Komunikat z badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 1963-1964 na cmentarzysku z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Niedanowie, w pow. nidzickim : (stanowisko 2) [cz. 2]

Ziemlińska-Odojowa, Włodzimiera

Komunikat z badań

archeologicznych przeprowadzonych

w latach 1963-1964 na cmentarzysku

z okresu późnolateńskiego i

rzymskiego w Niedanowie, w pow.

nidzickim : (stanowisko 2) [cz. 2]

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 559-560

z a g w a r a n t o w a ło b y z a r ó w n o e w a n g e li c k ą p r z y s z ło ś ć k r a ju ja k r ó w n ie ż m o ż e p e w n ą o d r ę b n o ś ć u s t r o j o w ą . T a k w ię c s p ó r m ię d z y k s i ę c i e m a s t a n a m i o f o r m ę u s t r o j u k o ś c ie ln e g o m ia ł p r z e d e w s z y s t k im c h a r a k t e r p o lit y c z n y . S t a n y c h c ia ły w y k o r z y s t a ć u r z ą d b is k u p i d la o g r a n ic z e n ia w ła d c y , n a t o m ia s t k s ią ż ę , p r z e z w p r o w a d z e n ie u s t r o j u k o n s y s t o r ia ln e g o , c h c ia ł u m o c n ić s w o j e r z ą d y a b s o lu tn e . T e z y P e t e r s o h n a p o k r y w a j ą s ię z n ie d a w n o o p u b lik o w a n y m i w y n ik a m i H. F r e i w a l d a o u r z ę d z ie b is k u p im w u s t a w ie R e g i m e n t s n o t t e l z 1542 r., g d z ie s t a n y w u r z ę d z ie b is k u p im w id z ia ły g łó w n ie g w a r a n c j ę o d r ę b n o ś c i u s t r o j o w e j n a w y p a d e k p r z y łą c z e n ia P r u s K s ią ż ę c y c h d o P o ls k i, m a j ą c p r z e d o c z y m a t a k ż e a u t o n o m ię P r u s K r ó le w s k ic h . W p r o w a d z e n ie u s t r o j u k o n s y ­ s t o r ia ln e g o w P r u s a c h K s ią ż ę c y c h o d b y w a ło s ię s t o p n io w o w o s t a t n ie j ć w ie r c i X V I w ie k u , n a t o m ia s t s p r a w ę o b s a d z e n ia b is k u p s t w p r u s k ic h p o d n o s iły s t a n y aż d o 1628 r. J a n u s z M a l l e k

K RO NI KA N A U K O W A W O J E W Ó D Z T W A O L S Z T Y Ń S K I E G O

b r u k u k a m ie n n e g o z n a r z u c o n y c h b e z ła d n ie p o ln y c h k a m ie n i. O b r z e ż e n ia w s z y s t k ic h n o w o o d k r y t y c h k r ę g ó w u ło ż o n e b y ły ś c iś le z d o b r a n y c h w i e l ­ k o ś c ią g ła z ó w . W y r w y i z a k łó c e n ia w o b r z e ż e n ia c h k r ę g ó w , ja k i w k a m ie n ­ n y c h w n ę t r z a c h k r ę g ó w n a s t ą p iły n a s k u t e k w y b ie r a n ia k a m ie n i p r z e z o k o ­ lic z n ą lu d n o ś ć . P o c h ó w k i o d k r y t e w o b r ę b ie k r ę g ó w , z a r ó w n o p o d b r u k ie m k a m ie n n y m (n r 250 i 260) ja k i w k r ę g u n ie z a r z u c o n y m b r u k ie m (p o c h ó w e k n r 257) u s y t u o w a n e b y ły a s y m e t r y c z n ie w s t o s u n k u d o o b w o d ó w o b r z e ż e ń . J e d e n z p o c h ó w k ó w p o p ie ln ic o w y c h (239) p r z y k r y w a ła n a p o w ie r z c h n i w a r ­ s t w a z w a r t e g o n ie r e g u la r n e g o b r u k u k a m ie n n e g o . T e g o r o d z a ju n a z ie m n a fo r m a g r o b ó w z n a n a j e s t r ó w n ie ż s p o r a d y c z n ie z w c z e ś n ie j s z y c h b a d a ń c m e n ­ ta r z y s k a . N ie u le g a z m ia n ie o g ó ln y c h a r a k t e r in w e n t a r z a z a b y t k ó w z c m e n t a r z y s k a w N ie d a n o w ie . W d a ls z y m c ią g u j a k o n a j lic z n ie j s z ą g r u p ę z a b y t k ó w m u s im y u z n a ć c e r a m ik ę g r o b o w ą . D o d a t k a m i p o z a c e r a m ic z n y m i s ą p r z e d e w s z y s t k im ta k ie n a r z ę d z ia ja k : n o ż e , s z y d ła , ig ły , p r z ę ś lik i, o p r ó c z t e g o o z d o b y i c z ę ś c i s t r o j u ( z a w ie s z k a b r ą z o w a , s z p ile k o ś c ia n e , p ie r ś c io n k i, p a c io r k i, s p r z ą c z k i, fr a g m e n t y g r z e b ie n i, b r z y tw a ). P o r a z p ie r w s z y n a c m e n t a r z y s k u w w y p o s a ­ ż e n ia c h g r o b o w y c h z n a le z io n o o s t r o g i (p o c h ó w k i n r 237 i 247). W ś w i e t l e n a j ­ n o w s z y c h z e s t a w ie ń in w e n t a r z y g r o b o w y c h z t e r e n u k u lt u r y p r z e w o r s k ie j o s t r o g i w y s t ę p u j ą r ó w n ie ż w p o c h ó w k a c h k o b i e c y c h 2). Z a b e z w z g lę d n e w y z n a c z n ik i g r o b ó w m ę s k ic h u z n a w a n e są j e d y n ie a tr y b u t y w o j o w n ik ó w : g r o t, m ie c z i t a r c z a . P r z e d m io t ó w t y c h n ie o d k r y t o n a d o t y c h c z a s z b a d a n y m t e r e n ie c m e n t a r z y s k a w N ie d a n o w ie (260 p o c h ó w k ó w ! ) . J a k d o tą d , w y ­ s ił k i p o d z ia łu g r o b ó w w e d łu g p łc i o p ie r a ły s ię w y łą c z n i e n a s u b ie k t y w n e j in t e r p r e t a c j i w y p o s a ż e n ia . W o p a r c iu o t ę in t e r p r e t a c j ę b u d o w a n o d a ls z e h ip o t e z y . N a p r z y k ła d b r a k b r o n i w in w e n t a r z a c h r z y m s k ic h c m e n t a r z y s k n a P o m o r z u p r z y p is u j e s ię z w y c z a j o w i n ie w k ła d a n ia b r o n i d o g r o b ó w 3). T e n s a m z w y c z a j p r z y p is u j e s ię m ie s z k a ń c o m P r u s w o k r e s ie p ó ź n o la t e ń s k i m 4). W o d n ie s ie n iu d o n ie k t ó r y c h r z y m s k ic h c m e n t a r z y s k k u lt u r y p r z e w o r s k ie j z w r ó c o n o o s t a t n io u w a g ę n a m o ż liw o ś ć p o d z ia łu j e d n e g o c m e n t a r z y s k a n a o s o b n e c z ę ś c i m ę s k ą i k o b ie c ą lu b n a is t n ie n ie w p o b liż u d w u o d d z ie ln y c h c m e n t a r z y 5). A n a lo g ic z n ą s u g e s t ię w y s u w a n o ju ż w c z e ś n ie j w s t o s u n k u d o b a ­ d a n e g o c m e n t a r z y s k a w N i e d a n o w i e 0). T e z ę o k o b ie c y m c h a r a k t e r z e z b a d a n e j c z ę ś c i c m e n t a r z y s k a p o t w ie r d z iły b a d a n ia a n tr o p o lo g ic z n e s z c z ą t k ó w k o s t n y c h . W y d a je s ię , ż e w y k o r z y s t a n i e z u p e łn ie n o w y c h d la a r c h e o lo g ii w y n i k ó w b a d a ń a n t r o p o lo g ic z n y c h w b a d a n ia c h c m e n t a r z y s k c ia ło p a ln y c h m o ż e p o s t a w ić w n o w y m ś w i e t l e n ie k t ó r e z a g a d n ie n ia s p o łe c z n e o k r e s u r z y m s k ie g o . 2) A lin a K i e 1 1 i ń s к a, S t r u k t u r a s p o ł e c z n a l u d n o ś c i k u l t u r y p r z e w o r s k i e j , M a t e r ia ły S ta r o ż y t n e , t. I X , 1963, s. 7— 79. 3) J e r z y K m i e c i ń s k i , Z a g a d n i e n i e t z w , k u l t u r y g o c k o - g e p i d z k i e j n a P o m o r z u w s c h o d n i m w o k r e s i e w c z e s n o r z y m s k i m . Ł ó d ź 1962, s. 92. 4) C. E n g e l . W. L a B a u m e , K u l t u r e n u n d V ö l k e r d e r F r ü h z e i t i m F r e u s s i n l a n d e , K ö n ig s b e r g 1937, s. 124. s) B a r b a r a J a n k o w s k a , C m e n t a r z y s k o z p ó ź n e g o o k r e s u r z y m s k i e g o w W a r s z a w i e — K a w ę c z y n i e , W ia d o m o ś c i A r c h e o lo g ic z n e , W a r s z a w a 1962, t. X X V I I I . z. 4, s. 349. G) W ło d z im ie r a Z i e m l i ń s k a - O d o j o w a , C m e n t a r z y s k o a m a z o n e k , W a r m ia i M a z u r y , 1962, z. 3 , s. 11— 12. 560