm a c e u tó w w ru c h a c h rew o lu c y jn y ch , w a lk a c h n a ro d o w o w y zw oleńczych i społecznych oraz lic zn e bio g rafie.
W za k o ń czen iu R e m b ie liń sk i w y su w a p ro p o zy c je k ie ru n k ó w i p e rs p e k ty w d a l - ' szego ro zw o ju h isto rii fa rm a c ji. W ażne p ro b le m y — to k sz ta łc e n ie k a d ry n a u kow ej, p o w stą n ie n o w y ch z a k ła d ó w ak a d em ick ich , p rz e k sz ta łc e n ie M u zeu m F a r
-2 [J. S a w i c z e w s k i], H isto rya fa rm a cy i czytan a na posiedzen iu zw y c z a y n e m
T o w a rz y stw a N aukow ego K ra k o w sk ieg o {...]. „R oczniki T o w arzy stw a N aukow ego
z U n iw e rsy te te m K ra k o w sk im P ołączonego”, 1825, t. 10, ss. 272— 318; [J . F. W o l f g a n g ] , U w agi h istoryczn e n ad stan em farm acyi. R zecz na posiedzen iu pu b liczn em
U n iw ersyte tu Im peratorskiego w ileń sk ie g o dnia 30 czerw ca 1816 roku czyta n a [...].
168 R ec e n zje
-relacji w in s ty tu t n au k o w y o raz S ek cji H isto rii F a rm a c ji w sam odzielne to w a rzy stw o . K onieczn a je s t ró w n ież d alsza in te n s y fik a c ja d ziałaln o ści bad aw ezej o r a z w y d aw n ic ze j; do n a jp iln ie jsz y c h zad ań n ależ y o p u b lik o w a n ie b ib lio g ra fii h is to rii fa rm a c ji, sło w n ik a b iograficznego fa rm a c e u tó w po lsk ich , k o d e k su u sta w i p rz y w i lejó w . N ależy p rz y ty m p a m ię ta ć , że „w e w spółczesnym św iecie d o k o n u je się w ie lk i p o stę p w d ziedzinie n a u k i o lek u , zm ien ia się s y tu a c ja a p te k i i zaw odu farm ac eu ty czn e g o . D lateg o te ż b a d a n ia n a d przeszło ścią m u sz ą coraz częściej daw a ć o d pow iedź n a p y ta n ia , k tó r e s tw a rz a w spółczesność, i to je s t obecnie p o d sta w o w y m -zadaniem b ad a cz y o jc zy stej fa r m a c ji” (s. 167).
W stęp em do a n a liz y s ta n u i p ro b lem ó w n a u k fa rm a c e u ty c z n y c h w P o lsc e L u d o w ej j e s t ry s h isto ry c z n y a w a n s u fa rm a c ji do poziom u n a u k i u n iw e rsy te c k ie j. P o c z ą tk i a p te k a rs tw a polskiego się g a ją X II I w ., lecz f a rm a c ja u n iw e rsy te c k a
wy
o d rę b n iła się dopiero w k o ń cu X V III w . O koliczności i k o n se k w e n c je tego f a k tu om aw ia W. R oeske w p ra c y N auki fa rm a ceu tyczn e na U n iw ersyte cie Jagielloń skim .W w y n ik u re fo rm y K o m isji E d u k a c ji N aro d o w ej, w 1783 r., n a u n iw e rsy te c ie k ra k o w sk im stw o rzo n o p ie rw sz ą k a te d r ę fa r m a c ji i m a te rii m ed y cz n ej; p ow ierzono ją a p te k a rz o w i k ra k o w sk ie m u , d o k to ro w i m e d y cy n y i c h iru rg ii J a n o w i S zasterow i. P rz e ło m o w y 'to b y ł m om ent. D otychczas z r e g u ły (choć n ie bez w y ją tk ó w ) adepci u czyli się sz tu k i a p te k a rs k ie j sy stem e m te rm in o w a n ia zaw odow ego, p rzez p r a k ty k ę apteczną. P o stę p y ic h w ied zy i u m ie ję tn o ści n ie n ad ą ż a ły za ro zw o je m n a u k i i te c h n ik i. T oteż n a d a n ie fa rm a c ji r a n g i stu d iu m u n iw ersy te ck ieg o stw o rzy ło je j ca łk o w i cie n o w e p o d sta w y rozw o ju . I choć s tu d ia u n iw e rsy te c k ie n ie od p o cz ątk u o bow ią- . zy w a ły p ra c u ją c e g o zaw odow o a p te k a rz a , a k o le je ic h losów b y w a ły czasem tr u d n e , to p o w o łan ie p ie rw sz e j k a te d r y zm ieniło zasadniczo c h a ra k te r p o lsk ie j fa rm a c ji.
W. R oeske p o d a je w ie le n ie z n a n y c h d o ty ch czas w iadom ości d otyczących h is to rii u n iw e rsy te c k ie j fa rm a c ji k ra k o w sk ie j. A rty k u ł sta n o w i p ra w d z iw ą k w in te se n c ję ty c h dziejów . A u to r, p isząc ży w o i b a rw n ie , p o zw ala śledzić losy k a te d r y i je j k o le jn y c h w ykładow ców . J a n S z a s te r to w y b itn a osobow ość, zn ak o m ity o rg a n i z a to r — ty lk o dzięki jego o sobistym s ta ra n io m i p rz e k a z a n iu w ła s n e j a p te k i d la celów szkoleniow ych, k a te d r a fa rm a c ji, m im o n ie sp rz y ja ją c y c h w a ru n k ó w — p rz e trw a ła . P o n im p rzez 14 la t k a te d rę p ro w a d ził A n to n i S zaster. Z ap o w ia d a ją c y się św ie tn ie rozw ój fa r m a c ji u n iw e rsy te c k ie j n ie p rz y n ió sł p oczątkow o spodziew anych re z u lta tó w . D w u le tn ie s tu d ia ograniczono do k u r s u jednorocznego., D opiero 1 od 1809 r., k ie d y k a te d r ę fa rm a c ji i farm ak o lo g ii o b ją ł Jó zef S aw iczew ski, s ta n te n u le g ł r a d y k a ln e j zm ianie. P rz y w ró co n o d w u le tn ie s tu d ia , p o szerzo n e zostały i po głębione w y k ła d y dla farm ac eu tó w .
W. R oeske w sp o m in a też o in te re s u ją c y m fa k c ie zdobycia p ie rw sz y ch w dzie ja c h p olskiego sz k o ln ic tw a u n iw ersy te ck ieg o dyplom ów m a g istró w fa r m a c ji p rze z k o b ie ty , sio s try F ilip in ę i K o n sta n c ję S tu d z iń sk ie (1824). Jó z e f S aw iczew sk i u czy ł je p ry w a tn ie , p o n ie w a ż k o b ie to m w ty m czasie w stę p n a w y k ła d y u n iw e rsy te c k ie b y ł w zb ro n io n y . D opiero po k ilk u d z ie sięc iu la ta c h (1897/1898) — ja k o p ie rw sz e, p e łn o p ra w n e ju ż s tu d e n tk i, Ja d w ig a K lem ęn siew iczo w a i J a n in a K osm ow ska o trz y m a ły sto p ień m a g is tra fa rm a c ji.
P e łn y ro z k w it k a te d r y d a tu je się je d n a k dopiero od czasu ob jęcia je j p rz e z F lo ria n a S aw iczew skiego (1825). W ra m a c h w y k ła d ó w w p ro w a d z ił po ra z p ie rw sz y n au c z a n ie fa rm a k o g n o z ji (jako sa m o d zieln a d y sc y p lin a w y o d rę b n io n ą z o s ta ła w 1847 r.). S ta ra n ie m S aw iczew skiego zreo rg an izo w an o i ro zb u d o w an o G a b in e t F a rm a c e u ty c z n y i C hem iczny. W ro k u a k a d em ick im 1851/1852 S aw iczew ski p e łn ił godność r e k to r a U n iw e rs y te tu Jag iello ń sk ieg o . B ył o s ta tn im z re k to ró w p rz e d o d e b ra n ie m u n iw e rsy te to w i au to n o m ii. Po n i m sta n o w isk o -to o b ją ł k u r a to r z ra m ie n ia rz ą d u a u striac k ieg o .
P o o dejściu F lo ria n a S aw iczew skiego (1857) lo sy k a te d r y to c zy ły się ze zm ien n y m szczęściem . D opiero w o k re sie p o cz ątk ó w I I R zeczypospolitej P o lsk ie j s tu d ia fa rm a c e u ty c z n e w K ra k o w ie u zy sk a ły sam odzielność. Z o rg a n iz o w a n e zo stało S tu d iu m F a rm a c e u ty c z n e p rz y W ydziale F ilozoficznym U J (1920/1921), w trz y la ta później p ie rw sz ą sam odzielną' k a te d r ę fa rm a c ji sto so w a n ej o b ją ł M a re k G a tty -K o - sty a l. O tw o rz y ła się n o w a k a r ta w d ziejach k ra k o w s k ie j fa rm a c ji, p rz y p ie c z ę to w a n a w p ro w a d ze n iem w 1930 r. c z te ro le tn ic h studiów .
T em ate m p ie rw sz ej z p ra c pośw ięco n y ch n a u k o m fa rm a c e u ty c z n y m w X X -le c iu P o lsk i L u d o w ej je s t Farm acja stosow an a, jej s ta n i o sią g n ię cia p r z e d s ta w ił L. K rów czy ń sk i. Z a k re s b a d a ń w te j sp ecjaln o ści c e ch u je co raz w y ra ź n ie j d w u k ie - ru n k o w o ść tech n o lo g iczn a: m e to d y p rz y g o to w y w a n ia p re p a ra tó w le cz n icz y ch w m a - . le j sk a li — k ie ru n e k ap tec zn y oraz k ie ru n e k przem y sło w y . N ow oczesną te ch n o lo g ię śro d k ó w fa rm a c e u ty c z n y c h c h a ra k te ry z u je zasto so w an ie obok m e to d tra d y c y jn y c h ró w n ież n ie k tó ry c h zja w isk fizycznych, ja k u ltra d ź w ię k i, su b lim a c ja , p ro m ie n io w a nie pozafioletow e i jo n izu jące, o raz te stó w o p a rty c h n a m a te m a ty c z n e j in te r p re ta c ji zja w isk (np. te s ty przyspieszonego s ta rz e n ia się leków ). N a ty m tle a u to r a n a liz u je g łów ne k ie ru n k i p ra c b ad a w cz y ch prow adzonycH w P olsce. P rz y to cz o n e p iśm ie n nictw o o b e jm u je 280 p ozycji i d otyczy p u b lik a c ji ściśle z z a k re su f a r m a c ji stoso w a n e j, z pom inięciem p r a c w y k o n a n y c h w k a te d ra c h f a r m a c ji sto so w a n e j, a le m a ją c y c h in n ą te m a ty k ę .
W n a s tę p n y m a r ty k u le B o g u sław B o rk o w sk i o m a w ia sz ero k i z a k re s te m a ty c z n y p ra c z z a k resu b a d a ń n a d L ekiem ro ślin n ym , ich p rz e d m io te m są: zasoby 'ro ślin leczniczych, flo ry s ty k a , a k lim a ty z a c ja i h o d o w la n o w y ch o dm ian, z a g a d n ie n ia agrotechniczne, m e to d y b a d a ń su ro w có w ro ślin n y c h , ja k np. b a d a n ia fa r m a k o d y n a - m iczne i farm ak o lo g iczn e, ocena w a rto śc i u ży tk o w y c h ro ślin leczniczych, b io g e n ez a ciał czynnych, za sto so w a n ie c h ro m a to g ra fii i n o w y ch m e to d oznaczeń ilościow ych, b a d a n ia sk ła d u chem icznego o raz w y stę p o w a n ie z n a n y ch zw iązków , n o w e m e to d y izo iacji zw iązków ch em icznych z su ro w c ó w ro ślin n y c h . A u to r p rz e p ro w a d z a o cenę d ziałalności n a u k o w e j z o k re su m ię d zy w o je n n eg o , p o ró w n u ją c j ą z d o ro b k iem o s ta t niego d w udziestolecia. P o d a je ró w n ież ta b e la ry c z n e ze sta w ien ie s ta n u liczbow ego p rac o w n ik ó w n a u k i o p isy w a n ej d ziedziny o raz ich p u b lik o w a n eg o do ro b k u . J e s t on im p o n u jąc y , szczególnie w a r te p o d k re śle n ia są o sią g n ię cia p o lsk ich u czo n y ch w dziedzinie o d k ry c ia i w y o d rę b n ie n ia no w y ch zw iązków n a tu ra ln y c h . A rty k u ł, w y m ie n ia ją c y 589 pozycji p iśm ien n ictw a, n a p isa n y zo stał w o p arc iu o le k tu rę p o n a d 1000 prac.
O b a d a n ia c h i osiąg n ięciach w za k re sie b ro m ato lo g ii (Nauka o środkach spo
ży w c zy c h ) pisze S ta n is ła w K ra u ze , p o d a ją c szczegółow ą c h a ra k te ry s ty k ę w a ż n ie j
szych p u b lik a c ji o raz n ie k tó ry c h k ie ru n k ó w b ad ań . O sobno p rz e d sta w io n y je s t d o robek poszczególnych k a te d r a k a d e m ii m e d y czn y ch (k a te d ry n a u k i o ś ro d k a c h spożyw czych). O gółem o p u b lik o w a n o w n ic h 152 p ra c e d o św iadczalne. A u to r p o d k re ś la a k ty w n ą d ziałaln o ść i p o w aż n ą ro lę fa rm a c e u tó w p o lsk ich w dzied zin ie k o n tro li żyw ności. P rz y to cz o n e p iśm ien n ictw o o b e jm u je 96 pozycji.
W o d m ie n n y m nieco u k ła d zie p rz e d s ta w ia d o robek X X -le c ią z z a k re su L ek u
sy n te ty czn eg o S ta n is ła w B iniecki. N ie w d a ją c się w ogólną an a liz ę p r a c b a d a w
czych, p o d a je szczegółow y ze sta w p u b lik a c ji z k a te d r ch em ii o rg an ic zn e j, ch e m ii fa rm a c e u ty c z n e j o raz te ch n o lo g ii chem icznej śro d k ó w leczniczych, n ie k tó ry c h za k ła d ó w fa rm a k o d y n a m ik i w y d ziałó w farm a c e u ty c z n y c h , a ta k ż e I n s ty tu tu F a r m a ceutycznego i I n s ty tu tu L eków . B a d a n ia szły n ie ty lk o w k ie ru n k u p o sz u k iw ań n o w y ch sy n te ty c z n y c h śro d k ó w leczniczych, a le ró w n ie ż u le p sz a n ia m e to d sy n te z y zw iązków chem icznych m a ją c y c h za sto so w a n ie w lecznictw ie.
Pi
1 7 0 R e c e n zje
N iez m ie rn ie w a ż n ą w n a u k a c h fa rm a c e u ty c z n y c h p ro b le m a ty k ę p o d ją ł w sw ym a r ty k u l e K az im ie rz K alin o w sk i. Z espołow ość p rac , in te g ra c y jn y c h a r a k te r n a u k d o sk o n a le u w y p u k la ta k a w ła śn ie dziedzina, ja k A n aliza farm aceu tyczn a (biologicz n a i to k sy k o lo g iczn a a n a liz a leków ). W sze ch stro n n y a p a r a t b ad a w cz y i ró żn o ro d n a m e to d y k a d a ją k o m p le k so w e w y n ik i. K alin o w sk i szeroko o m a w ia m eto d y k o n tro li le k ó w i b a d a n ia p o je d y n cz y ch su b s ta n c ji (surow ców ). S ą to w ięc: a n a liz a ja k o ścio w a, ilościow a, m e to d y w agow e (g ra w im etry c zn e ) i in s tru m e n ta ln e , e le k tro m e try c z - n e i k u lo m e try cz n e, b a d a n ia za pom ocą sp e k tro fo to m e trii, p o la ro g ra fii i w reszcie o znaczanie m ie sz an in lek ó w m e to d ą ch ro m a to g raficz n ą, e le k tro fo re z ą i jo n itó w o ra z p rze z za sto so w a n ie e k s tra k c ji p rze ciw p rąd o w ej. I n te re s u ją c e p ra c e dotyczą ró w n ież a n a liz y biologicznej i toksykologicznej.
A u to r ocenia p o zy ty w n ie ro zw ó j a n a liz y fa rm a c e u ty c z n e j w ubiegłym d w u - < d ziesto lec iu w n aszy m k r a ju w p o ró w n a n iu z p o stę p am i św ia to w y m i w te j dzie
dzin ie. A rty k u ł za m y k a o b szern y w y k az p iśm ie n n ic tw a (458 pozycji).
B arbara K u źn icka
P olska bibliografia n a u k o zn a w stw a i ruchu naukow ego. R ok 1963. O praco w ał
zespół pod k ie ru n k ie m B a rb a ry B ieńk o w sk iej. Z a k ła d N aro d o w y im ien ia O ssoliń sk ic h — W y d aw n ictw o P o lsk ie j A k ad e m ii N au k , W rocław 1966, ss. X L II + 407 (w y d a w n ictw o pow ielone).
W d ru g im p ółroczu 1966 r. u k a z a ła się b ib lio g ra fia sp e c ja ln a o p rac o w a n a przez B ib lio te k ę P o lsk ie j A k ad e m ii N a u k w W arszaw ie, k tó r a p o w in n a za in te re so w ać każ d eg o p ra c o w n ik a naukow ego. J a k czy tam y w e w stęp ie, za d an iem te j b ib lio g r a fii je s t d o sta rc z e n ie m o żliw ie p ełn ej in fo rm a c ji o k ra jo w y c h p u b lik a c ja c h z dziedziny n a u k o z n a w stw a i r u c h u naukow ego. Z a k re s tego przed sięw zięcia je s t b a rd z o rozległy, o b e jm u ją c : filozofię n au k i, psychologię i socjologię n au k i, te rm i nologię n au k o w ą , o rg an iz ac ję n a u k i, in sty tu c je i to w a rz y stw a n au k o w e polskie i za g ran iczn e, w sp ó łp rac ę k ra jo w ą i m ię d zy n a ro d o w ą , k ro n ik ę n au k o w ą , rolę n a u k i w życiu p o lity czn y m i gospodarczym , p o p u la ry z a c ję n a u k i, lite r a tu r ę p ię k n ą o n a u c e i uczonych o raz h isto rię n a u k i i te c h n ik i. A u to rzy b ib lio g ra fii n a w ią z a li do tr a d y c ji się g ające j la t m ięd zy w o jen n y ch , k ie d y to b ib lio g ra fia n a u k o - znaw cza ogłaszana b y ła co p ew ie n czas w to m a c h „N au k i P o ls k ie j”. B ib lio g rafia n a u k o z n aw c za l a t m ię d zy w o je n n y ch re je s tr o w a ła obok p u b lik a c ji polsk ich ta k ż e i zag ran iczn e, w obecnie w y d a n y m to m ie z a re je stro w a n o n a to m ia st w y d aw n ic tw a, u tw o ry i fra g m e n ty o te m a ty c e n a u k o z n aw c zej w y d ru k o w a n e w P o lsce w 1963 r.
W b ib lio g ra fii zastosow ano u k ła d sy ste m a ty c z n y cztero sto p n io w y . Całość m a te r ia łu p odzielono n a c z te ry g łów ne działy: A. Teoria i filo zo fia nauki; B. O rgani
za c ja nauki, działalność n aukow a; C. H istoria nauki i tech n iki; D. Biografica.
W ob ręb ie poddziałów zastosow ano szereg o w an ia abecadłow e. O pis pozycji b ib lio g ra fic z n y c h je s t dość w y c z e rp u ją c y i w y ra ź n ie c h a ra k te ry z u je o p isy w a n ą p u b li kację. W opisie w y d a w n ic tw z w a rty c h p odano w ięc np .: n azw isko a u to ra , ty tu ł i d o d a tk i do ty tu łu , n az w isk a w sp ó łp rac o w n ik ó w , części w ydaw nicze, sk ró co n y a d r e s w y d aw n ic zy i sk ró co n y opis ze w n ętrzn y , nazw ę i n u m e ra c ję w y d a w n ic tw a se ry jn e g o lu b zb io ro w e g o .'
U k sz ta łto w a n ie ty p o g ra fic z n e sp is u bib lio g raficzn eg o n ie je s t najlepsze. C ho ciaż zastosow ano d w a ro d z a je czcionek i s ta ra n o się w za jem n ie dostosow ać po szczególne e le m e n ty opisów b ib lio g raficzn y ch , to je d n a k m a łe in te rlin ie i d ru k p o w ie la n y w p ły w a ją n e g a ty w n ie n a czytelność i p rz e jrz y sto ść bib lio g rafii. K o r z y s ta n ie z n ie j u ła tw ia w du ży m sto p n iu in d e k s a lfa b ety c zn y au to ró w , osób i in s ty tu c ji w y stę p u ją c y c h w ty tu ła c h .
