Krzysztof Lewandowski
Politechnika Wrocawska, Zakad Logistyki i Systemów Transportowych
MALCOM MCLEAN NIE JEST OJCEM
KONTENERYZACJI
Rkopis dostarczono, marzec 2013
Streszczenie: Artyku przedstawia materia dowodowy wskazujcy na to, e Amerykanin Malcom McLean nie jest ojcem konteneryzacji, tzn. nie mona my przypisa prawo pierwszestwa historycznego opracowania konstrukcji pierwowzoru wspóczesnego kontenera oraz pierwszestwo historyczne przewozów kontenerowych. Wskazano polskie i zagraniczne publikacje historyczne i wspóczesne, które temu przecz. Przedstawiono krótk charakterystyk chronologiczn rozwoju systemu transportu kontenerowego.
Sowa kluczowe: kontener, konteneryzacja, ojciec konteneryzacji
1. WSTP
Wielokrotnie powtarzane informacje o tym, e Amerykanin Malcom McLean jest „ojcem” wspóczesnej konteneryzacji nie polega na prawdzie, a na powtarzaniu samoreklamy firmy SeaLand z lat 70 tych XX wieku.
Ju kilka polskich ksiek z lat 60-tych i 70-tych XX wieku wskazuje, e powtarzana obecnie informacja wynika z ignorowania bada historycznych.
2. DOWODY PRZED SOWA
Naley wskaza polskie publikacje zwarte, które obecnie dla wielu osób na etapie ich studiów magisterskich byy lektur obowizkow, a dla wspóczesnych s ju tylko lekturami historycznymi .
Wadysaw Wgieek : WIELKIE KONTENERY W TRANSPORCIE WIATOWYM. WK . 1970, str. 20.:
Pierwsze prototypy kontenerów stosowano ju w 1889 w Rosji w formie zdejmowanych skrzy wagonów. (…) Take w Anglii i we Francji uywane byy kontenery ju przed 1914r.
(…) Byy one wówczas okrelane jako Lift-Van (skrzynia przeznaczona do przeadunku dwigiem).
Tarski Ignacy, Januszkiewicz Wodzimierz, Teichmanowa Eufemia, Midzynarodowe
przewozy kontenerowe, Wydawnictwa Komunikacji i cznoci, Warszawa 1972., str. 16.: W 1886 roku w jednym z czasopism niemieckich pojawio si ogoszenie, którego ilustracja pokazywaa to, co moglibymy dzi uwaa> za prototyp kontenera. W 1900 roku zaczto do przewozu mebli uywa> skrzyni tzw. liftu, która równie moe by> uznana za prototyp kontenera.
Ponadto warto wskaza publikacj sprzed pierwszego transportu kontenerów Malcolma McLeana w 1956.
A. Vinventi: The transport of containers by sea, Progress in Carrgo Handling. Liliffe&Sons Ltd. London 1955., str 255-267:
Kontenery stosuje si od wielu lat, od 1917 w USA, potem od 1926 w Wielkiej Brytanii, od 1927 w Niemczech, od 1929 we Francji, a od 1932r we Woszech.
Take wspóczesne zagraniczne publikacje wskazuj na inne pierwotne pochodzenie kontenerów.
Transport Division (TD): Manual on Modernization of Inland Water Transport for Integration within a Multimodal Transport System , UNESCAP Reference No.: ST/ESCAP/2285 Published Date: 2004
Na stronie 5 jest przypis nr 7: o pierwszym uyciu kontenera w 1906r wskazuje notatka
sekcji komisji ONZ UNCTAD Report on Unitization of Cargo, 1970. Bya to stalowa skrzynia o wymiarach 18*8*8 stóp, nie przystosowana do pitrzenia.
Ricard Marí Sagarra : El transporte de contenedores:, Terminales, operatividad y casuística, Univ. Politèc. de Catalunya, 1 lip 2009 – 284 : str 15 i 16
Donosi ona, e w kwietniowym numerze czasopisma National Geographic z 1911r
znajduje si reklama firmy Bowling Green Storage & Van Co. Of New York, ze zdjciem pojemnika o wymiarach 18*8*8 stóp. Ponadto wskazano tam, e na Midzynarodowym Kongresie Drogowym w Rzymie w 1928 zalecono stosowanie kontenerów jako formy wspópracy transportu drogowego i kolejowego. Ta sama publikacja wskazuje, ze w 1933r powoano Midzynarodowe Biuro kontenerowe w Paryu. ródo to donosi, ze po II Wojnie wiatowej armia amerykaska US Army stosowaa kontenery Connex o wymiarach 6*6*6 stóp.
3. KONTENER TERMINOLOGIA
Wspóczesne sowo kontener okrela trwae opakowanie transportowe o pojemnoci co najmniej 1m3. Samo sowo kontener wywodzi si z angielskiego container, czyli pojemnik. Warto wiedzie , e wystarczy wprowadzi sowo container w przegldark internetow, aby otrzyma kilka tysicy adresów stron, gdzie container oznacza np. pojemnik na pomadk do ust, pojemnik na buty, pojemnik na kapelusze, konserw z metalow obudow, pojemnik na wod, pojemnik na paliwo cieke, odpady stae i cieke, opakowanie transportowe w postaci skrzynki np. do transportu owoców, jaj, warzyw,
skrzynki do transportu czci maszyn i urzdze, czy tez caych maszyn np. samochodów, czy samolotów.
Std warto wiedzie , e termin kontener stosowane obecnie jako idiomatyczne okrelenie cile zdefiniowanego opakowania weszo do uycia dopiero w 1933 r, kiedy sformuowano jego definicj.
W Polsce terminologia kontener pojawia si w latach 30 XX wieku [1].
Pierwotna polska definicja zdejmowanego pojemnika transportowego pojawia si w 1919r. Pierwszy raz uyto wówczas okrelenia: wagon z nadwoziami przenonymi.
W 1928r zaczto stosowa okrelenia: Przesyki drobne przewoone w partiach
marszrutowych .
Uywano wówczas take terminów: przewóz drobnicy kolejowej w skrzyniach w 1930r oraz skrzynie zbiorowe do przewozu drobnicy z 1934r
Pocigi do przewozu tych adunków definiowano jako: zbiorowe adunki kolejowe w 1928r oraz blisze obecnej definicji: Poci?gi drobnicowe z 1930r.
Po 1933r w Polsce zaczto chtniej uywa okrelenia kontener, ale jeszcze w spolszczonej jego wersji: kontajner lub skrzynie zbiorcze.
Midzynarodowe Biuro ds. Kontenerów powoane w 1933 w Paryu okrelano jako: „Midzynarodowe Biuro Skrzy Wagonowych".
A ju od 1934r uywano powszechnie sowa kontener jako oznaczenia: kontener,
Skrzynie zbiorcze (kontenery) i skrzynie adunkowe.
Po II Wojnie wiatowej uywano okrelenia kontener oraz kontajner. Dopiero w 2 poowie lat 50-tych XX wieku w okresie tzw. Maej konteneryzacji, zaczto uywa sowa kontener z oznaczeniu cisym.
W 2 poowie lat 60-tych XX wieku pojawi si termin: kontenery wielkie oraz
transkontenery.
Potem wraz z wprowadzeniem tzw. Wielkiej konteneryzacji, w latach 70-tych XX wieku oznaczenie kontener zaczo oznacza due opakowanie transportowe, a stare mae kontenery zaczto okrela mianem skrzynie na kókach.
Wraz ze wdroeniem paletyzacji mae kontenery, skrzynie na kókach, zanikny na 30 lat. Obecnie bardzo czsto spotyka si mae jednostki adunkowe na kókach, speniajce to same funkcje co mae kontenery z lat 50-tych XX wieku.
4. PRZEWOZY KONTENEROWE
Jak napisano wczeniej pierwsze przewozy w kontenerach, okrelane wówczas jako lift-van’y, wykonywano przed 1914r tj. wybuchem I Wojny wiatowej.
W wyniku bada literaturowych ustalono, e pierwszy udokumentowany przewóz lift-van’a, prekursora wspóczesnego kontenera, zosta wykonany w 1902 r. przez firm Bowling Green Storage & Van Co. Of New York. Bya to relacja Europa- Ameryka Pónocna [2].
Ustalono, e w okresie przed I Wojn wiatow przewozy w lift-van’ach byy wykonywane przez 5 firm.
Bowling Green Storage & Van Co. Of New York jest jednak t pierwsz i to jej dyrekcji nale y si miano „ojców” konteneryzacji.
Ustalono, e czny park kontenerów, lift-van’ów przed I Wojn wiatow, wynosi ponad 100 sztuk, 5 typów, 3 dla adunków sztukowych, 2 izotermiczne.
Podczas I Wojny wiatowej pastwa walczce wykorzystyway kontenery do transportu zaopatrzenia wojskowego. W USA w Cincinnati w 1917r wdroono system kontenerów do koordynacji przewozów.
Po jej zakoczeniu przywrócono transport w kontenerach, lift van’ach, w relacji transatlantyckiej.
Regresja powojennej gospodarki spowodowaa, e transport kolejowy zacz traci adunki na rzecz transportu drogowego. Przedsibiorstwa kolejowe zaczy wpywa na polityk pastwa w celu ograniczenia konkurencji. Wprowadzono np. limity tras oraz mas jakie mogy podj samochody. Warto wiedzie , e to due koncerny samochodowe przyczyniy si do tego, e zniesiono limity, ale opór kolei zachowa obowizek koordynacji przewozów. W kilku krajach przedsibiorstwa kolejowe zaczy tworzy wasne spóki córki, które realizoway odwóz i dowóz adunków na kolej.
W Polsce zaczto tworzy tzw. samochodownie.
Konstrukcje kontenerów jakie powstay wynikay z koniecznoci ich dostosowania do dostpnych wagonów, krytych lub platform, oraz dostpnej infrastruktury przeadunkowej na stacjach, dwigów i ramp rozadunkowych.
Jednake ju przed 1930r po raz pierwszy kontenery zaczto wykorzystywa w regularnych poczeniach pasaerskich relacji Londyn-Pary w pocigu Golden Arrow/ Fleche de Or.
Bardzo czsto konstrukcja kontenera powstaa jako demonstracja mocarstwowoci pastwa. To uniemoliwiao wzajemny szybki przewóz i przeadunek. Dodatkowo byy znaczne rónice w przepisach celnych, tranzytowych i taryfowych. Midzynarodowe Biuro ds. Kontenerów powoane w 1933 w Paryu miao za cel znie te ograniczenia.
Wprowadzenie kontenerów jako jednostki rozliczeniowej pracy przewozowej na kolei skonio UIC Midzynarodowy Zwizek Kolei w Europie do okrelenia standardów kontenerów w 1934r.
Z czasem ustalono Umow Midzynarodow o wzajemnym uywaniu skrzy adunkowych. Podpisan przez Polsk w 1938r.
W samych Stanach Zjednoczonych przed II Wojn wiatow byo kilku przewoników kontenerów. Firmy Sea Land Malcoma McLean’a nie ma na tej licie.
Wybuch II Wojny wiatowej spowodowa zaburzenie midzynarodowego transportu kontenerów.
W trakcie jej trwania wiele pastw wykorzystywao kontenery do realizacji przewozów zaopatrzenia wojennego. W publikacjach z tego okresu kontener oznacza np. zasobnik zrzucany na spadochronie.
Po II Wojnie wiatowej w Europie doszo do podziau na dwa obozy polityczne. Na pocztku lat 50-tych XX wieku odby si w Szwajcarii zjazd przedstawicieli kolei z Europy, w tym i z Polski, celem wyboru najlepszej konstrukcji kontenera.
Efektem tego byo wdroenie systemu Pa-Behalter w Europie Zachodniej, a Europie Wschodniej wdroono system opracowany przez specjalistów z ZSRR.
Kiedy take w latach 50-tych XX wieku wybucha Wojna w Korei, armia amerykaska US Army stosowaa kontenery Connex o wymiarach 6*6*6 stóp. System ten wykaza
ogromn sprawno i by jednym w elementów powodzenia ofensywy przeciwko wojskom Korei Pónocnej.
W USA pierwsze przewozy w kontenerach wykonyway te same firmy co przed wybuchem II wojny wiatowej. Ale coraz wiksza konkurencja transportu drogowego zmusia firmy do poszukiwa nowych kierunków dla swoich towarów. Byy to Alaska oraz Hawaje i Puerto Rico.
Bardzo szybko dostrzeono inne zalety kontenerów. Mona byo przewie „wraliwy” towar pod niewinnie wygldajcym szyldem.
Odbudowa Europy przyczynia si do wzrostu produkcji i staa si bardziej konkurencyjna ni USA.
Administracja USA zajta przygotowaniami do wojny w Wietnamie zdaa sobie spraw, e potrzeba jej byo szerokiego i gbokiego zaplecza logistycznego do prowadzenia szybkiego, a czasem i skrytego, przerzutu wojsk i jego ekwipunku. Std, kiedy Sea Land zacz wykonywa pierwsze rejsy do Wietnamu uznano, e w Europie potrzebne jest due i wydajne centrum przeadunkowe, dla ewentualnych dziaa w okresie stanu W.
Dlatego, kiedy statek SS Fairland z kontenerami wpyn do Rotterdamu, rozadunek i transport jego adunku okrelono jako „improwizacja” [3].
W Europie kontynentalnej nie byo tak duych wagonów oraz ciarówek aby swobodnie przewie te adunki, dodatkowym ograniczeniem bya skrajnia drogowa i kolejowa.
5. STANDARD KONTENERA
Jak wczeniej wspomniano pierwsze standardy dla kontenerów w kolejowym transporcie midzynarodowym ustalono w 1934r. Potem na pocztku lat 50-tych XX wieku powtórzono to dla Europy Zachodniej. Europa Wschodnia swój standard dostaa z ZSRR.
Komitet ISO TC 104 dugo prowadzi dyskusje o zaleceniach dla kontenerów. W kocu przyjto zalecenia dla 3 serii kontenerów. 1 z wymiarami 10, 20, 30 i 40 stopowymi, 2 metrycznymi, a 3 z wymiarami kontenerów standardu ZSRR.
Warto wiedzie , e standard ISO TC 104 z 1965 odpowiada wymiarami jakie US Army przyja dla swojego typoszeregu jednostek adunkowych w acuchu transportowo-magazynowym.
6. PODSUMOWANIE
Zagadnienie rozwoju konteneryzacji wymaga opierania si o badania historyczne. Przedstawiony materia ma na celu wskazanie, e badania historyczne porzdkuj wiedz nawet w takiej materii jak konteneryzacja. Referat nie wyczerpuje tematu. Ma on wskaza
e byy i s prowadzone badania majce na celu okrelenia przyczyn i warunków granicznych rozwoju wspóczesnej konteneryzacji.
Bibliografia
1. Lewandowski K.: Prekonteneryzacja w II Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926-1939, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, w druku
2. Lewandowski K.: Kontenerowe systemy transportowe – geneza i rozwój do 1914r, Politechnika Wrocawska, w druku
3. Wgieek W.: Wielkie kontenery w transporcie wiatowym, Wydawnictwo Komunikacji i cznoci, 1970.
MALCOLM MCLEAN ISN’T FATHER OF CONTAINERIZATION
Summary: This paper presents evidence indicating that American Malcom McLean isn’t the father of containerization, it can’t be attributed to the historical development of the right of priority the prototype construction of the modern container and historical precedence of container traffic. Indicated Polish and foreign publications of historical and modern, to the contrary. The paper presents a brief description of the chronological development of container transport system.
