Studia Doktoranckie Wydziału Finansów Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
PODATEK OD TRANSAKCJI FINANSOWYCH
JAKO NOWE ŹRÓDŁO FINANSOWANIA GOSPODARKI
1. Wprowadzenie
Kryzys finansowy i gospodarczy, z którym od kilku lat boryka się cały świat, skłonił kręgi rządzących, ekonomistów, polityków do przedstawienia propozycji różnorodnych narzędzi i środków do walki z jego skutkami, a także mających chronić gospodarki państw przez podobnymi kryzysami w przyszłości. W obliczu ogromnych deficytów budżetowych państw, bln euro1 wydanych na ratowanie
zagrożonych bankructwem banków, instytucji finansowych, a nawet państw jedną z takich propozycji jest podatek od transakcji finansowych pobierany od instytucji finansowych, w tym banków, dzięki któremu, zgodnie z przytaczaną przez zwolenników tego podatku argumentacją, można zdobyć dodatkowe źródło dochodów, ukarać sektor finansowy, a także ograniczyć działania spekulacyjne. Czy jednak faktycznie wprowadzenie tego podatku będzie wiązało się tylko z mocno akcentowanymi i przedstawianymi jako pozytywne skutkami? O ile powierzchowna analiza możliwych skutków nie budzi wątpliwości, to po głęb-szym zastanowieniu może się okazać, iż te dodatkowe dochody nie dość, że nie będą tak duże, jak się zakłada, to jeszcze mogą być zdecydowanie mniejsze niż koszty wprowadzenia podatku związane z prawdopodobnym spadkiem PKB. Ponadto nigdy nie ma pewności, w jaki sposób i na co zostaną one wykorzystane. Podobnie kwestia ograniczenia działań spekulacyjnych i możliwość ukarania sektora finansowego też nie wydaje się już tak jednoznaczna, a wręcz staje się dyskusyjna. Czy nie okaże się, że ostatecznie to nie sektor finansowy, lecz przed-siębiorcy i klienci instytucji finansowych, na których naprawdopodobniej zostaną przerzucone koszty podatku, poniosą ciężar tej nowej daniny, a dodatkowo
dane ograniczenie transakcji spekulacyjnych poprzez możliwy wpływ na zmniej-szenie płynności i zwiękzmniej-szenie zmienności na rynku spowoduje wzrost kosztu kapitału, a poprzez to wpłynie na ograniczenie inwestycji? Te pytania nieustannie pojawią się w dyskusjach dotyczących tego podatku.
Jak potężną siłę stanowi rynek transakcji finansowych i jak bardzo odrywa się od realnej gospodarki świadczą dane Banku Rozrachunków Międzynarodowych, które w swoim artykule przytacza M. Twarowska [2013, s. 2–3]. W 1990 r. jeszcze wartość wszystkich transakcji finansowych była ok. 15 razy większa niż wynosił wtedy światowy PKB. 20 lat później, w 2010 r. relacja ta zmieniła się diame-tralnie – wartość wszystkich transakcji finansowych była większa o ok. 70 razy w porównaniu ze światowym PKB. Zaznaczyć należy, że to głównie rozwój rynku kontraktów terminowych oraz opcji, a także pozagiełdowego rynku instrumentów pochodnych miał wpływ na ten ogromny wzrost relacji między wielkością rynku transakcji finansowych a światowym PKB. Rynek kontraktów terminowych oraz opcji przewyższył o ok. 35 razy poziom światowego PKB, natomiast pozagieł-dowy rynek instrumentów pochodnych odpowiednio o ok. 25 razy. Można by zatem pokusić się o stwierdzenie, że obecnie role się odwróciły – to nie rynek finansowy służy sferze realnej, finansując inwestycje i rozwój gospodarczy, ale to sfera realna jest „na usługach” rynków finansowych i to ona de facto finansuje lub, mówiąc ściślej, płaci za ich ogromny, „niewspółmierny rozrost”. Finansowanie, a właściwie obecnie ratowanie sektora finansowego odbywa się kosztem ogrom-nych deficytów oraz długu publicznego państw i kosztem całego społeczeństwa w myśl zasady: „zyski dla właścicieli, ale straty nacjonalizujmy”.
Celem niniejszej pracy jest omówienie zagadnienia podatku od transakcji finansowych w kontekście potencjalnego nowego źródła finansowania gospo-darki, a także możliwych skutków jego wprowadzenia. Rozważania oparte są na dotychczasowych doświadczeniach związanych z implementacją tego podatku oraz na prowadzonych badaniach. W opracowaniu przyjęto hipotezę, że wydajność fiskalna podatku od transakcji finansowych będzie w dużym stopniu ograniczona z uwagi na przewidywane zmniejszenie liczby zawieranych transakcji finanso-wych oraz przewidywany spadek PKB. Metoda badawcza zastosowana w niniej-szej pracy to metoda opisowa, bazująca na przeglądzie literatury oraz badaniach empirycznych prowadzonych na świecie.
W pierwszej części pracy omówiono pojęcie podatku od transakcji finanso-wych z wykorzystaniem klasyfikacji Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Następnie przedstawiono w skrócie ewolucję koncepcji podatku od transakcji finansowych w kontekście aktualnej propozycji przedstawionej przez Komisję Europejską. W dalszej części scharakteryzowano doświadczenia krajów zwią-zane z wprowadzeniem tego podatku głównie w aspekcie wielkości uzyskanych dochodów budżetowych.
2. Pojęcie podatku od transakcji finansowych
Zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowego Funduszu Walutowego [Matheson 2011, s. 5] pod pojęciem podatku od transakcji finansowych (Financial Transac-tion Tax – FTT) rozumie się nie jednorodny podatek, ale wiele różnych instru-mentów podatkowych:
1) SST (Securities Transaction Tax) – podatek od transakcji papierami warto-ściowymi, który jest najczęściej pobierany ad valorem, a więc biorąc za podstawę wartość rynkową papieru wartościowego,
2) CTT (Currency Transaction Tax) – podatek od transakcji walutowych, zwany też podatkiem Tobina, nakładany na transakcje wymiany walut, a także związane z wymianą walut transakcje pochodne: walutowe kontrakty futures, opcje walutowe, swapy,
3) Capital Levy lub Registration Tax – podatek od kapitału lub od rejestracji, nakładany na zwiększenie kapitału w postaci dodatkowych wkładów kapitało-wych, a także pożyczek, emisji akcji oraz obligacji,
4) BTT (Bank Transaction Tax) – podatek od transakcji bankowych, nakładany na depozyty bankowe oraz wypłaty dokonywane z rachunków bankowych, jest on popularny w krajach Ameryki Łacińskiej oraz Azji,
5) Insurance Premium Taxes – podatek od składek ubezpieczeniowych, stoso-wany przez niektóre kraje G-20,
6) Real Estate Transaction Taxes – podatek od transakcji nieruchomościami. Z przytoczonej klasyfikacji wynika, że FTT obejmuje swoim zasięgiem bardzo różnorodne transakcje finansowe, nie tylko te związane z zakupem/sprzedażą instrumentów finansowych czy też walut, z którymi jest on najczęściej kojarzony.
Warto zaznaczyć, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat podatek od transakcji finansowych w różnych formach został wprowadzony w sumie w ok. 40 krajach, wśród których można wymienić chociażby Brazylię, Tajlandię czy Indie, a także niektóre kraje unijne [Płókarz 2013, s. 346]. Do grona tych krajów należy również Polska. Chodzi mianowicie o podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC), który jest w Polsce pobierany m.in. przy zawieraniu transakcji dotyczących sprzedaży instrumentów finansowych. Obowiązek podatkowy spoczywa na kupu-jącym prawo majątkowe (stawka podatku wynosi 1% wartości rynkowej prawa majątkowego) oraz na pożyczkobiorcach oraz nabywcach nieruchomości (stawka podatkowa wynosi w tym przypadku 2%). Z obowiązku zapłaty PCC zwolnione są jednak transakcje dokonywane przy udziale firm inwestycyjnych (m.in. transakcje giełdowe), a także transakcje związane z obrotem dłużnymi papierami Skarbu
Państwa oraz NBP, jak również obrót walutą2. Wpływy z podatku od czynności
cywilnoprawnych zasilają budżety gmin.
3. Koncepcje wprowadzenia podatku od transakcji finansowych
Koncepcja opodatkowania transakcji finansowych nie jest nową koncepcją. Paradoksalnie pierwszym krajem, który wprowadził tę swoistą „daninę” (nota-bene obowiązującą po dzień dzisiejszy na jego terytorium), była Wielka Brytania, obecnie stojąca w opozycji do forsowanej przez Komisję Europejską na czele z José Manuelem Barroso idei wprowadzenia opodatkowania transakcji finanso-wych. Chociaż datowane na 1699 r. brytyjskie stamp duty jest tylko uproszczoną wersją podatku od transakcji finansowych (dotyczy tylko zakupu udziałów w spół-kach brytyjskich), niemniej jednak zasada funkcjonowania jest podobna – od każdej transakcji zakupu udziałów w spółce brytyjskiej pobierane jest 0,5% zapła-conej kwoty. Warto zwrócić uwagę, że obecnie opodatkowanie transakcji zakupu akcji funkcjonuje w Wielkiej Brytanii w dwóch formach: jako podatek stamp duty reserve tax w przypadku transakcji dokonywanych drogą elektroniczną oraz jako opłata skarbowa stamp duty w przypadku transakcji dokonywanych w ramach formularza przekazania akcji. Dochody budżetu Wielkiej Brytanii z tytułu tego podatku wynoszą rocznie nawet około 4 mld funtów [Zombirt 2012, s. 126].
Postulaty wprowadzenia podatku od transakcji finansowych w ramach walki z Wielkim Kryzysem głosił w latach 30. ubiegłego stulecia jeden z najbardziej znanych i wpływowych ekonomistów świata J.M. Keynes, autor sztandarowej pracy „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”. Zgodnie ze sformuło-waną przez niego w 1936 r. koncepcją, podatek od obrotu papierami wartościo-wymi miałby na celu zarówno ograniczenie spekulacyjnych transakcji akcjami, a także wpływałby na wzmocnienie podstaw cen akcji w długim okresie [Euro-pejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny 2010, s. 2]. Zauważyć można tutaj analogię do argumentacji obecnie przedstawianej przez zwolenników wprowa-dzenia FTT (dotyczy ona znacznie szerszego kontekstu, bowiem chodzi głównie o ograniczenie spekulacyjnych transakcji instrumentami pochodnymi, jednakże przyświecająca idea jest identyczna). Jednocześnie J.M. Keynes wskazywał, że podatek ten oprócz możliwości wpływu na ograniczenie spekulacji może również skutkować ograniczeniem inwestycji.
Wobec zawirowań na rynkach walutowych skutkujących kryzysem walutowym po upadku systemu z Bretton Woods na początku lat 70. ubiegłego stulecia,
2 Por. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. 2000,
J. Tobin zaproponował wprowadzenie podatku od mających charakter spekula-cyjny transakcji walutowych (tzw. CTT – currencies transaction tax, nazywany również od nazwiska pomysłodawcy podatkiem Tobina). Wprowadzenie bowiem swobody przepływu kapitału znacznie ułatwiło dokonywanie ataków spekula-cyjnych na dowolne waluty. Podatek ten miałby zatem za zadanie ograniczenie spekulacji na rynku walutowym, a poprzez to stabilizowanie płynnych kursów walutowych.
Z przytoczonych przykładów wynika, że koncepcje wprowadzenia opodatko-wania transakcji finansowych pojawiały się w okresie zawirowań i kryzysów. Tak było zarówno w przypadku koncepcji Keynesa, jak i koncepcji Tobina. Również obecnie w obliczu światowego kryzysu, którego początek przypada umownie na 2008 r., gdy doszło do upadku banku Lehman Brothers, poszukuje się narzędzi do walki z jego skutkami. Jednym z nich jest koncepcja FTT, który miałby, jak mówił James Tobin w kontekście CTT, „wrzucić trochę piasku w dobrze naoliwione koła spekulacji”3 [Krugman 2009].
Komisja Europejska w obliczu panującego kryzysu zaproponowała we wrze-śniu 2011 r. wprowadzenie unijnego podatku od transakcji finansowych (tzw. EU-FTT)4, którego stawka miałaby wynosić nie mniej niż 0,1% wartości
sprze-dawanych akcji i obligacji oraz 0,01% wartości sprzesprze-dawanych instrumentów pochodnych. W gestii poszczególnych krajów członkowskich pozostawałoby ewentualne podwyższenie stawek, nie mogłyby one jednak spaść poniżej usta-lonych stawek minimalnych. Zgodnie z przedstawioną koncepcją podatek ten miałby być nałożony tylko na instytucje finansowe i to głównie te spekulujące na rynku krótkoterminowym. Mowa tu o transakcjach zawieranych przez fundusze hedgingowe oraz banki inwestycyjne. W mniejszym stopniu podatek dotyczyłby transakcji zawieranych przez fundusze emerytalne, private quity czy też towarzy-stwa ubezpieczeniowe, ponieważ podmioty te z reguły inwestują w horyzoncie długoterminowym. Podatkiem tym nie byłyby objęte emisje akcji i obligacji, a więc transakcje rynku pierwotnego, a także kredyty i pożyczki, transakcje walu-towe spot, jak również transakcje nabycia polis ubezpieczeniowych.
Komisja Europejska zaproponowała, by podatek od transakcji finansowych został wprowadzony we wszystkich krajach, a więc w skali ogólnoświatowej. Wtedy bowiem mógłby przynieść najwięcej korzyści. Jest to jednak obecnie bardzo mało prawdopodobne. Nie tylko bowiem kraje spoza UE, jak na przykład
3 Tłum. z ang. Throw some sand in the well-greased wheels of speculation.
4 Termin wprowadzenia podatku od transakcji finansowych ustalony został na 1 stycznia
2014 r., co zostało zakomunikowane w dokumencie Komisji Europejskiej „Commission Staff wor-king document. Impact assessment” (SWD/2013/28), wydanym w lutym 2013 r. Termin ten został jednak przesunięty przez Komisję Europejską wstępnie na połowę 2014 r., a według informacji z maja 2014 r. podatek od transakcji finansowych zacznie obowiązywać od stycznia 2016 r.
USA, stają w wyraźnej opozycji do propozycji wprowadzenia podatku, ale również w samej Unii nie ma w tej kwestii jednomyślności. Największym oponentem jest tutaj Wielka Brytania ze swoim londyńskim centrum finansowym, obawiająca się odpływu kapitału, migracji części obrotów do innych centrów finansowych zlokalizowanych poza Unią Europejską (Nowy Jork, Singapur), co w konsekwencji może doprowadzić do spadku znaczenia londyńskiego City jako centrum świato-wego obrotu finansoświato-wego.
W odpowiedzi na brak konsensusu odnośnie do wprowadzenia podatku od transakcji finansowych nie tylko w skali ogólnoświatowej, ale również na poziomie samej Unii Europejskiej, przygotowany został przez Komisję Euro-pejską projekt dyrektywy powołujący tzw. wzmocnioną współpracę (enhanced cooperation) wśród 11 państw, które wyraziły chęć implementacji tego podatku. Do państw tych należą: Francja, Niemcy, Belgia, Austria, Słowenia, Portugalia, Grecja, Słowacja, Włochy, Hiszpania, Estonia. Kraje te reprezentują prawie 2/3 unijnego PKB. Chcąc uniknąć ryzyka migracji transakcji finansowych poza obszar, na którym obowiązuje podatek od transakcji finansowych, powszechnie obowiązująca będzie „zasada rezydencji” stron dokonujących transakcji, a nie miejsce jej przeprowadzenia. Jak szacuje Komisja Europejska, w przypadku wpro-wadzenia podatku w ramach wzmocnionej współpracy wśród zainteresowanych 11 państw wpływy podatkowe mogą się kształtować na poziomie 30–35 mld EUR rocznie [Płókarz 2013, s. 347].
Warto nadmienić, że w sierpniu 2012 r. Francja, nie czekając aż ostatecznie wejdzie w życie koncepcja wzmocnionej współpracy, wprowadziła u siebie podatek od transakcji finansowych. Podobnie Włochy podjęły decyzję o wprowa-dzeniu podatku od transakcji finansowych od 1 marca 2013 r. (z tym, że od obrotu derywatami podatek obowiązuje od 1 września 2013 r.).
4. Dochody z podatku od transakcji finansowych
Potencjał generowania dodatkowych dochodów budżetowych jest jednym z zasadniczych argumentów podnoszonych przez zwolenników wprowadzenia unijnego podatku od transakcji finansowych. Zgodnie z szacunkami Komisji Europejskiej dochody z tego tytułu mogłyby wynieść nawet ok. 57 mld euro, w przypadku wprowadzenia FTT we wszystkich 27 krajach. Tymczasem uczeń J.M. Keynesa i kontynuator jego idei, J. Tobin, twierdził: „Im bardziej podatek ten sprawdza się w realizacji przyświecających mu pierwotnie celów gospodar-czych […], tym mniej generuje on dochodów” [Europejski Komitet Ekonomiczno--Społeczny 2010, s. 2]. Trudno zaprzeczyć, że jeśli mniej transakcji podlega opodatkowaniu, to przy niezmienionej stawce podatku generowane dochody
podatkowe muszą się zmniejszyć. Zgodnie z nadrzędnym celem przyświecającym idei FTT powinien on prowadzić do ograniczenia liczby krótkoterminowych transakcji spekulacyjnych. Ponadto mówiąc o możliwych dochodach z tytułu FTT, często pomija się koszty związane z jego wprowadzeniem w postaci spadku PKB. Według początkowych szacunków ekspertów z Komisji Europejskiej spadek ten może się kształtować na poziomie 0,53–1,76% unijnego PKB. Szacunki te zostały skorygowane w 2013 r. do 0,28% PKB UE [Komisja Europejska 2013, s. 45]. Tymczasem według innych badań spadek ten może wynieść nawet ok. 2,42% unij-nego PKB [Oxera 2011, s. 11–12]5 lub też według szacunków London Economics
1% unijnego PKB [PricewaterhouseCoopers 2013, s. 27]. Komisja Europejska podkreśla jednak, że przewidywany spadek PKB będzie niejako „amortyzowany” poprzez wykorzystanie powstałych w wyniku jego pobrania dochodów do wspie-rania inicjatyw wpływających na rozwój gospodarczy.
Doświadczenia państw z wprowadzaniem podatku od transakcji finansowych odnośnie do generowanych wpływów budżetowych są różnorodne. Najczęstszym przykładem pojawiającym się w opracowaniach jest przykład Szwecji. W 1984 r. Szwecja wprowadziła podatek od transakcji finansowych w odpowiedzi na postę-pujący od 1980 r. szybki rozwój sektora finansowego. Jako uzasadnienie poda-wano, że sektor finansowy wnosi znacznie mniejszy wkład do budżetu niż pozo-stałe sektory gospodarki. Stawka podatku wynosiła 0,5%, a podatek był pobierany przy transakcjach sprzedaży akcji. Znamienne, że podatkowi temu podlegały tylko lokalne serwisy brokerskie, można więc było go uniknąć w prosty sposób, korzystając z usług zagranicznych dostawców. W 1986 r. stawka podatku została podwojona, a kilka lat później w 1989 r. wprowadzono kolejny podatek, tym razem od instrumentów o stałym dochodzie. Stawka podatku wynosiła 0,2 pkt bazowego w przypadku papierów wartościowych z terminem zapadalności do 90 dni oraz 3 pkt bazowe w przypadku obligacji z terminem wykupu powyżej 5 lat. Jak podaje w swoim artykule J. Zombirt [2012, s. 141], powołując się na opracowanie Między-narodowego Funduszu Walutowego: „Wyniki przychodów z takiego podatku były rozczarowujące w stosunku do wysokich stóp podatkowych, po części w rezultacie unikania płacenia podatków. Podatek przyniósł niewielkie dochody – nawet mimo podwojenia stopy podatkowej – ale doprowadził do masowej migracji wielkości obrotów papierami wartościowymi ze Szwecji do innych centrów finansowych. Podatek skutkował również ostrym spadkiem wartości obrotów dla szwedzkich papierów rządowych, gdyż inwestorzy przenieśli się do nieopodatkowanych ich substytutów. Podatki od instrumentów o stałym dochodzie zostały zniesione w 1990 r., a od innych instrumentów – w 1991 r.”.
Według badaczy J.Y. Campbella oraz K.A. Froota dochody z wprowadzenia podatku w Szwecji wyniosły tylko 3% spodziewanych wpływów z tego tytułu [PricewaterhouseCoopers 2013, s. 33].
Z kolei przykładem państwa, w którym odnotowane zostały znaczące wpływy z podatku od transakcji finansowych, jest Japonia. Podatek ten obowiązywał w Japonii w latach 1953–1999. Jak podaje w swoim raporcie Pricewaterhouse-Coopers [2013, s. 33], opierając się na badaniach K. Singha oraz Japan Security Research wpływ z podatku wyniosły w końcu lat 80. odpowiednio 12 mld USD rocznie oraz ponad 4% całkowitych dochodów budżetowych. Dodatkowo, jak podaje w swoim opracowaniu J. Matheson [2011, s. 10], w czasie największej bańki na giełdzie wpływy z podatku od transakcji finansowych osiągnęły historyczną wartość 0,55% PKB Japonii.
Wspomniany wcześniej przykład Wielkiej Brytanii, w której obowiązuje swoistego rodzaju podatek od transakcji finansowych stamp duty, również wska-zuje na możliwość uzyskania z jego tytułu znaczących wpływów. Szacuje się, że w latach 2012–2013 zasilił on budżet brytyjski kwotą 2,3 mld funtów, co stanowi w przybliżeniu 0,41% całkowitych wpływów podatkowych uzyskanych w tym okresie. Dane te przytacza w swoim raporcie PrcewaterhouseCoopers [2013, s. 35], powołując się opracowanie przygotowane przez OBR (Office for Budget Responsibility). Równocześnie jednak, jak podaje dalej w swoim raporcie Price-waterhouseCoopers [2013, s. 35 ], za badaniami przeprowadzonymi przez Oxera podatek ten wpływa w sposób negatywny na wielkość PKB i jego zniesienie mogłoby skutkować wzrostem PKB w granicach między 0,24% a 0,78% PKB.
Stany Zjednoczone będące oprócz Wielkiej Brytanii zdecydowanym oponentem wprowadzenia podatku od transakcji finansowych również mogą stanowić przykład kraju, w którym zaimplementowany był w pewnym okresie ten podatek. W latach 1914–1966 (wyłączając okres 1916–1917) podatek ten nałożony był na obrót dokonywany na nowojorskiej giełdzie papierów wartościowych i przy-czynił się do wygenerowania znaczących dochodów z tytułu poboru tego podatku. Przykładowo w 1965 r. wielkość wygenerowanego dochodu z tytułu transakcji papierami wartościowymi wynosiła 195 mln USD (wartość dolara z 1965 r.). Dane te przytacza w swoim raporcie PrcewaterhouseCoopers [2013, s. 36], powołując się opracowania badaczy L.H. Summersa i V.P. Summers z 1989 r. Warto nadmienić, że ciekawe badania w zakresie amerykańskich doświadczeń z FTT (m.in. odno-śnie do wpływu podatku na notowaną zmienność na rynku, na wolumen przepro-wadzanych transakcji) przedstawione zostały również przez badaczy A. Pomera-nets i D.G. Weavera [2012].
Polska jest również przykładem kraju, w którym został wprowadzony podatek od transakcji finansowych zbliżony do tego, który obecnie proponuje Komisja Europejska. Pod koniec 1994 r. G. Kołodko, piastujący wówczas urząd ministra
finansów, podjął decyzję o wprowadzeniu z dniem 1 stycznia 1995 r. podatku od sprzedaży akcji. Stawka podatku została ustalona na poziomie 0,2 proc. Jak się później okazało, podatek nie byłby w stanie przynieść oczekiwanych i zakłada-nych w budżecie na 1995 r. dochodów (40 mln zł), bowiem po pierwszym miesiącu jego funkcjonowania do budżetu wpłynęło zaledwie 900 tys. zł. Biura makler-skie obowiązane do naliczania podatku „narzekały” na obciążenia wynikające z nałożenia podatku. Zaledwie po 2 miesiącach funkcjonowania podatek został zlikwidowany, a pozytywne przyjęcie tej decyzji przez inwestorów spowodowało, że indeks WIG zyskał w ciągu jednego dnia aż 7 proc. [ Zombirt 2012, s. 138].
Z aktualnych wydarzeń warto wskazać, że ostatnio podatek od transakcji finan-sowych (w różnych formach) został wprowadzony we Francji (sierpień 2012 r.), na Węgrzech (styczeń 2013 r.) oraz we Włoszech (marzec 2013 r.). Pojawiają się już pierwsze badania wpływów tego podatku, np. w odniesieniu do Francji odnoto-wano mniejsze wpływy z podatku niż przewidyodnoto-wano. Według szacunków rząd francuskiego miały one wynieść 530 mln EUR w okresie od sierpnia do listopada 2012 [Pricewaterhousecoopers 2013, s. 37]. Okazuje się jednak, że wpływy te wyniosły tylko 200 mln EUR. Dane takie przytacza w swoim raporcie Price-waterhousecoopers [2013, s. 37], powołując się na opracowania przedstawiane przez International Tax Review oraz C. Crouzela. Podobnie w przypadku Węgier wpływy uzyskane z wprowadzenia podatku są mniejsze niż się tego spodziewano. Rząd węgierski szacował wpływy na ok. 82 mld HUF, które miały być zrealizo-wane w ciągu pierwszych czterech miesięcy 2013 r. Jak się okazało, odnotozrealizo-wane w tym okresie wpływy wyniosły tylko 38,8 mld HUF [Pricewaterhousecoopers 2013, s. 39].
5. Podsumowanie
Przedstawione w pracy doświadczenia państw, które wprowadziły u siebie różne formy podatku od transakcji finansowych, wskazują, że wydajność fiskalna tego podatku jest z reguły mniejsza niż się wstępnie przewiduje. Dodatkowo jego wprowadzenie wiąże się ze spodziewanym spadkiem PKB, co w tej sytuacji wpływa negatywnie na wydajność fiskalną tego podatku. W pewnym stopniu to negatywne oddziaływanie na PKB może zostać zmniejszone poprzez wykorzy-stanie powstałych w wyniku pobrania podatku dochodów na wspieranie inicjatyw wpływających na rozwój gospodarczy
Nie można jednak zapominać, że za ideą wprowadzenia podatku od trans-akcji finansowych stoją też inne cele: możliwość niejako „ukarania” w ten sposób sektora finansowego czy też ograniczenie działań spekulacyjnych. W tym wypadku przeprowadzane badania również nie wskazują w sposób jednoznaczny,
czy zakładane cele będą osiągnięte. Na pewno dużo zależy od konstrukcji samego podatku i od zasięgu jego obowiązywania.
Literatura
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny [2010], Opinia sekcji ds. Unii Gospodarczej
i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej w sprawie podatku od trans-akcji finansowych, ECO/275, https://toad.eesc.europa.eu/viewdoc.aspx?doc=ces/eco/
eco275/pl/ces969-2010_ac_pl.doc (dostęp: 12.2013).
Komisja Europejska [2013], Commission Staff Working Document. Impact Assessment
Accompanying the Document: Proposal for a COUNCIL DIRECTIVE Implementing Enhanced Cooperation in the Area of Financial Transaction Tax Analysis of Policy Options and Impacts, SWD/2013/28, http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/
documents/taxation/swd_2013_28_en.pdf (dostęp: 04.2014).
Krugman P. [2009], Taxing the Speculators, www.nytimes.com/2009/11/27/opin-ion/27krugman.html (dostęp: 12.2013).
Matheson T. [2011], Taxing Financial Transaction: Issues and Evidence, International
Monetary Fund Working Paper, Fiscal Affairs Department, https://www.imf.org/
external/pubs/ft/wp/2011/wp1154.pdf (dostęp: 11.2013).
Oxera [2011], What Would be the Economic Impact of the Proposed Financial
Trans-action Tax on the EU? Review of the European Commission’s Economic Impact Assessment,
http://www.oxera.com/Oxera/media/Oxera/downloads/reports/The-eco-nomic-impact-of-the-proposed-FTT.pdf?ext=.pdf (dostęp: 04.2014).
Płókarz R. [2013], Globalne rynki finansowe, praktyka funkcjonowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Pomerantes A. [2012], Financial Transactions Taxes: International Experiences, Issues
and Feasibility, Bank of Canada Review, http://www.bankofcanada.ca/wp-content/
uploads/2012/11/boc-review-autumn12-pomeranets.pdf (dostęp: 11.2013).
PricewaterhouseCoopers [2013], Financial Transaction Tax: The Impacts and Arguments.
A Literature Overview, http://www.afme.eu/WorkArea/DownloadAsset.aspx?id=9989
(dostęp: 03.2014).
Twarowska M. [2013], Wydajność fiskalna podatku od transakcji finanowych, http:// konferencja1.home.pl/kreator/data/documents/Twardowska=20Ma=C5=82gorza- ta=20-=20Wydajno=C5=9Bc=20fiskalna=20podatku=20od=20_transakcji=20finan-sowych.pdf (dostęp: 11.2013).
Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. 2000, nr 86 poz. 959 z poźn. zm.).
Zombirt J. [2012], Podatek od transakcji finansowych – nieprzemyślany i szkodliwy? http://www.europeistyka.uj.edu.pl/documents/3458728/11391fe1-f80a-42c6-a7ab--154f2f450071 (dostęp: 12.2013).
